STANBUL TEKNK NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS

NYAZ SAYININ NEY TAVRINDA PERDE

POZSYONLARI

YKSEK LSANS TEZ

Ali TAN

Anabilim Dal: Trk Mzii

Program: Trk Mzii

HAZRAN 2008

STANBUL TEKNK NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS

NYAZ SAYININ NEY TAVRINDA PERDE POZSYONLARI

YKSEK LSANS TEZ

Ali TAN
(415041004)

Tezin Enstitye Verildii Tarih: 5 MAYIS 2008

Tezin Savunulduu Tarih: 9 HAZRAN 2008

Tez Danman:

Yrd. Do. Dr. Recep USLU

E Danman:

Yrd. Do. Dr. Nuri UYGUN (M.)

Dier Jri yeleri

Do. Dr. Nilgn DORUSZ

Do. Dr. Ahmet Hakk TURAB (M.)
Yrd. Do. Cengiz NAL

MAYIS 2008

NSZ

Niyazi Saynn Ney Tavrnda Perde Pozisyonlar balkl alma stanbul

Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde 2008 ylnda Yksek Lisans tezi
olarak hazrlanmtr.
Ney saznn ileri seviye icrasnda eitli pozisyonlar vardr. Bu pozisyonlar
icracya doru perde elde etmede faydal olurlar. Ekol itibariyle farkllklar
gsterebilen bu pozisyonlarn gnmzde en yaygn olarak rabet grenleri Niyazi
Saynn kendi icras zerinden gelitirdikleridir.
Neyzen Niyazi Saynn eitli makamlarn icrasn kolaylatrmak ve
gzelletirmek iin ortaya kard pozisyonlar, neyle icras pek de kolay olmayan
birok makamn icrasn kolaylatrmtr. Bu almada yer alan pozisyonlar bana
reten ve almamda yer almasna selahiyet veren deerli hocam Niyazi Sayna
teekkr ederim.
Drt ana blmden oluan almamn tarihsel ksm ve metodolojisi iin
bana deerli fikirleriyle yol gsteren danmanm Yrd. Do. Dr. Recep Usluya ve
pozisyonlarn yazya aktarmnda fikirleriyle desteini eksik etmeyen e danmanm
Neyzen Yrd. Do. Dr. Nuri Uyguna da teekkrlerimi bor bilirim. Ayrca
fotoraflar iin Fotoraf Sanats Kerim Hepere, video ekimleri iin Kameraman
Kazm zdile, basmdan nceki son okumalarda yardmlarn esirgemeyen Edebiyat
retmeni Yasir Avsuncuya ve M. . Yksek Lisans rencisi Fatih Kla ok
teekkr ederim.

Mays, 2008

Ali TAN

ii

NDEKLER
KISALTMALAR
EKL LSTES
VDEO LSTES
ZET
SUMMARY

iv
v
vi
vii
viii

1. GR

2. NYAZ SAYIN'IN HAYATI

2.1. Eserleri
2.2. Dahil Olduu Mek ve ntikal Zinciri
2.2.1. Oskiyan Efendi
2.2.2. SalimBey
2.2.3. Aziz Dede
2.2.3. Emin (Yazc) Dede
2.2.4. Halil Dikmen
2.3. rencileri

5
7
8
8
9
10
12
15
18

3. NYAZ SAYIN TAVRI

3.1. Tavr
3.1.1. Musiki Tarihinde Tavr
3.2. Niyazi Sayn Tavr

19
19
22
24

4. NYAZ SAYIN'IN NEY TAVRINDA PERDE POZSYONLARI

4.1. Hzzam Makam crasnda Perde Pozisyonlar
4.2. Hicazkar Makam crasnda Perde Pozisyonlar
4.3. Krdilihicazkar Makam crasnda Perde Pozisyonlar
4.4. edaraban Makam crasnda Perde Pozisyonlar
4.5. Nihavend Makam crasnda Perde Pozisyonlar
4.6. Saba Makam crasnda Perde Pozisyonlar

27
28
32
36
39
43
45

3. SONULAR
KAYNAKLAR
EKLER
EK A: Video Kaytlarna Ait CD
EK B: Ses Kaytlarna Ait CD
ZGEM

49
51
54
54
54
55

iii

KISALTMALAR
T
TMDK
M
TRT
SMEK
C.
Yay.
sy.

: stanbul Teknik niversitesi

: Trk Musikisi Devlet Konservatuar
: Marmara niversitesi
: Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu
: stanbul Belediyesi Sanat ve Meslek Edindirme Kurslar
: Cilt
: Yaynlar
: Say

iv

EKL LSTES
Sayfa No

ekil 4.1
ekil 4.2.
ekil 4.3.
ekil 4.4.
ekil 4.5.
ekil 4.6.
ekil 4.7.
ekil 4.8.
ekil 4.9.
ekil 4.10.
ekil 4.11.
ekil 4.12.
ekil 4.13.
ekil 4.14.
ekil 4.15.
ekil 4.16.
ekil 4.17.
ekil 4.18.
ekil 4.19.
ekil 4.20.
ekil 4.21.
ekil 4.22.
ekil 4.23.
ekil 4.24.
ekil 4.25.
ekil 4.26.
ekil 4.27.
ekil 4.28
ekil 4.29

: Ana Blgede, Pestletirme Blgesinde, ve Tizletirme

Blgesinde Ban Konumu........................................................
: Hzzam Makam Dizileri..........................................................
: Hzzam Makamnda Evi Perdesi Pozisyonu..........................
: Hzzam Makamnda Evi Perdesi 2. Pozisyonu......................
: Hzzam Makamnda Hisar Perdesi Pozisyonu.........................
: Osman Beyin Hzzam Perevi................................................
: Hicazkar Makam Ana Dizisi....................................................
: Hicazkar Makamnda Evi Perdesi Parmak Pozisyonu............
: Hicazkar Makamnda Hisar Perdesi Parmak Pozisyonu...........
: Hicazkar Makamnda Segah Perdesi Parmak Pozisyonu..........
: Hicazkar Makamnda Zirgle Perdesi Parmak Pozisyonu........
: Tanburi Cemil Beyin Hicazkar Perevi...................................
: 1.eit Krdilihicazkar Makam Dizileri..................................
: Krdilihicazkar Makamnda Nimhisar Perdesi Parmak
Pozisyonu...................................................................................
: Krdilihicazkar Makamnda Nimzirgle Perdesi Parmak
Pozisyonu...................................................................................
: Krdilihicazkar Makamnda Dikhisar Perdesi Parmak
Pozisyonu .................................................................................
: Tanburi Cemil Beyin Krdilihicazkar Perevi
: edaraban Makam Ana Dizisi.................................................
: edaraban Makamnda Hisar Perdesi Parmak Pozisyonu.........
: edaraban Makamnda Dikkrdi Perdesi Parmak Pozisyonu.
: edaraban Makamnda Kabahisar Perdesi Parmak
Pozisyonu...................................................................................
: edaraban Makamnda Irak Perdesi (Kapal) Parmak
Pozisyonu..................................................................................
: Tanburi Cemil Beyin edaraban Saz Semaisi.........................
: Nihavend Makam Dizileri........................................................
: Osman Beyin Nihavend Perevi..............................................
: Saba Makam Dizileri...............................................................
: Saba Makamnda Hicaz Perdesi Pozisyonu.............................
: Saba Makamnda Hicaz Perdesi 2. Pozisyonu.........................
: Osman Beyin Saba Perevi.......................................................

27
29
29
30
30
31
32
33
33
34
34
35
36
37
37
38
39
40
41
41
42
42
43
44
45
46
46
47
48

VDEO LSTES
Track No

Video 4.3.
Video 4.4.
Video 4.5.
Video 4.6.
Video 4.8.
Video 4.9.
Video 4.10.
Video 4.11.
Video 4.12.
Video 4.14.
Video 4.15.
Video 4.16.
Video 4.17.
Video 4.19.
Video 4.20.
Video 4.21.
Video 4.22.
Video 4.23.
Video 4.25.
Video 4.27.
Video 4.28.
Video 4.29.
Video 4.30.
Video 4.31.
Video 4.32.

: Hzzam Makamnda Evi Perdesi Pozisyonu..........................

: Hzzam Makamnda Evi Perdesi 2. Pozisyonu......................
: Hzzam Makamnda Hisar Perdesi Pozisyonu.........................
: Osman Beyin Hzzam Perevi................................................
: Hicazkar Makamnda Evi Perdesi Parmak Pozisyonu............
: Hicazkar Makamnda Hisar Perdesi Parmak Pozisyonu...........
: Hicazkar Makamnda Segah Perdesi Parmak Pozisyonu..........
: Hicazkar Makamnda Zirgle Perdesi Parmak Pozisyonu........
: Tanburi Cemil Beyin Hicazkar Perevi...................................
: Krdilihicazkar Makamnda Nimhisar Perdesi Parmak
Pozisyonu.................................................................................
: Krdilihicazkar Makamnda Nimzirgle Perdesi Parmak
Pozisyonu...................................................................................
: Krdilihicazkar Makamnda Dikhisar Perdesi Parmak
Pozisyonu .................................................................................
: Tanburi Cemil Beyin Krdilihicazkar Perevi
: edaraban Makamnda Hisar Perdesi Parmak Pozisyonu.........
: edaraban Makamnda Dikkrdi Perdesi Parmak Pozisyonu.
: edaraban Makamnda Kabahisar Perdesi Parmak
Pozisyonu...................................................................................
: edaraban Makamnda Irak Perdesi (Kapal) Parmak
Pozisyonu..................................................................................
: Tanburi Cemil Beyin edaraban Saz Semaisi.........................
: Osman Beyin Nihavend Perevi..............................................
: Saba Makamnda Hicaz Perdesi Pozisyonu.............................
: Saba Makamnda Hicaz Perdesi 2. Pozisyonu.........................
: Osman Beyin Saba Perevi.......................................................
: Gerdaniye Perdesi zerinde Hicaz Drtls Uygulamas Birin
Pozisyon......................................................................................
: Gerdaniye Perdesi zerinde Hicaz Drtls Uygulamas
kinci Pozisyon...........................................................................
: Gerdaniye Perdesi zerinde Hicaz Drtls Uygulamas
nc Pozisyon........................................................................

vi

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25

ZET
Ney saz zerinde yer alan perdelere tabi olunarak icra edildiinde ortaya
profesyonel seviyede icra kmaz. O nedenle neyzen, duyumu ve ald musiki
kltr ile ekillendirdii perdeyi neyde basmaldr. Bu perde bazen neyden kolayca
kmayan bir perde olabilir. te bu noktada eitli perde pozisyonlar devreye girer.
Bu pozisyonlar perdelere uygulanan rtlerdir. te bu nedenle, ney icrasnda
olmazsa olmaz olarak nitelendirebileceimiz pozisyonlar incelemeyi uygun grdk.
Ekol ve tavr itibariyle farkllk gsterebilen perde pozisyonlarnn
gnmzde en yaygnlar Neyzen Niyazi Saynn icrada kullandklardr. Niyazi
sayn kendi icras zerinden gelitirdii bu pozisyonlarla, neyle icras pek de kolay
olmayan hzzam, hicazkar, krdilihicazkar, edaraban, saba ve daha birok makamn
icrasn kolaylatrmtr. rencileri tarafndan takip edilen, gelenein devam bir
tavr ortaya koyan Niyazi Sayn, bu manada ney sazna nemli hizmetlerde
bulunmutur. te Niyazi Saynn kendi icras zerinden gelitirdii pozisyonlar ilk
defa bir yksek lisans tezinde konu edecek olmak konu seiminde en nemli
etkenlerdendi.
alma drt blmden olumaktadr. Birinci blmde giri ve almann
amacndan bahsedildi. kinci blmde ise Niyazi Saynn hayatna,
musikiinaslna, eserlerine, dahil olduu mek zincirindeki hocalarnn
biyografilerine ve baz rencilerine yer verildi. Niyazi Saynn dahil olduu mek
silsilesini incelerken Salim Beyin, Oskiyan Efendinin rencisi olup olmad
konusundaki itilafa deinilmedi. nk bu konunun mevcut veriler ile aydnlanmas
neredeyse imkanszdr. O nedenle ana konumuzdan sapmamak adna yaygn bir
gr yanstan bnlemin M. K. naln Ho Sada adl almas temel alnd ve
Oskiyan Efendinin bibliografyas eklendi.
Pozisyonlar, tavrn birer paras olduklarndan nc ksmda Niyazi Sayn
Tavrna deinildi. Bu blmn dier balklar unlardr Tavr, Musikisi Tarihinde
Tavr.
Drdnc blmde ise perde pozisyonlar hzzam, krdilihicazkar, hicazkar,
edaraban, nihavend, ve saba makamlarnda incelendi. ncelememizde pozisyonlarn
ncesinde makam hakknda Arel-Ezgi sistemine gre ksa nazari bilgi verildi.
Ardndan pozisyonlara geildi. Pozisyonlar anlatrken tek balarna fotoraf gibi
duraan bir olguyla aktarmlarnn faydal olmayacandan video kaytlarndan da
faydalanld. Mansur ney ile, pozisyonlarn kullanld rnek eserler icra edilerek
video kaytlaryla tespit edildi.
Sonu ksmnda ise tezin genel bir deerlendirmesini yapld.

vii

SUMMARY
Ney is a technical instrument. When player plays the ney being dependent on
Neys hole, he cant play professionally. So player must play the hole given a shape in
with his sensation and music culture. This hole may be a hole which isnt played
easily. Then, these positions are used. These positions are retouch applied holes.
The most common positions, which can differentiate in School and style,
belong to Niyazi Sayn. Niyazi Sayn developed these position in his performance
and maked it easy to play huzzam, hicazkar, kurdilihicazkar, edaraban, nihavend,
saba, etc. Niyazi Sayn, who produced a style which is depended on Classical Style
and followed by his students, has served to Ney Instrument. This is an another
important reason of choising subject that positions which are belonged to Niyazi
Sayn will be first one in the a academic study.
This study consists of four main parts. The first part is introduction of it. In
the second part, there are Niyazi Sayns biographies in this section. Also transfer
chain, Niyazi Sayn is member of it, is defined. Issue of the fact that Oskiyan Efendi
was teacher of Salim Bey whether or not wasnt defined in this study. Because, it is
impossible to explain it by using current data. It was based on bnlemin M. naln
Ho Sada and added Oskiyan Efendis bibliography
All positions is a part of the Ney style, so third part is about General
explenation of Style,and The Style in the Turkish Clasiccal Music History and Niyazi
Sayns Style.
In the fourth one, hole positions was researched in huzzam, kurdilihicazkar,
hicazkar, edaraban, nihavend, ve saba maqams. Before every positions, it was given
information about maqam in according to Arel- Ezgi system. Photographs and videos
were used in defining the positions. In these videos, Mansur Ney was being played in
the videos.
In the result part there is a general assessment about this study.

viii

1.GR
Her ada alglarn iyi icra eden mzisyenler yetiir. Bir mzisyenin mzik
otoritelerine kendini kabul ettirmesi zamana baldr. Konu olarak setiimiz Niyazi
Saynn mzik otoriteleri tarafndan bir tavr sahibi olduu defalarca ifade
edilmitir. imdiye kadar her hangi bir algnn, mzisyenin tavr akademik anlamda
ele alnmam olduu gzkmektedir. Dier taraftan icracs gnden gne oalan
ney saz ile hzzam, hicazkar, krdilihicazkar, edaraban, nihavend, saba
makamlarnn icrasnda baz perdelerin daha rahat elde edilmesi iin eitli
pozisyonlar vardr. Bu pozisyonlar ekolden ekole farkllk gsterebilir. algsnda
virtz kabul edilen Niyazi Saynn kendi icrasnda gelitirdii pozisyonlarn daha
nce herhangi bir akademik almaya konu olmamas, konu seimindeki en nemli
nedendir.
Konumuza esas kaynak tekil edecek Niyazi Saynn ney icralarn ieren
birok ses kayd gnmzde mevcuttur. Bu kaytlarda Niyazi Saynn perdeleri nasl
bast duyulmaktadr; fakat grlmemektedir ve dolaysyla da anlalmalar
mmkn deildir. Niyazi Saynn ney icralarn ieren herhangi bir video kayd ise
teze baladmz gn itibariyle yoktur. Bu nedenle pozisyonlarn yazya aktarm
byk bir gereksinim olarak karmza kmaktadr. Niyazi Saynn izni ve
desteiyle ortaya kan almann amac, ite bu gereksinime cevap vermektir.
Mek sisteminin gelenekten gelecee aktarma rolyle zde olarak,
almann dier nemli amac ise Niyazi Saynn icrasnda kulland pozisyonlar
tespit ederek gelecek nesillere aktarmn salamaktr.
almaya konu olan pozisyonlar, tatbik edildikleri perdenin icrasn
kolaylatrmak suretiyle ney reniminde kolaylk salamaktadrlar. Bu nedenle
almada, makam ve pozisyon anlatmn, grsel malzemeyle desteklemek suretiyle
okuyucuya pozisyonlarn retilmesi hedeflendi.

almada biyografiler ve dier bilgiler iin temel olarak kullandmz baz

kaynak eserler vardr. Bunlardan ilki bnlemin M. K. nalin Ho Sada adl eseridir.
nal eseri Tanburi Cemil Bey maddesine kadar sekiz forma halinde bastrm, 1957
ylnda vefat edince, eser Avni Aktu tarafndan tamamlanarak 1958 ylnda
yaynlanmtr. Bu yayndan, tezin birinci blmnde, Niyazi Saynn dahil olduu
mek zincirindeki dier neyzenlerin hayatlar yazlrken, istifade edildi.
Ayn konuda kullanlan dier kaynaklar Ylmaz ztunann Trk Musikisi
Ansiklopedisi ve Nazmi zalpin Trk Musikisi Tarihi balkl yaynlardr. Bu iki
kaynak incelendiinde zalpteki bilgilerin ounlukla Ylmaz ztunann
tekrarndan te gitmedii grld.
Tuba Karaban Neyzen ve Ressam Halil Dikmen Hakknda Bir alma
balkl

bitirme

devi

de

almamzn

kaynaklarndandr.

TMDK

Ktphanesinde bulunan alma 44 numara ile kaytldr. alma tarihsizdir. 19791980 yllar arasnda yazlm olabileceini dnlmektedir. Bu almann tezde
temel kaynak olarak yer almasnn iki nemli nedeni vardr. Birincisi Niyazi Saynn
kendi kaleminden biyografisinin yer almas; ikinci nedeni ise Halil Dikmen hakknda
kardei Halime Dikmen ile yaplm bir grmenin yer almasdr. Halil Dikmenin
hayatn alrken istifade ettiimiz bu grme, Halil Dikmenin biyografisi iin
nemli bir kaynak olmutur.
alma, giri hari ana blmden olumaktadr. Niyazi Saynn Hayat
balkl birinci blmde nce hayat sonrasnda ise eserleri hakknda bilgi verildi.
Dahil olduu mek ve intikal zincirinin, Niyazi Saynn tavrn anlamada nem arz
etmesi hasebiyle anlatlmas gerektiinden, eserlerinin ardndan zincirin Oskiyan
Efendiye kadarki halkalar tantld. Bu noktada Oskiyan Efendinin, Salim Beyin
hocas olup olmad hususunun kaynaklarda ihtilafl olduunu sylemek gerekir.
Yeni bilgiler ortaya kmadan aydnlanmas zor olacak bu mevzuda yaygn olan
kany yansttndan bnlemin M. K. naln Ho Sada adl kitab temel alnd ve
Oskiyan Efendinin de biyografisine yer verildi. Mek ve intikal zincirinin ardndan
ise Niyazi Saynn baz rencilerinin isimlerine ve altklar kurumlara yer
verildi. Liste neyzenlerin isimlerinin ba harfine gre alfabetik sra ile
dzenlenmitir.

Niyazi Saynn Tavr balkl ikinci ana blmde ise nce Tavr
teriminin anlam zerinde duruldu. Ardndan da tavrn musiki tarihi iindeki nemini
vurgulamak iin,

Musiki Tarihinde Tavr balkl bir alt balk eklendi. Bu alt

balk ierisinde aratrmamza konu olan musiki tarihi kaynaklarnda tavrdan

bahsedilen blmlerden alntlar yapld. Bu alt baln ardndan ise Niyazi Sayn
Tavrndan bahsedildi. Sonrasnda pozisyonlara geildi.
Niyazi Saynn Ney Tavrnda Perde Pozisyonlar balkl nc ana
blmde, pozisyonlar anlatlmadan nce, pozisyonun dahil olduu makam hakknda
hatrlatc mahiyette ksa bilgilere yer verildi. Bu anlatmlardaki ama makam
retmek

olmadndan

anlatmlar

pozisyonlar

ilgilendirdii

kadar

ile

snrlandrld. Bu blmdeki nazari bilgiler Arel-Ezgi-Uzdilek sistemi ile anlatlm

olup anlatmlarda, smail Hakk zkann Trk Musikisi Nazariyat ve Usulleri
Kudm Velveleleri adl almas, yaygn kullanmndan dolay, temel alnd. Bu
eserde yer alan ilgili makam dizileri tekrar yazlmak suretiyle almaya aktarld.
Makamlar hakknda detayl bilgiye sahip olmak isteyenler ad geen eserin yan sra
Suphi Ezginin 1933 ylnda stanbul Konservatuar tarafndan yaynlanan Nazari ve
Ameli Trk Musikisi adl almas ile Fikret Kutluun Trk Musikisinde Makamlar
adl 2000 ylnda Yap Kredi Yaynlar tarafndan yaynlanan almasn
inceleyebilirler. Bu arada bir noktay vurgulamak gerekir. Makam anlatmlarnda ve
tezin tmnde makam ve perde isimleri cmle ierisinde Trk Dil Kurumunun
belirledii imla yazm kurallar erevesinde kk harfle balatlmtr.
Makam anlatmnn ardndan pozisyonlarn anlatmna geildi. almada yer
alan pozisyonlarn icras alt makam zerinden anlatld. Ney sazyla icras nisbeten
zor olan bu makamlar srasyla hzzam, hicazkar, krdilihicazkar, edaraban,
nihavend ve sabadr. Pozisyonlar, her ne kadar bu makamlar zerinden anlatlm
olsalar da ad geen makamlardaki pozisyon gerektiren perdelerin kullanld dier
makamlara da uygulanabilirler. rnein saba makamndaki hicaz perdesi
pozisyonunu evkutarab, evkefza, bestenigar makamlarna; nihavend makamndaki
dikhisar perdesi pozisyonunu arazbar, vechiarazbar makamlarna; hicazkar makam
ierisindeki segah ve zirgle perdesi pozisyonlarn suzinak makamna; edaraban
makamndaki nimhisar, evi, nimhicaz ve dikkrdi perdelerinin pozisyonlarn ise
neveser makamna uygulamak mmkndr.
3

Duraan olmayan ad geen pozisyonlarn tatbikindeki hareket miktarnn

deiken olmas, anlatmlarnn grsel malzeme ile desteklenmesi gerekliliini ortaya
kardndan almada pozisyonlara ait fotoraflara ve videolara da yer verildi.
Fotoraflarda pozisyonlarn parmak tutularna, videolarda ise pozisyonlarn
ve her makam iin bir rnek eserin seslendiriliine yer verilmesiyle pozisyonlarn
daha iyi pekitirilmesi hedeflendi. Fotoraf ve videolarda Ney icracs Ali Tann
Mansur ney ile gerekletirdii icralar tespit edildi. Fotoraflar Fotoraf Sanats
Kerim Heper, videolar ise Kameraman Kazm zdil tarafndan ekildi.
Makamn anlatlmas, fotorafla pozisyonun tantlmas ve video ile
pekitirilmesinin ardndan, rnek eser seslendirilmesine yer verildi. Her makam iin
seilen rnek eser notalarnda pozisyon uygulanan perdelerin notalarnn zerine
ekil numarasnn son iki rakam yazld. Eer pozisyonun iki farkl varyasyonu var
ise pozisyon numaralar (/) iareti ile ayrld. Makamlar iin ortak olan pozisyonlara
da rnek eserlerde numara verildi. rnein rak perdesi edaraban makamnda
anlatlrken, nihavend makamnn pest blgede genilemesinden dolay rnek eserde
de karmza kmaktadr. Bu nedenle nihavend makamndaki rnek eserde de rak
perdeleri

numaralandrld.

Bylece

okuyucunun

kolaylatrld.

pozisyonlar

takip

etmesi

2. NYAZ SAYININ HAYATI

Niyazi Sayn 1927 ylnda 12 ubat Cumartesi gn skdar, Doanclarda
dodu (Ayvazolu, 2002: 92). Babas polis memuru mer Hulusi Bey annesi ise
Necmiye Hanmdr. Adn babasnn amcasnn olu olan Hrriyet Kahraman
Resneli Niyazi Beyden almtr. Resneli Niyazi Bey, Balkanlarda Srp ve Bulgar
komitaclarla yapt savalarda stn gayretiyle nlenmitir (Larousse, 1986: 8686).
Resneli Niyazi Bey, Tanburi Cemil Beyi, Resneye getirterek kinci
Merutiyetin ilann kutlamak ister ve mer Hulusi Beye bu hususta ricada
bulunur. Bir Tanburi Cemil hayran olan Hulusi Bey bu istek zerine Tanburi Cemil
Beyi Resneye gtrr (Ayvazolu, 2002: 92). mer Beyin Tanburi Cemil Beye
duyduu, bu olayla pekien hayranlk, Niyazi Saynn kk yalarda Tanburi Cemil
Beyin plaklarn dinlemesine imkan salamtr. O yalarda dinledii Tanburi Cemil,
musiki zevkinde nemli bir yer igal eder.
Niyazi Saynn musiki ak lise zamanlarnda da iddetlenerek devam etti.
Musiki haricinde spor ve edebiyata meraklyd. Koma, barfiks, masa tenisi ve futbol
merak duyduu spor dallarndandr. Bu dallarn iinden de futbolun ayr bir yeri
vardr. Lise zamanlarnda Fenerbahe Genler Takmnda bir sre futbol oynamtr.
1946 ylnda babas Hulusi Bey vefat etti. (Karaba: 39) Babasnn vefatndan
bir yl sonra (1947) Mustafa Dzgnmann evinde dzenlenen musiki meklerine
katlmaya balad. 4 Mart 1948de ilk neyini, skdar Musiki Cemiyeti
neyzenlerinden Emin Akgz refakatinde, Beyazt adrclardaki Osman Dededen
on lira karlnda satn ald ve bu neyi ile Gavsi Beyden skdar Sunar
Sinemasnda 24 Aralk ve 31 Aralk 1948 tarihlerinde iki ders ald. O dnem
Burhanettin kteden de ders almak istedi ve kendisine, bu isteini belirten bir
mektup yazd. Niyazi Sayn, Burhanettin kteden olumlu cevap ald lakin gnlnde,
olumlu cevab alana kadar geen sre ierisinde tant Halil Dikmenden ders
almak arzusu bulunduundan, Burhanettin Beyden ders almad. Necmettin Okyayn
arac olmas ile Devlet Resim ve Heykel Mzesi Mdr Halil Dikmenden ders
5

almaya balad. Niyazi Saynn, Halil Dikmenden ald ilk ney dersinin tarihi 21
Ocak 1949dur. Niyazi Sayn bu tarihten itibaren Halil Dikmenden, on iki yl
kesintisiz olmak zere, on be yl sreyle ney dersi almtr.
Niyazi Sayn, ayn zamanda ressam olan Halil Dikmenden ney dersleri
alrken resim sanatn da renmeye balad. Hocas ile birlikte Holbeinin resimleri
zerine altlar (Ayvazolu, 2002: 97).
Kasmpaadaki askerlii srasnda Belediye Konservatuarn bir ylda
snf geerek bitirdi. 1950 ylnda skdar Musiki Cemiyeti cra Heyetine girdi.
Ayn zamanda TRT stanbul Radyosundaki programlara da katlmaya balad.
Radyo programlarnda Neyzen Sleyman Erguner (Dede) ile birlikte yer ald. Bu
noktada bir yanl dzeltmek gerekir. Niyazi Saynn verdii bilgiye gre katld
ilk Radyo yayn 1950 ylnda olmasna ramen baz kaynaklarda 12 Mays 1953
ylnda ilk Radyo neriyatn gerekletirdi ifadesinin yer almas yanltr. lk Radyo
neriyat 1950 ylndadr (Sayn, 2008). Niyazi Sayn 1954te Nevzat Atln teklifi
ile Radyodaki Mzik Yaynlar Biriminde almaya balad. 1956 ylna kadar
Radyoda Mzik Yaynl ef Muavinlii yapt. Bu sre iinde radyo yaynlarna da
katlan Niyazi Sayn Edirnekapdaki Galip Basaka Ustadan tesbih yapmay
rendi. Radyodaki grevini, Mnir Nurettin Selukun daveti zerine brakarak,
1956-1969 yllar arasnda on yl Belediye Konservatuar cra Heyetinde alt.
1975 ylnda T Trk Musikisi Devlet Konservatuarna retim grevlisi olarak
alnd. Bu kurumda eitli grevler ald ve en nemlisi birok renci yetitirdi.
Radyo yaynlar ise 1980 ylna kadar srd. 1980 ylnda bir yl sre ile Washington
niversitesinde Ney Hocal yapt. (Anabritannica, 1990: XIX-141) Daha sonra
tekrar T Trk Musikisi Devlet Konservatuarndaki grevine dnd. Bu grevini
2005 ylna kadar srdrd.
Ebru, Resim, Tesbih, Fotoraf, Ciltilik gibi alanlarla kendi tabiriyle
amatrce itigal eden Niyazi Saynn 2008 ylnda, skdar Belediyesi tarafndan
yaptrlan bir kltr merkezine ad verilmitir.

2.1. Niyazi Saynn Eserleri

Niyazi Saynn TRT stanbul Radyosu yaynlarnda, yurtiinde ve
yurtdnda katld konserlerdeki icralarn ieren kaytlar zel arivlerde
mevcuttur.
Yaynlanm Albmler: Biri solo olmak zere yaynlanm 4 albmde
Niyazi Sayn icralarna ulamak mmkndr.
Yaynlanm sadece bir solo albm vardr. Ad Sada olan solo albm,
Megamzik adl irket tarafndan 2001 ylnda yaynland. Albmn ierii yledir:
1.Karatay Medresesinde solo, 2. Evcara taksim, 3. Uak taksim, 4. Hzzam taksim,
5. Saba taksim, 6. ehnaz Airan taksim, 7. Pengah solo
Solo albm haricinde ayrca, Klasik Saz Eserleri balkl bir kaset
almasn ynetmitir. Bu albmdeki ney icralarnn Niyazi Sayna ait olduu
sanlr. Bu noktada bir yanlgy dzeltmekte fayda vardr. Niyazi Sayn bu albmde
sadece Acemairan makamndan ferahfeza makamna gei taksimini icra etmitir.
Albmde yer alan dier kaytlarda ney flememi, albm ynetmitir. Bu albmde
yer alan paralar unlardr: evkefza perevi, evkefza sazsemaisi, acemairan
sazsemaisi, ney taksimi, ferahfeza perevi, ferahfeza ayinden yrk semai, kanun
taksimi, hicazkar sazsemaisi, mahur sazsemaisi, tanbur taksimi, nihavent sazsemaisi,
nihavent sirto.
Kalan Mzik 2006 ylnda Necdet Yaar ve Niyazi Saynn mterek
icralarn ieren kaytlardan bir albm yaynlad. Albmn ierii yledir: tanbur
taksimi, pengh perevi, mterek taksim, zvil sazsemaisi, rast kr- ntktan
esintiler, edabaran mterek taksim, sab perevi, hicaz mterek taksim, nev
perevi, mterek taksim, bayati sazsemaisi, uak perevi, evkefz sazsemaisi,
ehnaz perevi, mterek taksim, hseyn sazsemaisi, uaktan rasta gei taksimi,
mterek taksim, hicaz hmayun sazsemaisi, ney taksimi, bestenigr perevi, hzzam
sazsemaisi, muhayyer mterek taksim, mterek taksim, evcr sazsemaisi, evcr
yrk semai, sar tellerde taksim, Hisar Konseri'nden.
Niyazi Sayn, Kemal Grsesin Ynettii Bektai Nefesleri adl albmde
yer ald. Albmn ierii yledir: Ney taksimi ( Niyazi Sayn), ptidadan Yol
7

Sorarsan, Medet Senden Medet Sultanm Ali, Erefolu Al Haberi, Gzel Ak

Cevrimizi, Tanbur taksimi, Zmre-i Nacileriz, Derdim oktur, Kafinun Hitab zhar
Olmadan, Zahit Gel Gr Halimizi, Gzel Ak Cevrimizi (Enstrmantal)
Niyazi Sayn eitli formlarda eserler bestelemitir. Besteledii ark
formundaki eserler unlardr: Mptel-y Derd-i Aknla k Oldum Ey Gnl,
ehnaz, ark, Devr-i Hind, Gllerin Karmda Her an Solmadan Durmaktadr,
evkefza, ark, Ar Aksak, Sz: Necmettin Okyay.
Niyazi Saynn musiki dnda Ebru, Resim, Tesbih, Fotoraf, Ciltilik
sanatlaryla da uram ve bu ura neticesinde de bir ok sanat eseri meydana
getirmitir.

2.2. Dahil Olduu Mek ve ntikal Zinciri

Neyzen Niyazi Sayndan Salim Beye kadar uzanan mek zincirinde ihtilaf
yoktur. Yani zinciri Salim Bey, Aziz Dede, Emin Yazc ve Halil Dikmen eklinde
sralamak mmkndr. Lakin Salim Beyin, Oskiyan Efendinin rencisi olup
olmad hususu tartla gelmektedir (zalp 2000: I-583; nal, 1958: 238). Esas
konumuzun dnda olan bu mevzu ancak yeni belgelerin ortaya kmasyla
aydnlanabilir. bnlemin M. Kemalin Ho Sada adl eserindeki; Salim Beyin,
Oskiyan Efendinin rencisi olduu bilgisini, yaygn bir kany yansttndan,
temel alarak Oskiyan Efendinin biyografisini de mek zincirine ekledik.
2.2.1. Oskiyan Efendi
Oskiyan Efendinin doum ve lm tarihleri kesin olarak bilinmemektedir.
bnlemin Mahmut Kemal nal tarih vermez (nal, 1958: 238). Ylmaz ztuna
1780lerde doduu ve 1870lerde ldn aktarr (ztuna, 1969: I-123). Nazmi
zalp ise XVIII. yzyln sonlarnda Samatyada doduu, Sultan Abdulazizin
saltanatnn son yllarnda ld bilgisini verir (zalp, 2000: II-370). Sultan III.
Selim zamannda Neyzen ve tanburi olarak tannan (zalp, 2000: II-370) Oskiyan
Efendi, tanbur sazn Tanburi ve Kemani saktan meketmitir. Ney sazn kimden
mekettii hakknda bir bilgi yoktur. II. Mahmud zamannda ney ve tanbur muallimi
olarak saraya alnd (nal, 1958: 238). Kozyata Rfai Tekkesi eyhi Abdlhalim

Efendi,

Neyzen

Salim

Bey,

Neyzen

Baba

Raid

Efendi,

Karabet

Bey

rencilerindendir.
Biyografisinin yer ald kaynaklarda rencisi Baba Raid ile olan tanma
hadisesi, iyi bir neyzen olduunu belirtmek iin nakledilir. Bu nedenle zaten hayat
hakknda olduka az malumat olan Oskiyan Efendiyi anlatrken bu hadiseyi de
aktarmak yerinde olacaktr. Bu bilginin kaynak kiisi, bnlemin Mahmut Kemal
naln dediine gre Darafaka muallimlerinden musikiinas Kazm Beydir. Baba
Raid tantklarnda, daha nce ney flediini bildii Oskiyan Efendiye, nasl
flyorum diye sormu. Oskiyan Efendi, Baba Raidin kard sesin tonunu
beenmemi ve kendisini Samatyadaki evine davet etmitir.

Baba Raid de

Oskiyann Samatyadaki evine gittiinde, neyden kard kuvvetli sesi dinlemi ve

ay mek ettikten sonra neyden kuvvetli ses karmaya balamtr (nal, 1958:
238).
bnlemin M. K. nal, Oskiyann muhtelif makamlarda perev ve saz
semailerinin olduunu syler ve bu eserlerden pek aznn gnmze geldiini aktarr.
Nazmi zalp da sadece bayati makamnda bir saz eserinin gnmze geldiini
bildirir. T Trk Musikisi Konservatuar Ktphane ve Dkmantasyon
Merkezindeki nota listesinde yaplan incelemede de sadece bayati makamndaki saz
eserine rastlanmtr.
2.2.2. Salim Bey
Salim Beyin doum tarihi kesin olarak bilinememektedir. bnlemin M. K.
nal bir tarih vermez (nal, 1958: 259-260). Ylmaz ztuna ise 1829-1830 yllar
olabileceini tahmin etmektedir (ztuna, 1969: 203). zalp ise ztuna ile ayn tarihi
verir (zalp, 2000: I-582).
Salim bey skdarda domutur. Bestekar Hac Faik Beyin aabeyidir.
skdar Kefe Dede Mahallesi ve Karacaahmed Caddesinde bulunan eyh
Cemalefendi Tekkesi eyhi Fethi Efendinin kz Drriye Hanmla evlenmi, bu
evlilikten Sadiye adnda bir kz ocuu domutur. (zalp, 2000: I-582).
Gen yata Sadi tarikatna girdi ve kaynpederi Fethi Efendiden hilafet
ald. Bu tarikatta iken ayn zamanda Mevlevi ve Rfai muhibbiydi. Oskiyan
9

Efendiden

ney

meketti

(nal,

1958:

260).

skdar

Mevlevihanesinde

Neyzenba olan Salim Bey Ticaret Nezaretinde mdrd. 1894 yl Ramazann

22 inci Pazar gn Sandk Rfai Dergahnda ney ile taksim icra ederken lmtr.
Salim Bey Kaynpederinin Sal Tekkesindeki mezarnn yanna defnedildi. Mezar
tanda Osman emsi Efendinin u tarih iiri yazl olduu kaytlara gemitir:
Ney alar iken Rfai Dergahnda nagehan
Gd Allah diyerek ilan kld vasln
Akl- air kd yazd fevtine tarih ems
ald neyzen miri Salim mrnn son fasln (zalp, 2000: I-583)
Hayat hakknda olduka az bilgi olan Salim Beyin biyografisinde Nazmi
zalp, Salim Beyin yeeninin u ifadelerine yer verir: Ticaret Nezaretinde
mdrlk yapmtr. Orta boylu, aarm top sakall, ar hareketli, yakkl bir
kimse (zalp, 2000: I-582).
Salim Beyin rencilerinden en bilineni Aziz Dededir (zalp, 2000: I-583).
ztunann bildirdiine gre gnmze u 12 adet eseri gelebilmitir (ztuna, 1969:
II-203):
1. Hi bilmiyordum ben seni, rak ark
2. Buselikairan perevi
3. Buselikairan sazsemaisi
4. Dgah perevi
5. Evcara sazsemaisi
6. Hicaz perevi
7. Hisar Buselik semai ark, Alatma yeter
8. Isfahan perevi
9. Muhayyer perevi
10. Muhayyer sazsemaisi
11. Nhft sazsemaisi
12. efkefza, ilahi, erab ak ile sekran bize Rfailer derler.
2.2.3. Aziz Dede
Aziz Dede 1835 ylnda skdarda Doanclar parkndan Ahmediye ye inen
yolun sandaki evlerden birinde dodu (zalp, 2000: I-644). Gen yanda Msra
10

gidip Kahire Mevlevihanesinde ney rendi. Msrdan Geliboluya geldi. Gelibolu

Mevlevihanesinde ilesini bitirerek Dede oldu (ztuna, 1969: I-90). Daha sonra
stanbula geerek skdara yerleti.
O yllarda Neyzen Salim Beyin n stanbulda yaylmt ve Aziz Dede de
ondan ney dersi almak niyetindeydi. lk tanmalarn Emin Yazc, Hattat Sami
Efendiden nakleder: Aziz Dede, neyini ilerletmek maksad ile mracaat edince
Salim Bey Biraz fle bakaym! der. Ney sadasn iitir iitmez Sen benimle alay
etmee mi geldin! hitabnda bulunur. Fekat heveskr olduunu anlaynca takdir eder
ve talebeliine kabul eder. (nal, 1958: 93).
skdar ve Galata Mevlevihanelerinin neyzenbaln yapt. Daha sonralar
Bahariye Mevlevihanesinde de ayn grevi stlendi.
Aziz Dede yetmi yanda 7 Mart 1905 tarihinde ld. lm tarihinin tam
olarak bu tarih olduunu Reid Halid Gn tarafndan sanatkarn lmnn ertesi
gn 8 Mart 1905 tarihinde yaynlanan Sabah Gazetesindeki u yazsndan biliyoruz
(Kou, 1960: 1705): skdar Kefe Dede mahallesindeki hanesinden ihtifalat ile
kaldrlarak ehibba ve eviddasndan pek ok zat hazr olduu halde Yeni Camide
cenaze nemaz badeleda makberei mahsusasna defn olunmudur. Merhum, esatizei
musikiyyeden olup ahlak hasene ile muttasf, ho sohbet bir zat stude simat idi.
Birok neyzen yetidirdii gibi kendi de Yenikapu, Beharriye, Kasmpaa, Galata,
skdar Mevlevihaneleri Nayzen baln ifa edmekde idi. (nal, 1958: 96).
Metnin sadeletirilmi ekli yledir: skdar Kefe Dede mahallesindeki
hanesinden dost ve ahbaplarnn dahil olduu byk bir trenle kaldrlarak Yeni
Camide cenaze namaz sonras defnedildi. Merhum Musiki stadlarndan olup
ahlak iyilik sfatyla vasflanm ho sohbet bir kiiydi. Birok neyzen yetidirdii
gibi kendi de Yenikapu, Beharriye, Kasmpaa, Galata, skdar Mevlevihanelerinin
Neyzenba idi.
skdar Mevlevihanesinin bahesine defnedildi. Mezar tanda air smetin
u tarih iiri vardr:
Mevlevi dergehleri serneyzeni iken diri
Alemi lahuta pervaz etdi bu can Aziz
Her dem eylerdi dil-i yarana taksim-i safa
11

Binevez ney ders-i pr feyzinden olmudu muciz

Firkatinle erha erha oldu imdi sinemiz
em-i can- dil-i mana hasretiyle ekriz
Menzili ola tarabgah- makam- semendi
Kimseye cay- karar olmu mu erh-i pr-sitiz
Kemterin-i Mevlevi smet dedi tarihini
Gd ya hu ak- Mevlana ile Dervi Aziz (zalp, 2000: I-646)
Orta boylu, iman bir grn olan Aziz Dedenin rencileri arasnda
Emin Yazc (Dede), Santuri Ziya ve Rauf Yekta Bey saylr. Mustafa Rona, Aziz
Dedenin be saz eserinin bilindiini syler (Rona, 1969: 6). Lakin, ztunann
aktardna gre yedi eseri gnmze kadar gelmitir (ztuna, 1969: I-90):
1. Hicaz perevi
2. Saba sazsemaisi
3. Sultaniyegah sazsemaisi
4. Suzidil sazsemaisi
5. Uak sazsemaisi
6. Yegah sazsemaisi
7. Zirgleli suzinak sazsemaisi
Ylmaz ztunann verdii bu listeye ilaveten tarz nevin makamnda bir de
saz semaisi vardr (T TMDK, 2008).
2.2.4. Emin Yazc (Dede)
Emin Yazc 1883 ylnda Tophanede, Trkgc Mahallesinde dodu.
Bykbabas Galata Kprs Mltezimi mer Efendi (zalp, 2000: II-176),
babas Eski Alipaa da Hrkai erif Camii hatibi Eyp Sabri Efendidir (nal, 1958:
176). lkrenimini Tophanede bulunan Sirkeci lkokulunda bitiren Emin Yazc
Fevziye Rtiyesi ve Dersaadet dadisinde orta renimini tamamlad. ki yl sre
ile Hukuk Fakltesine devam etti. Fakat buradaki eitimini yarm brakarak
Sleymaniye Medresesine devam etti. Tophaneli Haim Efendinin yetitirmesi ve
Fevziye Rtiyesi retmenlerinden Nuri Efendiden Cami dersleri okuyarak icazet
ald. (zalp, 2000: II-176). Hat derslerini ise aabeyi mer Vasfi Efendi ve Hattat
Sami Efendiden ald.
12

Emin Dede, 1902 ylnda Posta ve Telgraf Nezareti Mektubi Kaleminde

katiplik grevine balad. 1914 ylnda Bursal Hattat Reid Efendinin emekli
olmasyla Erkan- Harbiye Harita ubesine hattat olarak girdi. Harp yllarnda 800
kuru maala hattat olarak girdii bu kurumda mmeyyiz olarak maa 3000 kurua
kadar kt.

Kurtulu Sava bitince Genel Kurmay Bakanlnn Ankaraya

tanmasyla bir sre Harita Genel Mdrlnde alt ve buradan emekli olarak
tekrar stanbula dnd. 21 Haziran 1934 tarihinde kan Soyad Kanunuyla
Yazc soyadn ald.
Emin Dede 1943 ylnda fel geirerek sa tarafn kullanamaz oldu.
Hastalnn ikinci ylnda 4 ubat 1945te, vefat etti ve Aabeyi mer Vasfi
Efendinin mezarnn yan bana defnedildi. lm dolaysyla Tahir Olgunun
yazd tarih iiri yledir:
Ny-i takdir-i Hud namezen-i c--c
rci nalesinin mesti Cihanda her g
u fen lemine konmu olanlar gyor
Baklrsa grlr mehd ile makber hemd
efkatinden mi aceb halk eker sinesine
Ecel nvn ile dim ak bir g
Dem-be-dem leme aksver olan hangi kaz
Etdi serneyzeni de tiz sesiyle bih
Dnerek udu bek shasna rhul-Emin
Rahmet mafiretin sgarn eyleye n
Feyzine mahzar olup Hazreti Mevlnnn
Eylesin rh-i revn orada c u hur
Dt glbang-i esef e cihete ey Thir
Mutrib-i bezm idi neyzenba oldu hm (zalp, 2000: II-177)
Damga mdrlnden emekli, Osmanl kltrnn nadir mmesillerinden
Nzhet Ergun Beyin tarihi:
Yazdm ihlas ile tarihini
Ettim ihda mmininin ruhuna
Alemi ukbaya utu hu deyup
Fatiha Mehmet Eminin Ruhuna (nal, 1958: 176)
13

Ney sazn Aziz Dededen mekeden Emin Dede, Tophane Nusretiye Camii
kayyumu Hafz Haim Efendiden ilk musiki derslerini ald. Ayrca Galata
Mevlevihanesi kudmzenbas Raif Dededen ve Ahmed Celalettin Dededen
ayinler; Hopuzade Ahmed Efendiden de ilahi, durak gibi eitli dini eserler ile en
nemlisi Miraciyenin Dgah, Segah, Saba ve Mstear bahirlerini meketti. Ahmet
Efendinin lmyle eksik kalan Hseyni bahrini kardei Rza Beyden tespit etti
(zalp, 2000: II-178). Hafz shak Efendinin olu Altnc Belediye Dairesi
Muhasebecisi musikiinas Sadk Bey ve Bolahenk Nuri Beyden de musiki mek etti
(nal, 1958: 176). Rauf Yekta Beyden Hamparsum ve nazariyat, Gavsi Beyden ise
bat notasn renen Emin Dede, musikinin birok formunda eserler ortaya koydu.
Mustafa Rona, Emin Yazcnn tm eserlerini Halil Cana teslim ettiini anlatr
(Rona, 1960: 176). ztunann bildirdii, Emin Dedeye ait eserlerin listesi yledir
(ztuna, 1969: I-384):
Perevler:
1. Bayati perevi
2. Buselik Airan perevi
3. Dilkeide perevi
4. Isfahan perevi
5. Krdilihicazkar perevi
6. Neva perevi
7. Ruy-i Irak perevi
8. Suzidil perevi
9. Suzinak perevi
Saz Semaileri
1. Neva Saz Semaisi
2. Segah Saz Semaisi
Taksimler
1. Taksimler (Ahmed Avni Konuka nazire olarak 119 makaml)
arklar
1. Hicazkar ark, Zlf, Bahar- akmn rahende snbl, Curcuna
2. Karcar ark, Ol dilberi yekta dilerim hem tenim olsun, Sofyan
3. Krdilihicazkar ark, Sazlardan udu gnlm eylemitir intihab, Dyek
4. Nihavend ark, Ol serv-i nazn yoktur misali, Aksak
14

5. Nihavend ark, Yzne destini nikaab edersin, Aksak

6. Rast ark, Ab-r dkmez mi adem bak u ebru akna, Aksak
7. Rast ark, ivesazm dense layk namna, Aksak
Ylmaz ztunann verdii listeye ek olarak T Konservatuar Ktphane ve
Dkmantasyon Merkezi Gncel Nota Lisetesinde u

perev ve sazsemaileri

kaytldr.
1. Irak perevi
2. Sabazemzeme sazsemaisi
3. ehnazbuselik sazsemaisi
4. ivenuma perevi
5. ivenuma sazsemaisi
6. Tebriz perevi
7. Tebriz sazsemaisi
rencileri arasnda Halil Dikmen, Hakk Sha, Halil Can, Sleyman
Erguner, Sucu Hasan Dede, Bahriyeli brahim Bey, Cafer Bey, Hicabi Fratl, Emin
Klkale ve Mesut Paker saylr (eliksever, 1996: 12-13).

2.2.5. Halil Dikmen

Halil Dikmen 1906 ylnda Fatihte dodu. Babas Mehmet Haim Bey, Leon
Hancyann talebesiydi ve evinde sk sk musiki meclisleri tertip ederdi (Ayvazolu,
2002: 69). Bu fasllara Neyzen hsan Bey de katlrd. Halil Dikmen hsan Beyin ney
fleyiinden etkilenerek talebesi oldu. 14 yahut 15 yalarndayken de Eyybi Ali
Rza Beyden nazariyat dersleri almaya balad (Karaba: 33).
Orta reniminin ardndan Gzel Sanatlar Akademisi Resim Blmn
kazand. Akademide brahim all ve Hikmet Onat atlyelerinde alt. 1927 ylnda
akademiyi birincilikle bitirdi. Ayn yl kendisi gibi seilmi bir grup gen ressamla
yksek eitim almak zere Fransaya gnderildi. Pariste Academia Julianda ressam
Albert Lorence ve Andre Lhote atlyelerinde alt (Karaba: 20). Parise giderken
neyini ve hamparsum notalaryla tespit edilmi bir repertuar da yannda gtrd.
Halil Dikmen 1931 ylnda yurda dnd ve Avrupada ald eitimin devam
olarak 6 ay sre ile Almanya, Avustralya ve talyaya geziler yapt. Gezilerin hemen
15

ardndan Kayseri Lisesine Resim Hocas olarak atand. Buradaki vazifesi 6 yl

srd. Kayserideki vazifesi srasnda ehre gelen Sivas Maarif Mdr Ahmet Kutsi
Tecer ile tant. Ahmet Kutsi Tecer sonralar Milli Eitim Bakanl Tedrisat
Mdrl grevine atand ve Kayseride ok da mutlu olmayan Halil Dikmeni
Galatasaray Lisesine tayin etti.
Galatasaray Lisesindeki grevine balayan Halil Dikmenin bir ansn kz
kardei Halime Dikmen yle nakleder: (Halil Dikmen) Galatasaraya hoca
olarak tayin edildiinde okulun mdr, bu gen simann pek baarl olamayacan
dnerek zlm ve Halil derse girdikten sonra, kacak grlty beklemi.
Ancak bir ses gelmediini grnce arm ve snfa doru ilerlemi. Snfn
penceresinden baktnda, Halili ocuklarla birlikte oturup akalatklarn grm
ve tabii ok memnun olmu. (Karaba: 33). Halil Dikmenin Galatasaray
Lisesindeki hocal ok srmedi; ksa bir sre sonra Atatrkn isteiyle kurulan
Resim ve Heykel Mzesine yine Atatrkn isteiyle kurucu mdr olarak 7 Haziran
1937 da tayin edildi (Ayvazolu, 2002: 79). Mdrl srasnda Emin Dededen
ney mek etmeye balad.
Halil Dikmen Cumhuriyet Halk Partisinin 1938 ylnda tertip ettii yurt
gezileri etkinliin erevesinde 1940 ylnda Giresuna gnderildi ve burada yapt
dokuz resimle dnp o yln birincilik dln kazand (Ayvazolu, 2002: 83). 1944
ylnda Erzurum Hasankale ye oradan da Siirtin Tillo kyne giderek resimle ilgili
eitli almalar yapt.
Halil Dikmen Resim ve Heykel Mzesindeki grevi srasnda ney sevdals
genlere hibir karlk beklemeden, gelenein devamlln salamak zere ney
dersleri verdi. Niyazi Sayn da bu derslerden yetien bir talebesidir. Hocamn
neyden kard sesi halen karamyorum diyen Niyazi Sayn 21 ocak 1949 da
balad ney mekine, 12 yl kesintisiz her perembe hocasnn derslerine giderek
devam etti. Neyden kuvvetli ses karan ve elinden ah neyini eksik etmeyen Halil
Dikmen hocas Emin Dededen de oka etkilenmitir. Bu etkilenmenin
tanklarndan olan Niyazi Sayn, Halil Dikmenle olan u ansnda durumu rnekler:
neyi eline ald zaman: oktan beri flemedim, neye su koyuver! derdi ve
bakalm Emin Efendi Hoca yle bir eyler yapard ben de yapabilecek miyim?
derdi (Karaba: 43).
16

Halil Dikmen 1949 ylnda Resim ve Heykel Mzesi Mdr iken, Devlet
Gzel Sanatlar Akademisinde de hocala balad. (Karaba: 22) Akademiden ney
talebeleri oldu. Neyzen Niyazi Bey, Halil Dikmenin akademiden talebesi olan
Cemal ile olan bir hatrasn yle nakleder: Bir gn hocam Halil Dikmene derse
gidiyordum. Akademiden Cemali grdm. Dersten mi geliyorsun, diye sordum.
Evet, ama artk ney flemeyeceim. Hocann fleyiini duyunca bu ii
yapamayacam anladm. dedi ve yle devam etti: Hocaya gelmezlik
etmeyeceim, nk ondan ahlak dersi alacam.(Sayn, 2001).
Halil Dikmen 1961 ylnda MEB Gzel Sanatlar Genel Mdrl grevine
getirildi. yl sonra 17 Ekim 1964te grevi banda geirdii kalp krizi sonucu,
elli sekiz yanda hayata gzlerini yumdu. Kz kardei Halime Hanm, aabeyinin bu
grevi isteksizce kabul ettiini, hatta bu grevin younluundan ney dahi
fleyemeyen Halil Dikmenin istifa dilekesi verdiini; lakin dilekenin ileme
konulamadan aabeyinin vefat ettiini anlatr (Karaba: 34).
Halil Dikmen 21 Ekim 1964te Gzel Sanatlar Akademisi ve Resim ve
Heykel Mzesinde yaplan trenlerin ardndan Zincirlikuyu Mezarlnda topraa
verildi.
Trkiyenin yetitirdii nemli neyzenlerden ve ressamlardan biri olan Halil
Dikmenin gnmze birok tablosu, musiki kayd ve Mevlevi Ayinleri balkl bir
yazs gelmitir. Halil Dikmenin Ankara Radyosuna sanat almnda jri olarak
grevlendirildii bir zaman, Mesut Cemil Beyin srarn kramayarak Drr Turan
ile verdii, hatta ok beenildiinden bir gn sonra tekrar edilen konserin kaytlarn
(Karaba: 33) saymazsak musiki icralarnn hemen hepsi ders esnasnda ekilmitir.
Bu kaytlar kiisel arivlerdedir. Mevlevi Ayinleri balkl yazs ise Abdlbaki
Glpnarlnn Mevlanadan Sonra Mevlevilik adl eserindedir (Glpnarl, 1983:
464-465).
Halil Dikmen, gelenein devamn salamak amacyla birok ney talebesine
ders verdi. Turgut Cansever, Niyazi Sayn, Ahmet Yakupolu ve Ahmet alel bu
derslerde yetien talebelerindendir.

17

2.3. rencileri
Niyazi Saynn niversitelerde, TRT Radyosunda, Kltr Bakanlnda ve
eitli kurumlarda grev alan birok rencisi vardr. rencilerden bazlarnn
isimleri ve altklar kurumlar aada listelenmitir. Liste neyzenlerin isimlerinin
ba harfine gre alfabetik sra ile dzenlenmitir.
Adnan Y. Ballolu (1961) Kltr Bakanl zmir Devlet Korosu Ney Sanats
Ahmed ahin(1964), TRT stanbul Radyosu Ney Sanats
Ekrem Vural (1940), TRT stanbul Radyosu Ney Sanats
Eymen Grtan (1973), Hekimolu Alipaa Ktphanesi
Gnl Akz
brahim Benliolu, Uluda niversitesi, retim Grevlisi
Kemal Karaz (1973), Kocaeli niversitesi
Mustafa Gvenkaya stanbul Klasik Trk Musiki Korosu Ney Sanats
mer Erdodular (1949), Kltr Bakanl stanbul Klasik Trk Mzii Topluluu
Ney Sanats
Sadrettin zimi (1955), Kltr Bakanl stanbul Klasik Trk Mzii Topluluu
Ney Sanats
Salih Bilgin (1960) stanbul Klasik Trk Musiki Korosu Ney Sanats
mit Grelman (1946), TRT stanbul Radyosu Ney Sanats
Yavuz Akaln (1965), Kltr Bakanl zmir Devlet Korosu Ney Sanats

18

3. NYAZ SAYIN TAVRI

Niyazi Saynn tavrn daha iyi anlatabilmek iin tavr kelimesinin ve bu
balamda okul kelimesinin anlamn ortaya koymak ve musiki tarihinde tavr
kelimesinin getii rnekleri sunmak yerinde olacaktr.

3.1. Tavr
Tavr, Trk Musikisinde icrann (alma-okuma) sanatya has zellii
anlamna gelir (Say, 1992: IV-1173). Uslub kelimesi de bu anlamda kullanlmtr.
Zeynep Rona tavr yle tanmlar: Bir sanat rnnn belli bir sanatya, gruba,
akma, okula, dneme ya da yreye zg zellikleri barndrmas. Bu zellikler renk,
biim ve konu olabilecei gibi ortak bir tavr, program ya da reti de olabilir. Tm
Sanat dallar iin geerli bir terimdir. (Rona, 1997: III-1857).
Musikide sazendelerin ve hanendelerin kendine has tavrlar vardr. Ayn
notay icra eden iki sazendenin yahut hanendenin icra ekillerinin farkl olmas
bundandr. Vibratolar ve arpmalar gibi ince nanslar ile tonda kendini gsteren
tavrn eitli unsurlar vardr. Mzikalite bunlardan biridir. Bu nedenle Laika
Karabeyin Mzikalite Nedir? balkl yazsnda bahsettii mzikalite unsurlarna
deinmek yerinde olacaktr. Karabey yazsnda mzikaliteyi oluturan unsurlar syle
sralar: Doutan musiki kabiliyeti, saza ve sese hakimiyet, sazn ve sesin gzellii,
al ve okuyuta falsosuzluk, lye sadakat, nans iaretlerine itina ile riayet (eer
nans iaretleri yazl deilse kendiliinden bulu). (Karabey, 1950: 22). Karabeyin
mzikalitenin unsurlar olarak adlandrd bu maddeler tavrn da olmazsa
olmazlardr.
Bir sanatnn tavr, rencileri tarafndan takip ediliyor ve devam ettiriliyor
ise bu kez okuldan bahsetmek gerekir. Felsefede, ilmin herhangi bir dalnda,
resim edebiyatta vb. sanat kollarnda bir kimsenin balatt ve dierlerinin devam
ettirdii, belli zellikleriyle kendisine benzer olanlardan ayrlan, tarz, usul, yol, okul,
19

mektep (Ayverdi, 2005: 822) anlamna gelen ve ekol kelimesini karlayan okul
kavramnn temel zellii, belirli bir zaman dilimi ierisinde, snrlar iyi
tanmlanm bir blgede ya da belirli sayda sanatdan olumasdr (Rona, 1997: III1857). Okulda bir bilim veya sanat kolunda zel belirgin tarz, r, reti
(Aakay,

1966:

557)

anlamna

gelir.

Gnmzde

ney

tavrnn

nemli

reticilerinden olan Niyazi Saynn ayn zamanda bir okulun da kurucusu ve

temsilcisi olduu kabul edilmektedir. Trkiyedeki Devlet Korolarnda, TRT
Radyolarnda, Devlet Konservatuarlarnda ve eitli kurumlarda grev alan birok
talebesi tarafndan takip edilen bir tavr ortaya koyan Niyazi Sayn, yukarda
bahsedilen okul kavramnn temel zellikleri nda, bir Niyazi Sayn Okulu
oluturmutur.
Sazende ve hanendelerin tavrlar olduundan bahsetmitik. Bu manada
neyzenlerin de kendilerine has tavrlar vardr. Neyzenler, hocalarndan aldklar tavr
zevkini kendine has bir ekilde iler ve kendi tavrlarn olutururlar ki hocalarnn
tavrn ekillendirerek kazandklar bu tavr, dahil olduklar mek zincirinin de
izlerini tar. Neyzen Niyazi Saynn rencileri olan Ahmed ahin ve Sadrettin
zimi bu duruma rnektir. Gnmzn nemli neyzenlerinden Kltr Bakanl
Sanats Neyzen Sadrettin zimi gl bir tonla, sk arpmal ve vibratolu bir
usluba sahip iken TRT stanbul Radyosu Neyzenlerinden Ahmet ahin yumuak bir
tonla, sk arpmal ve vibratolu bir usluba sahiptir. Fakat iki neyzenin tavrnn temeli
Niyazi Sayna dayanr. Uyguladklar arpmalar ve vibratolar Niyazi Sayndan ne
denli etkilendiklerinin kantdr (EK B, Track 1, 2).
Tavr olduu gibi alnr ise znn kopyas anlam tar. z varken
kopyasna rabet olmayaca gibi, taklit de musiki evrelerince ho karlanmaz. Bu
yzden sazende yahut hanende mutlaka tavr zmseyip kendine has bir hale
getirmelidir. Ancak bu ekilde tavr sahibi olabilir. Mesut Cemil Bey bu duruma bir
rnektir. Babasnn tanbur icrasn birebir taklit etmeyip kendi sanat anlay ile
ekillendirip kendine has bir uslup oluturmutur (zalp, 2000: I-281).
Dini musikinin ve halk musikisinin kendine has tavrlar vardr. zalp bu
tavrlar tekke az ve halk az olarak ayrr (zalp, 2000, I- 107). Dind
musikinin de kendine has bir tavr vardr. Eskiden kaside okuyan hafzlarn kaside
tavr ile ark okuduklarnda musiki evrelerince tavrlarndan dolay tenkid
20

edildiini Mesut Cemil Beyin radyodaki bir takdiminden biliyoruz (EK B, Track 5).
Mesut Cemil takdiminde Hafz Osmann tavrndan bahsederken medrese eitimi
alm bir hanendenin ark okuyuu medrese tecvidini andrdnda musiki
evrelerince iyi karlanmadn anlatr.

Bununla birlikte hafz tavr olarak

adlandrlan bir tavrdan da bahsetmek gerekir. Eldeki en eski kaytlarn genellikle

hafzlarn icralarna ait olmasndan bu ekilde bir tabirin ortaya kt
dnlmektedir. nk o devirde ad geen tavrla sadece hafzlar deil; Yahudi ve
Ermeni hanendeler de musiki icra ediyorlard. Kald ki o tavrla ne Kuran ne de ezan
okumak mmkndr (ahin, 2008).
Halk musikisinde de tavrdan bahsedilir. Ses ve saz icrasnda Halk musikisi
ierisinde anlan tavr konusundan Metin Eke sadece saz icrasnda kullanlan bir
kavram olarak bahseder (Eke, 2005: 211). Tavrlarda, ritmik usul ile ezgi arasnda
sk bir beraberlik olduunu syleyen Eke, bireysel tavrlarda, icraclarda ayn ezgiyi
almalarna ramen farkllklar grldn aktarr. Usta balama icraclarnn
mzik kapasiteleri, mzik hassasiyetleri, parmak basklar ve mzrap vurular ile
tanndklarn syleyen Eke, bu kiilerin radyodaki icralar srasnda tantlmasalar
bile dinleyici tarafndan tannabileceini ekler (Eke, 2005: 211).
Bat musikisinde de tavr kelimesine yakn anlamda

style kelimesi

kullanlr. mkanlar dahilinde bir alma ya da icrada seimler (Don, 1986: 811)
tavr, ifade biimi, sunu eidi (Pascall, 2007) anlamlarna gelen style, birebir
olarak tavr kelimesini karlamasa da en yakn anlam tar. Trkede stil
olarak kullanld da grlr. rnein Aysun Sertz Fransz ve Alman viyolonsel
icra stillerinden bahseder. Bu farkl stillerin metotlara da yansdn anlatr (Sertz,
2003: 22).
Tavr, kltr ve duyum ile dorudan ilikilidir. Niyazi Sayn musikiyi iki ses
arasndaki manevi mnasebet olarak tanmlar ve neyden gzel ve doru ses karmak
iin kltr ve kltrle ekillenmi duyum gerektiini syler. Zaten kltr duyuma ve
tavra mutlak suretle etki eder. Tampere sisteme ve bat tarz nanslara aina bir
Avrupal, evkefza makamnda bir eser dinlediinde, alk olmad sesleri
iittiinden ve daha nce duymad bir tavrla karlatndan garipseyebilir. nk
evkefza makam ve klasik musikimizin icra tavr, o kiinin yetitii musiki
kltrne yabancdr. te bu, mzik kltrnn kii zerindeki etkisidir. Mzik
21

kltr ve duyum konusunun ses sitemi ile ilgili olan ksm hakknda Rauf Yekta
yle der: ocukluundan beri bir Batl, bir melodiyi belki bir defa dahi refakatsiz
iitmemitir ve bylece gerek melodik aralklarla icra edilmi bir melodinin kendine
mahsus tadn almaya almamtr. Bu artlar altnda iitilmi olan tek bana melodi,
kendisine ok yavan grnecektir. Bundan baka doru melodik aralklar kendisinin
fena terbiye edilmi olan iitme hassas zerine hibir tesir icra etmeyecektir.
(Yekta, 1989: 39-40). Konunun ses sistemiyle alakal olan bu tanmda belirtilen
ksmna Bat Musikisinin kendine has icra ekline alk bir kiinin Trk Musikisi
icra tavrn garipseyeceini eklemek mmkndr.
Musiki kltr ile dorudan alakal olan tavrn dnemin musiki kltrn
yanstt ve yanstmad durumlar vardr. zellikle kayt teknolojilerinin hzla
gelimesiyle nceki dnemlerdeki icra tavrlarnn gnmz mzisyenlerine ulamas
salanm bylece dnem d bir tavrn zmsenmesi imkan domutur. Gnmz
tavrlarndan syrlp, Tanburi Cemil Beyin plaklarn dinleyerek, onun tavrn
zmseyip, kendilerine mnhasr bir ekle bryp devam ettiren musikiinaslar
buna rnektir.
Mzik teknolojilerinin salad bu fayda ile birlikte benzer bir fayda aslen
mek zincirleriyle salanmtr. renciye mek edilen tavr, dneminin de izlerini
beraberinde alarak sonraki kuaa intikal etmek suretiyle devamllk arz etmitir.
Lakin bu aktarmda kuaktan kuaa geen tavrn ana hatlar haricinde ekil
deitirme ihtimali yksektir. Ses kaytlar bu manada nemlidir. nk tavr
kaypsz olarak gnmze nakleder. Gnmzde ise ses kaytlarna grntl kayt
teknolojisi de eklenmitir. Bylece gelecek nesillere gnmz sazende tavrlarn
duymann yannda, nasl icra edildiini grme imkan domutur.
3.1.1. Musiki Tarihinde Tavr
Musiki tarihinde baz musikiinaslarn hayatndan bahsedilirken tavrndan da
bahsedildii grlr. Bahi Sha Edibolu Hafz Postun tavr hakknda unlar der:
Uslubu tamamen kendisine mahsus ve yksek bir ibdia kudretine maliktir. Devrinde
byk bir tesir yaratmtr. Bu tesir hem zamannda yaam ve hem de ondan sonra
yetimi olan musikiinaslar zerinde hissedilir. Musiki kudreti ve tasarrufu o kadar

22

yksek ki en ar paralarda gsterdii esiz ustal, icabnda en basit bir trkde de

gstermee muvaffak olmutu. (Edibolu, 1962: 33).
eyhl slam Esad Efendi Atrabl Asar adl eserinde Enderun mezzinba
Mustafa Aann tavrndan bahseder (Arel, 1948(sy. 20): 21).

Sazendeliinin

Trkmani tarznda olduunu anlatr. Yine ayn eserde Esad Efendi Murad Aa
hakknda Sesi gzel, tatl ve yksekti. Acemane okuyuu hotu. diyerek tavrn
tanmlar (Arel, 1948 (sy. 19): 10).
Ruen Kam, Tanburi sakn tavrn yle nakleder: sakn tanbur al
tavr, nameleri mmkn olduu kadar az mzrap vuruu ile icra etmek, yaps derin
ve geni bir tekne ile uzun bir saptan ibaret olan bu sazn elik ve pirin tellerinden
kan akis ve taninini mzrap vurular arasnda kaybetmemek esasna dayanrm.
(zalp, 2000: II-366).
Neyzen evket Gavsi Bey bir makalesinde Kanuni Hac Arif Beyin
tavrndan yle bahseder: Zemannda kanun alanlarn heman ayn tavr ve eda ile
icray ahenk ettikleri sistem haricinde mzrab kuvvetlerine muvazi fiskeler icad
ediile bu saz almakda bir inklab yapmtr. (nal, 1978: 74).
Ruen Kam Udi Nevres Beyden bahsederken tavrn da anlatr. Nevres Bey
in tavrnda Tanburi Cemil Beyin tanbur ve daha ziyade lavta alnn tesirlerini
bulmann mmkn olduunu syler (zalp, 2000: II-129). Laika Karabey de Nevres
Beyin tavrndan bahseder ve falsosuzluk, temiz seslilik, gzellik, tatllk,
duygululuk, usule uygunluk v.s. gibi birok vasflar iine alan hususiyetinin onun
en byk kymeti olduunu aktarr (Karabey, 1949: 20).
Cem Behar, Tanburi Cemil Beyi yle anlatr: icrada kvraklk ve
abukluk, el ve parmak becerisiyle artc yenilikler sergilemek, allmadk ses
bileimleri oluturmak ya da yeni tnlar elde etmeye almak aslnda ilk defa olarak
Tanburi Cemil Beyin (1871-1916) ortaya att eylerdir. Daha zgr ve lirik bir
taksim anlayn da ilk kez Cemil Beyde grrz. (Behar, 1993: 107). Cem
Beharn bu szlerle anlatt Cemilin tavr, gnmzde bile birok sazendeye ilham
vermektedir.

23

Nazmi zalp, Ferid Ruen Kamdan bahsederken onun kemene tavrndan

yle bahseder: Bu teknii, (Tanburi Cemil Bey Teknii) kendi uslb ve sanat
anlay iinde yourarak olgun, temkinli, salam bir virtzlkle ekillendirmitir.
(zalp, 1981: IX-20).
Klasik Musiki ve Dini Musiki tavrna haiz bir solist olan

Bekir Stk

Sezginin musiki eitimi srasnda Hafz smailden tevih, durak ve tavr rendiini
biliyoruz.
Yukarda musikiinasn tavryla anld eitli rnekler ile grlmektedir. Bu
da bize tavrn ne denli nemli bir husus olduunu gstermektedir.

3.2. Niyazi Sayn Tavr

Niyazi Sayn tavr, kendine mnhasr dudak vibratosu, eitli arpmalar ve
perde ama teknikleriyle karakteristik olarak kendini belli eder. Niyazi Sayn tavr ile
yetien neyzenler, tavr zmseyerek kendine has bir ekle getirirler ve bylece
Oskiyan Efendi, Salim Bey, Aziz Dede, Emin Dede ve Halil Dikmenden Neyzen
Niyazi Sayna uzanan ekoln birer temsilcisi olurlar. rnein Niyazi Saynn
talebelerinden Yavuz Akaln ile Ahmed ahinin kaytlarn arka arkaya
dinlediimizde, kendine has usluplarnn altnda ikisinde de ortak olan birok arpma
ve vibratoda, Niyazi sayn tavrn iitmek mmkndr. Ayrca iki sanat da Niyazi
Saynn kulland pozisyonlar kullanarak da tavrn takipileri olmulardr (EK B,
Track 2,3,4).
Gnmzde olduka rabet gren bir tavr ortaya koyan Niyazi Sayn, tavrn
kendi ney eitim srecini ve neyde dahil olduu mek ve intikal zincirinin dier
halkalarnn kim olduunu yle anlatr: Neyi ilk almama vesile olan skdar
Musiki Cemiyeti neyzenlerinden Emin Beydir. Bir gn Hattat Necmettin Okyay
beni Resim Heykel Mzesinin Mdrlne Halil Dikmen Hocamza gtrd
Halil evladm bak sana Niyaziyi getirdim sana emanet dedi. Biz o asil insanla
derse baladk 15 sene gittim. Bugn sa olsa gene giderdim. Kendisindeyken ayn
zamanda resim dersi aldm Halil Beyin sayesinde ok insan tandm orada Halil
Dikmen Neyzen Emin Dedenin talebesiydi. Onun da hocas Aziz Dede. Bu byle

24

bizim yol Oskiyan Ustaya kadar gidiyor ondan sonra nereye gidiyor bilmiyorum. Bu
bizim ney ekolmzdr. (Sayn, 2006: 37).
Niyazi Sayn, neyden karlmas nispeten g olan perdeler iin eitli
pozisyonlar gelitirmitir. Nimhisar, hisar, dikhisar, rak, buselik, mahur, hicaz,
dikkrdi, gevet gibi neyden pek de rahat elde edilemeyen perdelere eitli
pozisyonlar tatbik eden Niyazi Sayn pozisyonlarda parmak ile birlikte akordu daha
iyi salamak iin ba ve dudak hareketlerini de kullanmaktadr. Niyazi Sayn bu
gayretleriyle neyde icras ok da kolay olmayan hzzam, hicazkar, krdilihicazkar,
edaraban, nihavend, saba gibi makamlarn icrasn daha rahat bir hale
getirebilmitir.
Niyazi sayn neyde tatbik ettii pozisyonlarn yannda, yeni bir ney ama
ekli

de

gelitirmitir.

Klasik

ama

yntemini

gelitirerek

kendi

perde

kaydrmalaryla ney yapmclarnn istifade ettii yeni bir ak ekli haline

getirmitir. (stifade Edenler: Gkhan zkk, Kkyal - stanbul; mer zelik,
Meram Konya: Ayn metodu benimseyenler Eymen Eymen, skdar stanbul;
Ferit Yavuz Gaziosmanpaa stanbul; Mahmut Uurlu Akdoan - Konya)
Neyzen Niyazi Sayn bir eseri Bu eseri acaba nasl daha gzel icra
edebilirim? sorusundan hareketle almaya balamak gerektiini syler. Vibrato,
arpma ve dier nanslar eserin neresinde daha iyi duyulacan alarak bulmak
gerektiini, bylece ortaya kan icrann daha lezzet verdiini anlatr.
Niyazi Sayn tavrnda nemli unsurlardan biri vibratodur. Niyazi Sayn dudak
vibratosu kullanr. Yapt arpmalar da tavrnn nemli bir unsurudur. arpmalarn
dudak vibratosuyla yumuatarak sertlikten arndrr.
Niyazi Sayn icrada Tanburi Cemil Beyden etkilenmitir. Daha kk
yalarda ta plaklarda tant tavrn ekillendirdii perdeler, ileriki yalarda ney
sazna tatbik ettii perdelerde etkisini gstermitir. Niyazi Bey kendi tavrna etki
eden unsurlar yle tanmlar: Benim iyi bir musikiye ihtiyacm vard bu sanatn
ierisine girmisem onun arkasndan kotum. Mesela bat mziine de ok
dknm, belki bir Bat musikisiyle megul olann elinde o kadar plak yoktur.
Onlardan da istifade ettim. Sonra bizim musikide nderimiz olan Tanburi Cemil
Beyin plaklardaki seslerinden istifade ettim, halen de ediyoruz (Sayn, 2006: 38).
25

rencilerinden Ahmed ahin, Niyazi Beyin Ney tavr hakknda yle der:
Ulaabildiimiz en eski ses kaytlar Tanburi Cemil Beye aittir. Niyazi Beyin tavr
Tanburi Cemil Beyden intikal eden Trk Musikisi icra tavrnn Ney sazna aksetmi
eklidir. Bu tavr Gazelhan ve hafzlarn ve eski hanendelerin ses kaytlarndan
edindiimiz sonuca gre Trk Musikisinin yerlemi icra tavrdr. Zira bu icralarda
tavrn etkili olduu grlmektedir. Ney zor bir icra saz olduu iin bu tavr
yanstmak

zor

olduundan

dolay

nceki

birok

ney

icracs

bu

tavr

yanstamamlar. Bu Niyaz Sayn tarafndan baarlabilmitir. (ahin, 2008).

Ksaca, Niyazi Sayn tavr; vibratosu, perde pozisyonlar ve eitli
nanslaryla rencileri tarafndan takip edilen geleneksel bir tavrdr.

26

4. NYAZ SAYININ NEY TAVRINDA PERDE POZSYONLARI

Ney saznda baz perdeler vardr ki aldklarnda pest yahut tiz kalmaya
temayl ederler. te bu temayl eitli pozisyonlarla ortadan kaldrmak
mmkndr. Niyazi Sayna ait pozisyonlar bunlardandr. Bu pozisyonlarda ise ney
icrasndaki eitli blgeler nem arz eder. Ba ve dudak hareketleriyle eriilen bu
blgeler tanedir. Birinci blge neyzenin ban yahut sadece dudan fledii
istikametin tersine doru evirdiinde oluan, Pestletirme Blgesidir. kinci blge
neyzenin ney sazn bann yere dik olarak fledii Ana Blgedir. Bu blge
neyzenin en ok kulland blgedir. nc blge ise neyzenin ban yahut sadece
dudan, neyi fledii istikamete doru evirdiinde oluan Tizletirme Blgesidir.
Bu blge ekil 4.1 de grlebilir.

ekil 4.1: Srasyla Ana Blge (1), Pestletirme Blgesi (2) ve

Dikletirme\Tizletirme Blgesinde (3) ban konumu (Gunca, 2007: 29)
Neyde bir perde pest duyulduunda neyzen hemen ban yahut dudan
tizletirme blgesine yeterli miktarda ekerek istedii perdeye ular. Bu hareketin
miktar perdenin ne kadar pest duyulduu, neyzenin musiki kltr, duyumu,
27

perdenin yer ald makam ve neyzenin kulland neyin perdelerinin ak sistemi ile
alakaldr. Dolaysyla deikendir. O nedenle ban bu blgelerdeki hareketlerini
yeterli miktarda diye ifade etmek yerinde olacaktr. Ayrca pozisyonun dudak
hareketiyle mi, ba hareketiyle mi ya da yetmedii noktada her ikisiyle mi yaplaca
hususu vardr. Bu ayrm iyice tahlil edebilmek iin almada yer alan videolardaki
rnek eser icralarn izlemek gerekmektedir.
Baz pozisyonlarn parmak a ekilleri birbirine benzer. rnein hicazkar
makamndaki neva perdesi zerinde yer alan hicaz drtls ve edaraban
makamndaki neva perdesi zerinde yer alan hicaz drtls buna rnektir. Bu iki
drtlnn birbirine yakn gibi grnen parmak basklar ba ve dudak hareketleriyle
birbirinden ayrlr. Bunun nedeni edaraban makamnda hisar perdesinin daha peste
baslmasdr. Bu nedenle neyzenin edaraban makam icrasnda hisar perdesinde
ban ve dudan, hicazkar makamndaki hisar perdesine nazaran, pest blgeye bir
miktar daha fazla getirmesi ve perdeyi de biraz daha fazla kapamas gerekir. te bu
ince detaylar, videolarn daha dikkatli incelenmesini zaruri klar.
Bu arada bir noktay hatrlatmak gerekir. almann ana ekseni pozisyonlar
olduundan makam anlatmlar pozisyonlarn anlatmn destekleyecek snrlarda
tutulmutur. Makamlar hakkndaki detayl bilgi iin giri blmnde ad geen
eserler incelenebilir.

4.1. Hzzam Makam crasnda Perde Pozisyonlar

Hzzam makamnda eitli perdelerde pozisyon uygulanr. Lakin pozisyona
gemeden nce ksaca makam hatrlatmak yerinde olacaktr. Hzzam makam
birleik bir makamdr. nici-kcdr. Gls neva perdesidir. Dizisi yerinde
hzzam belisine evi perdesinde hicaz drtlsnn eklenmesinden oluur. Neva
perdesi zerindeki hicaz drtlsnn humayunlu uzamasndan dolay, neva perdesi
zerinde bir hicaz drtls ve gerdaniye perdesi zerinde bir buselik belisinin
olduu bir dizisi daha vardr.

28

ekil 4.2: Hzzam Makam Dizileri (zkan, 2000: 288)

Ney sazyla hzzam makam icrasnda pozisyon uygulamak gereken perdeler
bir blgededir: Neva perdesi zerinde hicaz drtls.
Hzzam makamnda neva perdesi zerinde hicaz drtls icrasnda evi ve
hisar perdelerinde pozisyon uygulanr. Evi perdesi pozisyonu evi perdesini ekil
4.3te grld gibi bir miktar ap elde edilen tizlemeye temayll perdeyi ba ve
dudak hareketleriyle pestletirme esasna dayanr. Bu pozisyon Video 4.3te
grlmektedir.

ekil 4.3: Hzzam Makamnda Evi Perdesi Pozisyonu

29

Evi perdesinin bir dier pozisyonu ise Evi perdesini ekil 4.4te grld
gibi ap elde edilen pestlemeye temayll perdeyi ba ve dudak hareketleriyle
dikletirme esasna dayanr. Bu pozisyon Video 4.4te grlmektedir.

ekil 4.4: Hzzam Makamnda Evi Perdesi 2. Pozisyonu

Hisar perdesi pozisyonu ise kapal neva perdesini ekil 4.5te grld gibi
bir miktar ap elde edilen tizlemeye meyilli perdeyi dudak hareketiyle pestletirme
esasna dayanr. Bu pozisyon Video 4.5te grlmektedir.

ekil 4.5.: Hzzam Makamnda Hisar Perdesi Pozisyonu

30

Video 4.6da Osman Beyin hzzam perevinin yukarda ad geen

pozisyonlarla icras grlmektedir. Eserin notas ise ekil 4.6dadr. 22 says ile
numaralandrlm rak perdesi pozisyonu edaraban makamnda grlecektir.

ekil 4.6: Osman Beyin Hzzam Perevi

31

4.2. Hicazkar Makam crasnda Perde Pozisyonlar

Hicazkar

makamnda

eitli

perdelerde

pozisyon

uygulanr.

Lakin

pozisyonlara gemeden nce ksaca makam hatrlatmak yerinde olacaktr. Hicazkar

makam Zirgleli hicaz makamnn rast perdesindeki eddidir. nici bir makamdr.
Birinci derece gls gerdaniye perdesi, ikinci derece gls ise neva perdesidir.
Ana dizisi rast perdesi zerinde bir hicaz belisi, ve neva perdesi zerinde bir hicaz
drtlsnden ibarettir. Neva perdesindeki hicaz drtlsnn humayuna dnmesiyle
gerdaniye perdesi zerinde buselikli geniledii grlr.

ekil 4.7: Hicazkar Makam Ana Dizileri (zkan, 2000: 240)

Ney sazyla hicazkar makam icrasnda pozisyon uygulamak gereken perdeler
ana dizide iki blgededir; neva perdesi zerindeki hicaz drtls, rast perdesi
zerindeki hicaz belisi.
Neva perdesi zerinde hicaz drtls icrasnda evi ve hisar perdelerinde
pozisyon uygulanr. Evi perdesi pozisyonu evi perdesini ekil 4.8de grld
gibi bir miktar ap elde edilen tizlemeye temayll perdeyi ba ve dudak
hareketleriyle pestletirme esasna dayanr. Bu pozisyon Video 4.8de grlmektedir.

32

ekil 4.8: Hicazkar Makamnda Evi Perdesi Parmak Pozisyonu

Hisar perdesi pozisyonu ise kapal neva perdesini ekil 4.9da grld gibi
bir miktar ap elde edilen tizlemeye meyilli perdeyi ba ve dudak hareketleriyle
pestletirme esasna dayanr. Bu pozisyon Video 4.9da grlmektedir.

ekil 4.9: Hicazkar Makamnda Hisar Perdesi Parmak Pozisyonu

Rast perdesi zerinde hicaz belisi icrasnda segah ve zirgle perdelerinde
pozisyon uygulanr. Segah perdesi pozisyonu segah perdesini ekil 4.10da
grld gibi bir miktar ap elde edilen tizlemeye temayll perdeyi ba ve dudak
hareketleriyle

pestletirme

esasna

dayanr.

grlmektedir.
33

Bu

pozisyon

Video

4.10da

ekil 4.10: Hicazkar Makamnda Segah Perdesi Parmak Pozisyonu

Zirgle perdesi pozisyonu ise rast perdesini ekil 4.11de grld gibi bir
miktar ap elde edilen tizlemeye temayll perdeyi ba ve dudak hareketleriyle
pestletirme esasna dayanr. Bu pozisyon Video 4.11de grlmektedir.

ekil 4.11: Hicazkar Makamnda Zirgle Perdesi Parmak Pozisyonu

Hicazkar makamnda ayrca gerdaniye perdesi zerindeki hicaz belisi
icrasnda kullanlan pozisyonlar iki tanedir ve eitli varyasyonlar vardr. ehnaz ve
gerdaniye perdelerinin kapal yahut ak baslmas, tiz segah sesinin farkl
kullanmlar ile alakal bu varyasyonlar Video 4.30, 4.31, 4.32de grlmektedir.

34

Video 4.12de Tanburi Cemil Beyin hicazkar perevinin yukarda ad geen

pozisyonlarla icras grlmektedir. Eserin notas ise ekil 4.12 dedir. Eserin
icrasnda gerdaniye perdesi zerindeki hicaz drtlsnn seslendirilmesi iin eitli
pozisyonlar vardr. Bu varyasyonlarn hepsini nota zerine numaralamak karmaklk
yaratacandan bu drtl numaralanmamtr. 22 says ile numaralandrlm rak
perdesi pozisyonu edaraban makamnda grlecektir.

ekil 4.12: Tanburi Cemil Beyin Hicazkar Perevi

35

4.3. Krdilihicazkar Makam crasnda Perde Pozisyonlar

Krdilihicazkar makamnda eitli perdelerde pozisyon uygulanr. Lakin
pozisyonlara gemeden nce ksaca makam hatrlatmak yerinde olacaktr.
Krdilihicazkar makam krdi makamnn rast perdesindeki eddidir, birleik hali de
vardr. nici bir makamdr. Birinci derece gls gerdaniye perdesi, ikinci derece
gls ise argah perdesidir. Ana dizisi rast perdesi zerinde bir krdi drtls ve
argah perdesi zerinde bir krdi belisinden ibarettir.

Arazbarl ve hicazkarl

ekilleri vardr.

ekil 4.13: 1. eit Krdilihicazkar Makam Dizileri (zkan, 2000: 224)

Ney sazyla krdilihicazkar makam icrasnda pozisyon uygulamak gereken
perdeler ana dizide iki blgededir; argah perdesi zerindeki buselik belisi, rast
perdesi zerindeki krdi drtls. Bununla birlikte arazbarl dizide neva perdesinde
uak drtls, hicazkarl dizide ise neva ve gerdaniye perdelerinde srasyla hicaz
drtls ve hicaz belisi pozisyon uygulanan blgelerdir.
argah perdesi zerinde buselik belisi icrasnda nimhisar perdesinde
pozisyon uygulanr. Nimhisar perdesi pozisyonu kapal neva perdesini ekil 4.14te
grld gibi bir miktar ap elde edilen tizlemeye temayll perdeyi ba ve dudak
36

hareketleriyle

pestletirme

esasna

dayanr.

Bu

pozisyon

Video

4.14te

grlmektedir.

ekil 4.14: Krdilihicazkar Makamnda Nimhisar Perdesi Parmak Pozisyonu

Rast perdesi zerinde krdi drtls icrasnda Nim Zirgle perdesinde
pozisyon uygulanr. Nimzirgle perdesi pozisyonu Rast perdesini ekil 4.15te
grld gibi bir miktar ap elde edilen tizlemeye temayll perdeyi ba ve dudak
hareketleriyle

pestletirme

esasna

dayanr.

Bu

pozisyon

Video

4.15te

grlmektedir.

ekil 4.15: Krdilihicazkar Makamnda Nimzirgle Perdesi Parmak Pozisyonu

37

Ney sazyla krdilihicazkar makam icrasnda pozisyon uygulamak gereken

perdeler arazbarl krdilihicazkar makam dizisinde bir blgededir; neva perdesi
zerinde uak drtls.
Arazbarl dizideki neva perdesi zerinde uak drtls icrasnda dikhisar
perdesinde pozisyon uygulanr. Dikhisar perdesi pozisyonu kapal neva perdesini
ekil 4.16da grld gibi bir miktar ap elde edilen tizlemeye meyilli perdeyi
ba ve dudak hareketleriyle pestletirme esasna dayanr. Bu pozisyon Video 4.16 da
grlmektedir.

ekil 4.16: Krdilihicazkar Makamnda Dikhisar Perdesi Parmak Pozisyonu

Hicazkarl dizideki neva perdesindeki hicaz drtls, hicazkar makamndaki
gibidir. Ayn dizideki gerdaniye perdesi zerinde hicaz belisi icrasnda ehnaz ve tiz
segah perdelerinde pozisyon uygulanr. Bu pozisyonlar iin Video 4.30, 4.31, 4.32
incelenebilir.
Video 4.17de Tanburi Cemil Beyin krdilihicazkar perevinin yukarda ad
geen pozisyonlarla icras grlmektedir. Eserin notas ise ekil 4.17dedir.

38

ekil 4.17: Tanburi Cemil Beyin Krdilihicazkar Perevi

4.4. edaraban Makam crasnda Perde Pozisyonlar
edaraban makamnda eitli perdelerde pozisyon uygulanr. Lakin
pozisyonlara gemeden nce ksaca makam hatrlatmak yerinde olacaktr. edaraban
makam Zirgleli hicaz makamnn yegah perdesindeki eddidir. nici bir makamdr.
Gls neva perdesidir. Ana dizisi yegah perdesi zerinde bir hicaz belisi ve dgah
perdesi zerinde bir hicaz drtlsnden ibarettir. Gerdaniye perdesi zerinde, neva
perdesindeki hicaz drtlsnn humayuna dnmesiyle buselikli geniledii grlr.

39

ekil 4.18: edaraban Makam Dizileri (zkan, 2000: 255)

Ney sazyla edaraban makam icrasnda pozisyon uygulamak gereken
perdeler ana dizide blgededir; neva perdesi zerindeki hicaz drtls, dgah
perdesi zerinde hicaz drtls, yegah perdesi zerinde hicaz belisi.
Neva perdesi zerinde hicaz drtls hicazkar makamnda oluundan
farkldr. Ana dizide Neva perdesinin altnda bulunan nimhicaz perdesi hisar
perdesini pestletmesine neden olur. O nedenle edaraban makamnda hisar perdesi
hicazkar makamna gre daha pest baslr.
edaraban makamnda neva perdesi zerindeki hicaz drtls icrasnda hisar
ve evi perdelerinde pozisyon uygulanr. Evi perdesi pozisyonu hicazkar
makamndaki gibidir. Hisar perdesi pozisyonu ise kapal neva perdesini ekil 4.19da
grld gibi bir miktar ap elde edilen tizlemeye meyilli perdeyi ba ve dudak
hareketleriyle

pestletirme

esasna

dayanr.

grlmektedir.

40

Bu

pozisyon

Video

4.19da

ekil 4.19: edaraban Makamnda Hisar Perdesi Parmak Pozisyonu

Dgah perdesi zerinde hicaz drtls icrasnda dikkrdi perdesinde
pozisyon uygulanr. Dikkrdi perdesi pozisyonu, Krdi perdesini ekil 4.20de
grld gibi bir miktar ap elde edilen tizlemeye temayll perdeyi ba ve dudak
hareketleriyle pestletirme esasna dayanr.

Bu pozisyon Video 4.20de

grlmektedir.

ekil 4.20: edaraban Makamnda Dikkrdi Perdesi Parmak Pozisyonu

Yegah perdesi zerindeki hicaz belisi icrasnda kabahisar ve rak
perdelerinde pozisyon uygulanr. Kabahisar perdesi pozisyonu acemairan perdesini

41

ekil 4.21de grld gibi ap elde edilen sesi ba ve dudak hareketleriyle

pestletirme esasna dayanr. Bu pozisyon Video 4.21de grlmektedir.

ekil 4.21: edaraban Makamnda Kabahisar Perdesi Parmak Pozisyonu

edaraban makamndaki rak perdesi pozisyonu ekil 4.22de grld gibi,
rast perdesi basp, rast perdesini ba ve dudak hareketiyle pestletirme esasna
dayanr. Bu pozisyon Video 4.22de grlmektedir

ekil 4.22: edaraban Makamnda Irak Perdesi (Kapal) Parmak Pozisyonu

42

Video 4.23de Tanburi Cemil Beyin edaraban sazsemaisinin yukarda ad

geen pozisyonlarla icras grlmektedir. Eserin notas ise ekil 4.23dedir.

ekil 4.23: Tanburi Cemil Beyin edaraban Saz Semaisi

4.5 Nihavend Makam crasnda Perde Pozisyonlar
Nihavend

makamnda

eitli

perdelerde

pozisyon

uygulanr.

Lakin

pozisyonlara gemeden nce ksaca makam hatrlatmak yerinde olacaktr. Nihavend

makam buselik makamnn rast perdesindeki eddidir. nici bir makamdr. Gls

43

neva perdesidir. Ana dizisi rast perdesi zerinde bir buselik belisi ve neva perdesi
zerinde bir krdi, zaman zaman bir hicaz drtlsnden ibarettir.

ekil 4.24: Nihavend Makam Dizileri (zkan, 2000: 208)

Ney sazyla nihavend makam icrasnda pozisyon uygulamak gereken
perdeler ana dizide iki blgededir; Neva perdesi zerindeki hicaz drtls ve krdi
drtls.
Neva perdesi zerinde hicaz drtls icras edaraban makamndaki gibidir.
Neva perdesi zerindeki krdi drtls icrasnda ise sadece nimhisar perdesinde
pozisyon uygulanr. Nimhisar perdesi pozisyonu da krdilihicazkar makamndaki
gibidir.
Video 4.25de Osman Beyin nihavend perevinin icras grlmektedir.
Eserin notas ise ekil 4.25dedir. rnek eserde grlen rak ve kabahisar perdeleri
iin edaraban makam; dikhisar perdesi iin krdilihicazkar makam incelenebilir.

44

ekil 4.25: Osman Beyin Nihavend Perevi

4.6 Saba Makam crasnda Perde Pozisyonlar

Saba makamnda Hicaz perdesinde pozisyon uygulanr. Lakin pozisyona
gemeden nce ksaca makam hatrlatmak yerinde olacaktr. Saba makam birleik
bir makamdr. kc yahut inici-kc kullanlr. Gls argah perdesidir. Dizisi
argah perdesindeki zirgleli hicaz dizisine yerinde saba drtlsnn eklenmesinden
meydana gelmitir.

45

ekil 4.26: Saba Makam Dizileri (zkan, 2000: 342)

Saba makamnda hicaz perdesinde pozisyon uygulanr. Hicaz perdesi
pozisyonu, hicaz perdesini ekil 4.27de grld gibi ap elde edilen pestlemeye
temayll perdeyi ba ve dudak hareketleriyle dikletirme esasna dayanr. Bu
pozisyon Video 4.27de grlmektedir.

ekil 4.27: Saba Makamnda Hicaz Perdesi Pozisyonu

Hicaz perdesinin bir pozisyonu daha vardr. Hicaz perdesinin ikinci
pozisyonu, hicaz perdesini ekil 4.28de grld gibi ap elde edilen tizlemeye
meyilli perdeyi ba ve dudak hareketleriyle pestletirme esasna dayanr. Bu
pozisyon Video 4.28de grlmektedir.

46

ekil 4.28: Saba Makamnda Hicaz Perdesi 2. Pozisyonu

Video 4.29da Osman Beyin saba perevinin yukarda ad geen
pozisyonlarla icras grlmektedir. Eserin notas ise ekil 4.29dadr. rnek eserdeki
ehnaz ve tiz segah perdeleri iin hicazkar makam incelenebilir. Bu nedenle ayrca
numaralanmamtr.

47

ekil 4.29: Osman Beyin Saba Perevi

48

5. SONULAR
Teknik bir enstrman olan ney saznn ileri dzey icrasn kolaylatran
pozisyonlarn yazya aktarm olduka g bir itir. Bu glk duraan olmayan,
hareketli bir pozisyondaki hareket miktarn tariften, hareketi dudak m yahut ba
hareketiyle mi yaplaca sorusuna dek geni bir yelpazede uzanr. Hareketli olan
pozisyonlarn video ekimleriyle aktarlmalaryla bu glk bir nebze almtr.
Lakin bu videolarn ney sazn ileri derece icra yetisine sahip okuyucu tarafndan
detayl bir ekilde incelenmesi, mkerrer izlemelerle pekitirilmesi suretiyle analiz
edilmesi zaruridir.
Hareketli olan bu pozisyonlarda uygulanan hareket miktar deikendir.
Neyzenin duyumuyla, musiki kltryle ve kulland neyin perdelerinin ak
sistemiyle dorudan alakaldr. Yani neyzen hicazkar makamnda bahsettiimiz
pozisyonu tatbik ederken nce hicazkar makam seslerine aina olmal ve neye tabi
olmadan, neyden karmak istedii sesi basmaldr. Bunun iin de Niyazi Saynn
tabiriyle iki ses arasndaki mnasebeti iyi kurmaldr. Ancak bu ekilde
pozisyonlardan istifade etmek mmkndr.
Gnmzde yaygn olarak kullanlan bu pozisyonlarn araylar ney saznn
Radyo kaytlarna girmesiyle, daha dorusu mikrofon nne gemesiyle, hzland
dnlr. Mikrofon karsnda en ufak akort problemlerinin kolayca duyulmas bu
dncenin sebebidir. Hatta Niyazi Sayn, u anda koleksiyonunda olan Kazasker
Mustafa zzetin, Neyzen Aziz Dedenin ve Neyzen Emin Dedenin neylerinin
mikrofon icrasna uygun olmadn; bu neylerin baz perdelerini bizzat kendisinin
tashih ettiini syler. (Sayn, 2008)
Pozisyonlarn ortaya kn Niyazi Sayn una balar: ...neyzenin maddi ve
manevi kltrnn seviyeli olmas, sesler arasndaki mesafelerin neyzenin yaad
hayata gre tanzim edilii, zuhur edecek melodik yapnn bu esas (Pozisyonlar) ele
alma mecburiyetini ortaya karmtr...Musiki tarihinde yaam insanlarn hayatlar
ve halleri rnek alnmak suretiyle bu mecburiyet (Pozisyonlar) domutur ki, yapm
49

olduum musiki tarifinde iki ses arasnda manevi bir mnasebet olmas bu hali
ortaya karmtr (Sayn, 2008)
Ortaya k ne zaman olursa olsun, ekolden ekole farkllklar gsterebilen bu
pozisyonlar, tavrn birer unsurudur. O nedenle tavr kelimesinin ve onunla ilintili
olarak okul kelimesinin kelime anlamna almada yer verdik. Bu anlamlar
aratrrken birok tarif karmza kt. almamzda tavr kelimesi iin Zeynep
Ronann u tarifine yer verdik: Bir sanat rnnn belli bir sanatya, gruba,
akma, okula, dneme ya da yreye zg zellikleri barndrmas. Bu zellikler renk,
biim ve konu olabilecei gibi ortak bir tavr, program yada reti de olabilir. Tm
Sanat dallar iin geerli bir terimdir. okul kavram iinse lhan Ayverdi nin u
tarifine yer verdik: Felsefede, ilmin herhangi bir dalnda, resim edebiyatta vb. sanat
kollarnda bir kimsenin balatt ve dierlerinin devam ettirdii, belli zellikleriyle
kendisine benzer olanlardan ayrlan, tarz, usul, yol, okul, mektep. Tavr ve Okul
kavramlarnn ierii incelendiinde kkl bir gelenekten gelen ve rencileri
tarafndan takip edilen bir tavrn temsilci olan Niyazi Saynn bir Niyazi Sayn
Okulu oluturduunu sylemek mmkndr. Musiki camias ierisinde, Niyazi Sayn
tavrn devam ettiren rencileri bunun kantdr.
almada pozisyon ihtiyac duyulan hzzam, hicazkar, krdilihicazkar,
edaraban, nihavend ve saba makamlar incelendi ve pozisyonlarn icra da kolaylk
salad grld. Bu durum videolardaki icralar izlenerek de grlebilir. Grsel
malzemeyle anlatm desteklemek suretiyle ortaya koyduumuz bu pozisyonlarn,
almamza konu olan ekolde selahiyetli bir ney hocasyla allmasnn
pozisyonlarn reniminde daha iyi netice vereceini de eklemek gerekir.
leri icra pozisyonlar ekolden ekole farkllk gsterebilir. Ney icrasnda
tavrn bir paras olan pozisyonlarn nasl incelenmesi gerektii bu almayla ortaya
koyulmaya allmtr. Pozisyonlar ele al eklimiz buna benzer almalarda yeni
bir yntemin balangc olacaktr.

50

KAYNAKLAR

A) Kitaplar
Aakay, M. Ali, 1966, Trke Szlk, Trk Tarih Kurumu Basmevi, Ankara
Ana Britannica, 1990, Genel Kltr Ansiklopedisi, stanbul
Ayvazolu, Beir, 2000, Neyin Srr Hala Hasret, 4. Bask, stanbul
Ayverdi, lhan, 2005, Misalli Byk Trke Szlk, stanbul
Behar, Cem, 1993, Zaman Mekan Mzik Klasik Trk Muskisinde eitim (Mek),
icra ve Aktarm, stanbul
Byk Larousse, 1986, Szlk ve Ansiklopedisi, Cilt 14, stanbul
Edibolu, Baki Suha, 1962, nl Trk Bestekarlar, stanbul
Glpnarl, Abdlbaki, 1983, Mevlanadan Sonra Mevlevilik, kinci Bask, stanbul
nal, . Mahmut Kemal, 1958, Ho Sada, stanbul
Kou, Reat Ekrem, 1960, stanbul Ansiklopedisi, stanbul
zalp, Nazmi, 2000, Trk Musikisi Tarihi, stanbul
zalp, Nazmi, Ruen Ferit Kam, Sanat ve Kltrde Kk Dergisi, Sy. 9, Sayfa: 20,
stanbul
zkan, smail Hakk, 1998, Trk Musikisi Nazariyat ve Usulleri Kudm
Velveleleri, stanbul
ztuna, Ylmaz, 1969, Trk Musikisi Ansiklopedisi, Ankara

51

Randel, Don, The New Harvard Dictionary of Music, Harvard University Press
Rona, Mustafa, 1960, 50 Yllk Trk Musikisi, 2. Bask, stanbul
Rona Zeynep, 1997, Eczacba Sanat Ansiklopedisi, Cilt: 3, stanbul
Say, Ahmet, 1992, Mzik Ansiklopedisi, Cilt 4, Ankara
Yekta, Rauf, 1986, Trk Musikisi (trc. Orhan Nasuhi), stanbul
B) Tezler
eliksever, Blend, 1996, Neyzen Emin (Dede) Efendi Hayat, Sanat, Eserleri ve
Musikimizdeki yeri, Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, stanbul
Gunca, Ayhan, 2007, Kemene, Ney ve Tanbur iin Orkestral Yazm Teknii,
Sanatta Yeterlilik Tezi, stanbul Teknik niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits, stanbul
Sertz, Aysun, 2003, Dnya viyolonsel ekollerinin tarihsel geliimi ve Trkiyedeki
Viyolonsel Eitimine Yansmalar, Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi
Ankara.
C) Sreli Dergilerdeki Makaleler
Arel, H. Sadettin, 1948 (sy. 19), eyhl slam Mehmet Esad Efedinin Atrab'lAsar Fi Tezkireti Urefai'l-Edvar adl eserinin evirisi, Musiki Mecmuas, No:
19
Arel, H. Sadettin, 1948 (sy. 20), eyhl slam Mehmet Esad Efedinin Atrab'lAsar Fi Tezkireti Urefai'l-Edvar adl eserinin evirisi, Musiki Mecmuas, no:
20
Karabey, Laika, 1950, Mzikalite Nedir?, Musiki Mecmuas, no:29

52

C) Akademik Konferanslarda Yaynlanm Bildiriler

Eke, Metin, 2005, Trk Halk Mziinde Tavrlar, Konya ve Yozgat Yre
Ezgilerinin Balama le cralar, Halk Kltrlerini Koruma Yaatma ve
Gelecee Aktarma Uluslar aras Sempozyumu Bildirileri, Aralk 16-17-18,
Kocaeli
D) Bitirme almalar
Barutu, lhan, 2003, Neyde Emin Dede Ekol, Bitirme devi, stanbul Teknik
niversitesi Trk Musikisi Devlet Konservatuar Ktphanesi, No: 1141
Karaba Tuba, Tarihsiz, (1979 yada 1980), Neyzen ve Ressam Halil Dikmen
Hakknda Bir alma, Bitirme devi, stanbul Teknik niversitesi Trk
Musikisi Devlet Konservatuar Ktphanesi, No:44
E) nternet
Pascall, Robert, 2007, Style, www.groovemusic.com, Oxford University Press
F) Nota Listesi
Nota Listesi, 2008, stanbul Teknik niversitesi Trk Musikisi Devlet Konservatuar
Ktphane ve Dkmantasyon Merkezi, Gncel Nota Listesi
G) Kiisel Grme
Sayn, Niyazi, 2001, Konuma, Boazii niversitesi, Krmz Salon
Sayn, Niyazi,2008, Kiisel Grme, skdar
Sayn, Niyazi, 2006, Sylei, Zeck Dergisi, 16. say
ahin, Ahmed, 2008, Kiisel Grme, TRT stanbul Radyosu.

53

EK A: VDEO KAYITLARINA AT CD
EK B: SES KAYITLARINA AT CD

54

ZGEM
Ali Tan, 1981 ylnda stanbulda dodu. Lise reniminin sonrasnda
stanbul Kocamustafapaa semtinde bulunan Hekimolu Ali Paa Ktphanesinde,
TRT stanbul Radyosu Ney Sanats Ahmed ahinden Ney dersleri almaya balad.
2000 ylnda stanbul Teknik niversitesi Trk Muskisi Devlet Konservatuar Temel
Bilimler Blmn kazand ve blmde drt yl sre ile Niyazi Sayndan ney mek
etti. Bu sre zarfnda Yrd. Do. Cengiz naldan nazariyat ve Rahmi
Snmezocaktan repertuar dersleri ald. 2004 ylnda blmnden dereceyle mezun
oldu. 2004 ylnda stanbul Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde Trk
Mzii alannda Tezli yksek lisans programn kazand. Bu blmdeki yksek
lisans eitimini 2008 ylnda bitiren Ali Tan, T Trk Musikisi Devlet
Konservatuar alg Blm Ana Sanat Dalnda Aratrma Grevlisi olarak
almaktadr.

55