You are on page 1of 27

APPENDIX A

PERHITUNGAN NERACA MASSA

Kapasitas

= 500.000 ton/Tahun.

Waktu operasi

= 330 hari/tahun.
= 24 jam/hari

Kapasitas produksi per jam

100000

1000

330 24

= 63131,31313 kg/jam
Basis bahan baku

= 27883,3024 kg/jam NaCl

Komposisi bahan baku:

Tabel 1. Komposisi % berat Garam (PT. Garam Persero)


Komponen
NaCl
MgSO4
CaSO4
H2O
Total

% berat
95%
0,36%
0,31%
3,88%

Berat (Kg)
26614,61214
100,3798886
86,43823745
1081,872133
27883,3024

Tabel 2. Komposisi % berat asam sulfat (H2SO4) (Petrokimia Gresik)


Komponen
H2SO4
H2O
Total

1.

%berat
98%
2%
100%

Ball Mill

Fungsi

: Menghaluskan bahan baku garam industri

Gambar 1. Aliran masuk dan keluar pada ball mill

Pada Ball Mill terjadi penambahan 7.5 % bahan recycle dari Screen.
Neraca Total : F2 = F1 + F4

Neraca Komponen :
Aliran 1 (F1)
F1, NaCl

= 26614,61214 kg/jam

F1, MgSO4

= 100,3798886 kg/jam

F1, CaSO4

= 86,43823745 kg/jam

F1, H2O

= 1081,872133 kg/jam

Aliran 4 (F4)
F4, NaCl

= F1, NaCl x 7,5 %


= 26614,61214 kg/jam x 7,5 %
= 1996,095911 kg/jam

F4, MgSO4

= F1, MgSO4 x 7,5 %


= 100,3798886 kg/jam x 7,5 %
= 7,528491649 kg/jam

F4, CaSO4

= F1, CaSO4 x 7,5 %


= 86,43823745 kg/jam x 7,5 %
= 6,482867809 kg/jam

F4, H2O

= F1, H2O x 7,5 %


= 1081,872133 kg/jam x 7,5 %
= 81,14040999 kg/jam

Aliran 2 (F2)
F2, NaCl

= F1, NaCl + F4, NaCl


= (26614,61214 + 1996,095911) kg/jam
= 28610,70805 kg/jam

F2, MgSO4

= F1, MgSO4 + F4, MgSO4


= (100,3798886 + 7,528491649) kg/jam
= 107,9083803 kg/jam

F2, CaSO4

= F1, CaSO4 + F4, CaSO4


= (86,43823745 + 6,482867809) kg/jam
= 92,92110526 kg/jam

F2, H2O

= F1, H2O + F4, H2O


= (1081,872133 + 81,14040999) kg/jam
= 1163,012543 kg/jam

2. Screen
Fungsi

: Memisahkan/mengayak garam dengan ukuran 200 mesh.

Gambar 2. Aliran masuk dan keluar pada screen

Effisiensi Vibrating Screen 92,5 % (Woods, 2007)


Neraca Total : F2 = F3 + F4

Neraca Komponen :

Aliran 2 (F2)
F2, NaCl

= 28610,70805 kg/jam

F2, MgSO4

= 107,9083803 kg/jam

F2, CaSO4

= 92,92110526 kg/jam

F2, H2O

= 1163,012543 kg/jam

Aliran 4 (F4)
F4, NaCl

= 1996,095911 kg/jam

F4, MgSO4

= 7,528491649 kg/jam

F4, CaSO4

= 6,482867809 kg/jam

F4, H2O

= 81,14040999 kg/jam

Aliran 3 (F3)
F3, NaCl

= F2, NaCl - F4, NaCl


= (28610,70805 - 1996,095911) kg/jam
= 26614,61214 kg/jam

F3, MgSO4

= F2, MgSO4 - F4, MgSO4


= (107,9083803 - 7,528491649) kg/jam
= 100,3798886 kg/jam

F3, CaSO4

= F2, CaSO4 - F4, CaSO4


= (92,92110526 - 6,482867809) kg/jam
= 86,43823745 kg/jam

F3, H2O

= F2, H2O - F4, H2O


= (1163,012543 - 81,14040999) kg/jam
= 1081,872133 kg/jam

3.

Furnace

Fungsi

: Untuk mereaksikan garam industri dan asam sulfat (H2SO4) membentuk


natrium sulfat (Na2SO4) dan gas asam klorida (HCl)

Gambar 3. Aliran masuk dan keluar pada furnace

Neraca Total : F2 = F3 + F4

Neraca Komponen :
Aliran 3 (F3)
F3, NaCl

= 26614,61214 kg/jam

F3, MgSO4

= 100,3798886 kg/jam

F3, CaSO4

= 86,43823745 kg/jam

F3, H2O

= 1081,872133 kg/jam

Reaksi 1
Konversi NaCl pada reaksi sebesar 98 % (Keyes ; 763)

2 NaCl (s)

H2SO4 (aq)

Na2 SO4 (s)

HCl

(g)

454,9506349

227,4753175

445,8516222

222,9258111

222,9258111

445,8516222

9,099012699

4,549506349

222,9258111

445,8516222

F7, NaCl = F3, NaCl = 26614,61214 kg/jam

N7, NaCl

= F7, NaCl / BMNaCl


= 26614,61214 / 58,5
= 454,9506349 kmol/jam

Nin, H2SO4
Konversi =

= Nbereaksi, H2SO4 / 0,98


Mol NaClin Mol NaClout
Mol NaClin

Nout, NaCl

= 9,099012699 kmol/jam

Nout, NaCl

= Nin, NaCl + r

= 445,8516222 kmol

Nout, Na2SO4

= Nin, Na2SO4 + r
= x 445,8516222 kmol
= 222,9258111 kmol

Nout, HCl

= Nin, HC l+ r
= 1 x 445,8516222 kmol
= 445,8516222 kmol

Nout, H2SO4

= Nin, H2SO4 - r

Nin, H2SO4 - Nout, H2SO4 = 1/2 x 445,8516222 kmol


= 222,9258111 kmol
Nin, H2SO4

= Nbereaksi, H2SO4 / 0,98


= 222,9258111 / 0,98
= 227,4753175 kmol

Digunakan H2SO4 berlebih 20 % agar tidak habis bereaksi.


Nberlebih, H2SO4

= Nin, H2SO4 x 120 %


= 227,4753175 kmol x 120 %
= 272,970381 kmol

Fberlebih, H2SO4

= Nberlebih, H2SO4 x BMH2SO4


= 272,970381 kmol/jam x 98 gr/mol
= 26751,09733 kg/jam

Nsisa, H2SO4

= Nberlebih, H2SO4 - Nbereaksi, H2SO4


= 272,970381 kmol - 222,9258111 kmol

= 50,04456984 kmol

Asam sulfat (H2SO4) yang digunakan adalah H2SO4 dengan kadar 98% dan mengandung
2% air (H2O)
FH2SO4, 98%

= Fberlebih, H2SO4 / 98%


= 26751,09733 / 98%
= 27297,0381 kg/jam

Aliran 5 (F5)
F5, H2O

= FH2SO4, 98% - Fberlebih, H2SO4


= (27297,0381 - 26751,09733) kg/jam
= 545,9407619 kg/jam

F5, H2SO4

= Fberlebih, H2SO4
= 26751,09733 kg/jam

Aliran 6 (F6)
F6, NaCl

= Nout, NaCl x BMNaCl


= 9,099012699 kmol/jam x 58,5 gr/mol
= 532,2922429 kg/jam

F6, MgSO4 = F3, MgSO4

= 100,3798886 kg/jam

F6, CaSO4 = F3, CaSO4

= 86,43823745 kg/jam

F6, Na2SO4

= Nout, Na2SO4 x BMNa2SO4


= 222,9258111 kmol/jam x 142 gr/mol
= 31655,46518 kg/jam

Reaksi 2
Konversi H2SO4 pada reaksi dekomposisi sebesar 86 % (Gandia ; 75)

H2SO4

SO3 (g)

H2O (g)

50,04456984

43,03833006

43,03833006

43,03833006

7,006239778

43,03833006

43,03833006

Nin, H2SO4
Konversi =

= 50,04456984 kmol
Mol NaClin Mol NaClout
Mol NaClin

Nout, H2SO4

= 7,006239778 kmol/jam

Nout, H2SO4

= Nin, NaCl + r

= 43,03833006 kmol

Nout, SO3

= Nin, SO3 + r
= 1 x 43,03833006 kmol
= 43,03833006 kmol

Nout, H2O

= Nin, H2O + r
= 1 x 43,03833006 kmol
= 43,03833006 kmol

Aliran 7 (F7)
F7, HCl

= Nout, HCl x BMHCl


= 445,8516222 kmol/jam x 36,5 gr/mol
= 16273,58421 kg/jam

F7, SO3

= Nout, SO3 x BMSO3


= 43,03833006 kmol/jam x 80 gr/mol
= 3443,066405 kg/jam

F7, H2O

= Nout, H2O x BMSO3


= 43,03833006 kmol /jam x 18 gr/mol
= 774,6899412 kg/jam

F7, H2SO4

= Nout, H2SO4 x BMH2SO4


= 7,006239778 kmol/jam x 98 gr/mol
= 686,6114982 kg/jam

Berdasarkan titik didih komponen, maka belerang trioksida (SO3) dan air (H2O)
menguap.

4.

Rotary Cooler

Fungsi

: Mendinginkan salt cake dengan bantuan udara bebas.

Gambar 4. Aliran masuk dan keluar pada rotary cooler

Effisiensi Rotary Cooler 89% (Perrys ; 17-18)


Solid terikut udara 11%
Neraca Total : F6 = F8 + F9

Neraca Komponen :
Aliran 6 (F6)
F6, NaCl

= 532,2922429 kg/jam

F6, MgSO4

= 100,3798886 kg/jam

F6, CaSO4

= 86,43823745 kg/jam

F6, Na2SO4

= 31655,46518 kg/jam

Aliran 9 (F9)
F9, NaCl

= F6, NaCl x 11%


= 532,2922429 kg/jam x 11%
= 58,55214672 kg/jam

F9, MgSO4

= F6, MgSO4 x 11%


= 100,3798886 kg/jam x 11%
= 11,04178775 kg/jam

F9, CaSO4

= F6, CaSO4 x 11%


= 86,43823745 kg/jam x 11%
= 9,508206119 kg/jam

F9, Na2SO4

= F6, Na2SO4 x 11%


= 31655,46518 kg/jam x 11%
= 3482,10117 kg/jam

Aliran 8 (F8)
F8, NaCl

= F6, NaCl - F9, NaCl


= (532,2922429 - 58,55214672) kg/jam
= 473,7400962 kg/jam

F8, MgSO4

= F6, MgSO4 F9, MgSO4


= (100,3798886 - 11,04178775) kg/jam
= 89,3381009 kg/jam

F8, CaSO4

= F6, CaSO4 F9, CaSO4


= (86,43823745 - 9,508206119) kg/jam
= 76,93003133 kg/jam

F8, Na2SO4

= F6, Na2SO4 - F9, Na2SO4


= (31655,46518 - 3482,10117) kg/jam
= 28173,36401 kg/jam

5. Cyclone Separator
Fungsi

: Memisahkan salt cake dari udara yang terikut dari rotary cooler

Gambar 5. Aliran masuk dan keluar pada cyclone

Effisiensi Cyclone Separator 99% (Ludwig ; 268)


Solid terikut udara 1%
Neraca Total : F9 = F10 + F11

Neraca komponen:
Aliran 9 (F9)
F9, NaCl

= 58,55214672 kg/jam

F9, MgSO4

= 11,04178775 kg/jam

F9, CaSO4

= 9,508206119 kg/jam

F9, Na2SO4

= 3482,10117 kg/jam

Aliran 10 (F10)
F10, NaCl

= F9, NaCl x 1%
= 58,55214672 kg/jam x 1%
= 0,585521467 kg/jam

F10, MgSO4

= F9, MgSO4 x 1%
= 11,04178775 kg/jam x 1%
= 0,110417878 kg/jam

F10, CaSO4

= F9, CaSO4 x 1%
= 9,508206119 kg/jam x 1%
= 0,095082061 kg/jam

F10, Na2SO4

= F9, Na2SO4 x 1%
= 3482,10117 kg/jam x 1%
= 34,8210117 kg/jam

Aliran 11 (F11)
F11, NaCl

= F9, NaCl F10, NaCl


= (58,55214672 - 0,585521467) kg/jam
= 57,96662525 kg/jam

F11, MgSO4

= F9, MgSO4 F10, MgSO4


= (11,04178775 - 0,110417878) kg/jam
= 10,93136987 kg/jam

F11, CaSO4

= F9, CaSO4 F10, CaSO4


= (9,508206119 - 0,095082061) kg/jam
= 9,413124058 kg/jam

F11, Na2SO4

= F9, Na2SO4 F10, Na2SO4


= (3482,10117 - 34,8210117) kg/jam
= 3447,280158 kg/jam

6.

SILO

Fungsi

: Menampung salt cake dari rotary cooler dan cyclone separator

Gambar 6. Aliran masuk dan keluar pada silo

Neraca Total : F12 = F8 + F11

Neraca komponen:
Aliran 8 (F8)
F8, NaCl

= 473,7400962 kg/jam

F8, MgSO4

= 89,3381009 kg/jam

F8, CaSO4

= 76,93003133 kg/jam

F8, Na2SO4

= 28173,36401 kg/jam

Aliran 11 (F11)
F11, NaCl

= 57,96662525 kg/jam

F11, MgSO4

= 10,93136987 kg/jam

F11, CaSO4

= 9,413124058 kg/jam

F11, Na2SO4

= 3447,280158 kg/jam

Aliran 12 (F12)
F12, NaCl

= F8, NaCl + F11, NaCl


= (473,7400962 + 57,96662525) kg/jam
= 531,7067214 kg/jam

F12, MgSO4

= F8, MgSO4 + F11, MgSO4


= (89,3381009 + 10,93136987) kg/jam
= 100,2694708 kg/jam

F12, CaSO4

= F8, CaSO4 + F11, CaSO4


= (76,93003133 + 9,413124058) kg/jam
= 86.34315539 kg/jam

F12, Na2SO4

= F8, Na2SO4 F11, Na2SO4


= (28173,36401 + 3447,280158) kg/jam
= 31620,64417 kg/jam

7.

Neutralizer

Fungsi

: Menetralisasi magnesium sulfat (MgSO4) dan kalsium sulfat (CaSO4)


dengan bantuan natrium hidroksida (NaOH) dan soda ash (Na2CO3).

Gambar 7. Aliran masuk dan keluar pada neutralizer

Neraca Total : F12 + F15 = F13 + F14


Neraca komponen:

Aliran 12 (F12)
F12, NaCl

= 531,7067214 kg/jam

F12, MgSO4

= 100,2694708 kg/jam

F12, CaSO4

= 86.34315539 kg/jam

F12, Na2SO4

= 31620,64417 kg/jam

Reaksi 1
Konversi MgSO4 pada reaksi sebesar 98 % (Dimitar Trendafelov, 1995)

MgSO4 (l)

2 NaOH (l)

Na2 SO4

Mg (OH)2 (l)

0,835578923

1,671157846

0,818867345

1,637734689

0,818867345

0,818867345

0,016711578

0,033423157

0,818867345

0,818867345

F12, MgSO4

= 100,2694708 kg/jam

N12 MgSO4

= F12, MgSO4 / BMMgSO4


= 100,2694708 / 120
= 0,835578923 kmol/jam

Nin, NaOH
Konversi =

= Nbereaksi, NaOH / 0,98


Mol MgSO4lin Mol MgSO4out
Mol MgSO4in

Nout, MgSO4

= 0,016711578 kmol/jam

Nout, MgSO4

= Nin, MgSO4 + r

= 0,818867345 kmol

Nout, Na2SO4

= Nin, Na2SO4 + r
= 1 x 0,818867345 kmol
= 0,818867345 kmol

Nout, Mg(OH)2

= Nin, Mg(OH)2 + r
= 1 x 0,818867345 kmol

= 0,818867345 kmol
Nout, NaOH

= Nin, NaOH - r

Nin, NaOH - Nout, NaOH = 2 x 0,818867345 kmol


= 1,637734689 kmol
Nin, NaOH

= Nbereaksi, NaOH / 0,98


= 1,637734689 / 0,98
= 1,671157846 kmol

Digunakan NaOH berlebih 49 % agar tidak habis bereaksi.


Nberlebih, NaOH

= Nin, NaOH x 149 %


= 1,671157846 kmol x 149 %
= 2,490025191 kmol

Fberlebih, NaOH

= Nberlebih, NaOH x BMNaOH


= 2,490025191 kmol/jam x 40 gr/mol
= 99,60100763 kg/jam

Nsisa, NaOH

= Nberlebih, NaOH - Nbereaksi, NaOH


= 2,490025191 kmol - 1,637734689 kmol
= 0,852290502 kmol

Natrium hidroksida (NaOH) yang digunakan adalah NaOH dengan kadar 40% dan
mengandung 60% air (H2O)
FNaOH, 40%

= Fberlebih, NaOH / 40%


= 99,60100763 / 40%
= 249,0025191 kg/jam

FH2O, 60%

= FNaOH, 40% - Fberlebih, NaOH


= (249,0025191 - 99,60100763) kg/jam
= 149,4015115 kg/jam

Reaksi 2
Konversi CaSO4 pada reaksi sebesar 67,6 % (Bahruddin, 2003)

CaSO4

Na2CO3

CaCO3

Na2SO4

0,634876143

0,634876143

0,429176272

0,429176272

0,429176272

0,429176272

0,20569987

0,20569987

0,429176272

0,429176272

F12, CaSO4

= 86.34315539 kg/jam

N12 CaSO4

= F12, CaSO4 / BMMgSO4


= 86.34315539 / 136
= 0,634876143 kmol/jam

Nin, Na2CO3
Konversi =

= Nbereaksi, NaCO3 / 0,676


Mol CaSO4in Mol CaSO4out
Mol CaSO4in

Nout, CaSO4

= 0,20569987 kmol/jam

Nout, CaSO4

= Nin, CaSO4 + r

= 0,429176272 kmol

Nout, Na2SO4

= Nin, Na2SO4 + r
= 1 x 0,429176272 kmol
= 0,429176272 kmol

Nout, CaCO3

= Nin, CaCO3 + r
= 1 x 0,429176272 kmol
= 0,429176272 kmol

Nout, Na2CO3

= Nin, Na2CO3 - r

Nin, Na2CO3 - Nout, Na2CO3 = 1 x 0,429176272 kmol


= 0,429176272 kmol
Nin, Na2CO3

= Nbereaksi, Na2CO3 / 0,676


= 0,429176272 / 0,676
= 0,634876143 kmol

Digunakan soda ash (Na2CO3) berlebih 50 % agar tidak habis bereaksi.


Nberlebih, Na2CO3

= Nin, Na2CO3 x 150 %


= 0,634876143 kmol x 149 %
= 0,952314214 kmol

Fberlebih, Na2CO3

= Nberlebih, Na2CO3 x BMNa2CO3


= 0,952314214 kmol/jam x 106 gr/mol
= 100,9453067 kg/jam

Nsisa, NaCO3

= Nberlebih, Na2CO3- Nbereaksi, Na2CO3


= 0,952314214 kmol - 0,429176272 kmol
= 0,523137941 kmol

Soda ash

(Na2CO3) yang digunakan adalah Na2CO3 dengan kadar 99.30% dan

mengandung 0.7% air (H2O)


FNa2CO3, 99.3%

= Fberlebih, Na2CO3 / 99.3%


= 100,9453067 / 99,3%
= 101,656905 kg/jam

FH2O, 0,07%

= FNa2CO3, 99,3% - Fberlebih, Na2CO3


= (101,656905 - 100,9453067) kg/jam
= 0,711598335 kg/jam

Reaksi 3
Konversi Na2SO4 pada reaksi sebesar 95 % (Keyes ;763)

Na2SO4 (s)

10 H2O

Na2SO4.10H2O

223,9286363

2239,286363

212,7322045

2127,322045

212,7322045

2,239286364

111,,9643182

212,7322045

F Na2SO4

= 31620,64417 + 116,2791629+ 60,94303068kg/jam


= 31797,86636 kg/jam

NNa2SO4

= FNa2SO4 / BMNa2SO4
= 31797,86636 / 142
= 223,9286363 kmol/jam

Nin, H2O

= Nbereaksi, H2O / 0,95

Konversi =

Mol Na2SO4in Mol Na2SO4out


Mol Na2SO4in

Nout, Na2SO4

= 11,19643182 kmol/jam

Nout, Na2SO4

= Nin, Na2SO4 + r

= 212,7322045 kmol

Nout, Na2SO4.10H2O = Nin, Na2SO4.10H2O + r


= 1 x 212,7322045 kmol
= 212,7322045 kmol
Nout, H2O

= Nin, H2O - r

Nin, H2O - Nout, H2O= 10 x 212,7322045 kmol


= 2127,322045 kmol
Nin, H2O

= Nbereaksi, H2O / 0,95


= 2127,322045 / 0,95
= 2239,286363 kmol

Digunakan air (H2O) berlebih 50 % agar tidak habis bereaksi.


Nberlebih, H2O

= Nin, H2O x 150 %


= 2239,286363 kmol x 150 %
= 3358,929545 kmol

Fberlebih, H2O

= Nberlebih, H2O x BMH2O


= 3358,929545 kmol/jam x 18 gr/mol
= 60460,73181 kg/jam

Nsisa, H2O

= Nberlebih, H2O - Nbereaksi, H2O


= 3358,929545 kmol - 2127,322045 kmol
= 1231,6075 kmol

Fsisa, H2O

= Nsisa, H2O x BMH2O


= 1231,6075 kmol/jam x 18 gr/mol
= 22168,935 kmol

Aliran 13 (F13)
F13, H2O

= Fberlebih, H2O
= 60460,73181 kg/jam

Aliran 14 (F14)
F14, H2O

= FH2O, 0,07% + FH2O, 60%


= (0,711598335 + 149,4015115) kg/jam
= 150,1131098 kg/jam

Aliran 15 (F15)
F15, Na2SO4

= Nout, Na2SO4 x BMNa2SO4


= 11,19643182 kmol/jam x 142 gr/mol
= 1589,893318 kg/jam

F15, MgSO4

= Nout, MgSO4 x BMMgSO4


= 0,016711578 kmol/jam x 120 gr/mol
= 2,005389415 kg/jam

F15, NaCl

= F12, NaCl
= 531,7067214 kg/jam

F15, CaSO4

= Nout, CaSO4 x BMCaSO4


= 0,20569987 kmol/jam x 136 gr/mol
= 27,97518235 kg/jam

F15, Na2SO4.10H2O = Nout, Na2SO4.10H2O x BMNa2SO4.10H2O


= 212,7322045 kmol/jam x 322 gr/mol
= 68499,76986 kg/jam
F15, Mg(OH)2

= Nout, Mg(OH)2 x BMMg(OH)2


= 0,818867345 kmol/jam x 58 gr/mol
= 47,49430599 kg/jam

F15, CaCO3

= Nout, CaCO3 x BMCaCO3


= 0,429176272 kmol/jam x 100,09 gr/mol
= 42,9562531 kg/jam

F15, H2O

= (149,4015115 + 0,711598335 + 22168,935) kg/jam


= 22319,04811 kg/jam

F15, NaCO3

= Nsisa, Na2CO3 x BMNa2CO3


= 0,523137941 kmol/jam x 106 gr/mol
= 55,4526218 kg/jam

F15, NaOH

= Nsisa, NaOH x BMNaOH

= 0,852290502 kmol/jam x 40 gr/mol


= 34,09162006 kg/jam

8.

Rotary Vakum Filter

Fungsi

Gambar 8. Aliran masuk dan keluar pada rotary vakum filter

Efisiensi Rotary vakum Filter 95% (www.alarcorp.com)


Neraca Total : F15 = F16 + F17

Neraca komponen:
Aliran 15 (F15)
F15, Na2SO4

= 1589,893318 kg/jam

F15, MgSO4

= 2,005389415 kg/jam

F15, NaCl

= 531,7067214 kg/jam

F15, CaSO4

= 27,97518235 kg/jam

F15, Na2SO4.10H2O = 68499,76986 kg/jam


F15, Mg(OH)2

= 47,49430599 kg/jam

F15, CaCO3

= 42,9562531 kg/jam

F15, H2O

= 22319,04811 kg/jam

F15, NaCO3

= 55,4526218 kg/jam

F15, NaOH

= 34,09162006 kg/jam

Aliran 17 (F 17)
F17, NaCl

= F15, NaCl x 95%


= 531,7067214 kg/jam x 95%
= 505,1213853 kg/jam

F17, H2O

= F15, H2O x 95%


= 22319,04811 kg/jam x 95 %
= 21203,0957 kg/jam

F17, NaOH

= F15, NaOH x 95%


= 34,09162006 kg/jam x 95%
= 32,38703906 kg/jam

F17, Na2SO4.10H2O = F15, Na2SO4.10H2O x 95%


= 68499,76986 kg/jam x 95%
= 65074,78136 kg/jam
F17, Na2CO3

= F15, Na2CO3 x 95%


= 55,4526218kg/jam x 95%
= 52,67999071 kg/jam

Aliran 16 (F16)
F16, Na2SO4

= F15, Na2SO4
= 1589,893318 kg/jam

F16, MgSO4

= F15, MgSO4
= 2,005389415 kg/jam

F16, NaCl

= F15, NaCl - F17, NaCl


= (531,7067214 - 505,1213853) kg/jam
= 26,58533607 kg/jam

F16, CaSO4

= F15, CaSO4
= 27,97518235 kg/jam

F16, Na2SO4.10H2O = F15, Na2SO4.10H2O - F17, Na2SO4.10H2O


= (68499,76986 - 65074,78136) kg/jam
= 3424,988493 kg/jam
F16, Mg(OH)2

= F15, Mg(OH)2
= 47,49430599 kg/jam

F16, CaCO3

= F15, CaCO3
= 42,9562531 kg/jam

F16, H2O

= F15, H2O - F17, H2O


= (22319,04811 - 21203,0957)kg/jam
= 1115,952405 kg/jam

F16, NaCO3

= F15, NaCO3 - F17, NaCO3


= (55,4526218-52,67999071) kg/jam
= 2,77263109 kg/jam

F16, NaOH

= F15, NaOH - F17, NaOH


= (34,09162006 - 32,38703906) kg/jam
= 1,704581003 kg/jam

9.

Crystalizer

Fungsi

: Mengkristalkan larutan natrium sulfat dekahidrat (Na2SO4.10H2O)


menjadi kristal natrium sulfat dekahidrat (Na2SO4.10 H2O)

Gambar 9. Aliran masuk dan keluar pada crystalizer

Efisiensi Crystalizer 99,5% (perry's ; 18-38)


Neraca Total : F17 = F18

Neraca komponen:
Aliran 17 (F 17)
F17, NaCl

= 505,1213853 kg/jam

F17, H2O

= 21203,0957 kg/jam

F17, NaOH

= 32,38703906 kg/jam

F17, Na2SO4.10H2O = 65074,78136 kg/jam


F17, Na2CO3

= 52,67999071 kg/jam

Aliran 18 (F 18)
Aliran Kristal:
F18, NaCl kristal

= F17, NaCl x 99,5%


= 505,1213853 kg/jam x 99,5%
= 502,5957784 kg/jam

F18, Na2SO4.10H2O

kristal

= F17, Na2SO4.10H2O x 99,5%


= 65074,78136 kg/jam x 99,5%
= 64749,40746 kg/jam

Aliran larutan:
F18, NaCl larutan

= F17, NaCl - F18, NaCl kristal


= (505,1213853 - 502,5957784) kg/jam
= 2,525606927 kg/jam

F18, Na2SO4.10H2O

larutan

= F17, Na2SO4.10H2O x 99,5%


= 65074,78136 - 64749,40746 kg/jam
= 325,3739068 kg/jam

F18, H2O larutan

= F17, H2O
= 21203,0957 kg/jam

F18, NaOH

larutan

= F17, NaOH
= 32,38703906 kg/jam

F18, Na2CO3 larutan

= F17, Na2CO3
= 52,67999071 kg/jam

10.

Sentrifuga

Fungsi

: Memisahkan aliran kristal dan aliran larutan.

Gambar 10. Aliran masuk dan keluar pada sentrifuga

Efisiensi Sentrifuga separator 99,5% (perry's ; 18-38)


Neraca Total : F18 = F19 + F20

Neraca komponen:
Aliran 18 (F 18)
Aliran Kristal:
F18, NaCl kristal
F18, Na2SO4.10H2O

= 502,5957784 kg/jam
kristal

= 64749,40746 kg/jam

Aliran larutan:
F18, NaCl larutan
F18, Na2SO4.10H2O

= 2,525606927 kg/jam
larutan

= 325,3739068 kg/jam

F18, H2O larutan

= 21203,0957 kg/jam

F18, NaOH

= 32,38703906 kg/jam

larutan

F18, Na2CO3 larutan

= 52,67999071 kg/jam

Aliran 20 (F 20)
F20, NaCl

= F18, NaCl kristal x 90%


= 502,5957784 kg/jam x 90%
= 452,3362006 kg/jam

F20, Na2SO4.10H2O = F18, Na2SO4.10H2O

kristal x

90%

= 64749,40746 kg/jam x 90%


= 58274,46671 kg/jam

Aliran 19 (F 19)
F19, NaCl

= F18, NaCl - F20, NaCl


= (502,5957784 + 2,525606927) - 452,3362006 kg/jam
= 52,78518477 kg/jam

F19, Na2SO4.10H2O = F18, Na2SO4.10H2O - F20, Na2SO4.10H2O


= (64749,40746 + 325,3739068) - 58274,46671 kg/jam
= 6800,314652 kg/jam
F19, H2O

= F18, H2O larutan


= 21203,0957 kg/jam

F19, NaOH

= F18, NaOH larutan


= 32,38703906 kg/jam

F19, Na2CO3

= F18, Na2CO3 larutan


= 52,67999071 kg/jam

11.

Ball Mill 2

Fungsi

: Menghaluskan Natrium sulfat decahidrat

Gambar 11. Aliran masuk dan keluar pada ball mill 2

Pada Ball Mill terjadi penambahan 7.5 % bahan recycle dari Screen.
Neraca Total : F20 + F23 = F21

Neraca Komponen :
Aliran 20 (F 20)
F20, NaCl

= 452,3362006 kg/jam

F20, Na2SO4.10H2O = 58274,46671 kg/jam

Aliran 23 (F 23)
F23, NaCl

= F20, NaCl x 7,5 %


= 452,3362006 kg/jam x 7,5 %
= 33,92521504 kg/jam

F23, Na2SO4.10H2O = F20, Na2SO4.10H2O x 7,5 %


= 58274,46671 kg/jam x 7,5 %
= 4370,585003 kg/jam

Aliran 21 (F 21)
F21, NaCl

= F20, NaCl + F23, NaCl


= (452,3362006 + 33,92521504) kg/jam
= 486,2614156 kg/jam

F21, Na2SO4.10H2O = F20, Na2SO4.10H2O + F23, Na2SO4.10H2O


= (58274,46671 + 4370,585003) kg/jam
= 62645,05171 kg/jam

12.

Screen II

Fungsi

: Mengayak Natrium sulfat decahidrat dengan ukuran 100 mesh.

Gambar 12. Aliran masuk dan keluar pada screen 2

Effisiensi Vibrating Screen 92,5 % (Woods, 2007)


Neraca Total : F21 = F22 + F23

Neraca Komponen :
Aliran 21 (F 21)
F21, NaCl

= 486,2614156 kg/jam

F21, Na2SO4.10H2O = 62645,05171 kg/jam

Aliran 23 (F 23)
F23, NaCl

= 33,92521504 kg/jam

F23, Na2SO4.10H2O = 4370,585003 kg/jam

Aliran 22 (F 22)

F22, NaCl

= F21, NaCl F23, NaCl


= (486,2614156 - 33,92521504) kg/jam
= 452,3362006 kg/jam

F22, Na2SO4.10H2O = F21, Na2SO4.10H2O F23, Na2SO4.10H2O


= (62645,05171 - 4370,585003) kg/jam
= 58274,46671 kg/jam

You might also like