to bi se dogodilo sa Zemljom da ne postoji

vodikova veza?

Kako nastaje vodikova veza i njen znaaj

Vodikova veza nastaje izmeu vodikova atoma vezanog za atom u jednoj molekuli i

atom u drugoj molekuli. To je veza izmeu dviju molekula ili dijelova iste molekule,
preko vodikova atoma. Vodikov atom premouje dva atoma pa se vodikova veza
esto naziva i vodikovim mostom. Vodikova veza nije posebna vrsta kemijske veze
ve ishod privlaenja elektrinih dipola molekula HF, H2 O i NH3 . Zbog nesimetrine
podjele zajednikog elektronskog para u ovim se molekulama uvijek javlja mali
pozitivni naboj na atomu vodika i mali negativni naboj na atomu fluora, kisika ili
duika. Molekule se vodikovim vezama povezuju tako da se vodik iz jedne molekule
usmjeri prema onom dijelu druge molekule u kojem je koncentriran mali negativni
naboj.
Mnogo su slabije od kovalentne veze, a neto jae od van der Waalsovih
sila. Vodikova veza nije prisutna samo meu istovrsnim molekulama u kojima je
vodik vezan za atom visoke elektronegativnosti. Ona se javlja i meu razliitim
molekulama, npr. izmeu NH3 i H2O, ime se objanjava topljivost amonijaka u vodi.
Vodikova veza ima veliki znaaj u ivim organizmima, poto omoguuje formiranje
odreenih molekulskih struktura nekih bioloki vanih spojeva, kao to su
bjelanevine i nukleinske kiseline. Tako npr. u dvojnoj spirali DNA- jednoj od
najvanijih molekula u ivim organizmima - veza izmeu dva molekulska lanca koji
formiraju dvojnu spiralu ostvaruje se pomou vodikove veze.
Vodikove veze u molekuli vode
Posebno su zanimljive i neobino vane. Svojstva vode znatno odstupaju od
oekivanih. Anomalna svojstva vode omoguila su razvoj i odravanje ivota na
Zemlji. Zato se u istraivanjima drugih planeta uvijek trai voda jer samo voda
omoguuje razvoj ivota kakav poznajemo. Strukturu leda odreuju jake vodikove
veze. Molekule vode u kristalu leda orijentirane su tako da se vodikov atom iz jedne
molekule vode naslanja na kisikov atom druge molekule. Tako je u ledu svaki atom
kisika okruen s etiri atoma vodika, dva na manjoj udaljenosti i dva na veoj
udaljenosti. Na manjoj se udaljenosti nalaze oni atomi koji s kisikom ine molekulu
vode, a na veoj se udaljenosti nalaze atomi vodika iz druge dvije molekule vode.
U kristalima leda molekule vode nisu pakirane na najgui mogui nain. Zbog
usmjerenih vodikovih veza u kristalu leda mogu se uoiti kanali praznog prostora.
Zbog toga led ima manju gustou nego tekua voda pa pliva na vodi. Kad se led
rastali, kristalna se struktura uruava. Meutim, u vodi izmeu molekula i dalje djeluju
vodikove veze koje na kratkoj udaljenosti odravaju molekule vode u istom
razmjetaju kao u ledu. Povienjem temperature smanjuje se volumen ureenih
podruja pa se molekule gue pakiraju. Zato gustoa vode raste sve do 4 C. Iznad
4 C gustoa se vode smanjuje kao i kod svih drugih tvari. Visoko vrelite vode
posljedica je jakih vodikovih veza. Vodikove veze meu molekulama vode postoje i
pri vrelitu vode. Prelaskom vode u vodenu paru gube se i vodikove veze izmeu
molekula.
Zbog vodikovih veza izmeu molekula, ledite i vrelite vode znatno su vii od ledita
i vrelita nekih slinih vodikovih spojeva koji nemaju vodikove veze, kao to su

amonijak (NH3) i sumporovodik (H2S). Bez vodikovih veza vrelite vode pri
atmosferskom tlaku bilo bi 75 C. Zahvaljujui vodikovim vezama, specifini
toplinski kapacitet vode (4185 Jkg1K1) i specifina toplina isparivanja vode
(3,33 105 Jkg1) i taljenja leda (2,26 106 Jkg1) veliki su, a to znai da se prijelazom
vodene pare u tekuu vodu, odn. tekue vode u led, oslobaa znatna energija, to
npr. omoguuje toplokrvnim organizmima odravanje temperature u potrebnim,
uskim granicama- Kako je masa povrinske vode na Zemlji golema, uz male
promjene temperature, jezera i mora mogu iz atmosfere primiti i ponovno u
atmosferu otpustiti velike koliine topline, to je uzrokom da na povrini Zemlje nema
naglih i velikih promjena temperature kao na Mjesecu ili Merkuru. Takoer, vodena
para u atmosferi djelomino apsorbira mikrovalno i infracrveno zraenje tla i tako
ublaava kolebanje temperature. Polagano zagrijavanje i hlaenje mora razlogom su
blae klime u primorskim krajevima.
Voda je osnovni sastojak svih ivih organizama. U nekih organizama ini i 99%
njihove mase, u ovjeka oko 70%. Svi bioloki procesi odvijaju se iskljuivo u
vodenoj sredini, iako postoje organizmi koji mogu dugotrajno preivjeti stanje
potpune dehidratacije. Metabolizam, rast i razmnoavanje takvih organizama poinju
tek nakon rehidratacije. Bioloke makromolekule (bjelanevine, nukleinske kiseline,
polisaharidi) sadre vrsto vezanu vodu, koja je nuna za njihovu bioloki aktivnu
konformaciju. Voda nije samo otapalo u kojem funkcioniraju enzimi nego i izravni
metabolit; supstrat je u svim hidrolitikim, a nusprodukt u mnogim biosintetskim
reakcijama. ivi organizam neprekidno uzima i otputa vodu, to se naziva ciklusom
vode. Vodeni organizmi izmjenjuju vodu difuzijom. Kod kopnenih biljaka ta se izmjena
odvija preteno fizikalnim mehanizmima . Kopnene ivotinje i ovjek moraju piti vodu
ili ju pribaviti hranom koja sadri vodu. Vodu gube mokraom, izmetinama, disanjem i
znojenjem. Izluivanje vode metaboliki je nuno, jer ono omoguuje organizmu da
se oslobodi nekorisnih i tetnih tvari topljivih u vodi.

Vodikove veze u molekuli DNA

DNA je osnovna molekula nasljeivanja, odgovorna za prenoenje nasljednog

materijala i osobina. Kod ljudi te osobine mogu ii od boje kose do sklonosti prema
nekim bolestima. Nije teko zakljuiti koliko je ova molekula vana jer bez nje ne bi
postojali kompleksniji organizmi.
Molekula Dna je graena od dva spiralno uvijena polinukleotidna lanca na kojima se
nalaze duine baze. Te baze su meusobno povezane vodikovim vezama. Izmeu
adenina i timina se nalazi dvostruka vodikova veza, a izmeu citozina i gvanina
trostruka. Vodikove veze su vane jer spajaju polinukleotidne lance i dre ih
spiralnima. Spiralnost lanaca je takoer kljuna jer veliki broj genskog materijala koji
je potreban za ovjekovo funkcioniranje ne bi bilo mogue prostorno smjestiti u
ravnim lancima zbog veliine.

Vodikova veza u molekuli DNA izmeu gvanina i citozina

Zakljuak

Promatrajui samo dio molekula u kojima moemo pronai vodikove veze ostala
sam zapanjena njenom vanou. Nije mogue zamislit svijet bez spojeva koje
tvori. Zapravo, nije mogue nita zamisliti jer da nema vodikovih veza, ja sada ne
bih bila ovdje i ne bih pisala ovaj referat. to zbog molekule DNA koja je dio svake
stanice moga tijela,pa nadalje proteina, nukleinskih kiselina, ugljikovodika i vode
bez koje ne bi bio mogu opstanak ivota na Zemlji openito. udesno je da jedna
nevidljiva veza odrava sve to poznajemo onakvim kakvo je.