ASAS SENI REKA

A. UNSUR SENI
1. Garisan
- Garisan ialah satu deretan titik yang bersambung-sambung yang
mempunyai jarak tertentu
- Garisan boleh diolah untuk mencipta rupa, jalinan, ton, corak, dan
untuk menimbulkan bentuk, ruang, dan pergerakan.
Contoh-contoh Garisan

Garisan merupakan unsur seni yang paling asas. Tajuk ini biasanya diajar kepada murid tingkatan satu
dan dua. Murid tingkatan satu biasanya agak asing dengan teori seni dan guru haruslah mengaitkan
keadaan di persekitaran dengan asas-asas seni reka bagi memperjelaskan bagaimana hubung kaitan
objek-objek di persekitaran dengan seni visual.
Pengenalan Garisan

1. Garisan merupakan satu siri titik-titik. Dengan sambungan titik-titik maka wujudlah garisan.

2. Garisan dihasilkan dengan menggunakan suatu alat atau media yang bermula dari suatu titik
permulaan merentasi sesuatu kawasan hingga terbina satu objek.

garisan bulatan utama bagi melakar struktur badan seekor ayam

menyambung garisan-garisan berikutnya bagi struktur leher dan kepala

seterusnya menambah garisan pada ekor dan kaki

dengan mengenalpasti arah cahaya dan jalinan, maka terbentuklah lakaran seekor ayam
3. Garisan terdapat pada benda alam dan benda buatan manusia.
i. Contoh Garisan Pada Benda Buatan Manusia:
Garisan pada tali, bakul anyaman, kain tenunan, bangunan, tayar kereta, corak fabrik, jala,
penapis dan sebagainya.

garisan pada anyaman tikar

garisan pada bangunan

ii. Contoh Gaisan Pada Alam Semulajadi:
Garisan pada batu, haiwan dan tumbuhan seperti akar tumbuhan, tali, urat-urat daun, ombak di
lautan, titis-titis hujan, kulit haiwan dan tumbuhan, batu marmar, kulit kayu dan sebagainya

garisan pada titisan hujan

garisan pada urat daun

garisan pada kulit harimau

Jenis-jenis Garisan
1. Garisan halus
2. Garisan tebal
3. Garisan beralun
4. Garisan berpancar
5. Garisan berlingkar
6. Garisan berserabut
7. Garisan bersudut-sudut
8. Garisan bergerigi
9. Garisan berbiji
10. Garisan berbulu
11. Garisan putus-putus
12. Garisan berduri

jenis-jenis garisan
Fungsi Garisan
1. Garisan menimbulkan rupa.
2. Garisan menimbulkan bentuk.
3. Garisan menimbulkan ilusi cahaya dan bayang.
4. Garisan mewujudkan ruang.
5. Garisan menghasilkan jalinan.
6. Garisan menghasilkan motif pada reka corak.
7. Garisan mewujudkan ton.
8. Garisan menghasilkan pelbagai asas corak garisan grid.

garisan menghasilkan rupa

garisan menghasilkan bentuk

garisan menimbulkan ilusi ruang, cahaya dan bayang

garisan menghasilkan jalinan

garisan yang mencipta corak

garisan yang mencipta corak

Garisan, Ton dan Ruang

1. Garisan yang halus menimbulkan ton yang cerah manakala garisan yang tebal akan menimbulkan ton
yang gelap.
2. Garisan yang jarang-jarang menimbulkan ton yang cerah manakala garisan yang rapat-rapat
menimbulkan ton yang gelap.
3. Garisan yang halus akan menimbulkan ilusi ruang yang jauh manakala garisan yang tebal akan
menampakkan ruang yang hadapan.

penggunaan perbezaan saiz garisan boleh membezakan ruang yang jauh/belakang dan dekat.hadapan

perbezaan jarak garisan juga boleh membezakan ton yang cerah dan ton gelap

semasa menghasilkan lukisan, objek yang lebih hadapan hendaklah menggunakan garisan yang lebih
tebal atau saiz pensel yang tebal atau kualiti yang gelap manakala kawasan belakang hendaklah
menggunakan pensel yang lebih cerah / kecil dengan tekanan yang lebih perlahan
Aplikasi Garisan Dalam Karya Seni
1. Lukisan
2. Catan
3. Anyaman
4. Tenunan
5. Kolaj
6. Pualaman
7. Arca

8. Gurisan
9. Cetakan
10. Resis (batik / ikat celup)
Contoh-contoh Aplikasi Garisan Dalam Hasil Karya

penggunaan garisan dalam karya lukisan

Teknik Catan oleh Yusuf Ghani, Siri Topeng

karya teknik resis / ikat dan celup jelas memperlihatkan kesan-kesan garisan

karya tenunan juga mencipta garisan

aplikasi garisan dalam seni arca

garisan tampak jelas pada karya anyaman

2. Rupa
- Rupa adalah hasil pertemuan titik hujung dengan titik mula
- Rupa adalah kawasan rata yang dilingkari garisan luar
- Terdapat 2 jenis rupa iaitu:
a- Rupa geometri bersudut seperti segi tiga, segi empat, pyramid,
bulat dsb.
b- Rupa organik rupa bebas yang tidak bersudut seperti rupa daun,
buah, batu dsb.
-Rupa boleh diolah dalam bentuk:
a- Rupa positif rupa objek yang terletak di sesuatu kawasan
b- Rupa negative ruang di sekeliling rupa sesuatu objek.
Contoh-contoh Rupa

RUPA (unsur seni)

Unsur-unsur Seni - RUPA

A. Pengenalan
Rupa ialah hasil daripada pertemuan hujung garisan dengan permulaannya.

Rupa boleh dihasilkan daripada garisan, warna dan jalinan.

pertemuan antara permulaan dan penghujung sesuatu garisan menghasilkan rupa

rupa
B. Jenis-jenis Rupa
Rupa terdiri daripada 2 jenis iaitu:

1. Rupa Geometri
Rupa Geometri ialah rupa yang mempunyai sudut seperti bulatan, tiga segi, empat segi dan lainlain rupa yang bersudut.

dicipta dengan menggunakan alatan khas iaitu pembaris, set geometri dengan ukuran-ukuran
tertentu

rupa geometri

rupa geometri

2. Rupa Organik
Rupa organic merujuk kepada rupa bebas yang tidak dapat diukur sudutnya seperti rupa daun,
rupa orang, rupa ikan dan sebagainya.
Dihasilkan secara sepontan

rupa organik

rupa organik

C. Rupa Positif dan Rupa Negatif

Rupa positif ialah rupa sesuatu objek yang terletak di dalam satu kawasan tertentu.
Rupa negatif ialah ruang di sekeliling rupa objek tersebut.

rupa positif

rupa negatif

D. Rupa dalam Aktiviti Mencorak

Rupa boleh berubah dan mewujudkan rupa yang lain dengan cara tindanan, tambahan atau
luakan ( pengurangan ).
Rupa dalam aktiviti mencorak, merupakan susunan rupa yang berulang-ulang dengan jarak dan
kedudukan tertentu.

Rupa akan menghasilkan kesan corak daripada perlawanan rupa positif dengan rupa negatif.

Hasilan corak akan lebih menarik apabila rpa disusun berulang-ulang dalam susunan tertentu.

contoh ulangan rupa yang dapat mencipta corak

contoh ulangan rupa yang dapat mencipta corak

contoh ulangan rupa yang dapat mencipta corak

contoh ulangan rupa yang dapat mencipta corak

contoh ulangan rupa yang dapat mencipta corak

Jenis-jenis Susunan dalam Mencorak

1. susunan selang-seli
2. Susunan turun separa
3. Susunan batu-bata
4. Susunan orgee
5. susunan cerminan
6. Susunan sisik ikan

E. Rupa dan Lambang / logo

Rupa boleh diolah menjadi lambang atau simbol kepada sesebuah syarikat, persatuan dan
pertubuhan.
Rupa juga boleh menjadi jenama kepada sesuatu barangan.

lambang yang dihasilkan daripada rupa bunga dan daun

logo simbol daripada rupa mata

logo daripada huruf

jenis logo huruf

logo jenis representasi

F. Rupa dan Muka Taip

Muka taip ialah jenis-jenis rupa berbentuk huruf.

Rupa muka taip boleh menghasilkan pelbagai gaya.

Rupa muka taip boleh terdiri daripada muka taip serif ( berekor ) dan san serif( tidak berekor ).

perbezaan rupa muka taip serif dan san serif

muka taip serif

muka taip san serif

muka taip hiasan

contoh-contoh rekaan rupa muka taip

contoh-contoh rekaan rupa muka taip

contoh-contoh rekaan rupa muka taip

contoh-contoh rekaan rupa muka taip

contoh-contoh rekaan rupa muka taip

karya yang berasaskan rupa muka taip

3. Bentuk
- Bentuk mempunyai keluasan, ketinggian, jisim dan lebih daripada
satu permukaan
- Terdapat 2 jenis bentuk iaitu:
a- Bentuk konkrit bentuk objek sebenar yang bersifat 3 dimensi iaitu
boleh disentuh, dilihat, dan dirasai. (bukan berbentuk gambar)
b- Bentuk ilusi bentuk visual yang bersifat 2 dimensi yang
digambarkan melalui lukisan atau catan.
Contoh-contoh Bentuk

penghasilan bentuk melalui teknik lukisan

bentuk tangan dihasilkan melalui teknik lukisan

1. Bentuk mempunyai struktur jisim dan isi padu. Ia mempunyai lebih daripada satu permukaan dan
bersifat tiga dimensi (3D)
2. Bentuk merupakan satu unsur yang amat penting dalam penghasilan karya seni yang bersifat realistik.
3. Penggunaan unsur-unsur seni yang lain dapat digunakan bagi menghasilkan bentuk seperti garisan,
jalinan, rupa, ruang dan warna.
4. Garis luar sesuatu objek yang akan berubah mengikut arah pandangan mata.

Ciri-ciri bentuk
1. Bersifat tiga dimensi (3D) mengandungi ketinggian, lebar dan kedalaman
2. Berstruktur - mempunyai rangka yang membolehkan membentuk form atau isipadu dengan tepat dan
sempurna
3. Boleh dilihat dari semua arah mempunyai lebih dari satu permukaan
4. Terdapat bayangan mempunyai kesan cahaya dan bayang

Jenis-jenis Bentuk
A. Bentuk Konkrit
1. Bentuk sebenar yang bersifat 3 dimensi dan dapat dirasa, disentuh dan dilihat daripada pelbagai sudut.
2. mempunyai ciri-ciri nyata dan maujud (benar-benar wujud di hadapan mata)
3. Contoh benda berbentuk konkrit ialah seperti batu, kayu, meja, kereta dan sebagainya.

bentuk konkrit - meja

bentuk konkrit - bola

B. Bentuk Ilusi
1. bentuk ilusi ialah bentuk yang dihasilkan melalui kemahiran penggunaan unsur-unsur seni seperti

warna, garisan dan lain-lain

2. Bentuk objek yang dilihat dan dihasilkan melalui lukisan, catan, fotografi, cetakan atau pada
permukaan rata (bersifat dua dimensi)
3. Bentuknya tidak dapat disentuh tetapi hanya dapat dinikmati melalui deria penglihatan.
4. Bagi menghasilkan karya 2 dimensi yang dapat mencipta bentuk, penggunaan kesan cahaya dan
bayang merupakan faktor terpenting.

bentuk ilusi teknik komputer grafik

bentuk ilusi teknik catan

Vincent Van Gogh 'Still Life"

Membina Bentuk Konkrit

Bentuk boleh dihasilkan melalui :1. Garisan anyaman (rotan, lidi, buluh) , tenunan (benang, tali), lingkaran (dawai)
2. Rupa potongan kadbod (polihidera), teknik lipatan kertas (seni origami), teknik lipatan kain (topologi)
3. Bentuk juga boleh dibina dengan menggunakan tanah liat, plaster of paris, kayu, lilin, sabun, batu,
kaca dan sebagainya.

penggunaan unsur garisan iaitu daripada teknik anyaman dapat menghasilkan bentuk konkrit

potongan dan lipatan kadbod mecipta bentuk kotak

penggunaak kertas yang disulam dan dilipat menghasilkan bentuk

lipatan-lipatan kertas mencipta bentuk konkrit

seni origami

bentuk yang dihasilkan daripada bahan tanah liat

bentuk dicipta daripada plaster of paris

penggunaan kaca juga dapat menghasilkan bentuk

penggunaan bahan lilin

ukiran bentuk arca menggunakan sabun

4. Jalinan
- Jalinan ialah kesan yang terdapat pada permukaan sesuatu benda
- Terdapat 2 jenis jalinan iaitu:
a- Jalinan sentuh jalinan yang dapat dirasai dengan sentuhan/tangan
seperti kolaj, arca, dan catan teknik impasto
b- Jalinan tampak jalinan yang hanya dapat dilihat tetapi tidak dapat
dirasai dengan tangan seperti corak batik, jalur buah tembikai dan
gambar foto.
Contoh-contoh Jalinan

Jalinan

Apa Itu Jalinan

1. Jalinan merupakan kesan yang terdapat pada permukaan sesuatu benda, seperti kesan pada
permukaan kulit durian, kulit rambutan, tapak kasut, kulit kayu, bulu kucing, belang pada harimau dan
lain-lain.
2. Jalinan pada benda buatan manusia dan benda ciptaan Tuhan memberi kesan tampak yang berbeza.
3. Setiap objek yang berjalinan, mempunyai fungsi dan nilai-nilai yang tersendiri.

jalinan pada keratan rentas batang pokok

jalinan pada kulit harimau belang

jalinan pada kulit siput

Contoh Jalinan Pada Alam Semulajadi

rekahan pada tanah

jalinan kasar pada permukaan batu

jalinan berduri pada kulit durian

Contoh Jalinan Pada Benda Buatan Manusia

jalinan pada langit-langit rumah

Jenis-jenis Jalinan
1. Jalinan Sentuh
a. Merupakan kesan permukaan yang dapat dilihat dan dirasa melalui sentuhan seperti, permukaan batu,
kulit kayu, kulit kerang
b. Jalinan sentuh dapat dipindahkan ke permukaan 2 dimensi melalui beberapa teknik seperti capan,
cetakan, gosokan dan sebagainya

Jalinan Sentuh - kulit kerang

Jalinan Sentuh - tayar motorsikal

2. Jalinan Tampak
merupakan kesan jalinan yang hanya dapat dilihat tetapi tidak dapat dirasa melalui sentuhan seperti,
sayap rama-rama, kulit tembikai, kertas pembalut hadiah, kertas dinding, corak tekstil dan sebagainya.

Jalinan Tampak - kertas dinding

Jalinan Tampak - kulit tembikai

Fungsi Jalinan
1. Sebagai Penyamaran - seperti sesumpah, serangga, harimau dan kuda belang

jalinan pada kuda belang

jalinan pada sesumpah

2. Menahan Geseran - tayar kereta, tapak kasut

tapak kasut
3. Sebagai hiasan - corak pakaian, corak kertas dinding

corak
4. Pengaliran air dan udara

jala ikan

Contoh Penghasilan Karya BerjalinanTampak

gosokan
teknik gosokan menggunakan bahan berjalinan sentuh sebagai subjek, di mana permukaan kertas
hendaklah diletakkan di atas benda berjalinan seperti duit syiling, batu-batu jalan, kulit kayu. Seterusnya
hendaklah menggunakan pensel atau pensel warna untuk digosokkan atas permukaan kertas tersebut
bagi mendapat kesan jalinan.

capan
kaedah ini banyak digunakan sebagai aktiviti di sekolah rendah, menggunakan bahan-bahan berjalinan
sentuh seperti daun, sayur-sayuran, ubi kentang, kacang bendi, lalu di sapu warna dan dicap pada
permukaan kertas.

ikat dan celup

menggunakan kaedah pengasingan warna dengan menggunakan cara mengikat bahagian-bahagian
kain yang tidak ingin diwarnakan. Selesai mengikat dengan getah atau tali rafia, kain hendaklah dicelup
ke dalam pewarna atau dye mengikut warna yang dikehendaki

pualaman
menggunakan kaedah pengasingan warna minyak dengan air. Air diletakkan ke dalam tray lalu di titiskan
dengan cat minyak. Seterusnya kertas diletakkan pada permukaan air yang mengandungi cat tersebut.

batik
Kaedah batik termasuklah batik blok, batik canting dan sebagainya

lukisan dan catan

menggunakan pen, pensel warna, pensel atau cat dapat menghasilkan kesan ilusi jalinan

Kaedah Penghasilan Karya Berjalinan Sentuh

anyaman
penghasilan anyaman rotan, anyaman buluh, anyaman tikar dan sebagainya

tenunan
jalinan menggunakan benang atau tali dapat mewujudkan kesan jalinan sentuh

sulaman

semua jenis sulaman temasuk sulaman silang pangkah, tekat, quilting dan sebagainya mencipta kesan
jalinan sentuh

kolaj
merupakan kaedah potong dan tampal, selain dari potong, kolaj juga boleh dibuat daripada bahan-bahan
seperti daun, kacang, pasir, kulit siput dan lain-lain

5. Ruang
- Ruang ialah kawasan kosong di sekeliling objek, jarak antara dua
objek, atau rongga dalam sesuatu objek.
-Terdapat 2 jenis ruang iaitu:
a- Ruang nyata ruang sebenar yang terdapat pada bentuk-bentuk
konkrit
b- Ruang tampak ruang yang hanya dapat dilihat dalam seni tampak
seperti lukisan, catan dan cetakan (bukan sebenar)

LUKISAN PERSPEKTIF
LUKISAN PERSPEKTIF

Ruang dan Perspektif

1. Perubahan saiz, jarak dan warna objek alam akan berlaku apabila objek tersebut dilihat pada jarak
jauh.
2. Dalam konteks seni, proses tersebut dinamakan perspektif.
3. Perubahan nilai ton warna kanan mewujudkan ruang kedalaman atau kecetekan sesuatu ruang
mengikut ktentuan pelukis.

4. Dalam karya 2 dimensi, garisan grid digunakan untuk menimbulkan ruang dan ilusi 3 dimensi melalui 3
cara
a. Perspektif 1 titik lenyap
b. Perspektif 2 titik lenyap
c. Perspektif 3 titik lenyap

Panduan menghasilkan lukisan perspektif 1 titik lenyap

Perspektif 1 titik lenyap berpunca daripada satu arah (fokus) jauh dan menghilang. Objek akan menjadi
besar apabila hampir dengan kita.

Panduan menghasilkan lukisan perspektif 2 titik lenyap

Mempunyai 2 titik disebelah kanan dan kiri lukisan dan memfokuskan ke arah bahagian tengah yang
menjadi bahagian terdekat atau paling hadapan.

Panduan menghasilkan lukisan perspektif 3 titik lenyap

Biasanya digunakan semasa menghasilkan lukisan bangunan-bangunan yang tinggi

6. Warna
- Terdapat 3 jenis warna iaitu:
a- Warna asas iaitu merah, biru, dan kuning (tidak boleh dihasilkan
dengan campuran warna lain)
b- Warna sekunder iaitu campuran dua warna asas (Hijau Biru +
Kuning, Jingga Kuning + Merah dan Ungu Merah + Biru)
c- Warna tertier iaitu campuran warna asas dengan warna sekunder
- Terdapat 3 gubahan warna iaitu:
a- Warna harmoni- warna bersebelahan dalam roda warna (warna
sekeluarga, selesa dan seimbang)
b- Warna penggenap warna yang bertentangan dalam roda warna
(menimbulkan kesan segar, kaya, kontra, getaran dan pergerakan)
c- Warna sewarna hanya satu warna yang mempunyai pelbagai ton
(daripada terang kepada gelap)
- Terdapat 2 suhu warna iaitu:
a- Warna panas warna antara warna merah ungu hingga kuning hijau
pada roda warna (menimbulkan kesan bertenaga, garang, harapan,
perang, meriah dsb)
b- Warna sejuk warna antara hijau hingga ungu pada roda warna
(menimbulkan kesan sejuk, sedih, damai dan tenang)

PRINSIP REKAAN
Prinsip rekaan adalah kaedah atau pengolahan unsur seni untuk
menimbulkan gambaran tertentu dalam gubahan seni visual
1. Harmoni
- Dalam istilah bahasa harmoni membawa maksud aman dan damai
- Dalam istilah seni harmoni merupakan hasil ulangan dan rentak
unsur seni yang sesuai dan seimbang
- Harmoni wujud dalam penggunaan garisan dan warna
- Harmoni tidak akan wujud jika ada unsur-unsur yang bercanggah
2. Kontra
- Kontra wujud jika ada unsur-unsur seni yang bertentangan atau
bercanggah dalam sesuatu gubahan
- Fungsi kontra ialah untuk menarik perhatian, memberi fokus,
mengelakkan kebosanan dan kesan pergerakan
- Kontra dapat dihasilkan melalui penggunaan unsur seni, teknik dan
bahan yang berlainan

3. Penegasan
- Penegasan wujud apabila terdapat sesuatu unsur yang menonjol,
kontra atau ganjil dalam sesuatu gubahan
- Fungsi penegasan ialah untuk menarik perhatian, memberi fokus,
dan mengelakkan kebosanan
- Penegasan dapat dihasilkan melalui penggunaan unsur seni yang
kontra atau asingkan objek yang hendak ditegaskan
4. Imbangan
- Imbangan bermaksud kesamaan dan kesepadanan dari segi berat,
tarikan dan tumpuan
- Terdapat 2 jenis imbangan iaitu:
a- Imbangan simetri unsur seni yang sama antara kiri dan kanan
atau atas dan bawah (garisan axis dilukis di tengah-tengah
pembahagian tersebut)
b- Imbangan tidak simetri unsur seni tidak sama di kedua-dua
bahagian tetapi mempunyai cirri-ciri yang menimbulkan kesan
keseimbangan
5. Irama dan Pergerakan
- Pergerakan ialah keadaan yang bergetar, bergoyang, berayun,
berpancar, bersinar-sinar dsb
- Fungsi irama dan pergerakan ialah untuk memberi kesan lebih hidup
dan realistic terhadap sesuatu gubahan
- Pergerakan dapat dilihat melalui kesan angin, air, ombak, taufan dsb
6. Kepelbagaian
- Kepelbagaian wujud hasil penggunaan pelbagai gaya, nilai, dan idea
yang berbeza dalam sesuatu gubahan
- Kepelbagaian dapat memberi gaya, variasi, tenaga, dan daya tarikan
dalam sesuatu gubahan
- Kepelbagaian dapat dihasilkan melalui penggunaan unsur seni
seperti garisan, rupa dan warna yang pelbagai dalam sesuatu gubahan
7. Kesatuan
- Kesatuan bermaksud satu tema atau satu idea bagi semua unsur
dalam sesuatu gubahan
- Kesatuan dapat menimbulkan suasana yang tenteram, teratur dan
selesa

SENI HALUS
A. LUKISAN
1. Pengenalan
- Lukisan ialah seni yang menggambarkan objek atau pelan dengan garisan
- Lukisan ialah hasil seni 2 dimensi dengan menggunakan media kering seperti pensil,
krayon, pen, pestel,arang, pen merker, pensel warna, pastel dan sebagainya
- Penggunaan dakwat termasuk dalam kategori lukisan kerana dakwat tidak perlu dilarutkan
2. Teknik-teknik lukisan
- Teknik garisan yang biasa diguna dalam lukisan ialah teknik garisan silang, garisan
berombak, garisan selari, garisan menyilang dan garisan kontur
- Teknik lain seperti teknik coreng, teknik gosok, teknik titik, teknik lorek dan teknik
campuran
3. Proses melukis
- Pilih objek yang hendak dilukis
- Tentukan sudut pandangan, ton, perspektif, ton, dan cahaya
- Bahagikan ruang kepada ruang latar belakang, ruang tengah, objek dan ruang hadapan
- Buat lakaran kasar dengan melukis garisan luar objek tersebut
- Gunakan teknik di atas untuk menunjukkan kesan cahaya, bentuk dan ruang

B. CATAN
1. Pengenalan
- Catan merupakan hasil seni 2 dimensi yang menggunakan media basah
- Catan memerlukan bahan pelarut seperti air untuk warna air dan minyak untuk cat minyak
(cat kilat)
2. Sejarah catan
- Sejarah awal catan bermula pada zaman Yunani Purba
- Zaman Renaissance abad ke-14 hingga 16 merupakan zaman kemuncak, pelukis yang
terkenal ialah Leonardo Da Vinci dengan lukisannya Mona Lisa
- Zaman Baroque dan Rococo abad ke-17 hingga 18
- Zaman Romantik dan impression abad ke 19 mengutamakan gaya Impressionisme,

Ekspressionisme dan Kiubisme

- zaman Seni Moden abad ke-20 mengutamakan gaya Surealisme
3. Aliran seni lukis / gaya catan
a- Realisme lukisan / catan dibuat tepat dan menyerupai bentuk sebenar
b- Impresionisme mengutamakan kesan suasana atmosfera dan tumpuan kepada
pencahayaan
c- Ekspresionisme menekankan pernyataan emosi, bentuk objek tidak jelas digambarkan
d- Ekspresionisme Abstrak catan yang spontan, imej yang abstrak dan tiada sifat realistic
f- Kiubsisme mementingkan bentuk-bentuk geometri yang dipecah-pecah serta
menimbulkan ilusi 3 dimensi
g- Surealisme menggambarkan imej bawah sedar atau khayalan
h- Seni Pop menggunakan unsur-unsur tampak iklan atau bidang komersial
i- Seni Op (optic) reka bentuk geometri, garisan dan warna tertentu untuk menghasilkan
imej gerak pada penglihatan
4. Teknik Catan
a- Teknik impasto menggunakan warna pekat terus daripada tiub warna kepada berus atau
pisau palet ke atas kanvas
b- Teknik glazing mewarna selapis demi selapis untuk menimbulkan kesan lembut, licin dan
berkilau
c- Teknik titik (pointilisme) menghasilkan titik-titik menggunakan berus untuk membentuk
objek
d- Teknik Hard Edge mempunyai rupa bentuk yang jelas dan perbatasan yang tepat,
menggunakan masking tape untuk memisahkan warna
e- Teknik Scumbling (melembut) menggunakan lapisan nipis warna legap di atas warna
latar untuk menimbulkan kesan lutsinar atau kesan kusam
f- Teknik kolaj menampal bahan kutipan ke permukaan lukisan/catan untuk menghasilkan
kesan tertentu
g- Teknik asemblaj teknik mengabungkan bahan kutipan seperti kayu, logam, dan
sebagainya untuk menghasilkan karya 3 dimensi dalam membuat kolaj timbulan atau arca

C. ARCA
1. Pengenalan
- Arca merupakan karya seni berbentuk 3 dimensi untuk dikaji dan dinikmati nilai
estetikanya
- Arca merupakan karya seni yang boleh dilihat, disentuh dan dirasai
2. Jenis-jenis arca
a- Arca Berfungsi arca yang mempunyai nilai keindahan dan diguna untuk tujuan tertentu
seperti patung berhala untuk disembah
b- Arca Estetika arca yang menjadi bahan tatapan sahaja untuk dinikmati nilai seninya
3. Bahan binaan arca
- Arca biasanya dibina menggunakan tanah liat, kayu, batu, logam dan campuran bahan-

bahan tersebut
4. Teknik membina arca
a- Arca luakan memerlukan pengurangan, pembuangan dan pemotongan bahagian
tertentu sehingga bentuk yang dikehendaki terhasil
b- Arca binaan satu bahan utama digunakan dan dibuat penambahan sehingga terbentuk
hasil yang dikehendaki
c- Arca asemblaj menggunakan bahan-bahan yang berlainan seperti kayu, logam, batu dsb
untuk membentuk sesuatu yang menarik
d- Arca acuan dibuat dengan menuang bahan seperti plaster of paris, lilin, simen, tanah
liat dsb ke dalam acuan
e- Arca timbulan bentuk 3 dimensi tersembul keluar dari permukaan 2 dimensi, alat yang
biasa diguna seperti pahat, tukul, pengikir, dan pengikis
f- Arca bergerak/mobail/kinetik arca ini boleh bergerak atau berputar, biasanya ia dibuat
daripada besi dawai, kepingan logam, dan bahan yang ringan
g- Arca dinding dihasilkan di atas kepingan kayu atau logam nipis dan dijadikan hiasan
dinding, meja atau digantung pada siling
h- Arca gabungan gabungan beberapa jenis arca di atas

D. CETAKAN
1. Pengenalan
- Cetakan boleh didefinisikan sebagai proses menekan huruf atau gambar di atas kertas,
kain atau bahan lain
- Keistimewaan cetakan ialah ia boleh menghasilkan beberapa keeping salinanyang asli
2. Jenis-jenis cetakan
a- Cetakan timbul proses membuat cetakan dengan membubuh dakwat pada permukaan
tapak cetak yang terdiri daripada blok kayu, lino atau papan
b- Cetakan benam dakwat dibubuh ke dalam turisan atau garisan, kertas perlu
dilembapkan dahulu sebelum mencetak
c- Cetakan litografi menggunakan blok batu kapur, teknik ini berdasarkan penolakan
minyak dengan air dan hasilnya seakan-akan lukisan pensel
d- Cetakan gurisan asid menggunakan kepingan logam dan asid untuk membentuk jaluran
parit
e- Cetakan saring sutera/stensil menggunakan pemidang kain sutera dengan
menggunakan kaedah potongan kertas pendua, skrin profilem dan skrin foto
3. Kaedah cetakan stensil
a- Kaedah kertas pendua imej digunting di atas kertas pendua
b- Kaedah profilem filem laker diguna untuk membentuk corak/motif, seterika diguna
untuk melekatkan filem laker pada pemidang
c- Kaedah skrin foto menggunakan filem asetat dan foto emulsi, dihasilkan melalui proses
dedahan cahaya lampu (250W 500W) atau cahaya matahari

KOMUNIKASI VISUAL
A. REKA BENTUK GRAFIK
1. SENI GRAFIK
a. Grafik bermaksud gambaran bukan fotografi yang berbentuk 2 dimensi
b. Grafik meliputi lukisan, catan, carta, graf, poster dan kartun
c. Grafik diguna untuk menyampaikan mesej dengan lebih jelas dan ringkas
d. Gambar foto yang diubahsuai, dimasukkan gambar lain, muka taip, logo dan lain-lain
adalah sebagai grafik
e. Contoh grafik boleh dilihat pada bilbod, kain rentang, papan tanda, akhbar, majalah,
pembungkusan, digital dan sebagainya.
2. RISALAH
a. Risalah berfungsi sebagai promosi, penerangan, pengiklanan dan memberi maklumat
b. Terdapat pelbagai bentuk risalah seperti sehelai kertas berlipat dia atau tiga, beberapa
lipatan dan seperti buku
c. Unsur reka letak sesebuah risalah mengutamakan ilistrasi, kaligrafi, tipografi, simbol dan
logo
d. Antara corak yang popular ialah Mondrian, Tingkap Gambar, Bingkai, Multipanel, dan
Sarkis
3. PEMBUNGKUSAN
a. Pembungkusan ialah bekas untuk melindungi barangan semasa dihantar, disimpan dan
dipamer
b. Jenis pembungkusan ialah pembungkusan kertas, plastik, botol, tin, kotak kayu dll
c. Fungsi pembungkusan ialah untuk:
i. Melindungi barangan
ii. Memudahkan kerja menyimpan dan penghantaran
iii. Menyampaikan meklumat dan mempromosi
d. Ciri-ciri pembungkusan yang baik mengandunggi
i. Jenama
ii. Keterangan
iii. Gambar / ilustrasi
iv. Logo, nama dan syarikat
4. LOGO
a. Merupakan tanda sesuatu syarikat, pertubuhan, institusi, kempen, perkhidmatan dan
sebagainya
b. Setiap benda, perkara, warna, dan lambang yang ada pada logo mempunyai maksud
tertentu seperti keris lambang keberanian & padi lambang muafakat
c. Sumber logo biasanya daripada sumber huruf, angka, geometri, flora, fauna, campuran
dan sebagainya

5. SIMBOL
a. Merupakan tanda sesuatu benda atau perkara

b. Merupakan tanda yang dapat dikenal di peringkat antarabangsa

c. Menggunakan rupa mudah ( rupa positif / rupa negatif )
d. Rupa yang biasa diguna seperti rupa geometri, huruf, dan alam semulajadi
e. Biasanya kurang menggunakan teks / tulisan
f. Mudah difahami seperti tanda tandas, surau, hospital dan sebagainya.
6. MASKOT
a. Sebagai lambang sesuatu acara rasmi syarikat atau sukan
b. Dapat menarik minat terutama kanak-kanak
c. Kostum yang dipakai oleh manusia memerlukan fabrik yang tidak panas
d. Menampilkan identiti tempatan dan asli
e. Sumber maskot diambil daripada haiwan liar atau haiwan peliharaan seperti tupai, panda,
lebah dan sebagainya
7. KALIGRAFI
a. Berasal daripada perkataan Greek kallos grapha yang bermaksud tulisan cantik
b. Seni tulisan yang berkerawang dan berbunga, sama ada tulisan rumi / khat / jawi
c. Semua dokumen bertulis dipanggil manuskrip yang bermksud tulisan tangan
d. Jenis-jenis kaligrafi seperti tulisan Italik, Roman dan Gothik.
e. Biasanya di tulis menggunakan pen manuskrip, bulu burung dan berus

8. TIPOGRAFI
a. Seni menyusun atur huruf dan muka taip
b. Reka bentuk muka taip mesti sesuai dengan dengan tajuk, saiz, dan reka letak
c. Kategori muka taip
i. Muka taip peraga untuk peragaan / paparan seperti iklan & bilbod
ii. Muka taip teks huruf yang kecil untuk bacaan umum seperti akhbar dan majalah
d. Jenis muka taip
i. Serif mempunyai serif / corak pada bahagian atas dan bawah seperti ABCDEFG (Times
New Roman)
ii. Sans serif - tidak mempunyai serif seperti ABCDEFG (Arial Black)
iii. Kursif berbentuk tulisan tangan seperti ABCDEFG (Monotype Corsiva)
iv. Dekoratif bergaya & mempunyai hiasan seperti ABCDEFG (Jokerman)
9. ILUSTRASI
a. Ilustrasi ialah gambar lukisan / catan untuk menyampaikan mesej dengan lebih lebih jelas
dan singkat
b. Biasanya hadir bersama artikel / akhbar & majalah
c. Jenis-jenis ilistrasi
i. Ilistrasi alam contoh proses percambahan biji benih
ii. Ilistrasi fesyen fesyen pakaian
iii. Ilustrasi perubatan organ manusia
iv. Ilustrasi seni bina pelan bangunan
v. Ilustrasi maklumat carta / graf
vi. Ilustrasi penerbitan buku, kad ucapan, majalah dan sebagainya
d. Ciri-ciri ilustrasi yang baik

i. Sesuai dengan tajuk

ii. Seimbang
iii. Dapat menarik perhatian
iv. Mudah dibaca
10. POSTER
a. Komunikasi perhubungan atau pengiklanan
b. Melibatkan tipografi, kaligrafi dan ilustrasi
c. Berfungsi untuk memberi maklumat, peringatan, berkomunikasi dan promosi
d. Ciri-ciri poster yang baik
i. Menarik perhatian
ii. Dapat menyampaikan mesej dengan berkesan
iii. Muka taip dan ilustrasi yang jelas
11. GRAFIK PERSEKITARAN / PENGIKLANAN
a. Jenis-jenis pengiklanan
i. Papan iklan / Bilbod ( amat popular pada masa kini )
ii. Iklan persimpangan ( terletak di persimpangan dan laluan strategik )
iii. Iklan Transit ( iklan yang dilekat pada kenderaan seperti teksi / bas )
iv. Tanda jalan
b. Aspek penting dalam grafik persekitaran
i. Keterbacaan mudah dibaca, muka taip yang jelas
ii. Ilustrasi / gambar yang jelas dan sesuai
iii. Saiz iklan mengikut tempat / lokasi
iv. Keaslian dan kreativiti
v. Reka letak yang teratur

KRAF TRADISIONAL
TEKAT
D. TEKAT
1. PENDAHULUAN
- Seni tekat merupakan hiasan sulaman benang emas atau perak yang dijahit pada kain
dasar baldu
- Seni tekat juga dipanggil tuji tumbul, suji timbulan, tekat bersuji dan tekatan.
- Barang yang biasanya di tekat ialah alas tempat tidur, muka kasut pengantin, kipas
pengantin, baju pengantin, tudung saji, bekas barang kemas dan bekas perhiasan
2. CIRI-CIRI TEKAT
i. Baldu dan benang emas
ii. Sulam penuh
iii. Sulam pahat
iv. Tekat timbul benang emas dan perak
v. Tekat gubah ( tidak menggunakan mempulur )

vi. Tekat perada ( perada emas ditampal pada kain )

3. UNSUR DAN BENTUK MOTIF
i. Motif tumbuhan / flora
ii. Motif geometri ( bersudut )
iii. Motif burung / unggas
iv. Motif awan larat
4. ALAT DAN BAHAN
i. Cuban untuk membulut benang emas / perak ( terdiri daripada cuban kayu, cuban buluh
dan cuban kayu bercabang tiga )
ii. Jarum untuk menjahit benang emas / perak
iii. Baldu kain berbulu halus dan lembut
iv. Mempulur isi tekatan yang dibuat daripada kertas keras
v. Benang emas dan perak
vi. Pemidang kayu untuk meregangkan kain baldu
5. PROSES TEKATAN
Sediakan pemidang -> Regangkan kain putih di atas pemidang -> Letakkan kain baldu di
atas kain putih -> Kedua-dua kain tersebut dicantum menggunakan jahitan sembat ->
Letakkan mempulur di atas kain baldu -> Rentang benang emas di atas mempulur -> Jahit
benang emas dengan benang putih -> Ulang proses ini hingga siap.

UKIRAN KAYU
C. UKIRAN KAYU
1. PENDAHULUAN
Ukiran kayu tradisional adalah hasil kreativiti orang Melayu yang masih lagi dapat dilihat
pada seni bina istana, masjid, rumah, makam, kepala sampan, perabot serta barangan
kegunaan harian.
Antara ukiran kayu yang masih dapat dilihat ialah:
i. Istana Kenangan di Bukit Chandan, Kuala Kangsar, Perak
ii. Istana Balai Besar, Kedah
iii. Istana Seri Menanti, Negeri Sembilan
iv. Masjid Kampung Keling, Melaka
v. Masjid Kampung Laut, Kota Bharu, Kelantan
2. UNSUR CORAK UKIRAN TRADISIONAL
i. Unsur fauna motif ayam berlaga, motif itik pulang petang, motif badak mudik
ii. Unsur flora motif bunga raya, pucuk kacang, bunga melur, bunga ketumbit
iii. Unsur kosmos motif awan telipuk, motif semayang, motif awan larat, matahari
iv. Unsur geometri dibuat pada alang pintu, tebar layer, dinding
v. Unsur kaligrafi berdasarkan tulisan Arab atau tilisan Jawi

3. JENIS-JENIS UKIRAN KAYU

i. Ukiran Layang dibuat pada permukaan kayu
ii. Ukiran Bunga Timbul dibuat pada papan, latar papan ditebuk
iii. Ukiran Tebuk Tembus kayu atau papan ditebuk hingga tembus
iv. Ukiran Arca berbentuk 3 dimensi seperti hulu keris & kukuran
v. Ukiran Larik dibuat pada batang kayu yang berbentuk bulat

ANYAMAN
B. ANYAMAN
1. PENGENALAN
Anyaman ialah proses menjalin atau menjaring helaian buluh, rotan, lidi, bertam,
mengkuang, pandan dan sebagainya. Antara contoh anyaman ialah tudung saji, bakul rotan,
nyiru, bubu, lekar dan kampit.
2. ALAT YANG DIGUNA
i. Parang untuk menetak pangkal daun
ii. Pisau membuang empulur dan duri
iii. Pelurut dibuat daripada buluh untuk melembutkan daun
iv. Tempayan untuk merendam daun
v. Bekas besar untuk mencuci
vi. Periuk untuk merebus
vii. Dapur - diguna dalam proses mewarna
viii. Jangka untuk membelah daun menjadi helaian yang dikehendaki
ix. Penyisip untuk menyisip lebihan helaian daun supaya tidak terburai
3. PROSES MEMBUAT ANYAMAN
Ambil daun di waktu pagi / petang -> Potong bahagian pangkal -> Susun 3 5 helai ->
Buang empulur -> Melayur daun di atas bara api -> Mengjangka daun -> Melurut daun ->
Ikat menjadi tongkol -> Rendam dalam air biasa 2 hari 2 malam untuk melunturkan warna
hijau daun ( air perlu ditukar 2 kali sehari ) -> Jemur hingga kering -> Proses mewarna ->
Jemur semula -> Melurut daun sekali lagi -> Proses anyaman boleh dilakukan.
4. TEKNIK DAN PROSES ANYAMAN
i. Lagang ialah tulang sesuatu ciptaan anyaman
ii. Pepeh / Lepih anyaman mati pada tepi tikar di akhir proses anyaman
iii. Sisip untuk mengelakkan anyaman terburai, alat penyisip buluh digunakan
iv. Kerat pisau tajam digunakan untuk mengerat lebihan / baki anyaman
5. KELARAI
Kelarai ialah corak atau motif pada sesuatu anyaman. Biasanya kelarai yang terdapat apada
anyaman adalah berasaskan flora, fauna, geometri, abstrak, nama tempat dan nama
pereka.

6. FUNGSI TIKAR
i. Tikar biasa alas tidur & untuk tetamu
ii. Tikar sembahyang sebagai sejadah
iii. Tikar parudan alas semasa memarut kelapa
iv. Tikar jemuran untuk menjemur padi
v. Tikar alas nikah diguna semasa upacara akad nukah
7. BENTUK TIKAR
Tikar terbahagi kepada beberapa bahagian, iaitu;
i. Badan
ii. Kepala tikar
iii. Bucu tikar
iv. Tepi tikar

PERKEMBANGAN SENI VISUAL DI MALAYSIA

SENI HALUS & KRAF TRADISONAL

PENGENALAN SEJARAH SENI

Sejarah Lukisan
LUKISAN
Sejarah Lukisan
1. Lukisan awal di tanah air dijumpai sejak zaman batu. Manusia zaman batu melukis di Dinding Gua
Tambun, Perak. Gambaran yang dilukis menggambarkan aktiviti dan perasaan mereka.
2. Perkembangan lukisan di Eropah selari dengan perkembangan catannya. Pelukis-pelukis zaman ini
melukis bertujuan membuat lakaran bagi menghasilkan cetakan dan catan.
3. Perkembangan revolusi di Eropah mengembangkan seni lukisan berbentuk reka cipta.
4. Perkembangan di bidang matematik memperlihatkan pelukis menggunakan nisbah keemasan (Golden
Mean) sebagai rujukan.
5. Pelukis Albrecht Durer dan Leonardo Da Vinci mula memperkenalkan skala dalam lukisan figura

PENGETAHUAN ASAS SEBELUM MELUKIS :

1. Asas seni reka 2. Perspektif 3. Cahaya, bayang dan bentuk 4. Teknik memilih sudut pandangan 5.
Teknik mengukur objek mengikut kadar (kadar banding)

Perbezaan Lakaran, Lukisan dan Catan

1)Lakaran adalah proses awal yang ringkas dan cepat untuk memperoleh idea gubahan.
2) Sementara lukisan ialah peringkat kedua yang melibatkan kerja yang lebih sistematik untuk
mendapatkan kesan ton, jalinan, pencahayan, ruang, perspektif dan komposisi dengan menggunakan
media kering atau bukan warna basah.
3)catan pula dengan pelbagai teknik menghasilkan gambaran dengan bahan warna dan pewarna seperti
cat yang memerlukan pelarut daripada air atau minyak untuk mencairkan atau memudahkan pergerakan
sapuan.