Hidraulika analiza poboljanja vodosnabdevanja

naselja Veternik i Futog

Msc Borislav Mai 1
Prof.dr Sran Kolakovi 2
Doc.dr Matija Stipi 3
Msc Igor Radovi 4
APSTRAKT: Osnovni problem oteanog vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog lei u
velikom broju neplanski izgraenih objekata u delu izmeu Novog Sada i Veternika tokom
poslednjih 20 godina. Predmet ovog rada je koncept poboljanja vodosnabdevanja pomenutih naselja u okviru vodovodnog sistema grada Novog Sada. U okviru analize moguih
varijanti vodosnabdevanja predmetnih naselja uraeni su hidrauliki prorauni u sklopu
matematikog modela vodovodne mree grada na kraju 2021. godine. U radu su prikazana
dva modela model 1, kada naselje Bege nije povezano na vodovodni sistem grada i
model 2, kada je naselje Bege povezano. Analizirane su dve odabrane varijante
vodosnabdevanja pomenutih naselja, prikazana su osnovna reenja primenom hidraulike
analize i izvrena je analiza simulacije poara u naselju Veternik, u okviru modela 2.
Kljune rei: vodovodni sistem, hidraulika analiza, varijante vodosnabdevanja

Hydraulic analysis of the concept for improvement water

supply system of settlements Veternik and Futog
ABSTRACT: The basic problem of hampered water supply of these settlements lies in
great number of randomly built objects in the part between Novi Sad and Veternik, in last
twenty years. Analysis of this writing is mostly concerned with the concept of enhancing
the water supply of mentioned settlements as part of water supply system of city Novi Sad.
In terms of analysis of possible variants for water supplying of these settlements, hydraulics
calculations have been made as part of mathematical model related to water supply network
of city at the end of 2021. This writing shows two models - model 1, in which settlement
Begec is not connected to the water supply system of city and model 2, in which settlement
Begec is connected. Writing analyses two chosen water supplying variants of mentioned
settlements, basic solutions of the hydraulic analysis have been given and it also shows the
conflagration simulation analysis in settlement Veternik as part of model 2.
Key Words: water supply system, hydraulic analysis, water supplying variants
1

Msc Borislav Mai, Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehnikih nauka, Novi Sad
Prof. dr Sran Kolakovi, dipl. in. gra., Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehnikih nauka, Novi Sad
3
Doc. dr Matija Stipi,dipl. in. gra., VOJVODINAPROJEKT, Novi Sad
4
Msc Igor Radovi, VOJVODINAPROJEKT, Novi Sad
2

465

1. Uvod
Revizijom razvojnog programa vodovodnog sistema grada Novog Sada predvieno je
povezivanje svih naseljenih mesta grada Novog Sada na vodovodni sistem 1. Naseljena
mesta Veternik i Futog povezani su na gradski vodovodni sistem, dok je vodosnabdevanje
naselja Bege sa lokalnog izvorita.
Naselja Veternik i Futog u toku letnjih meseci imaju oteano vodosnabdevanje.
Razlog oteanom vodosnabdevanju lei u neplanskoj izgradnji velikog broja stambenih
objekata u zoni izmeu Novod Sada i Veternika i na podruju naselja Adice tokom
poslednjih dvadeset godina, sa tendencijom porasta gradnje u narednom periodu. Pomenuta
izgraena podruja su vaeim urbanistikim planovima uvedeni u zonu izgradnje [8.
Magistralni dovodnik vode ka Veterniku i Futogu iz Novog Sada je najpre izveden prenika
250 mm, da bi nakon toga bio dodat i cevovod prenika 350 mm. No i pored toga
postoji oteano vodosnabdevanje u pomenutim naseljima, jer su sekundarni vodovi postali
primarni i po kapacitetu ne zadovoljavaju uslove vodosnabdevanja. Prema naselju Adice
postoji tek jedan magistralni dovodnik vode iz Novog Sada prenika 200 mm, s tim da se
gradnja objekata u naselju Adice intenzivirala u poslednjih 20 godina i tek e se intenzivirati. Pomenuti magistralni dovodnici voda ka naseljima Veternik, Futog i Adice su izraeni od elinih cevi.
Cilj hidraulike analize ovog rada je reenje poboljanja vodosnabdevanja naselja
Veternik i Futog, kako po kapacitetu tako i po poboljanom pritisku u okviru vodovodnog
sistema grada Novog Sada. Od strane JKP ,,Vodovod i kanalizacija Novi Sad na raspolaganje je stavljen model vodovodne mree grada Novog Sada sa svim okolnim naseljima
za predvienu potronju vode stanovnitva 2021.godine 1. Na slici 1 prikazan je ovaj
bazni model sa potronjom za 2021.-u godinu, u kome je naselje Bege prikljueno na
vodovodni sistem grada, ali nije detaljno obuhvaena sva legalna i ilegalna mrea u
naseljima Veternik, Futog, Adice, kao i u naselju Sajlovo.

Slika 1. Matematiki model vodovodne mree grada Novog Sada

sa prigradskim naseljima za 2021.-u godinu bazni model.

466

Rezultati dobijeni hidraulikom simulacijom sistema u baznom modelu za 2021.-u

godinu nisu zadovoljavajui ni u pogledu potrebnog kapaciteta vodovodne mree naselja
Veternik i Futog, ni u pogledu obezbeenja potrebnog minimalnog pritiska najudaljenijem
korisniku sistema od 2 bar. Prema tome, osnovni zadatak ovog rada je da se u modelu
vodovodne mree Novog Sada za 2021.-u godinu detaljno obuhvate i unesu sve ulice u
naseljima Veternik, Futog, Adice i Sajlovo, radi dobijanja to realnije slike potronje vode.
Sa ovom unetom mreom i sa povezanim Begeom na vodovodni sistem grada, cilj je da se
ostvare zadovoljavajui pritisci na kritinim mestima, odnosno u najudaljenijim vorovima
u naseljima Futog i Bege, a i da se postigne odgovarajui kapacitet vodovodne mree u
pogledu maksimalnih asovnih proticaja.
Za analizu moguih varijanti vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog i radi
odabira najpovoljnije varijante, uraeni su odgovarajui matematiki modeli celokupnog
vodovodnog sistema grada Novog Sada. U ovom radu prikazana su dva opta modela u
okviru kojih je analiziran odreen broj varijanti poboljanja snabdevanja pomenutih naselja. Data je i kratka analiza korisnika sistema i potronje vode za 2021.-u godinu, kao kraja
projektnog perioda u naseljima Veternik i Futog. Na kraju je, za odabranu i usvojenu
optimalnu varijantu poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog, izvrena kratka
provera kapaciteta javne vodovodne mree za obezbeivanje protivpoarnog protoka koji
e se javiti u naselju Veternik.
Za izradu matematikih modela i za hidrauliki proraun vodovodne mree grada
Novog Sada sa celokupnom unetom planiranom mreom, korien je softverski paket
EPANET koji omoguava hidrauliki proraun nestacionarnog teenja u sistemu cevovoda.

2. Metodologija
2.1 Osnovne karakeristike i poloaj naselja Veternik i Futog
Naselje Veternik nalazi se zapadno od Novog Sada (Optina Novi Sad) na levoj obali
Dunava na magistralnom putu M-7 Novi Sad-Baka Palanka. Vei deo naselja zauzima
prostor severno od pomenute saobraajnice, a manji deo se prostire juno od nje. Podruje
obuhvaeno regulacionim planom naselja Veternik ima ukupnu povrinu od 2093 ha, od
kojih povrina graevinskog podruja iznosi 572.8 ha, a rubnog predela 1519.7 ha. Atar
Futoga nalazi se u jugozapadnom delu grada Novog Sada i obuhvata povrinu od 8 326 ha.
Naselje Futog sa vie od 20 000 stanovnika je ekscentrino locirano u odnosu na atar i
prostire se du leve obale Dunava.

467

2.2 Korisnici vodovodnog sistema Novi Sad

Tri osnovne grupe korisnika vodovodnog sistema grada Novog Sada su: stanovnitvo,
javne ustanove i privreda. Vodovod Novi Sad trenutno snabdeva vodom stanovnitvo
sledeih naselja: Novi Sad, Sremska Kamenica, Petrovaradin, Sremski Karlovci, Bukovac,
Ledinci, Veternik, Futog, Ka, Budisava, Kovilj, Rumenka, Kisa i enej. Naselja Stepanovievo i Bege imaju svoje lokalne vodovode, ali prema reviziji vodovodnog sistema, do
kraja planskog perioda 2021. godine, planira se njihovo povezivanje na vodovodni sistem
grada Novog Sada 1. Promena broja stanovnika kroz vreme, od 1991. do 2001. godine,
kao i prognoza kretanja, odnosno prirataj broja stanovnika od 2001. do 2021. godine, koja
predstavlja kraj planskog perioda, po naseljima, data je u tabeli 1. Broj stanovnika za 2001.
godinu odreen je na osnovu popisa iz te godine, dok je broj stanovnika za 2021. godinu
usvojen prema projekciji varijante rastueg fertiliteta sa izbeglitvom iz demografske
studije 2.
Tabela 1. Promena broja stanovnika po naseljima (prolo, sadanje i planirano stanje)

*GP-gradsko podruje
Javne ustanove (kole, fakulteti, studentski i srednjokolski domovi, restorani,
zdravstvene ustanove, obdanita, gerontoloki centri, hoteli i kasarne itd.) i privredni
potroai (sitna i krupna privreda) su razmatrani kao posebna kategorija korisnika
vodovodnog sistema Novi Sad.

2.3 Norme potronje vode za naselja Veternik i Futog vodovodnog

sistema grada Novog Sada
Analiza potronje vode za naselja Veternik i Futog, koja su predmet ovog rada, izvrena je
za kraj planskog perioda 2021. godine (,,planirano stanje). Na teritoriji naseljenih mesta

468

Veternik i Futog preovlauju tzv. sitni privredni potroai, ija e potronja biti uraunata
zajedno sa specifinom potronjom vode stanovnitva [8.
2.3.1 Analiza potronje vode u naseljima Veternik i Futog za 2021. godinu
Koliina potrebne vode za 2021. godinu u naseljenim mestima Veternik i Futog
vodovodnog sistema grada Novog Sada odreena je prema prognoziranim potronjama tri
osnovne kategorije potroaa: stanovnitva, javnih ustanova i sitne privrede. Za kraj
projektnog perioda, usvojena je vrednost specifine potronje vode stanovnitva za gradska
i prigradska naselja Novog Sada (i za naselja Veternik i Futog) od proseno 150 L/st/dan,
to predstavlja smanjenje specifine potronje stanovnitva od oko 9% u odnosu na 2001.
godinu 1. Na osnovu usvojene (procenjene) specifine potronje vode i broja stanovnika u
naseljima Veternik i Futog u 2021. godini, izraunata je srednja dnevna potronja vode
(tabela 2).
Potronja vode sitnih privrednih potroaa je rasporeena srazmerno potronji
stanovnitva i za kraj projektnog perioda je procenjena na 30 L/st/dan (porast u odnosu na
2001. godinu za 30 %) [8. Potronja javnih ustanova, kola, vrtia, zdravstvenih ustanova,
komunalna potronja itd. se u naseljima Veternik i Futog i u ostalim prigradskim naseljima
tretira kao tzv. ,,ostala potronja. Ona je takoe data preko specifine potronje vode po
stanovniku na dan i izraunata je da iznosi 20 L/st/dan za 2021. godinu. U tabeli 2 dat je
pregled potreba u vodi za naselja Veternik i Futog prema sprovedenoj analizi za kategorije
potroaa stanovnitvo, sitna privreda i tzv ,,ostala potronja u 2021. godini, koja
predstavlja kraj projektnog perioda za koji se vri analiza poboljanja vodosnabdevanja
naselja Veternik i Futog.
Tabela 2. Potrebe u vodi za naselja Veternik i Futog u 2021.-oj godini

Iz tabele 2 se moe zakljuiti da zbirna specifina potronja vode po stanovniku i

danu u 2021. godini iznosi qspec = 200 L/st/dan. Kada uraunamo i gubitke pitke vode koji
e se javiti u sistemu od 10% srednje dnevne potronje vode za 2021. godinu (smanjenje u
odnosu na 2001. godinuu kojoj su gubici pitke vode u sistemu iznosili 30%), zbirna
specifina potronja vode za naselja Veternik i Futog iznosi qspec= 222 L/st/dan.

469

2.3.3 Neravnomernost potronje vode u 2021. godini za gradsko i prigradsko podruje

Novog Sada
Za stanje vodosnabdevanja grada Novog Sada i ostalih prigradskih naselja 2021. godine,
pretpostavljene su odreene promene u nainu potronje vode, kako tokom godine, tako i
tokom dana u odnosu na 2001. godinu. Dijagram asovne neravnomernosti potronje za
gradsko stanovnitvo Novog Sada u 2021.-oj godini (slika 2) ima noni minimum od 0.4 i
maksimum od 1.3. Isti reim potronje pretpostavljen je i za stanovnitvo naselja Futog i
Veternik, koja su predmet analize ovog rada. Dijagram sa slike 2. je vaei dijagram potronje u toku jednog dana za naselja Futog i Veternik, koja su predmet analize ovog rada 1.

Slika 2. Dijagram neravnomernosti potronje za gradsko podruje Novi Sad 2021. godine
Potronja stanovnitva svih ostalih naselja van gradskog podruja ima jedan isti
dijagram asovne neravnomernosti, sa minimumom od 0.3 i maksimumom od 1.5 1.
Za 2001.-u godinu, koeficijent dnevne neravnomernosti je usvojen da iznosi 1.17.
Koeficijent sezonske (dnevne) neravnomernosti, usled promena potronje vode u 2021.
godini u odnosu na stanje 2001. godine, usvojen je da iznosi kdn.=1.6 i za gradsko i za
prigradsko podruje grada Novog Sada 1.

3. Rezultati analiza
3.1 Opte o hidraulikom proraunu vodovodnih sistema
Hidraulikim proraunom jednog vodovodnog sistema treba da se utvrdi hidrauliko stanje
sistema, odnosno da se nae protok kroz cevi i pritisak u svim takama sistema, za poznate
granine i poetne uslove 3. Osnovni kriterijumi za hidrauliko dimenzionisanje
vodovodnih sistema su: broj stanovnika konzumnog podruja, norma potronje (specifina

470

potronja vode) i koeficijenti neravnomernosti. Rezultati ovih prorauna omoguavaju

analizu vodovodnog sistema, bilo da se radi o postojeim sistemima, utvrivanju nedostataka i uskih grla sistema ili u sluaju da se projektuju nova reenja, koja e odgovoriti
na postavljene zahteve i zadatke. Zadatak se tako svodi na razvijanje matematikog modela
vodovodne mree, koji obuhvata promene potronje vode, objekte i distributivnu mreu 4.
Jedna vodovodna (distribuciona) mrea u hidraulikom smislu treba da zadovolji
sledee uslove:
1. raspored pritisaka u mrei mora biti to ravnomerniji,
2. pritisak na svakom ispusnom mestu treba i pri najnepovoljnijim uslovima
potronje biti vei od usvojenog minimalnog pritiska,
3. pijezometarske kote u mrei moraju biti takve da kod najveeg optereena
mree tj. prilikom najvee potronje vode postoji dovoljna visina pritiska za
potrebe gaenja poara, uzimajui vodu iz jednog ili dva hidranta,
4. maksimalne brzine vode su ograniene na 1.0 2.0 m/s, radi izbegavanja velikih
pogonskih trokova.

3.2 Modeliranje vodovodnih sistema primenom programskog paketa

EPANET
EPANET modelira vodovodni distribucioni sistem kao skup veza spojenih u vorove. Veze
predstavljaju cevi, pumpe i kontrolne zatvarae. vorovi predstavljaju spojeve, tankove i
rezervoare. Slika 3. ilustruje nain na koji ovi objekti mogu biti povezani meusobno u
softverskom paketu EPANET da bi formirali jednu vodovodnu mreu 5.

Slika 3. Fizike komponente modela

Pri proraunu prstenaste vodovodne mree, uz poznavanje njenih geometrijskih
karakteristika (duina, prenik, hrapavost cevi), nepoznate veliine su proticaji po
deonicama i pijezometarske kote u vorovima. Cevovod se proraunava kao dugaki, zanemaruju se lokalni gubici u odnosu na linijske i uzima se neto vea vrednost apsolutne
hrapavosti zida cevi za odgovarajui materijal da bi se uticaj lokalnih poremeaja teenja
ipak uzeo u obzir.

471

EPANET-ov hidrauliki simulacioni model proraunava pritiske u vorovima i

protoke u cevima za date poetne uslove tokom jednog vremenskog koraka. Za naredni
vremenski korak se proraunavaju nivoi u rezervoarima i vorne potronje u skladu sa
njihovim dijagramima, dok se nivoi u tankovima proraunavaju u skladu sa trenutnim
reenjem. Reenje za pritiske i protoke u pojedinim takama u vremenu, podrazumeva
simultano reavanje jednaine kontinuiteta za svaki vor i vrednost gubitaka kroz svaku
vezu u mrei.

3.3 Matematiki model distributivnog dela vodovodnog sistema grada

Novog Sada
Za planiranje ili analizu rada celokupnog vodovodnog sistema, rade se matematiki
modeli, u koje se unose samo osnovni elementi sistema, koji bitno utiu na ponaanje celog
sistema. Bez obzira da li se radi o planiranju vodovodnog sistema, analizi rada mree ili o
traganju za gubicima u mrei, matematiki model je neizbean alat u svim tim poslovima.
Jednom napravljen matematiki model, omoguava da se na njemu simulira ponaanje
stvarne vodovodne mree u vrlo razliitim - stvarnim uslovima u kojima ona radi 4.
Simulacija vodovodnog sistema moe biti veoma precizna, zavisno od tanosti unetih
podataka i detaljnosti izrade modela.
Matematiki model vodovodnog distributivnog sistema Novog Sada uraen je za
planirano stanje 2021. godine, u kome su napravljene dodatne izmene u odnosu na model
postojeeg stanja 2001. godine i u pogledu proirenja postojee distributivne mree u
prigradskim naseljima i prikljuenja na gradski sistem preko dodatnih magistralnih
dovodnika i u pogledu potronje vode u sistemu (slika 1) 1. Izraunata planirana maksimalna dnevna potronja vode u 2021. godini je raspodeljena vorovima mree matematikog modela srazmerno pripadajuoj duini mree svakog vora u vidu vorne potronje.
U tabeli 3 prikazana je procentualna zastupljenost pojedinih cevnih materijala i prenika
koja su uneta po naseljima baznog modela za 2021.-u godinu, a takoe je i data ukupna
duina unetih cevovoda u svakom naselju matematikog modela. Treba naglasiti da su u
baznom modelu pojedine deonice unete kao postojee, a pojedine kao planirane u naseljima
koja su predmet ovog rada prema vaeim gradskim urbanistikim planovima. U baznom
modelu za 2021.-u godinu nije obuhvaeno naselje Sajlovo, a naselje Bege je kompletno
uneto i obuhvaeno modelom. Veza Futoga i Begea je u ovom modelu ostvarena preko
cevovoda PEHD PE 100 OD 180 mm (oznaka OD oznaava spoljanji prenik cevi).
Postojei magistralni cevovodi kojima su naselja Veternik, Futog i Adice povezani sa
vodovodnim sistemom Novi Sad su zadrani prema postojeem stanju i opisani su u uvodu
rada.

472

Tabela 3. Procentualna zastupljenost cevi razliitih prenika i materijala po

naseljima u baznom modelu za 2021.-u godinu

*AC-azbest cement; PEHD-polietilen visoke gustine PE 100, za pritisak od 10 bar

Na slici 4. prikazane su linije pritisaka pri maksimalnoj asovnoj potronji vode u
modelu vodovodnog sistema grada Novog Sada sa prigradskim naseljima za 2021. godinu.
Na slici je detaljno prikazano stanje pritisaka u naseljima Veternik i Futog, ije poboljanje
vodosnabdevanje je i osnovni zadatak.

Slika 4. Linije pritisaka u vodovodnoj mrei grada Novog Sada i prigradskih naselja
u matematikom modelu planiranog stanja 2021. godine
Sa slike se lako moe zakljuiti da u baznom modelu vodovodne mree grada
Novog Sada za 2021. godinu u naselju Bege, koje je prikljueno na vodovodni sistem
grada, nisu zadovoljeni minimalni pritisci od 2 bar pri maksimalnoj asovnoj potronji

473

vode. Ovaj matematiki model vodovodne mree grada Novog Sada i prigradskih naselja
je, kao to je ve reeno u uvodu ovog rada, ,,nepotpun i potrebno je izvriti njegovu
nadogradnju. Iz ovog baznog modela se polo u dalju detaljnu analizu poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog. U baznom modelu vodosnabdevanja grada Novog
Sada za 2021. godinu e se, zbog realnije slike potronje vode, uneti dodatna planirana
mrea, rekonstruisati pojedine deonice i uvesti novi magistralni cevovodi.

3.4 Mrea projektovanog cevovoda za stanje 2021. godine za Veternik i

Futog u okviru matematikog modela vodovoda Novi Sad
Matematiki model vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog je uraen kako bi se sagledala varijantna reenja, a zatim, po odabiru optimalne varijante vodosnabdevanja, proverili
postojei i odredili potrebni kapaciteti osnovnih objekata sistema (rezervoari i magistralni
pravci). Cilj kreiranja detaljnog matematikog modela vodosnabdevanja naselja Veternik i
Futog je definisan u uvodu ovog rada. Poboljanje snabdevanja vodom naselja Veternik i
Futog se planira preko postojee vodovodne mree sa rekonstrukcijom dotrajalih deonica,
planiranim proirenjem mree i novim magistralnim vezama, a sve u okviru vodovodnog
sistema grada Novog Sada.
Bazni model za 2021. godinu je prikazan na slici 1 i opisan je u prethodnom delu
rada, a njegova nadogradnja izvrena je u skladu sa projektnim zadatkom detaljno su
obraena naselja Veternik i Futog, a da bi se dobila to realnija slika potronje u
matematiki model 2021.godine, detaljno su uneta i naselja Adice i Sajlovo, shodno
vaeim urbanistikim planovima (slika 5).

Slika 5. Pregledna situacija naselja Veternik i Futog, Adice i Sajlovo, nakon unoenja
vorova potronje i nakon obuhvatanja celokupne legalne i ilegalne mree (EPANET)

474

Za potrebe modela koriene su raspoloive katastarske podloge razmera 1 : 2 500 i

1 : 1 000, koje su posle usaglaene sa modelom i pomou raunarske tehnike i skeniranja,
stavljene u razmeru koja odgovara modelu. U naselju Adice postojea primarna i sekundarna mrea je zadrana, a u svim preostalim planiranim ulicama, uneta je vodovodna
mrea od polietilena PEHD PE 100 10 bar, prenika OD 110 mm. Za naselje Sajlovo, u
svim postojeim i planiranim ulicama, novim modelom predviena je mrea takoe od
plastinih cevi PEHD PE 100 10 bar OD 110 mm. U Veterniku i Futogu zadrana je struktura postojee vodovodne mree (primarne i sekundarne), a ostala planirana mrea, shodno
urbanistikim propisima, uneta je istog materijala i prenika kao i za Adice i Sajlovo.
Bitno je naglasiti da se u model unose unutranji prenici cevovoda od plastinih materijala. Na osnovu nadogradnje baznog modela, kreiran je novi model vodovoda Novi Sad za
2021-u godinu. Naselje Bege je kompletno uneto i u bazni model, tako da se u novom
modelu nije menjala struktura cevovoda i potronje u naselju Bege u odnosu na bazni
model. U tabeli 4. data je ukupna duina cevovoda po naseljima u novom, nadograenom
matematikom modelu za 2021.-u godinu.
Tabela 4. Duina cevovoda u novom matematikom modelu vodovoda Novi Sad po
naseljima
Naselje
Ukupna
duina
cevovoda (m)

Adice

Veternik

Futog

Sajlovo

Bege

45 753

104 795

61 817

14 281

5 385

U novom modelu, zadrane su postojee magistralne veze, s tim da se unela dodatna

magistralna veza Adice Novi Sad prenika 250 mm od duktilnog cevnog materijala. Iz
tabela 3. i 4. se moe primetiti znaajna razlika u duini cevovoda unetih u modele.
Zbog priblino ravnomernog rasporeda potroaa du ulica (cevi), prostorna
raspodela potronje izvrena je prema specifinom optereenju po jedinici duine cevi.
Specifino optereenje po jedinici duine cevi je dobijeno tako to je maksimalna dnevna
potronja Qmax.dn, koja ide ka naseljima Futog, Veternik, Adice i Sajlovo, podeljena sa
ukupnom duinom cevi u tim naseljima. Ovako dobijeno specifino optereenje se mnoi
sa odgovarajuom pripadajuom duinom cevi za svaki vor i dobija se vorna potronja
(Base Demand), koja se unosi pojedinano u svaki vor dodate mree Smatra se da ova
aproksimacija u velikoj meri odgovara realnosti 5. Sam postupak odreivanja pripadajue
duine cevi za svaki vor unete mree je prikazan na slici 6.

475

Slika 6. Postupak odreivanja pripadajue duine cevi za vor ,,i

Pripadajua duina cevi za vor ,,i je odreena kao poluzbir svih duina cevi koje
se sustiu u voru ,,i. vorna potronja se, shodno napred navedenom, za svaki vor
mree u naseljima za novi model 2021.godine, dobija na osnovu sledeeg metoda:
1. Naselje Sajlovo:
Usvojena je ista norma potronje i koeficijent dnevne neravnomernosti kao i za
Veternik i Futog u 2021.-oj godini. Broj stanovnika za 2021.-u godinu u naselju
Sajlovo e iznositi 4 451 8.
Qsr.dn = N qspec. = 4 451 st. 200 L/st/dan = 890 200 L/dan = 10.3 L/s
Qmax.dn = Qsr.dn kdn. = 10.3 L/s 1.6 = 16.5 L/s
L = 14 281 m ukupna duina cevi u naselju Sajlovo
qL,spec. =
=
= 0.00116 L/s po m
qvorna = qL,spec

2. Naselja Futog i Veternik:

Qsr.dn = N qspec. = 34 250 st. 200 L/st/dan = 6 850 000 L/dan = 79.3 L/s
Qmax.dn = Qsr.dn kdn. = 79.3 L/s 1.6 = 126.9 L/s
L = 166 612 m ukupna duina cevi u naselju Sajlovo
qL,spec. =
=
= 0.000762 L/s po m
qvorna = qL,spec

3. Naselje Adice:
Usvojena je ista norma potronje i koeficijent dnevne neravnomernosti kao i za
Veternik i Futog u 2021.-oj godini. Broj stanovnika za 2021.-u godinu u naselju
Sajlovo e iznositi 11 770 8.
Qsr.dn = N qspec. = 11 770 st. 200 L/st/dan = 2 354 000 L/dan = 27.2 L/s
Qmax.dn = Qsr.dn kdn. = 27.2 L/s 1.6 = 43.5 L/s
L = 45 753 m ukupna duina cevi u naselju Sajlovo
qL,spec. =
=
= 0.00095 L/s po m
qvorna = qL,spec

476

Kako primenjeni softver omoguava proraun teenja u cevovodima i simulaciju

dnevnog protoka (za 24 asa), gore izraunate maksimalne dnevne vorne potronje su
,,uputane kao potreba konzuma u vorovima po dijagramu asovne neravnomernosti.
Svim vorovima potronje u naseljima Veternik, Futog, Adice i Sajlovo dodat je dijagram
asovne neravnomernosti potronje sa slike 2. U naselju Bege zadran je isti reim
potronje kao prema baznom modelu u pogledu maksimalne dnevne potronje i koeficijenta
asovne neravnomernosti. Svim dodatim vorovima u naseljima Veternik, Futog, Adice i
Sajlovo uneta je odgovarajua nadmorska visina (Elevation) oitana sa katastarskih podloga, tako da priblino odgovara stvarnom stanju na terenu. Za postojee azbest cementne
cevovode i postojee i planirane plastine cevovode usvojen je koeficijent aposolutne
hrapavosti cevi u iznosu od 0.1 mm u unet je u model. Obe vrste cevnog materijala spadaju
u ,,glatke cevi i posle due upotrebe 3. Za postojee eline cevovode usvojena je vrednost apsolutne hrapavosti zida cevi u iznosu od 0.4 mm. Uticaj krivina, spojeva cevi,
ravanja i armatura, obuhvaen je dodeljivanjem vrednosti 2 za opciju Loss coefficient. U
ovu vrednost je uraunat i uticaj lokalnih gubitaka u mrei na ovakvim mestima. Primenjeni
simulacioni model nestacionarnog teenja u mrei cevovoda je za proraun linijskih gubitaka koristio Darsi Vajsbahov koeficijent trenja . Hidraulika analiza rada sistema uraena je kao viednevna simulacija (72 asa). Usvojen je proraunski korak od 6 minuta, a
korak promene potronje i izvetavanja je 1 as.

3.5. Prikaz odabranih varijanti i osnovnih rezultata hidraulikog

prorauna poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog
3.5.1 Model 1
U okviru modela 1 (Bege nije povezan sa vodovodnim sistemom grada Novog Sada)
razmatrane su tri alternativne varijante poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i
Futog, ostvarivanjem magistralnih veza sa naseljima Sajlovo i Bistrica i rekonstrukcijom
postojeih cevovoda kroz naselja Veternik i Futog:
Varijanta 1.: snabdevanje naselja Veternik i Futog pored postojeih magistralnih
cevovoda, ostvarivanjem veza sa naseljima Sajlovo i Bistrica i rekonstrukcijom
cevovoda kroz naselja Veternik i Futog.
Varijanta 2.: snabdevanje naselja Veternik i Futog pored postojeih magistralnih
cevovoda, ostvarivanjem veze sa naseljem Sajlovo i rekonstrukcijom cevovoda kroz
naselja Veternik i Futog.
Varijanta 3.: snabdevanje naselja Veternik i Futog pored postojeih magistralnih
cevovoda, ostvarivanjem veze sa naseljem Bistrica i rekonstrukcijom cevovoda kroz
naselja Veternik i Futog.
Kao najpovoljnije reenje poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog u
okviru matematikog modela 1, odabrano je alternativno reenje 1 (varijanta 1), jer su
hidraulikom analizom te varijante u softverskom paketu EPANET ostvareni najbolji
rezultati hidraulikog prorauna vodovodnog sistema u matematikom modelu 1. Na slici

477

7. prikazana je pregledna situacija (EPANET) najpovoljnije i odabrane varijante (varijante

1) poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog, u okviru matematikog modela 1
na kojoj se mogu sagledati sve dodate i rekonstruisane deonice (crvena boja-rekonstruisane
deonice i novi magistralni pravci).

Slika 7. Varijanta 1 poboljanja vodosnabdevanja Veternika i Futoga

u okviru modela 1 - pregledna situacija (EPANET)
U okviru varijante 1 matematikog modela vodovodnog sistema grada Novog Sada
na koji nije prikljueno naselje Bege, magistralnom vezom iz pravca naselja Sajlovo, od
mesta prikljuenja do spajanja sa magistralnim cevovodom u ulici Ive Lole Ribara,
formiraju se tri specifine deonice: deonica Sajlovo, deonica Sajlovo Veternik i deonica
Veternik.
Duina deonice Sajlovo iznosi 1266.54 m. Prikljuenje deonice Sajlovo je ostvareno na cevovod 400 mm na Rumenakom putu. Celom duinom od 1266.54 m, prenik cevovoda deonice Sajlovo iznosi 250 mm. Predviene su cevi od duktilnog liva, kao
vrlo kvalitetnog cevnog materijala. Duina deonice Sajlovo Veternik iznosi 1516.12 m.
Celom duinom od 1516.12 m, usvojen je prenik cevovoda deonice Sajlovo Veternik
250 mm. Takoe i za ovu deonicu cevovoda predviene su cevi od duktilnog liva. Duina
deonice Veternik iznosi 3 133.54 m. Za ovu deonicu cevovoda duine 3133.54 m,
predviene su HDPE cevi (polietilenske cevi visoke gustine) spoljanjeg prenika 200
mm (unutranji prenik 176.2 mm).
U okviru iste varijante, magistralnom vezom iz pravca naselja Bistrica, od mesta
prikljuenja na Bulevaru Vojvode Stepe do raskrsnice sa ulicom Kralja Petra I u Veterniku,
formiraju se dve specifine deonice: deonica Bistrica Veternika rampa i deonica Veternika rampa Veternik.
Duina deonice Bistrica Veternika rampa iznosi 282.18 m. Prikljuenje je na
cevovod prenika 250 mm na Bulevaru Vojvode Stepe. Celom duinom od 282.18 m,
du ove deonice, usvojen je cevovod prenika 250 mm od duktilnog liva. Duina

478

deonice Veternika rampa Veternik iznosi 1694.15 m. Usvojen je cevovod od HDPE cevi
spoljanjeg prenika 200 mm (unutranji prenik 176.2 mm). U okviru varijante 1 ovog
matematikog modela uraena je i rekonstrukcija postojee trase cevovoda u naselju Futog.
Rekonstrukcija je raena od raskrsnice ulica Radeta Kondia i Branka Radievia do ugla
ulica Radeta Kondia i Njegoeve. Novi cevovod na ovoj trasi je prenika 250 mm i
predvien je da bude od duktilnog liva. Rekonstrukcija postojeeg cevovoda je uraena i
od ugla ulica Radeta Kondia i Njegoeve. Na ovoj deonici usvojen je cevovod od HDPE
cevi, spoljanjeg prenik 225 mm (unutranji prenik 198.2 mm). Ova rekonstruisana
trasa cevovoda od HDPE cevi prolazi kroz krivinu ulice Radeta Kondia u Futogu i ide do
kraja naselja Futog. Ukupna duina ovih rekonstruisanih cevovoda iznosi 2897.44 m.

Slika 8. Promena pritiska u voru C25 koji se nalazi na kraju naselja Futog
Prema prikazanoj odabranoj varijanti 1, minimalni pritisak na kraju naselja Futog
(vor C25) iznosi 22.39 mvs (2.2 bar). Na slici 8. prikazana je promena pritiska u voru
C25 u toku simulacije u trajanju od 72 asa. Sa ove slike se lako moe utvrditi da je
minimalni pritisak na kraju naselja Futog u bilo kom asu potronje u okviru 24 asa vii
od usvojenog minimalnog pritiska od 2 bar.
3.5.2 Model 2
U okviru modela 2 ( Bege je povezan na vodovodni sistem grada Novog Sada) razmatrana
su etiri alternativna reenja odnosno etiri alternativne varijante poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog. Vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog u okviru
ovog modela poboljae se ostvarivanjem veza sa naseljima Sajlovo i Bistrica, uspostavljanjem magistralne veze Telep Adice Futog i povezivanjem sa Begeom i rekonstrukcijom postojeih cevovoda kroz naselja Veternik i Futog. Razmatrane varijante (koncepti)
poboljanja vodosnabdevanja Veternika i Futoga u okviru ovog modela su sledee:

479

Varijanta 1.:snabdevanje naselja Veternik i Futog, pored postojeih magistralnih

cevovoda, vrie se ostvarivanjem veza sa naseljima Sajlovo i Bistrica, vezom Telep Adice - Futog i povezivanjem sa Begeom, kao i rekonstrukcijom cevovoda kroz
naselja Veternik i Futog.
Varijanta 2. snabdevanje naselja Veternik i Futog, pored postojeih magistralnih
cevovoda, vrie se ostvarivanjem veze sa naseljem Sajlovo, vezom Telep - Adice Futog i povezivanjem sa Begeom, kao i rekonstrukcijom cevovoda kroz naselja
Veternik i Futog.
Varijanta 3. - snabdevanje naselja Veternik i Futog, pored postojeih magistralnih
cevovoda, vrie se ostvarivanjem veze sa naseljem Bistrica, vezom Telep - Adice Futog i povezivanjem sa Begeom, kao i rekonstrukcijom cevovoda kroz naselja
Veternik i Futog.
Varijanta 4. - snabdevanje naselja Veternik i Futog, pored postojeih magistralnih
cevovoda, vrie se ostvarivanjem veze sa naseljima Bistrica i Sajlovo, vezom sa
Begeom, kao i rekonstrukcijom cevovoda kroz naselja Veternik i Futog.

Slika 9. Varijanta 1 poboljanja vodosnabdevanja Veternika i Futoga

u okviru modela 2 - pregledna situacija (EPANET)
Kao najpovoljnije reenje poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog u
okviru matematikog modela 2, odabrano je alternativno reenje 1 (varijanta 1), jer su
hidraulikom analizom te varijante u softverskom paketu EPANET ostvareni najbolji
rezultati hidraulikog prorauna vodovodnog sistema u matematikom modelu 2. Na slici
9. prikazana je pregledna situacija (EPANET) najpovoljnije i odabrane varijante (varijante
1) poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog, u okviru matematikog modela 2
na kojoj se mogu sagledati sve rekonstruisane deonice (crvena boja-rekonstruisane deonice
i novi magistralni pravci)..
Magistralne veze iz pravca naselja Sajlovo i Bistrica su istovetne sa varijantom 1 u
okviru matematikog modela 1 i ve su opisane u poglavlju 3.5.1 ovog rada.

480

3.5.2.1 Magistralna veza Telep - Adice - Futog i povezivanje sa Begeom

U okviru varijante 1 matematikog modela vodovodnog sistema grada Novog Sada na koji
je prikljueno naselje Bege, od mesta prikljuenja u naselju Telep do Begea formira se
pet specifinih deonica: deonica Telep Adice, deonica Adice, deonica Adice Futog,
deonica Futog i deonica Futog Bege.
U okviru deonice Telep Adice vezu sa gradskim vodovodnim sistemom predstavlja deonica prenika 400 mm u ulici Senteleki Kornela na Telepu. Duina deonice
Telep Adice iznosi 226.82 m. Celom duinom od 226.82 m, du ove deonice, usvojen je
cevovod prenika 250 mm od duktilnog liva. Duina deonice Adice iznosi 1834.07 m.
Celom duinom kroz naselje Adice usvojen je cevovod prenika 250 mm od duktilnog
liva. Trasa cevovoda, pri prelasku meliorativnog kanala, ide ulicom Ljubice Ravasi, potom
ulicom Branka opia do kraja. Na raskrsnici sa Veternikom ulicom je kraj deonice Adice
i poetak deonice Adice Futog.
Duina deonice Adice Futog iznosi 3564.66 m. Celom duinom od 3564.66 m,
du ove deonice, usvojen je cevovod prenika 250 mm od duktilnog liva. Trasa
dovodnika ide od ulice Branka opia, skree levo u Veterniku ulicu i ide do raskrsnice
Kragujevake ulice. Trasa cevovoda skree u Kragujevaku ulicu i ide sve do kraja urbane
periferije. Pre skretanja u Kragujevaku ulicu, trasa cevovoda se ukrta sa melioracionim
kanalom. Trasa cevovoda ide do kraja Kragujevake ulice, a potom nastavlja preko poljoprivrednih parcela. Trasa cevovoda Adice Futog prolazi celom duinom preko poljoprivrednih parcela, letnjih puteva, sa niskim, movarnim, neureenim terenom, obraslim
ibljem. Celom duinom trase postoje i ukrtanja sa meliorativnim kanalima, gde treba
predvideti dosta cevnih propusta. muljnih ispusta i vazdunih ventila. Duina deonice Futog
iznosi 4938.41 m. Za ovu deonicu cevovoda predviene su HDPE cevi spoljanjeg prenika
225 mm (unutranji prenik 198.2 mm).
U okviru varijante 1 ovog matematikog modela uraena je i rekonstrukcija postojee trase cevovoda u naselju Futog. Rekonstrukcija je raena od raskrsnice ulica Radeta
Kondia i Branka Radievia do ugla ulica Radeta Kondia i Njegoeve u Futogu. Novi
cevovod na ovoj trasi je prenika 250 mm, i predvien je da bude od duktilnog liva.
Rekonstrukcija je uraena i od ugla ulica Radeta Kondia i Njegoeve, a usvojen je novi
cevovod od HDPE cevi spoljanjeg prenika 225 mm (unutranji prenik 198.2 mm).
Ovaj rekonstruisani cevovod dalje prolazi kroz krivinu ulice Radeta Kondia u Futogu i ide
do kraja krivine i poetka magistralnog puta u naselju Futog i dalje prema naselju Bege.

481

Slika 10. Promena pritiska u voru 482 u naselju Bege (kod rezervoara)
Prema prikazanoj odabranoj varijanti 1, kao hidrauliki najpovoljnijoj varijanti
poboljanja vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog u okviru matematikog modela 2,
minimalni pritisak na kraju naselja Futog (vor C25) iznosi 20.74 mvs (2.0 bar). Minimalni
pritisak u Begeu - kod rezervoara (vor 482) u okviru ove odabrane varijante iznosi 13.00
mvs (dovoljan pritisak da bi se punio rezervoar je 1 bar ,odnosno 10 mvs ). Na slici 10.
prikazana je promena pritiska u voru 482 (rezervoar u Begeu). Sa ove slike se lako moe
utvrditi da je minimalni, odnosno dovoljan pritisak od 10 mvs u Begeu kod rezervoara
zadovoljen u bilo kom asu potronje u okviru 24 asa.

Slika 11. Karakteristini vorovi i karakteristine deonice novog matematikog modela

vodovodnog sistema Novog Sada za 2021.-u godinu
Na slici 11. prikazane su karakteristine deonice i karakteristini vorovi za koje su
dati rezultati hidraulikog prorauna u softverskom paketu EPANET u asu maksimalne
potronje za varijantu 1 matematikog modela 2 vodovodnog sistema Novi Sad. Karakteristine deonice su oznaene zelenom bojom, a karakteristini vorovi rozom. Sa slike
11. se mogu uoiti sve unete deonice u novi model, koje su obeleene belom bojom i
postojee deonice, koje su unete prema baznom modelu i obeleene su plavom bojom.

482

Nove magistralne i rekonstruisane deonice u okviru varijante 1 modela 2 su prikazane

crvenom bojom.
Tabela 5. Rezultati hidraulikog prorauna u asu maskimalne potronje
za karakteristine vorove u novom modelu
as maksimalne potronje

Naziv vora
vor 1348
vor 481
vor 884
vor C494
vor C54
vor C25

Kota
terena
(mnm)
79.00
80.00
79.50
81.00
79.00
79.00

vorna potronja
(L/s)
0.21
2.21
0.17
0.29
0.36
0.16

Pijezo kota
(m)
104.20
91.24
108.97
110.26
98.83
99.74

Lokacija
vora

Pritisak
(mvs)
25.20
11.25
29.47
29.26
19.83
20.74

Veternik
Bege
Adice
Sajlovo
Futog
Futog

Tabela 6. Rezultati hidraulikog prorauna u asu maksimalne potronje

za karakteristine deonice u novom modelu
as maksimalne potronje
NazivniUnutranji spoljanji
Hrapavost
prenik
prenik
cevi
(mm)
(mm)
(mm)
200
200
0.4
250
250
0.1

Deonica
Cev 376
Cev 1501

Duina
(m)
208.72
438.3

Cev 1756

198

176.2

200

0.1

6.40

0.26

Cev 1973
Cev 1985
Cev 2009
Cev 2030
Cev 2040
Cev 2041
Cev 598
Cev 668
Cev 595

3984.89
2631.93
2636.185
282.18
529.51
1516.12
3217.07
103.51
226.82

198.2
250
350
250
250
250
250
250
250

225
250
350
250
250
250
250
250
250

0.1
0.4
0.4
0.1
0.1
0.1
0.1
0.1
0.1

16.27
28.94
70.24
29.54
17.54
24.74
23.22
42.70
40.83

0.53
0.59
0.73
0.60
0.36
0.50
0.47
0.87
0.83

Cev P341

447.18

176.2

200

0.1

4.44

0.18

483

Proticaj
(L/s)
22.15
29.76

Brzina
(m/s)
0.71
0.61

Materijal
cevovoda
elik
duktilni liv
PEHD-PE
100 10 bar
PEHD-PE
100 10 bar
elik
elik
duktilni liv
duktilni liv
duktilni liv
duktilni liv
duktilni liv
duktilni liv
PEHD-PE
100 10 bar

4. Protiv poarne potrebe

4.1. Osnovne postavke
Osnovna namena javnih vodovodnih sistema je obezbeivanje dovoljne koliine pitke vode
potrebne njihovim korisnicima. Pored obezbeivanja vode za pie, mnogi vodovodni
sistemi su snabdevai i vode za protivpoarnu zatitu naselja. Javni vodovodni sistemi
postoje u selima, naseljima i gradovima, a pomenuto obezbeivanje vode za protivpoarnu
zatitu je ee u gradskim nego u seoskim sredinama.
Protivpoarni protok i broj istovremenih poara zavisi od tipa naselja, vrste glavne
vodovodne cevi i broja stanovnika datog naselja. Protivpoarni protok po pravilu treba da
stoji na raspolaganju za period u trajanju od najmanje 2 asa 6. Protivpoarni protok za
gaenje poara za gradove, gradska naselja, naselja i sela je odreen vrstom glavne cevi sa
koje se dovodi voda do poarnog hidranta i moe biti:
1) protivpoarni protok koji se dovodi sa glavne distribucione cevi
2) protivpoarni protok koji se dovodi sa glavne lokalne cevi
Protivpoarni protok potreban sa gaenje poara koji se dovodi sa glavne
distribucione cevi u odreenom naseljenom mestu dat je u tabeli 7. zavisno od veliine tog
naselja.
Tabela 7. Protivpoarni protok za glavne distribucione cevi za gradove, gradska naselja,
naselja i sela

Protivpoarni protok potreban za gaenje poara za gradove, gradska naselja,

naselja i sela koji se dovodi sa glavne lokalne cevi, bez obzira na otpornost objekta prema
poaru, iznosi 24 m3/as. Kada se procenjuje kapacitet javne vodovodne mree za
obezbeivanje protivpoarnog protoka, po pravilu treba uzeti kao osnovno optereenje
maksimalnu dnevnu potronju vode za potrebe stanovnitva i industrije. Na osnovno
optereenje treba dodati protivpoarni protok tokom vremena trajanja poara. Kao osnovno
optereenje uzimaju se oni sati tokom dnevne potronje vode gde koeficijent asovne
neravnomernosti ne prelazi 1.3 7. Treba ispitati da li i pri ovom optereenju mree stoji
na raspolaganju protivpoarni protok. U gradovima i gradskim naseljima kada se protiv-

484

poarni protok dovodi sa glavne distributivne cevi, rastojanje izmeu poarnog hidranta i
objekta koji se gasi ne sme da prelazi 250 m. U naseljima i selima kada se protivpoarni
protok dovodi sa glavne distributivne cevi, rastojanje izmeu poarnog hidranta i objekta
koji se gasi ne sme da prelazi 150 m. Kada se protivpoarni protok dovodi sa glavne
lokalne cevi, rastojanje poarnog hidranta i objekta koji se gasi ne sme da prelazi 150 m.
Protivpoarni protok namenjen za gaenje jednog poara moe se obezbediti sa najmanje 2
poarna hidranta. U proraunima se mora poi od toga da radni (rezidualni) pritisak u
vodovodnoj mrei ni na jednom mestu ne padne ispod 1.5 bar za vreme korienja
protivpoarnog protoka pri osnovnom optereenju 6.

4.2 Simulacija poara za naselje Veternik ( poar se javlja na 2 mesta u

Veterniku)
Analiza simulacije poara za naselje Veternik izvrena je u okviru varijante 1, kao najpovoljnije varijante matematikog modela vodovodnog sistema Novog Sada u kome je
naselje Bege prikljueno na vodovodni sistem. Ova analiza simulacije poara za naselje
Veternik, koje spada u grupu naselja sa brojem stanovnika izmeu 10000 i 20000, uraena
je za sluaj kada se javljaju 2 istovremena poara. Protivpoarni protok u L/s po jednom
poaru za naselje Veternik iznosi 20 L/s (tabela 7). Poar se javlja u 14 asova i vreme
trajanja mu iznosi 2 asa. Dijagram neravnomernosti za protivpoarno optereenje je dat na
slici 12.

Slika 12. Protivpoarno optereenje u trajanju od 2 asa

(unoenje u programski paket EPANET)
Cevi koje su odabrane za protivpoarni protok su cev 1235 na Novosadskom putu
prenika 350 mm, iji su vorovi 1267 i 1272. vorovima 1267 i 1272 je dodato
protivpoarno optereenje u iznosu od 10 L/s. Druga cev koja je odabrana u simulaciji je
cev R 487 u ulici Kralja Petra u Veterniku prenika 176.2 mm, iji su vorovi S 413 i S
414. vorovima S 413 i S 414 je dodato protivpoarno optereenje od 10 L/s. Ove dve
izabrane cevi predstavljaju mesta na kojima se javljaju 2 istovremena poara. Minimalni
pritisak koji se javlja u naseljima Veternik i Futog je 17.30 mvs na kraju naselja Futog u
voru C25, to zadovoljava date uslove da pritisak u toku trajanja poara ne padne ispod
1.5 bar.

485

5. Zakljuak
Iterativnim postupkom hidraulikog prorauna pomou programskog paketa EPANET se
dolo do adekvatnog naina snabdevanja vodom naselja Veternik i Futog. Ispitivane su
razne varijante vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog, radi nalaenja to boljeg i
hidrauliki povoljnijeg reenja. U baznom modelu za potronju vode 2021. godine prikazanom na slici 1. u uvodu ovog rada nisu ostvareni zadovoljavajui minimalni pritisci
najudaljenijem korisniku u naselju Futog. Situacija je jo nepovoljnija ako se u obzir uzme
to da nije uneta sva ilegalna i planirana mrea u naseljima Veternik, Futog, Sajlovo i Adice.
Radi dobijanja to bolje i realnije slike vodosnabdevanja naselja Veternik i Futog i pritisaka
u samoj mrei, u bazni model su uneta i naselja Adice i Sajlovo, a takoe i Veternika
rampa i preostali deo Veternika i Futoga, ime je obuhvaena celokupna legalna i ilegalna
mrea, kao i planirana mrea u 2021.-oj godini. U raunarski program EPANET su uneti
postojei cevovodi prema GIS-u (geografskom informacionom sistemu) vodovodnog sistema grada Novog Sada, a cevovodi u naseljima Adice, Sajlovo, Veternika rampa i deo
Veternika i Futoga, prema projektima detaljne regulacije naselja i generalnim urbanistikim
planovima. Razmatrana su dva modela snabdevanja Veternika i Futoga: model snabdevanja
kada nije prikljuen Bege na vodovodni sistem grada i model snabdevanja kada je
prikljuen Bege na vodovodni sistem. Reeni su problemi oteanog vodosnabdevanja
postavljanjem cevi veih profila, rekonstrukcijom pojedinih deonica i zadravanjem starih i
dodavanjem novih, magistralnih veza. U radu je prikazana trasa novih dovodnika vode iz
pravca naselja Sajlovo, naselja Bistrica i magistralna veza Adice Futog. Uraena je
rekonstrukcija postojeih i dotrajalih cevovoda u naselju Veternik i Futog, koja je opisana u
radu. Dobijeni rezultati su zadovoljili kriterijume snabdevanja, kako po pritiscima tako i po
proticajima i bitno poboljali postojeu sliku vodosnabdevanja predmetnih naselja. Iz date
analize se vidi da u modelu 1 bez povezivanja sa Begeom, najbolja varijanta je varijanta 1,
gde ni u jednom trenutku pritisak nee pasti ispod 1.5 bar (za vreme trajanja poara). U
modelu 2, kada je povezano naselje Bege na vodovodni sistem, najbolja varijanta je
varijanta 1, gde su ostvarene veze sa naseljima Sajlovo i Bistrica, kao i veza Adice Futog.
Na slici 13. prikazana je linija pritisaka u asu maksimalne potronje za najpovoljniju
varijantu varijantu 1 matematikog modela 2, sa koje se zakljuuje da pritisci u naseljima
Veternik i Futog nee pasti ispod minimanog pritiska od 2 bar. Takoe, zakljuuje se da je
ova slika mnogo povoljnija u odnosu na sliku 4., koja vai za bazni model za as
maksimalne potronje.

486

Slika 13. Linije pritisaka u naseljima, u okviru varijante 1, matematikog modela 2

vodovodnog sistema Novi Sad, sa prigradskim naseljima.

Literatura
1. Beoinenjering (maj 2003), Vodovodni sistem Novi Sad - Revizija razvojnog
programa sistema, Beograd, Srbija.
2. ureva B. (1996), Stanje i perspektiva razvoja Novog Sada u procesu registracije
izbeglog stanovnitva, Novi Sad, Srbija.
3. Milojevi M. (1995), Snabdevanje vodom i kanalisanje naselja, Nauna knjiga,
Beograd, Srbija.
4. Radojkovi M., Obradovi D., Maksimovi . (1989), Raunari u komunalnoj
hidrotehnici, Graevinska knjiga, Beograd, Srbija.
5. Rossman L. (2000), EPANET 2,Users Manual,Version 2.0, U.S.Environmental
Protection Agency, USA.
6. Slubeni glasnik RS, br.111/09, Zakon o zatiti od poara.
7. Stipi M. (2009), Analiza uticaja protivpoarnih potreba za vodom na tehnike i
ekonomske parametre javnih vodovodnih sistema, Doktorska disertacija, Fakultet
tehnikih nauka, Novi Sad, Srbija.
8. JP ,,Zavod za urbanizam (2001), Plan detaljne regulacije naselja Veternik, Futog,
Adice i Sajlovo, Novi Sad, Srbija.

487