BÖLÜM3

BLM 3
Mohr-Castigliano Metodu
BLM 3
3.1. MOHR METODU
D ykler altnda eilmeye maruz bir elemanda erilik (1/
) aadaki ekilde elde edilmitir.
d =
dl
1 d
=
dl
dl u d u
=
=
dl
dl
1 M
=
EI
t.e
Kiri
dilimi
d
dlL
dL
M = ( dA)u = E
u
E
EI EI d
udA = u2 dA = =
dl
Mohr metodu ile bir noktadaki deplasman ve dn alarnn bulunmas d yklere maruz bir
elemann eilmeden dolay oluan eriliin yk olarak alnmas sonucu oluan kesme kuvveti o
noktadaki dn as, moment ise o noktadaki deplasman ilkesine dayanmaktadr. Yani d
yklere maruz bir sistemin herhangi bir noktadaki deplasman aranyor ise sistemin ilk nce d
yklerden oluan moment alan daha sonra eriliin yk kabul edilmesi sonucu oluan moment
alan izilir ve o noktadaki son moment deeri deplasman verir. Ancak, balangta momentin
ve kesme kuvvetinin sfr olduu ubuk ucunda, erilik yk dn asnn ve deplasmann sfr
olduu bir sisteme (edeer sistem) yklenmelidir.
P
Verilen sistem
a
Pa
Verilen sistemin M alan
Edeer sistem
a
M alannn edeer sisteme yk

olarak yklenmesi
Pa/EI
a
B noktasndaki dn as ve deplasmann bulunmas isteniyor ise bu noktadaki ekil

deitirmeleri sfr yapan bir mesnet seilir. Bu artlar ancak B noktasnn ankastre bir mesnet
olmasyla salanr. Edeer sisteminde izostatik olmas koulu ile A noktas ise serbest u olur.
Bu ynteme MOHR veya MOMENT ALANI metodu denir. D yklerden dolay eilmeye
urayan elemann boy deiimi kk olasndan dolay eriliin yk olarak alnmasnda da
sistemin ilk boyu yani ekil deitirmemi boyu kullanlr. Aadaki sistemlerde mohr metoduyla
deplasman ve dn alarnn bulunmas geni olarak aklanmaktadr.
Yayndr oaltlamaz
107
http://mizan.ogu.edu.tr.
Mohr- Castigliano Metodu
BLM 3
Momentin 2 defa int egrali elastik eriyi verir y " =
Ykn (q) 2 defa int egrali momenti verir
d2 y
M
=
EI
dx 2
d2M
= q
dx 2
Kesme kuvvetinin 1 defa int egrali momenti verir
dy
= tan kk olduundan
dx
dM
=V
dx
q
P
Verilen sistem
EI
1o
2
EI
2EI
Verilen yklerden oluan M

alan
1o
MP
MP/EI
M/EI
Verilen yklerden oluan M

alannn edeer sisteme yk
olarak yklenmesi YAN
ELASTK YK
MP/2EI
MQ
MQ/EI
Edeer sistemin kesme alan
[
]
Edeer sistemin moment alan

3o
[elastik eri ]
3o
4o
3o
3o
Bir izostatik sistemin mohr metoduyla zmde izlenen yol;

1. Verilen d ykler altnda sistemin moment alan izilir.
2. Edeer esas sistem belirlenir.
3. D yklerden dolay oluan moment deerleri ubuk elemanlarn eilme rijitlii olan EI ya
blnerek edeer esas sisteme yk olarak yklenir.
4. Bu ykleme sonucu edeer sistemin moment alan elastik eriyi
5. Kesme kuvvet diyagram ise dn alarn verir.
6. Eer bir noktadaki deplasman isteniyor ise o noktaya gre (q=M/EI) moment alnr.
7. Eer bir noktadaki dn as isteniyor ise o noktadaki kesme kuvveti (q=M/EI) dn
asn verir.
Kenar Mesnet
Orta Mesnet
ESAS SSTEM
EDEERSSTEM
rnek 3.1: ekilde verilen kirilerin edeer sistemlerinin belirlenmesi

Esas sistem
Edeer sistem
Esas sistem
2m
3m
2m
5m
5m
4m
4m
2m
3m
2m
5m
5m
4m
4m
Edeer sistem
Yayndr oaltlamaz
108
BLM 3
rnek: ekilde verilen basit kirilerin mesnet dnmelerini ve orta noktalarnn deplasmanlarnn
bulunmas
P
corta
corta
zm;
1. Verilen kirilerin d yklerden dolay oluan moment alanlar izilir,
2. Bu moment alanlar basit kirilere EIya blnerek yk olarak yklenir,
3. Bu moment yklerinin KESME kuvvet diyagram DN erisini verir,
4. Bu moment yklerinin MOMENT diyagram ELASTK ERY verir,
Bu ilemler aada srayla yaplmtr.
q
corta
qL2
8
MC = C =
qL2
8EI
PL
4
qL L qL 2 L 3 L 5qL
=
24EI 2 8EI 3 2 8 2 384EI
3
PL
4EI
A y = A =
qL3
24EI
B y = B =
qL3
24EI
A y = A =
MC = C =
PL2 L PL L 1 1 L PL3
=
16EI 2 4EI 2 2 3 2 48EI
PL2
16EI
B y = B =
rnek 3.7: ekildeki kirite B ucundaki kmenin belirlenmesi.(Mohr yntemi EI=sabit)

4 kN
4m
2m
4 kN
Elastik eri
16
4 kN
4m
2m
Moment alan
16/EI
A
B
4m
2m
Edeer sistem ve ykleme
MB = B =
16 x 4 x 0.5 x (2 + 4 x2 / 3) 149.33 kN
=
EI
EI
Yayndr oaltlamaz
109
PL2
16EI
BLM 3
rnek 3.2: ekilde verilen kiride a=? a=?

10 kN
a
zm: Sistemin nce verilen yk altnda M alan izilir.

10 kN
8 kN
2 kN
10 kN
16 kNm
Moment alan
izilen moment alan deeri EI eilme rijitliine blnerek edeer sisteme aadaki ekilde
yk olarak yklenir.
16/EI
48/EI 2/3
8/3
32/EI
Bu sistemde kesme kuvvet deerleri dn alarn moment deerleri ise deplasman verdii
iin a noktasndaki kesme kuvveti ve moment deerleri bulunur.
MA = 0
16 1 2 2 16 1 1 8
32
= B
2
+
8
+ 2 10By = 0 B y =
EI 2
3
EI 2 3
EI
MB = 0
16 1 2 8 16 1 1 2
48
8
2
= A
+
+ 8 10A y = 0 A y =
EI 2
3
EI 2 3
EI
a noktasndaki kesme kuvveti a =
48 16
32
2 1/ 2 =
EI EI
EI
a noktasndaki moment (soldan) a =
48
16
85.33
2
2 1/ 2 (2 / 3) =
rad.
EI Ay
EI
EI
a noktasndaki moment (sadan) a =
32
16
85.33
8
8 1/ 2 (8 / 3) =
rad.
EI
EI
EIBy
VEYA
Yayndr oaltlamaz
110
BLM 3
16/EI
2/3
M
alan
EI
8/3
[10+2]/3=4 toplamn
a
a
M
alannn M alan
EI
2A
Aa
aA
AB
AB
1
1
1
2
16 2 (8 + 2 )
16 8 (8 )
480
2
3
2
3
=
+
=
EIB noktasna gre moment EIB noktasna gre moment
EI
A =
10
Aa
16
16
=
x 2 x 0.5 =
kNm2
EI
EI
Aa
a = A Aa
48 16 32
=
=
EI EI EI
AB 480 48
=
=
L
10EI EI
1
1
16 2 2
10.67
2
3
=
=
EI
EI
a = A 2 Aa =
48
10.67 85.33
2
=
EI
EI
EI
Uygulama: ekilde verilen konsol kirite, k=? Ve k=?

y
y
q
k
i
M=qb[a+b/2]
max
maxx
L
y
q
k
b
L
qL2/2
qL3/6EI
q
y
i
qL /2EI
3L/4
q
k
b
L
qa /2
qa2/2EI
b+3a/4
qa3/6EI
Yayndr oaltlamaz
111
BLM 3
k noktasndaki dn as k =
qL3 qa3 qL3 q(l b)3
6EI 6EI 6EI

6EI
k noktasndaki deplasman k =
qL3 3L qa3
3a qL4 qa3
3a
b
+
=
b+
6EI 4 6EI
4 8EI 6EI
4
Uygulama: A=? c=? c=?

A
2m
3m
6m
zm: Verilen sistemin moment alan izilir. Yanda izilen moment alan geometrik ekil
olarak tam bilinmeyen bir ekil olmasndan dolay sperpozisyon prensibini uygulanr.
10 kN/m
c
4m
6m
2m
35
25
35
10 kN/m
A c
Ac
4m
6m
2m
500/EI
Elastik eri
c
25
AB
Ac
10 kN/m
70/EI
+ 80/EI
100/EI
Moment alan
+
35
131.25/EI
420/EI
-500/EI+80/EI+420/EI=nn toplamndan
AB deplasman, izilen moment alanlarnn B noktasna gre momentleri olup aadaki ekilde hesaplanr.
AB =
1 500 10 10 80 4 4 420 12 12 6020
+
+
=
EI
3
4
3
4
2
3
EI
Ac =
70 2 1/ 2 70
=
EI
EI
Ac =
70 2 1/ 2 (2 / 3) 140
=
EI
3EI
c = A Ac =
A =
6020
1505
=
12BOY EI
3EI
1505 70 1295
=
rad.
3EI
EI
3EI
c = 2 Aorantdan Ac = 2
1505 140 2870
=
3EI
3EI
3EI
rnek 3.4: ekilde verilen kiriin

a. A-B aklnda deplasmann maksimum olduu yeri ve deerinin
b. C noktasndaki deplasman
c. C noktasndaki dn asnn bulunmas (Mohr),
10 kN
30o
2EI
A
2
EI
4
4EI
m
B
2
Verilen ykleme altnda sistemin ekil deitirmesi, moment alan ve edeer sistemi aadaki
gibidir.
Yayndr oaltlamaz
112
BLM 3
aklk
Sistemin ekil deitirmesi
20
15
8.66
2EI
5
8.66
EI
4EI
Moment alan
Edeer sistem
D yklerden dolay oluan moment deerleri ubuk elemanlarn eilme rijitlii olan EI ya
blnerek edeer esas sisteme yk olarak yklenir ve gerber sistem zlr.
15/EI
5/EI
2.5/EI
3.75/EI
20/EI
15/EI
5/EI
2.5/EI
5/EI
By =
21.458
EI
Ay =
15/EI
X
5/EI
2.5/EI
2o
29.792
By =
EI
21.458
EI
3o
Ay =
Kesme alan
+
66.69
EI
29.792
EI
2+X
21.458/EI 18.958/EI
Ay =
5/EI
3.75/EI
5/EI
3.75/EI
By =
21.458
EI
29.792
EI
Moment alan
Q = 0 21.458 2.5 x 2 x 0.5 5 x X 10 x X x X /(2L) = 0
X = 2.378 m
A mesnedinden hesaplanr ise,

2 + X de Q = 0 ise
1
max M = max = (2 + 2.378)x21.458 2.5x2x0.5x((2 / 3) + 2.378)
EI
5.945
(2.378x10 / 4)x2.378x0.5x(2.378 / 3) 2.378x5x2.378x0.5 =
66.59
EI
2.378
B mesnedinden hesaplanr ise,

2 + (4 2.378) = 2 + 1.622 de Q = 0
ise
1
max M = max = (2 + 1.622)x29.792 3.75x2x(1 + 1.622) 1.25x2x0.5((2x2 / 3) + 1.622)
EI
66.59
(10.945x1.622x1.622x0.5 (10 5.945)x1.622x0.5x(2x1.622 / 3) =
EI
1. Kesme kuvvet diyagram ise dn alarn verir.

B noktasndaki dn as B mesnet tepkisine eit olduundan. B = B y =
29.792
rad
EI
olarak hesaplanr. C noktasndaki deplasman ise C noktasndaki momente eit olacandan,

2. Blnerek edeer esas sisteme yk olarak yklenir ve gerber sistem zlr.
15/EI
5/EI
2.5/EI
3.75/EI
20/EI
15/EI
5/EI
2.5/EI
29.792
EI
20/EI
3.75/EI
5/EI
Ay =
MC = C =
By =
5/EI
21.458
EI
By =
29.792
EI
29.792 x 4 20 x 4 x 0.5 x 4 x 3 359.168

+
=
EI
EI (2)
EI
Yayndr oaltlamaz
113
10
1.622
BLM 3
rnek 3.5: ekildeki kmal kiriin C ucundaki dey deplasman [

C] ve kiriin orta
-3
4
8
2
noktasndaki dn asnn [
orta] hesaplanmas [I=3.125.10 m E=2.10 kN/m ].[MOHR]
2 kN/m
A
10 kNm
5m
C 3 kNm
5m
2m
zm: Kiriin d yklerden oluan moment alan aadaki ekilde izilir.

2 kN/m
C 3 kNm
10 kNm
7.80
18.2
12
+
14
24
12
Kiriin edeer sistemi
+
14
47.49/EI
24
12/EI
12
47.49/EI
14/EI
59.17/EI
+
24/EI
MB = 0
Y = 0
10A y + 5
By +
12 5 1
24 5 2
2 5 6.25 14 5 1
2 5 6.25
5
2 5
5 + 5 7.5
=0
2 3
2 3
3
2 3
3
Ay =
59.17
EI
59.17 12x 5 24 x5 2x5 x6.25 14 x5 2x 5x6.25

59.17
+
= 0 By =
EI
2EI
2EI
3EI
2EI
3EI
EI
C noktasndaki deplasman C noktasndaki momente eittir.

47.49/EI
C =
12
3x 47.49 3 x3 x1.5 3x9 3 108.72
108.72
3 =
=
= 1.74.103 m = 0.174mm
8
3
EI
EI
3EI 4
EI
2.10 + 3.125.10
Kiriin orta noktasndaki dn as orta noktadaki kesma kuvvetine eittir.
59.17/EI
14/EI
orta =
59.17 14 1 2 x 5 x 6.25 3.337

3.337
5
=
=
= 5.34.106
EI
EI 2
3EI
EI
2.108 + 3.125.103
rnek 3.6: ekilde verilen gerber kiriin

a. A noktasndaki deplasmann
b. C noktasndaki dn asnn
c. A noktasndaki dn asnn
8 kN
C
4m
Yayndr oaltlamaz
114
A
m
2m
BLM 3
d. G noktasndaki dn asnn
e. G noktasndaki deplasman
MOHR yntemine gre belirlenmesi
16
1. Verilen sistemin moment alan izilir.
8 kN
10
8 +
MB=0
8 x 2 8 Gy = 0
MG=0
Gy = 2 t
8 x 10 - 8 By = 0
By = 10 t
2. Edeer sistem seilerek 1. maddede izilen moment alan (M/EI) yk olarak yklenir.
16/EI
8/EI
8m
Edeer sisteme yk olarak yklenen (M/EI) moment alann moment alan elastik eriyi
vereceinden deplasman istenen noktadaki moment o noktadaki deplasman verir.
16/EI
8/EI
MG = 0
16 x 8 x 0.5 x 8 x 2 8 x 4 x 0.5 x 4 x 2
+
8By = 0
3(EI)
3(EI)
By =
48
EI
48/EI
Gy=0
16 x 8 x 0.5 x 8 x 0.333 8 x 4 x 0.5 x [( 4x2 / 3) + 8]
8Gy = 0 Gy = 0
(EI)
(EI)
16 x 2 x 0.5 x 2 x 2 48 x 2 117.33
16/EI
+
=
MA = A =
8/EI
3(EI)
(EI)
(EI)
MB = 0
a. C noktasndaki dn asnn
8m
4m
2m
Edeer sisteme yk olarak yklenen (M/EI) moment alann kesme diyagram her noktadaki
dn asn vereceinden dn istenen noktadaki kesme kuvveti o noktadaki dn asn
verir. Buna gre C noktasndaki kesme kuvveti sfr olduu grlr, yani C noktasndaki dn
as ankastre mesnet olmasndan dolay sfrdr.
16 x 2 x 0.5 48
64
+
=
rad.
(EI)
(EI) (EI)
A noktasndaki dn as,
QA = A =
G noktasndaki dn as,
QG = G =
G noktasndaki deplasman,
MG = G =
8 x 4 x 0.5
16
rad.
=
(EI)
(EI)
8 x 4 x 0.5 x 4 x 2 42.67
=
3(EI)
(EI)
rnek 3.8: ekilde verilen konsol kiriin

a. A, B ve C noktalarndaki dn alarnn,
b. A, B ve C noktalarndaki deplasmanlarn MOHR yntemine gre belirlenmesi.
8 kN
Elastik eri
Moment alan
2
EI2=10000 kNm2 EI1=5000 kNm
4m
Yayndr oaltlamaz
80 kNm
115
BLM 3
Moment alann edeer sisteme uygulanmas
48
48
=
= 0.0096 m1
EI1 5000
80
80
=
= 0.008 m 1
EI1 10000
48
48
=
= 0.0048 m1
EI1 10000
zm: a. Dn alarnn hesab
C=0.0096 x 6 x 0.5 + 0.0048 x 4 + (0.008-0.0048) x 4 x 0.5 = 0.0544 rad

B=0.0048 x 4+ (0.008-0.0048) x 4 x 0.5 = 0.0256 rad
A= 0 (ankastre mesnet)
zm: b. Deplasmanlarn hesab

C=0.0096 x6x0.5x4 + 0.0048 x 4 x (2 + 6) + (0.008-0.0048)x4x0.5x (8/3 + 6 = 0.324 m
B=0.0048 x 4 x (2 + 6) + (0.008-0.0048) x 4 x 0.5 x (8/3 + 6 = 0.209 m
A=0 (ankastre mesnet)
3.2. MOHR METODUNUN BAZI ZELLKLER
1.
d2 y
dx
M
EI
momentten dolay oluan ekil deitirmedir.
2. Bu yntemle Eksenel kuvvet (N), Kesme kuvveti ve Eit scaklk ektilerinden oluan
ekil deitirmeler hesaplanamaz.
t
M
dx
d = dx
d
EI
olmasndan dolay oluan ekil deitirmeler hesaplanabilir.
M t
=
EI
d
3. Farkl scaklk deimesi durumunda d =
rnek 3.9: ekilde verilen konsol kiriin u (A) noktasndaki [t= 60 , d=20 cm, =10 ]
0
-5
a- Deplasman
t 10 5 60
M
=
= 3.10 5 =
d
20
EI
M/EI= 3.10
b- Dnmeyi bulunuz.
a-
-5
2m
Edeer sistem
fA = 3.10 5
olduundan
200 2
= 0.60 cm
2
b- A = 200 x 3.10 = 0.006 rad.

-5
4. Mohr ynteminde sadece ubuk eksenine dik deplasmanlar bulunur.
5. Hiperstatik sistemlerde Mohr metodunun uygulanabilmesi ise;
Yayndr oaltlamaz
116
BLM 3
Mohr metoduna gre edeer sistem iki ucu bo tayc olmayan bir ubuktan ibaret olur (A).
Bu durum bu kiriin zm olmad anlamna gelmez. Bu kiriin zm iin yandaki ekilde
iki ayr yklemesi olan kiri alnr ve sperpozisyon prensibinden yararlanlarak 1 ve 2 nin elastik
erileri toplanarak verilen kiriin elastik erisi 3 izilir.
Mohr yntemi ile ubuklarn yklerine gre ankastrelik momentleri aadaki ekilde hesaplanr.
qL2
8
Bu alanlar eit
X olsun ki sistem
qL2
8
dengede olsun
XL =
2L qL2
qL2 Ankastrelik
X=
3 8
12 Momenti
P
L
Bu alanlar eit
X
-
PL
4
X olsun ki sistem
PL
4
dengede olsun
XL =
L PL
PL Ankastrelik
X=
2 4
8 Momenti
Elastik eri
M=
qL2
12
M=
qL2
12
A
q
M=
orta
qL4
384EI
nceden
bilinen
qL2
12
M=
Elastik eri
2
M yk olunca e.eri
qL2
12
q=M=
+
M yk olarak yklenir
By =
1orta
5qL4
=
384EI
2orta =
qL2
12EI
qL2 L
qL3
=
12EI 2 24EI
qL3 L qL2 L L
qL4

=
24EI 2 12EI 2 4 96EI
1orta + 2orta =
P
1orta =
Elastik eri
M=
PL
8
q=M=
M yk olarak yklenir
By =
PL
48EI
2orta =
1orta + 2orta =
Yayndr oaltlamaz
PL
8
M yk olunca e.eri
nceden
bilinen
PL3
192EI
orta
M=
5qL4
qL4
qL4
=
384EI 96EI 384EI
117
PL
8EI
PL L PL2
=
8EI 2 16EI
PL2 L PL L L PL3

=
16EI 2 8EI 2 4 64EI
PL3
PL3
PL3
=
48EI 64EI 192EI
BLM 3
rnek 3.10: Hiperstatik kiriin orta noktasndaki (c) deplasman (Mohr) bulunuz. (EI= 2.10 tm )
c=?
=?
P=4 kN
2 kN/m
4m
4m
Sperpozisyon uygulayarak tekil yk ve yayl yk iin ayr ayr ekil deitirmeler hesaplanp toplanmtr.
TEKL YK (P) iin zm
YAYILI YK (q) iin zm
P=4 kN
c
16 / EI
P=4 kN
m
Mc =
16 / EI
16 / EI
qL2
= 16
8
2 kN/m
1
42.688
[16 x 4 8 x 4 x 0.5 x 4 x [1/ 3]] =
EI
EI
4m
4m
PL/8=4
PL/8=4
4m
Mankastre=qL2/12=10.67
c
10.67/EI Ankastrelik M -
4/EI Ankastrelik M 16/EI
42.68/EI
16/EI
1
32.00
Mc = cP = [16x 4 + 4x 4x2] =
EI
EI
Mankastre=4 P=4 kN
42.68/EI
2 kN/m
Mankastre=4
Mankastre=10.67
16
16
=0
EIP EIAnkastre
McP = cP =
1
85.36
Mc = cq = [42.68x 4 + 10.67x 4 x2] =
EI
EI
16 / EI
qL2
= 16
8
1
106.72
Mc = [42.68 x 4 16 x 4 x [2 / 3] x [3 x 4 / 8]] =
EI
EI
42.688 32.00 10.688
=
EI
EI
EI
c
42.68 42.68
=0
EIP
EIAnkre
Mc = cq
106.72 85.36 21.36
=
EI
EI
EI
P=4 kN
10.688 21.36 32.048

c = cP + cq =
+
=
EI
EI
EI
Mankastre=10.67
2 kN/m
c
4m
4m
6. Eik ubuklardaki momentler edeer sisteme aadaki ekildeki gibi uygulanr.

rnek 3.11: ekilde verilen kiriin (Mohr),
a) A noktasndaki dn asn
b) C noktasndaki dey deplasman
7
2
c) D noktasndaki dey deplasman M=100 tm ve EI=10 kg/cm iin bulunuz.
M
C
EI
2EI
3m
E
2EI
3m
3m
3m
2m
4m
ZM 1. Verilen d yklerden dolay mesnet reaksiyonlar bulunarak moment alan izilir.
MA = 0
M 13By = 0
By =
M
13
MB = 0
M + 13Ay = 0
Ay =
M
13
6M
13
7M
13
EDEER SSTEM
ZM 2. Edeer sistem seilir.
Yayndr oaltlamaz
118
A
M
13
M
13
BLM 3
ZM 3. Yukarda 1. Admda izilen sistemin moment alan aadaki gibi edeer sistem
0
0
(M/EI) yk olarak yklenir. AC ubuundaki a 45 derecedir (cos 45 =0.707). Buna gre
moment deerleri;
ACubuunun ortasnn solunda,
AC ubuunun ortasnn sanda,
C noktasnn solunda
C noktasnn sanda
CB ubuunun kesitinin deitii noktann solunda,
CB ubuunun kesitinin deitii noktann sanda,
3M/(13xcos45x2EI)=0.163M/EI
3M/(13xcos45xEI)=0.326M/EI
6M/(13xcos45xEI)=0.653M/EI
7M/(13xEI)=0.538M/EI
4M/(13xEI)=0.308M/EI
4M/(13x2EI)=0.154M/EI
0.653M/EI
0.538M/EI
0.653M/EI
0.538M/EI
0.326M/EI
0.308M/EI
0.154M/EI
0.163M/EI
0.326M/EI
0.163M/EI
0.308M/EI
0.154M/EI
0.364M
EI
0.534M
EI
M
( 0.163x3x0.5x11 0.326x3x8.5 0.326x3x0.5x8
+ 0.308x3x5.5 + 0.23x3x0.5x6 + 0.154x4x0.5x(0.333x 4) 13A y = 0
MB = 0} EI
0.534M
EI
Ay =
0.653M/EI
0.326M/EI
0.534 M
A noktasndaki dn as Ay mesnet tepkisine eittir. A y =
EI
C noktasndaki deplasman C noktasndaki momentte eit olacandan,
a.
b.
0.163M/EI
0.534M
EI
M
0.27M
C = (0.534x6 0.163x3x0.5x4 0.326x3x1.5 0.326x3x0.5x1) =
EI
EI
0.364M
EI
c. D noktasndaki deplasman, D noktasndaki momentte eit olacandan,

200x0.364M 200x0.364 x 106
=
= 7.28cm
EI
107
D =
2t
RNEK 3.10: ekilde verilen erevede (EI=3360 t/m Mohr),

a. A noktasndaki dn asn
b. B noktasndaki dn asn
c. D noktasndaki dey deplasman
1.8 m
Btn elemanlarda EI sabit
zm 1. Adm, verilen sistemin mesnet kuvvetlerinin bulunarak

moment alannn izimi.
=0
2 x 5 8B y = 0
B y = 1.25 t
5m
3m
2kN
t
A y = 0.75 t
3.75
EI
cos=0.86
A
0.75 kN
1.8m
B
1.25 kN
3.75
EI
3.75
4.36
=
0.86EI
EI
7.83
EI
Yayndr oaltlamaz
119
10.92
EI
BLM 3
zmde 2. Adm, izilen moment alan moment deerinin EI eilme rijitliine blnerek
edeer sisteme yk olarak yklenmesi aadaki gibi yaplmtr. Bu erevede edeer sistem
her iki mesnedinde sabit mesnet olmasndan dolay ayn kalmaktadr.
DC ubuunun D ucunda,
3.75/(EI)=3.75/EI
DB ubuunun D ucunda,
3.75/(0.86xEI)=4.36/EI
1
2
5 8.70
6.25 x 3 x 0.5 x 3 x + 4.36 x 5 x 0.5 x (3 + ) =
= 2.5910 3 rad
8EI
3
3
EI
1
3
2 11.57
MA = 0 B = B Y = 8EI 6.25 x 3 x 0.5 x (5 + 3 ) + 4.36 x 5 x 0.5 x (5 3 ) = EI = 3.44103 rad
MB
= 0 A = A Y =
fD = A x 5
3.75
5
x 5 x 0.5 x = 6.99mm
EI
3
Veya fD = B x 3
6.25
3
x 3 x 0.5 x = 6.96 mm
EI
3
rnek 3.12: ekilde ykleme durumu verilen kiriin c noktasndaki dey deplasman Mohr
5
2
yntemiyle bulunuz (EI= 2.10 tm cos = 0.89).
5 kN
3EI
2m
2EI
2m
EI
4m
4 kN
4m
6m
zm: Verilen sistemin d ykler altnda moment alan aadaki gibi izilir ve bu moment
alan edeer sisteme yk olarak yklenir.
24
Moment
Alan
20
20
Dey ubuktaki
moment alan
20x2=40
95.834/EI
20/EI
24/3EI= 8
20/(2xEIx0.89) =11.23
24/(2xEIx0.89) =13.48
Moment alannn edeer sisteme (M/EI) yk olarak
NOT: Dey ubukta cos=0 olduundan blm olur. Bundan dolay bu tr ubuklarn
alanlar tekil yk olarak alnr (P= Alan/EI).
B mesnedinde moment alnarak A noktasndaki kesme kuvvetini (dn asn) bulabiliriz.

A = [(8 6 0.5 4 + 11.23 4 8 + (13.48 11.23 ) 4 0.5 ( 4 / 3 + 6 ) + 40 10 + 20 4 0.5
( 4 / 3 + 10 )]
(14 x 2.10 ) = ( 96 + 359.36 + 32.99 + 400 + 453.33 ) / 28.10

5
= 4.79 10 4 rad.
c= Ax 4 (20x4x0.50x(4/3))/2.10 = 0.00165 m =1.65 mm

5
Yayndr oaltlamaz
120
BLM 3
rnek 3.13: C noktasndaki dn asn ve yatay deplasmann Mohr yntemiyle bulun [EI=sabit].
20 kN
2 kN/m
C
4m
4m
3m
3m
1. lk nce verilen sistemin mesnet tepki kuvvetleri hesaplanarak d kuvvetlerden oluan

moment alan izilir [a].
Fx=0 Ax = 8 kN
MA=0 2 x 4 x 2 + 20 x 6 10 Cy = 0
Cy =13.60 kN
MC=0 2 x 4 x 2 + 20 x 4 8 x 4 - 10 Ay = 0
Ay =6.40 kN
35.2
Cy=13.6
54.4
2x42/8=4
Ay=6.4
35.2/0.6=58.67
54.4
4/0.6=6.67
35.2
2. Yukarda izilen moment alan eilme rijitliine (EI) blnerek e deer sisteme yk
olarak yklenir. [b].
3. Bu yk etkisi altnda istenen noktadaki kesme kuvveti bulunarak
EIC = C y = [6.67 x3 x(2 / 3)x1.5 + 58.67 x 3x0.5 x2 + 35.2x 3x 4.5

+ (54.4 35.2)x 3x1.5 x(3 + 2) + 54.4 x 4 x0.5 x(6 + 4 / 3)] / 10 = 161 .308
Baz geometrik ekillerin alan ve arlk merkezi deerleri
h1
h2
b
x=
2o
x
x=
b[h2 + h1]
2
A=
Yayndr oaltlamaz
xn
b[2h2 + h1]
3[h2 + h1]
A=
h 2o
b
3b
8
2bh
3
x=
b[n + 1]
2[n + 2]
A=
x
x =b/2
2bh
A=
3
nbh
[n + 1]
121
x
o
b
b
4
bh
A=
3
x=
x
xn
b
b
n+2
bh
A=
n +1
x=
BLM 3
4. KISALTMA TEOREM (HPERSTATK SSTEMLERDEK EKLDETRME HESABI)

Daha nce izostatik sistemlerin ekil deitirmelerinin eitli yntemlerle [vitel i, mohr vb]
hesab aklanmt. Ksaltma teoremi ile ise hiperstatik sistemlerin ekil deitirmeleri
hesaplanr. Verilen hiperstatik kiriin m noktasndaki dey deplasmann bulunmas istenirse
sistemin nce ekil deitirmesi belirlenir. Sistemin ekil deitirmesi yaklak olarak kesik
izgilerle gsterildii gibi oluur.
B
q
Verilen sistem ve yklemesi
Verilen sistemin elastik erisi
n=?
MA
MB
By
Verilen sistemin moment aklan
1
A
Verilen sistemin edeer izostatik sistemi
Bu durumda d kuvvetlerin ii yazlrsa,
n + By . B
Ad = MA . A + 1.
Elde edilir. Bu denklemde mesnet artlar gerei A =0 ve B = 0 olduundan Ad = 1.

n olduu
grlr. Buna gre hiperstatik sistemlerde birim ykleme istenilen herhangi bir izostatik sisteme
yaplabilir sonucu ortaya kmaktadr. Bu teoreme ksaltma teoremi denir.
rnek 3.30: ekilde verilen hiperstatik kiriin dey deplasman Ksaltma teoremini kullanarak
bulunuz.
P m
a.) m noktasndaki
ekil deitirme hali
m=?
P m
1
Moment alan
b.) orta noktasndaki deplasman

q=2 kN/m
X1
q=2 kN/m
q=2 kN/m
X1= 1
+
6m
6m
qL2
=9
8
6m
q=2 kN/m
1
Veya
Veya
6m
1
Veya
1
Veya
Sistemin d ykler olan P ve q yklerine gre izilen moment alanyla, ekil deitirmesi aranan
noktaya yaplan birim yklemeden elde edilen moment alanlar arpm sonucu elde edilir. Birim
ykleme ve d ykler izostatik ve hiperstatik sistemlerden herhangi birine yaplabilir. Yani birim
ykleme hiperstatik sisteme yklenmi ise d ykler izostatik sisteme yaplabilir veya terside
olabilir. Bununla ilgili rnekler 5. ve 6. blmlerde mevcuttur.
Yayndr oaltlamaz
122
BLM 3
rnek 3.31: n noktasndaki deplasmann ve dn asnn bulunmas

10 kNm
2
A
6
Sistem 1. dereceden hiperstatik olduu iin B mesnet tepkisi bilinmeyen olarak seilir
10 kNm
2
A
6
4m
10
10 kNm
Ay=1
10Ay
10 =
D yklemeden M
Ay den birim M
103
500
=
2EI
EI
11A y + 10 = 0
500
= 1.5 kN
10 10 10 333.333 A y =
11 =
=
333.33
3EI
EI
10
5
Sonu M
n =
- 4
1
n =
4 4 1 4 5 4
24
=
6EI
3EI
EI
4 5 2.4 6 2.4 (2 1 + 10) 4 1 2.4 24
=
6EI
6EI
3EI
EI
Mn= 2.4
1
n =
4 1 1 4 5 1
8
=
2EI
2EI
EI
rnek 3.32: ekilde ykleme durumuyla verilen hiperstatik sistemin B mesnedinin 4 cm

8
2
kmesi durumda orta noktasndaki (m) deplasman hesaplaynz. (EI= 2.10 kgcm )
q=1.2 kN/m
A
0.60=ql /8
M
m
0.375=Pl/4
0.6
+
b
M
m
0.375
0.60=ql2/8
+
d
0.50=Pl/4
Bu alanlarn arpmndan, [a x c + a x d + b x c + b x d]
1. =
2 x 0.6 x 0.375 1x 0.5 x(2 x 0.6 + 0.3) 1x 0.3 x 0.5 2 x 0.60 x0.375 2 x(5x1x0.60x 0.5)
+
3EI
6EI
3EI
3EI
12EI
1.
m +
C c = 0.10 / (EI)
Yayndr oaltlamaz
1.
m= (0.10 / 2.10 ) (- 0.31 x 4)= 1.24 cm
8
123
BLM 3
rnek 3.33: ekilde verilen birinci dereceden hiperstatik kiriin mesnet kmelerinden dolay C
4
2
noktasndaki dey deplasman hesaplaynz. (EI=10 tm )
1. lk nce verilen mesnet kmelerine gre sistem zlerek moment alan izilir (a).
1
4
2I
5mm A
3
4I
(b)
(a)
B 10mm
m
2.1
9.6
5mm
0.7
4mm
10mm
0.23
0.7
0.3
0.23 4mm
0.3
2. Ksaltma teoremine gre herhangi bir izostatik sistemde deplasman istenen noktaya birim
ykleme yaplarak moment alan izilir (b).
1.c + Cc =
9.6
MM
dx
EI
2.1
bants kullanlarak
9.6
2.1
7
MM
2.1x 9.6 x 5 2.1 x 9.6 x 7 34.44
dx =
+
=
EI
3 x (2EI)
2 x (4EI)
EI
Birim ykleme sonucu mesnet kmelerinden sadece B mesnedinin dey mesnet tepkisinden
dolay mesnet kmesi (0.004 m) i yapmaktadr. Buna gre C noktasnn deplasman,
1. c + 0.30 (0.004 ) =
34.44
10 4
c = 0.00464 m
dan
olarak bulunur.
Veya birim ykleme hiperstatik sisteme yaplarak mesnet kmelerinin yapt iten dolay da
aadaki ekilde bulunabilir.
1. c + ( C ) c = 0
c + (-0.23 x 0.005 0.23 x 0.01 0.3 x 0.004) =0
c = 0.00465 m
rnek 3.34: ekilde hiperstatik kiriin C-yatay =?

q=2 kN/ m
13.29
4I
C
2I
2.8
7.70
A
3
0.4
0.4
zm: nce d yklerden ve C noktasna yaplan birim ykleme moment alanlar yukardaki gibi izilir.
7.7
8
X
L=5 m
2.8
7.7
8
L=7 m
13.29
2 32/8=2.25
2.8
+
L=7 m
L=5 m
2 7 /8=12.25
Moment deerleri iaretlerine gre arplarak C noktasndaki yatay deplasman hesaplanr.

1.c =
5 x 7.7 x 2.8 5 x 2.25 x 2.8 7 x 7.7 x 2.8 7 x13.29 x 2.8 7 x12.25x 2.8 133.362
+
+
+
=
3EI
3EI
3EI
6EI
3EI
EI
EI= 10 tm alnr ise c = 0.0133 m olarak bulunur.

4
Yayndr oaltlamaz
124
BLM 3
3.2. CASTIGLIANO TEOREMI (1879)

D kuvvetlerin yapt i
1. Sadece P kuvveti iin
p
P
Yaplan i taral alana eittir.
P
Ad =
2
2. P ve Q birlikte etkiyor ise
Ri
d
p
Ad =
d
Q
P p
2
Q Q
2
3. P ve Q birlikte etkiyor daha sonra R etkiyor
Ri
d
p1
A di = P d P + Q d Q +
d
Q1
di
A d = A d + A di = P +
2
R i d i
2
Q Q
R d
+ P d p + Q d Q + i i
2
2
3. P, Q ve Ri birlikte etkiyor ise

P
Ri
p
p1
Q
Q
A dB =
P ( P + d P ) Q ( Q + d Q ) R i d i
+
+
2
2
2
Q1
Sperpozisyon prensibinin, i iin d ie eit olmasndan ve lineer elastik malzeme kabulnden

dolay A d = A dB yazmak mmkndr. Bu eitlik yazlr ve gerekli sadeletirme yaplacak
olursa,
i =
dAi dA d
=
dRi
dRi
Yayndr oaltlamaz
125
BLM 3
olmaktadr. Eer i noktasndaki dn as aranyor ise i noktasna moment yklemesi

yaplarak ayn ilemler yaplr ve,
i =
dAi dAd
=
dMi dMi
bants elde edilir. Teorem kabul olarak virtel i teoreminin ayns olup sadece ekil
deitirmesi istenen noktada oluan momentin o noktaya sonuta kuvvet varsa kuvvete deilse
sfra eitlenmek zere yklenen kuvvete gre ksmi trevini almaktadr. D yklerin yapt i i
kuvvetlerin yapt ie eit olmasnda,
Ai =
dA i dA d
M2
dl bu ifade yukardaki i =
ifadede yerine yazlr ise,
=
2EI
dR i
dR i
i =
dAi
=
dRi
dAi
M2
M
dl
dR i
2EI =
dR i
EI
bants elde edilir.

Bu teoremde ekil deitirme aranan noktada yk bulunmuyor ise bu noktaya uygun bir yk
uygulanr ve Castigliano teoremi uygulanr ve daha sonra bu yk sfra eitlenir. Sistemde
birbirine eit yklemeler bulunuyor ise bu ykler deiik numaralar verilerek teorem uygulanr ve
ilemler sonunda yklerin gerek deerleri yerlerine yazlr. Aksi halde kark ilemlerle hata
yapma olasl artar.
rnek 3.14: ekilde verilen kiriin orta noktasndaki deplasmann ve dn asnn
Castigliano teoremine gre belirlenmesi
P
P
B
M x = Px
[ ]
= Px
0
dM x
=x
dP
Bu moment deerinin ksm trevi alnr.
1
1 Px 3
PL3
=
=
EI EI 3
3EI
0
M x = Px + M
L
x
dM x
=1
dM
1
1 Px 2
PL2
+ Mx =
= [Px + M] =
EI EI 2
2EI
0
0
L
M=0 alnarak u noktadaki dn as bulunmutur.
Yayndr oaltlamaz
126
BLM 3

P
A
M
L
M x = Px + M moment deerinin ksm trevi alnr.

L
= [Px + M]
0
dMx
=x
dP
x
1 Px 3 Mx 2
ML2
=
+
=
EI EI 3
2 0 2EI
L
Mx = M
L
dMx
1
1
ML
= 1 = [M] = [Mx ] =
dM
EI
EI
EI
0
0
moment deerinin ksm trevi alnr.
M
B
SONU: Eer deplasman aranan noktada dey yk, dn as aranan noktada moment
veya her ikisi var ise deplasman aranr iken fiktif yk (P), dn aranr iken fiktif (M) moment
yklemeye gerek yoktur.

q t/m
B
L
A-B
qLx Px qx 2
Mx =
+
Bu moment
2
2
2
deerinin ksm trevi alnr.
qL p
+
2
2
dMx x
=
dP
2
q t/m
qL p
+
2
2
L
x
ki eit para olarak alnr ve gerekli ksaltmalar yaplr ise (P=0)
L / 2 qLx P qx 2
= 2
+
0 2
2
2
3
Px 2 qx 4 1 5 qL4
x 1 qLx
=
=
+
4
16 EI 384EI
2 EI 12
q t/m
M
olarak bulunur.
Orta noktasndaki dn as,
A-B
qL M
2
L
L
x
qLx Mx qx 2
Mx =
L
2
2
Yayndr oaltlamaz
127
qL M
+
2
L
BLM 3
dMx x
=
dM
L
ki eit para olarak alnr ve gerekli ksaltmalar yaplr ise (P=0)

L / 2 qLx
qx 2 x 1 L / 2 qLx qx 2 x 1
=
+
+ =0
2 L EI 0 2
2 L EI
2
0
Bilindii gibi simetrik ykl bir kiriin orta noktasndaki dn as sfrdr.
rnek 3.17: ekilde ykleme durumu verilen kiriin A noktasndaki deplasmann ve dn

2
asnn belirlenmesi. (EI=1008 t/m )
q a2
+ P(a + b)
2
q
B
a
m
q
C
qa +P
nce sistemin B noktasndaki kesit tesirleri d yklerden ve deplasman istenen noktada fiktif
olarak kabul edilen kuvvetten dolay oluan kesit tesirleri bulunur. Bu kesit tesirlerinin x
mesafesinde oluturduklar moment deeri bulunur ve denklemde yerine yazlarak istenilen
noktaya kadar entegre edilir. Bu ilemler aada srasyla yaplmtr.
q x 2 q a2
Mx = [(q a + P)x ]
+ PL
2 2
B-C
Mx
C-A
A =

= [(q a + P)x ] qa x
dM
= x L
dP
a q a2
+ PL
2 2
dM
= Lx L
dP
q x 2 qa2

1 a
1 b
a qa2
+ PL (x L) = [(qa + P)x ] qa x
+ PL (Lx L)
[(qa + P)x ]
EI 0
EI a
2 2

2 2

A =
1 a
qa2 x qx 3
qa2L qx 2L
1 qa 4 qba3
2
qaxL +
+
+
+ 0 =
(q ax
EI 0
2
2
2
2
EI 24
6
rnek 3.18: ekilde ykleme durumu verilen basit kiriin

a. C noktasndaki dey deplasmann
b. A noktasndaki dn asnn Castigliano teoremiyle bulunmas.
C
10 kN
A
10 kN
D
2m
Yayndr oaltlamaz
8m
8+0.8C kN
128
2+0.2C kN
BLM 3
dM
= (8 + 0.8C )x = 0.8x
dC
dM
= 0.2(10 x )
dC
A-B arasndaki M = (8 + 0.8) x

B-C arasndaki M = (2 + 0.2C) (10 x )
M2
dA
i = i =
dCi
2EI dl
dCi
M
=
dA i
dCi
EI
C =
10
[8x + 0.8Cx ] (0.8x) + [2 + 0.2C] [(10 x)] (0.2) =
85.33
EI
rnek 3.19: ekilde ykleme durumu verilen basit kiriin

c. C noktasndaki dey deplasmann
d. A noktasndaki dn asnn Castigliano teoremiyle bulunmas.
10 kN
A
10 kN
B
2m
3m
5m
8+0.5C kN
2+0.5C kN
dM
= (8 + 0.5C) x = 0.5 x
dC
A-B arasndaki M = (8 + 0.5C) x

B-C arasndaki M = (8 + 0.5C) x 10(x 2)
dM
= (8 + 0.5C) x = 0.5 x
dC
C-D arasndaki M = (2 + 0.5C) (10 x )
dM
= 5 0.5 x
dC
dA i
M2
M
dl
dA i
dCi
i =
= 2EI =
dCi
dCi
EI
10
C = [8x + 0.5Cx ](0.5 x ) + [[8x + 0.5Cx ] [10(x 2)]](0.5 x ) + [[2x + 0.5Cx ][10 x ]][5 5 x ]
C=0 nk C zerinde yk yok olsayd deeriyle beraber kalrd.
C =
3
5
10
1 2
1 2 4x 5
2
2
2
4x + x + 10x + x 20x + 100 =
+
EI 0
2
5
EI 0 3 2
10 x 3
x3
256
2
2
+ 5x + 10x + 100x =
3
3
5
3EI
MA
A noktasndaki dn as,
10 kN
8+0.1MA
2-0.1MA
dM A
= 0.1x 1
dM
dM A
= 1 0.1x
dM
A-B arasndaki M = (8 + 0.1M A ) x M A

B-D arasndaki M = (2 0.1M A )(10 x )
MA=0
2
10
A = [8x ] (0.1x 1) + [2x (1 0.1x )]
Yayndr oaltlamaz
x3
1 2 x3 4 x2
380
+
=
=
EI 5
1
15 0 15EI
0
129
BLM 3
rnek 3.20: ekilde verilen aydnlatma direinin u noktasndaki yatay [

x] ve dey [
y]
deplasmann hesaplanmas [EI Eilme rijitliine bal olarak]
x ve y yn
deplasmanlar
Cy iin yaplan
yklemeler
Cx
5 kN
x
y
x y
6m
6m
6m
zm: nce moment deeri yazlr. Sonra deplasman istenen ynlerde yklemeler yaplarak
bata yazlan momentler deplasman istenen ynlere gre trevleri alnarak momentlerle arplr
ve integralleri hesaplanarak deplasmanlar bulunur.
L
x = M
0
L
= M
0
dM
dC x
dM
dC
L
y = M
M = 5x + C x y + C y x
dM
dC y
x = 6 sin
y = 6 [1 cos ]
M = 5 [6 sin ] + C x [6 [1 cos ]] + C y [6 sin ]

dM
= 6 [1 cos ]
dC x
dM
= 6 sin
dC y
ds = 6 d
x ynndeki deplasman
(1 cos ) 2
EI x = [ (5)(6 sin )[ 6(1 cos )](6d) = 1080 (1 cos ) sin d = 1080
2
0
0
/2
x =
/2
1040
EI
y ynndeki deplasman
/2
sin 2
EI x = [ (5)(6 sin )[ 6 sin ](6d) = 1080 sin d = 1080
4 0
0
0
2
/2
x =
/2
848 .23
EI
Yayndr oaltlamaz
130
/2
BLM 3
rnek 3.21: ekilde verilen aydnlatma direinin u noktasndaki yatay [

x] ve dey [
y]
deplasmann hesaplanmas [EI Eilme rijitliine bal olarak]
4 kN
y
4m
Cx
Cy
2kN/m
x ve y yn
deplasmanlar
iin yaplan
yklemeler
10m
8m
zm: nce moment deeri yazlr. Sonra deplasman istenen ynlerde yklemeler yaplarak
bata yazlan momentler deplasman istenen ynlere gre trevleri alnarak momentlerle arplr
ve integralleri hesaplanarak deplasmanlar bulunur.
L
x = M
0
dM
dC x
dM
= M
dC
0
L
y = M
0
dM
dC y
M = 4x + y 2 + C x y + C y x
4 y 14
x=8
dM
= y
dC x
ds = 1.12 dx
dM
= x
dC y
0 x 8
] [
M = 4.8 + y 2 + C x y + C y 8 = 32 + y 2 + C x y + 8C y
dM
= y
dC x
dM
= 8
dC y
ds = dy
Bulunacak deplasmanlar ynnde yklenen Cx ve Cy deerleri sfr olur. Yani C deerleri

sadece trevlerdeki deerleri bulmak iin kullanlr. Buna gre dier terimlerden dolay oluan
deplasmanlar.
ubuun eik (al) olmasndan dolay dey yndeki y deeri ile yatay yndeki x deeri
arasnda y = 0.5 x gibi bir iliki vardr.
8
14
EI y = [ 4.474 x ][ 0.5 x ][ 1.12 dx ] + [32 + y 2 ][ y ] dy
14
EI y = 2.506 x 2 dx + [32 y + y 3 ] dy = 0.835 x 3 + 16 y 2

0
0
14
4
+ 0.25 y 4
14
4
EI y = 427 .69 + 2880 + 9540 = 11392 .31
Yayndr oaltlamaz
131
BLM 3
rnek 3.22: ekilde verilen kmal kiriin C noktasndaki dn asnn Castigliano

teoremine gre belirlenmesi
4t
3 t/m
B
6m
3m
4t
3 t/m
B
6m
3m
M
M
7
15 +
x
6
6
Dn istenen noktaya ilem sonunda sfra eitlenmek zere moment uygulanr ve daha sonra
sistemim bu haline gre mesnet tepki kuvvetleri bulunur. Kiriin yk ve snr artlar deien
noktalara gre momentleri hesaplanr ve bu momentlerin fiktif olarak yklenen momente gre
ksmi trevleri alnr. lk bata hesaplanan momentler ile ksm trevlerin arpmnn snrlar
boyunca integrali alnr ve fiktif momentler sfra eitlenerek istenilen dn as bulunur. Bu
ilemler aada srasyla yaplmtr.
A-B
B-C
dM x x
3 x2
M
M x = 7 x
=
6
2
dM
6
dM x x x
3*6
M
M
M x = 7 x
(x 3) + 15 + (x 6) + M
= + + 1
6
1
6
dM
6 6
6
3 x 2 x 1
C = 7 x
+
2 6 EI
7x 2 3x 3
26 x 2 36 x
477
=
+
=
EI 2
6
2
1
EI
6
0
1
[26x 36]
rnek 3.23: ekilde verilen kafes kirite 3 noktasndaki dey deplasmann Castigliano
teoremiyle bulunmas (E=2.1 106 kN/m2)
10 kN
5 kN
4.8m
M=0 dan mesnedinin dey tepkisi,

M=0 dan mesnedinin dey tepkisi,
ubuk L (m)
-
-
-
-
-
-
-
5
8
5
8
5
8
5
Yayndr oaltlamaz
-4
(10 m2)
10
5
10
5
10
5
10
4.8m
4.8m
4.8m
10 x 4 + 5 x 8 16 Y = 0
5 x 8 + 10 x 12 -16 Y = 0
Y= 5 kN
Y= 10 kN
dN
dx
NL
AE
-16.66-0.83x
13.27+0.66x
0+0.83x
-13.27-1.32x
8.31+0.83x
6.63+0.66x
-8.31-0.83x
-0.83
0.66
0.83
-1.32
0.83
0.66
-0.83
-0.0395
0.1011
0.0000
-0.1011
0.0198
0.0505
-0.0198
0.0328
0.0667
0.0000
0.1335
0.0164
0.0333
0.0164
Toplam
0.2992
132
3=
NL dN
AE dx
BLM 3
8.2. CASTIGLIANO II TEOREM

Bu teoremin prensibi 1. Teoremin aynsnn hiperstatik sistemlerde uygulanmasdr. Burada
hiperstatik bilinmeyenlerde kuvvet olarak kabul edilip ona gre moment ve ksm trevleri
yazlarak elde edilir.
rnek 3.24: Verilen kiriin 2.Castigliano teoremini kullanarak moment alann belirlenmesi
qL MA
+
2
L
qL MA
2
L
qLx M A x qx
MA
2
L
2
L
2
x
dM
1 qLx MA x qx
M=M
=
+
MA 1
dMA EI 0 2
L
2
L
2
A-B arasndaki M =
M=
dM
1
= 1
dM A L
1 qx 2 MA x 2 qx 3 MA x qLx MA x qx 2
+ 2
+
+ MA
EI 0 2
2L
L
2
L
2
L
1 qx 3 MA x 3 qx 4 MA x 2 qLx 2 MA x 2 qx 3
=
+
+
+ MA x
2
EI 6
8L
2L
4
2L
6
3L
0
=
1 qL3 MA L qL3 MA L qL3 MA L qL3

+
+
+ MA L = 0
EI 6
3
8
2
4
2
6
qL qL2
+
2 8L
5qL
=
qL qL2
By =
2 8L
3qL
=
Ay =
MA =
qL2
8
3qL
8
5qL
8
qL2
8
2o
3qL 3qL 9qL2
max Ma =
=
8q 8
128
q
A
qL B Y
BY
VEYA B mesnet tepki kuvveti bilinmeyen seilir ise,
qx 2
A-B arasndaki M = B y x
dM
=x
dB y
L
L
3
3
2 qx 3 By x qx 4 By L qL4
1 L
qx 2
=
=0
M = By x
(x) = By x
=
EI 0
2
2 0 3
8 3
8
By =
3qL
8
olarak bulunur.
Yayndr oaltlamaz
133
BLM 3
rnek 3.25: ekilde yklemesi verilen birinci dereceden hiperstatik mtemadi kiriin (M)
moment alannn izimi [2.Castigliano].
q=4 kN/m
A
zm: B mesnedinin dey tepkisi By olarak alnarak sistem izostatik hale getirilir ve dier
mesnet tepkileri buna bal olarak bulunur.
q=4 kN/m
A
B y x qx 2
A-B arasndaki M = 20 x
2
2
C
20-0.5By
B
By
20-0.5By
dM
x
=
dB y
2
B y x qx 2 B y (x 5)
B-C arasndaki M = 20 x
+
2
2
1
dM
x
x
= + ( x 5) = 5
dB y
2
2
M=
By x qx 2 x 10
By x qx 2 By (x 5) x
1 5
+
20x
+ 20x
5
EI 0
2
2 2 5
2
2
1
2
M=
2
2
2
5By x 5qx 2
1 5 20x 2 By x qx 3 10 20x 2 By x qx 3 By x 5By x
+
+
100x +
+
5By x + 25By
+
EI 0
2
4
4
4
4
2
2
2
2
5
2
10
20x 3 By x 3 qx 4 10x 3 By x 3 qx 4 By x 3 5By x 2 100x 2 5By x 2 5qx 3 5By x 2
M =
+
+
+
+
+ 25By x
+
6
12
16
12
16
6
4
2
4
6
2
0
5
B y = 25 t olarak bulunur. Bnin bulunmasyla sistem izostatik olmutur. Sistemin moment alan
aadaki ekilde izilir.
q=4 kN/m
A
B
12.5
7.5
7.5
12.5
12.5=7.5x5-4x5x2.5
+
7.03
7.03=7.5x(7.5/4)x0.5
rnek 3.26: ekilde verilen 1. Dereceden hiperstatik sistemin B mesnet tepki kuvvetinin
Castigliano II teoremine gre belirlenmesi.
8 kN/m
8 kN/m
A
A
m
By
x3
A-B arasndaki M =
6
x 3
B-C arasndaki M = B y (x 2)
Yayndr oaltlamaz
2m
C
6m
dM
=0
dB y
dM
= ( x 2)
dB y
134
BLM 3
M=
2
6
1 x3
x3
[0 ] + B y (x 2) [ x 2]
EI 0 6
6
3
8
3B y x 2 2By x x 4 x5
1
x3 x 4 1 By x
2
=
+
+
=0
By x 3B y x + 2B y +
EI 2
3
6 EI 3
2
1
12 30
2
8
3
3By x 2 2By x x 4 x 5
1 By x
+
+
=0
EI 3
2
1
12 30
By=8.35 t
Mesnet tepki kuvvetinin dier bir yntem ile hesab

8 kN/m
A
2m
6m
Sistem 1. dereceden hiperstatik olduu iin B mesnet tepki kuvveti bilinmeyen olarak seilir ve
B mesnedindeki deplasmann sfr olmas art kullanlarak bu tepki kuvveti virtel i yntemine
gre aadaki ekilde hesaplanr.
8 kN/m
A
2m
6m
85.333
A
2
A
2m
D yk M alan
Birim ykleme
6m
1
A
2m
11 =
6 x 6 x 6 72
=
3EI
EI
11B y + 10 = 0
72B y
EI
10 =
C
Birim ykleme M alan
6
6m
6 x 6 x [85.333 1.333] 6 x 6 x [1.333]

628.8
=
5EI
2EI
EI
628.8
=0
EI
By=8.73 t
rnek 3.27: B dey mesnet tepkisinin castigliano 2. teoremi ile bulunmas.

8 kN
A
4 kN
B
Sistemde aranan mesnet tepkisi kaldrlarak sistem izostatik hale getirilir ve dier mesnet
tepkileri buna bal olarak bulunur.
8 kN
Ay=5.6-0.6By
MA = 0
8 x 4 6B y + 4 x 8 10C y = 0
C y = 6.4 0.6B y
MB = 0
2 x 4 4B y + 6 x 8 10 A y = 0
A y = 5.6 0.4B y
Yayndr oaltlamaz
135
4 kN
B
By
C
Cy=6.4-0.4By
BLM 3
Nokta
dM
dBy
A-1
5.6x-0.6Byx
-0.6x
dM dx
=0
dB EI
3.36x
0
2
1-B
22.4-2.4By+5.6x-0.6 Byx
53.76 26.88x 3.36x
-2.4 - 0.6x
2 + 5.76B + 2.88B x + 0.36B x2 dx

y
y
y
2
C-2
6.4x-0.4Byx
2.56x
-0.4x
0
2
2-B
12.8+6.4x-0.8By-0.4Byx
10.24 10.24x 2.56x
-0.8-0.4x
By =
2 + 0.36B x2 dx
y
2 + 0.16B x2 dx
y
2 + 0.64B + 0.64B x + 0.16B x2 dx

y
y
y
296.5337
= 10.11kN
29.3337
rnek 3.28: ekilde verilen hiperstatik kafes sistemin ubuk kuvvetlerini By dmnn
hiperstatik bilinmeyen seerek bulunuz.
36 kN
63 kN
36 kN
63 kN
3.6m
3.6m
D ykleme
durumu No
4.8
B
m
4.8
Ay
4.8m
4.8
4.8m
4.8m
4.8m
4.8m
Cy
1.adm: zostatik esas sistem aadaki ekilde seilir. zostatik esas sistemi daha deiik
olarak da semek mmkndr.
MA=0 dan C mesnedinin dey tepkisi, 36 x 4.8 + 63 x 9.6 4 x 4.8 Cy =0
Cy= 40.50 kN
36 x 3 x 4.8 + 63 x 9.6 4 x 4.8 Ay =0 Ay= 58.50 kN

Bulunan bu mesnet tepkilerine gre izostatik esas sistemde verilen d yklerden ve By
yklemesinden dolay ubuklarda oluan eksenel kuvvetler aadaki tabloda verilmitir.
36 kN
63 kN
3.6m
Ay
Yayndr oaltlamaz
4.8
B
m
4.8
By
4.8m
4.8
136
By=1 yklemesi
Bilinmeyen
Cy
BLM 3
ubuk
L (m)
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
4.8
6.0
3.6
6.0
4.8
4.8
6.0
3.6
6.0
4.8
4.8
3.6
4.8
2.0
2.5
1.3
2.5
2.6
2.6
2.5
1.3
2.5
2.0
2.0
1.3
2.0
P=L/A
2.400
2.400
2.770
2.400
1.846
1.846
2.400
2.769
2.400
2.400
2.400
2.769
2.400
dN
dB y
N0
By
78.00
-97.52
0.00
37.52
-108.00
-108.00
67.50
0.00
-67.50
54.00
54.00
-63.00
78.03
-0.67By
0.83 By
0.00
-0.83 By
1.33 By
1.33 By
-0.83 By
0.00
0.83 By
-0.67 By
-0.67 By
0.00
-0.67 By
dN
N0P
dB y
-0.67
0.83
0.00
-0.83
1.33
1.33
-0.83
0.00
0.83
-0.67
-0.67
0.00
-0.67
Toplam
dN
ByP
dB y
1.077 By
1.653 By
0.000 By
1.653 By
3.266 By
3.280 By
1.653 By
0.000 By
1.653 By
1.077 By
1.077 By
0.000 By
1.077 By
-125.47
-194.260
0.00
-74.740
-265.181
-265.181
-134.460
0.00
-134.460
-86.832
-86.832
0
-125.470
-1492.890
By =
Kontrol
N By P
17.454 By
-33.30
-52.80
0
66.70
14.10
14.10
7.00
0
7.00
5.30
5.30
0
33.30
0.000
1492.89
= 85.53 kN
17.454
rnek 3.29: Verilen sistemde ubuk kuvvetlerinin bulunmas [Kesit alanlar eit A=0.02 m2]
1.25m
0.8m
2.10T
0.83T
2.173T
15o
1.70m
1.70m
D
C
1.129T
0.98T
0.56T
0.56T
0.56T
0.744T
30o
T
20-4.396T
0.49T
3m
0.56T
34o
49o
F
20 kN
zm: lemlerin daha ak olmas iin zm aadaki tabloda yaplmtr.
UBUK
L (m)
AF
BF
CF
DF
EF
3.63
3.10
3.00
3.45
4.53
P=L/A
dF
dT
dF L
F
dT AE
0.02
181.50
155.00
150.00
172.50
226.50
T
2.173 T
20-4.396 T
1.128 T
0.744 T
1
2.173
-4.396
1.128
0.744
181.5 T
729.88 T
2898.72 T -13188
219.49 T
125.38 T
Yayndr oaltlamaz
137
SONU F
FY
3.174
3.174
6.897
6.047
3.583
2.361
2.621
6.665
6.047
3.110
1.55
20 kN
4154.97T-13188=0

BÖLÜM3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BÖLÜM3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BLM 3

M alannn edeer sisteme yk

B noktasndaki dn as ve deplasmann bulunmas isteniyor ise bu noktadaki ekil

Mohr- Castigliano Metodu

Momentin 2 defa int egrali elastik eriyi verir y " =

Ykn (q) 2 defa int egrali momenti verir

Kesme kuvvetinin 1 defa int egrali momenti verir

Verilen yklerden oluan M

Verilen yklerden oluan M

Edeer sistemin kesme alan

Edeer sistemin moment alan

Bir izostatik sistemin mohr metoduyla zmde izlenen yol;

rnek 3.1: ekilde verilen kirilerin edeer sistemlerinin belirlenmesi

rnek 3.7: ekildeki kirite B ucundaki kmenin belirlenmesi.(Mohr yntemi EI=sabit)

Edeer sistem ve ykleme

Mohr- Castigliano Metodu

rnek 3.2: ekilde verilen kiride a=? a=?

zm: Sistemin nce verilen yk altnda M alan izilir.

a noktasndaki kesme kuvveti a =

a noktasndaki moment (soldan) a =

a noktasndaki moment (sadan) a =

Uygulama: ekilde verilen konsol kirite, k=? Ve k=?

Mohr- Castigliano Metodu

qL3 qa3 qL3 q(l b)3

6EI 6EI 6EI

Uygulama: A=? c=? c=?

1 500 10 10 80 4 4 420 12 12 6020

1505 140 2870

rnek 3.4: ekilde verilen kiriin

Sistemin ekil deitirmesi

Q = 0 21.458 2.5 x 2 x 0.5 5 x X 10 x X x X /(2L) = 0

A mesnedinden hesaplanr ise,

(2.378x10 / 4)x2.378x0.5x(2.378 / 3) 2.378x5x2.378x0.5 =

B mesnedinden hesaplanr ise,

1. Kesme kuvvet diyagram ise dn alarn verir.

olarak hesaplanr. C noktasndaki deplasman ise C noktasndaki momente eit olacandan,

29.792 x 4 20 x 4 x 0.5 x 4 x 3 359.168

Mohr- Castigliano Metodu

rnek 3.5: ekildeki kmal kiriin C ucundaki dey deplasman [

zm: Kiriin d yklerden oluan moment alan aadaki ekilde izilir.

Kiriin edeer sistemi

59.17 12x 5 24 x5 2x5 x6.25 14 x5 2x 5x6.25

C noktasndaki deplasman C noktasndaki momente eittir.

Kiriin orta noktasndaki dn as orta noktadaki kesma kuvvetine eittir.

59.17 14 1 2 x 5 x 6.25 3.337

rnek 3.6: ekilde verilen gerber kiriin

1. Verilen sistemin moment alan izilir.

16 x 8 x 0.5 x 8 x 0.333 8 x 4 x 0.5 x [( 4x2 / 3) + 8]

rnek 3.8: ekilde verilen konsol kiriin

Mohr- Castigliano Metodu

Moment alann edeer sisteme uygulanmas

zm: a. Dn alarnn hesab

C=0.0096 x 6 x 0.5 + 0.0048 x 4 + (0.008-0.0048) x 4 x 0.5 = 0.0544 rad

zm: b. Deplasmanlarn hesab

momentten dolay oluan ekil deitirmedir.

3. Farkl scaklk deimesi durumunda d =

b- A = 200 x 3.10 = 0.006 rad.

4. Mohr ynteminde sadece ubuk eksenine dik deplasmanlar bulunur.

5. Hiperstatik sistemlerde Mohr metodunun uygulanabilmesi ise;

Mohr- Castigliano Metodu

TEKL YK (P) iin zm

YAYILI YK (q) iin zm

4/EI Ankastrelik M 16/EI

42.688 32.00 10.688