LSA 1043

Sejarah Kepualaun Asia Tenggara

Soalan 5:
BINCANGKAN KEDUDUKAN KEBUDAYAAN HOABINHIAN
DALAM KERANGKA ZAMAN PRASEJARAH DI ASIA
TENGGARA
Nama Ahli Kumpulan :
1. Mohd Taufik B.Hasan
2. Syed Muhammad B.Sy.Zainal Al-Bidin
3. Nursolehah Bt. Abdul Razak
4. Nurul Ain Bt. Zol
5. Faridah Bt. Ahmad Zarai
6. Mohammad Farid B. Hanafi
7. Tuan Mohd Nasseruddin B. Tuan Hussain
8. Ahmad Fakhrudin B. Rajak
9. Noor Aziza Bt. Ab. Halim
10. Bharadhes Devi

D20072031741
D20072031220
D20072031193
D20072031215
D20072031225
D20072031202
D20072031192
D20072031190
D20072031241
D20072031235

PENGENALAN
KEBUDAYAAN

Manifestasi yang berbeza tentang budaya.

Pola tingkah laku yang dipelajari dan disampaikan daripada satu generasi
kepada generasi seterusnya.

Keseluruhan cara hidup masyarakat dan merangkumi pelbagai cara hidup :

-Ilmu pengetahuan
-Kepercayaan seni
-Undang-undang
-Adat istiadat

Kemahiran-kemahiran lain yang biasanya dipelajari oleh manusia sebagai

seorang anggota di dalam masyarakatnya.

Menerangkan pelbagai cabang serta aspek kebudayaan seperti cara

hidup,cara mendapatkan makanan, sistem ekonomi, sistem kepercayaan
serta peralatan yang digunakan untuk berburu

Aspek-aspek kebudayaan juga tidak boleh disampaikan melalui faktorfaktor baka atau warisan.

HOABINHIAN

Hoabinhian merujuk kepada satu industri alat batu.

Dicirikan oleh alat batu kerikil (pebble) yang direpih pada satu atau dua sisi
permukaan batu tersebut
Bermula sekitar 17,000 tahun dahulu dan berakhir kira-kira 3,000 tahun
dahulu.
Umumnya bermula sekitar 10,000 tahun lalu
Istilah Hoabinhian mula-mula sekali dipakai oleh Medelline Coloni yang
telah menerbitkan beberapa perincian tentang sembilan ekskavasi yang
telah dilakukannya di kawasan utara Vietnam iaitu di Hoa Binh.

Medelline Colani

Beliau merupakan pengasas kepada istilah ini dengan mengemukakannya

di persidangan Kongres Ahli Arkeologi Timur Jauh yang diadakan pada 1932
seperti berikut:
a culture composed of implements that are in general flaked with
somewhat varied types of primitive workmanship. It is characterised by
tools often worked only on one face, by hammerstones, by implements of
sub-triangular section, by discs, short axes and almond shaped artefacts,
with an appreciable number of bone tools (Matthews 1966)

Terbahagi kepada tiga tahap yang utama iaitu:

-Hoabinh Awal / Kuno (Early / Archaic)

-Hoabinh Pertengahan (Intermediate)
-Hoabinh Akhir (Late)

Chester Gorman (1970)

memberikan satu definisi yang lebih terpirinci berkenaan

kebudayaan Hoabinhian berdasarkan eskavasi yang telah
dilakukan di wilayah Mae Hong Son, barat laut Thailand :

A generally unifacial flaked tool tradition made primarily on water rounded

pebbles and large flakes detached from these pebbles
Core tools ("Sumatraliths") made by complete flaking on one side of a
pebble and grinding stones also made on rounded pebbles, usually in
association with iron oxide
A high incidence of utilized flakes (identified from edge-damage
characteristics)
Fairly similar assemblages of food remains including remains of extant
shellfish, fish, and small-medium-sized mammals
A cultural and ecological orientation to the use of rockshelters generally
occurring near fresh water streams in an upland karstic topography
(though Hoabinhian shell middens do indicate at least one other ecological
orientation)
Edge-grinding and cord-marked ceramics occurring (though perhaps as
intrusive elements), individually or together, in the upper layers of
Hoabinhian deposits

W. G. Solheim (1972)

Mengaggarkan bahawa kewujudan pertanian bermula sekitar

20,000 BC. di kawasan Asia Tenggara

Teknologi pembuatan seramik serta tembikar pula telah dicipta

sekitar 13,000 B.C.

Penemuan di Spirit Cave pula menunjukkan bahawa teknologi

pembuatan tembikar dan seramik belum wujud sehinggalah
selepas 6800 B.C

Brian M. Fagan (The Oxford Companion to Archaeology)

archaeological assemblages found in caves and open sites on the mainland

of Southest Asia and northen Sumatra, from 13,000 years ago until the spread
of rice agriculture after 3000 B.C. Named after discoveries made in 1920s in the
former Hoa Bin Province of northern Vietnam, the Hoabinhian has acquired
importance because of claimed associations with the origin of agriculture in
Southeast Asia. These associations still lack definite proof

Pada tahun 1993, satu persidangan telah diadakan di Hanoi, Vietnam bagi
meraikan sambutan ulang tahun pengenalan istilah Hoabinhian yang ke-60.
Lebih daripada 80 orang ahli arkeologi daripada seluruh dunia telah bersetuju
tentang perkara-perkara berikut :
- Konsep Hoabinhian patut dipertahankan
- Konsep terbaik Hoabinhian : satu INDUSTRI berbading KEBUDAYAAN /
TEKNOKOMPLEKS
- Kronologi industri Hoabinhian bermula dari akhir Pleistosen sehingga
awal Holosen
- Istilah "Sumatralith" perlu dikekalkan
- Indutri Hoabinhian perlu dirujuk sebagai "cobble berbanding industri alat
"pebble"
- Hoabinhian sepatutnya tidak boleh dirujuk sebagai fenomena Mesolitik

EPI-PALEOLITIK

Zaman Hoabinhian juga dikenali sebagai zaman Epi-Paleolitik kerana mereka

masih mengamalkan kebudayaan Paleolitik
Bermula sekitar 10,000 tahun lalu ketika akhir zaman Pleistosen
Istilah Hoabinhian perlu dikaji semula kerana telah ditemui alat Hoabinhian
yang telah dihasilkan beberapa ratus ribu tahun lebih awal di Bukit Jawa
Disokong oleh Zuraina Majid

I.
II.

III.
IV.
V.
VI.

CIRI-CIRI KEBUDAYAAN
MASYARAKAT HOABINHIAN

JENIS ALAT BATU

MEMBURU DAN MENGUMPUL
MAKANAN
JENIS PENGUBURAN MANUSIA
PENGGUNAAN HEMATITE
PRAPERTANIAN
PRATEMBIKAR

I.

JENIS ALAT BATU

Kebanyakannya merupakan batu yang mempunyai
penyerpihan pada satu atau dua sisi permukaan batu
kerakal sungai (pebel)
Kebiasannya berukuran satu kepal tangan
Keseluruhan tepinya serng menjadi bahagian yang tajam.

Hasil penyerpihan juga menunjukkan pelbagai bentuk seperti:

bentuk bujur
segi empat
segi tiga.
Alat batu yang direpih pada dua sisi (Bifas) banyak
terdapat di bahagian Semenanjung Muang Thai seperti di
Lang Rongrien dan di Malaysia.
Alat batu yang direpih pada satu sisi sahaja (Unifas)
banyak terdapat di Muang Thai, Myanmar, Loas, Kemboja
dan Vietnam.

1. UNIFACE

Alat batu yang direpih pada sebelah bahagian batu sahaja

Senis batu kerikil yang bujur dan leper
Memiliki rupa luar yang leper, pecah dan rata.
Terdapat juga banyak parut serpihan di sekeliling tepi
permukaan batu manakala lapisan luarnya pula berbentuk
cembung.

2. BIFACE ( COMPLETE AND BROKEN )

Alat batu yang direpih pada kedua-dua belah

Bercirikan peralatan kasar dan bujur dengan berkeadaan rata
Pemetaannya jelas tidak serupa dengan serpihan Bifacial.
Terhasil akibat daripada pukulan yang berulang kali sehingga
menghasilkan alatan batu yang terpisah daripada pasaknya
sehingga terbentuklah alatan batu yang berbentuk bujur seperti
Biface.

3. BIFACE PREFORM

merupakan alat batu yang berbentuk ramping kebujuran dan

dikenali juga sebagai Bifas Yang Tidak Sempurna.
Saiznya kebiasaannya lebih besar daripada saiz Bifas yang
sempurna.
Hanya sempadan atau kawasan tertentu pada alat batu sahaja
yang berfungsi sebagai mata pisau pemotong.
Reka bentuk dan fungsinya lebih maju daripada teknologi alat
batu sebelumnya.

4. CORTEX FLAKE TOOL

alatan batu yang dibentuk daripada batu kerikil atau batu bundar
kebiasannya mempunyai saiz yang sederhana.
kebanyakannya mempunyai ciri-ciri penyerpihan yang besar
bahagian tepi sekelilingnya biasanya akan ditajamkan.
Permukaannya masih berbentuk kasar seperti kebanyakan alat
batu lain.

5. BIMARGINALLY FLAKE NARROW PEBBLE

Sejenis alatan batu yang mempunyai ciri-ciri khusus seperti

- bentuk yang nipis
- bersaiz bulat
Kadang-kadang mempunyai bentuk yang ramping
Terdapat parut penyerpihan di sepanjang garis bujur di sekitar tepi
alat batu

6. SIDE FLAKED PEBBLE TOOL

Alat Batu Kelikil Yang Direpih Pada Sebelah Bahagian

alatan batu yang diperbuat daripada sejenis batu kerikil sungai.
Kebanyakannya berbentuk rata
terdapat kesan serpihan di sepanjang sebelah garis bujur.
juga dikenali sebagai scraper atau Alat Pengikis

7. HAMMERSTONE

Tukul Batu
Alatan batu yang kebiasaannya diperbuat daripada batu kerikil.
Digunakan sebagai penukul bagi memisahkan serpihan batu teras.
Dilakukan untuk menghaluskan lagi alatan batu tersebut agar
kelihatan lebih licin dan cantik.
Diperbuat daripada batu Kuartza atau batu gunung berapi yang
bersifat sangat keras.
Kebanyakannya berbentuk bulat atau bujur.

8. GRINDSTONE

Batu Giling
Mempunyai bentuk yang besar
Permukaannya agak lusuh.
Mempunyai sekurang-kurangnya satu permukaan yang
berkeadaan lusuh
Terjadi akibat aktiviti pencanaian yang dilakukan terhadapnya
Terdapat juga satu bahagian permukaan alatan batu ini yang
mempunyai satu garisan sempadan yang berwarna merah
Telah dilakarkan dengan menggunakan hematite (serbuk merah)

II.
a)

MEMBURU DAN MENGUMPUL MAKANAN

MEMBURU HAIWAN

Masyarakat Hoabinhian memburu haiwan (hunter) untuk

dapatkan sumber makanan

Memburu pelbagai jenis binatang seperti kijang, babi

dan pelbagai spesis mamalia lain

Turut memburu rusa, beruang, monyet, kera, tupai,

kelawar, badak serta kerbau untuk dijadikan sumber
makanan.

Sering menggunakan alat batu serta pelbagai senjata

yang diperbuat daripada tulang-tulang haiwan seperti
kapak dan beliung ketika memburu binatang.

b) MENANGKAP IKAN

Turut menangkap ikan dan pelbagai hidupan laut lain bagi mendapatkan sumber
makanan.

Menangkap ikan di sungai-sungai, tasik, kolam serta di dalam laut

menggunakan pelbagai alat batu serta senjata.

Menggunakan sampan atau perahu yang diperbuat daripada pokok-pokok kayu

Buktinya,Medelan Colani yang telah melakukan ekskavasi di Gua Lang Bon,

Vietnam telah menemui tulang serta fosil pelbagai hidupan laut seperti ikan,
kerang, siput, ketam serta kura-kura di kawasan sungai berhampiran

Turut ditemui tulang-tulang ikan pebagai spesis di Gua Kepah, Seberang Prai.

Menunjukkan bahawa mereka tidak mempunyai kanu atau perahu laut dalam dan
hanya mampu menangkap ikan di dalam air yang cetek.

c) MENGUMPUL HASIL HUTAN

Turut memungut makanan (gather) seperti hasil hutan

dan sebagainya sebagai sumber makanan

memungut buah-buahan, pucuk-pucuk kayu, rotan,

buluh, serta pelbagai ubat-ubatan herba.

Kebanyakan hasil hutan tersebut juga adalah untuk

kegunaan keluarga mereka sendiri

kesemuanya boleh didapati dengan mudah di dalam

hutan.

Masyarakat Negrito misalnya masih lagi meneruskan

kegiatan mengumpul makanan.

III.

PENGUBURAN MANUSIA

Kebanyakan mayat Hoabinhian dikuburkan

dalam posisi terduduk atau melentur (flexed).

Terdapat sisa rangka manusia yang telah dikebumikan

dalam posisi duduk atau terlipat di Gua Niah, Sarawak

Ujian radiokarbon yang telah dibuat ke atas kalogen

tulang menunjukkan bahawa hampir kesemua mayat
yang dikuburkan dalam posisi duduk seperti Buddha
berusia antara 12,000 sehingga 6,000 SM.

Rangka manusia yang dikuburkan secara terlipat pula

berumur kira-kira 9,000 SM ke atas.

Kebanyakan mayat ditaburkan dengan hematite

(serbuk merah)

Ada mayat yang dibaringkan di atas bantal batu

Bahagian pinggang juga turut ditindih dengan batu.

Wujud unsur kepercayaan (spiritual) iaitu kebanyakan

mayat akan dihiasi dengan oker merah dan mayat
kemudiannya akan diletakkan pada posisi terlentang.

Mayat Hoabinhian juga turut dikebumikan bersama-sama

pelbagai jenis makanan serta alatan batu.

Bagi pengebumian melentur (flexed burial), lutut si mati

akan diangkat ke dagu dan teknik serta kedudukan ini
berkemungkinan diadaptasi daripada kedudukan bayi di
dalam perut ibunya.

Masyarakat ketika itu mungkin sudah mempercayai konsep

kehidupan selepas mati

Gambaran bahawa si mati akan dilahirkan ke alam yang

baru dalam keadaan suci dan bersih seperti bayi yang baru
lahir.

IV. PENGGUNAAN HEMATITE

Sejenis serbuk merah yang telah digunakan oleh masyarakat

Hoabinhian sebagai salah satu bahan utama ketika
menjalankan aktiviti pengebumian.

Mereka percaya bahawa hematite yang berwarna merah adalah

lambang kepada darah yang membawa maksud kematian.

Penggunaan hematite ketika upacara pengebumian juga dapat

dilihat menerusi penemuan rangka manusia yang telah
dikebumikan dalam posisi terlipat.

Penggunaan serbuk hematite berkait rapat dengan

kepercayaan spiritual

Serbuk hematite juga turut dilumurkan ke atas batu giling

serta kepingan batu.

Memudahkan tugas untuk menyerpihkan batu-batu sungai

dengan membuat tanda di atas permukaan batu tersebut.

Turut digunakan untuk melukis gambar di gua-gua

Digunakan juga untuk mewarnakan tembikar

V.

PRAPERTANIAN

Turut melibatkan diri dalam kegiatan Prapertanian

Belum mampu menghasilkan makanan sendiri kerana tidak mempunyai

teknologi pertanian yang moden untuk bercucuk tanam.

Tiada bukti penanaman biji-bijian seperti padi dan sebagainya di Gua

Cha, Kelantan.

Penemuan tinggalan tumbuhan juga jarang ditemui oleh ahli arkeologi.

Penemuan yang paling penting ialah di Spirit Cave, barat laut Thailand

Telah ditemui buah-buahan & sayuran spt kekacang, buluh, buah labu.

Tiada hasil bijirin seperti beras dan gandum telah dijumpai walaupun
tinggalan padi telah dijumpai di utara Thailand sekitar tahun 3000 B.C.

Namun begitu, sisa padi telah ditemui di Gua Xom Trai, Vietnam

Peter Bellwood tidak setuju bahawa masyarakat Hoabinian sudah

terlibat dengan aktiviti pertanian

VI. PRATEMBIKAR

Aktiviti pembuatan tembikar sebenarnya masih belum wujud

semasa awal kebudayaan Hoabinhian.

Jika wujud sekalipun, ia agak kurang dan sukar dijumpai.

Chester Gorman yg telah melakukan ekskavasi di Spirit Cave

telah menjumpai tinggalan tembikar bersama beberapa
artifak lain.

Antara tapak serta kawasan yang telah ditemui tinggalan

tembikar masyarakat Hoabinhian ialah di Sao Dong,
Vietnam.

Tweedie menafikan kewujudan industri pembuatan tembikar

di Gua Cha dan Gua Musang, Kelantan.

alat-alat Hoabinhian yang ditemui bersama-sama tembikar

di Gua Cha mungkin terkeluar dan terbawa ke permukaan
lapisan Neolitik ketika penggalian kubur sedang dijalankan.

PENDAPAT MENGENAI PENYEBARAN KEBUDAYAAN

HOABINHIAN
PETER BELLWOOD

kebudayaan Hoabinhian tidak tersebar luas ke Kepulauan Asia

Tenggara

kebudayaan Hoabinhian hanya berlegar dan berkisar di sekitar

tanah besar Asia Tenggara sahaja dan tidak tersebar ke kawasan
lain

tapak-tapak Hoabinhian sebenarnya tidak terdapat di pulau-pulau

Indo-Malaysia di luar Sumatera Timur Laut
Y. KUCHIKURA

bersetuju dengan pandangan Bellwood

penduduk di pedalaman daerah Muang Thai dan Gua Hantu,Thailand

tidak mungkin dapat hidup tanpa memperolehi bahan makanan
daripada hasil pertanian
ADI HAJI TAHAR

istilah Hoabinhian hanya tepat digunakan di Vietnam dan di

Thailand sahaja

pengecualian di selatan Thailand kerana tapak tersebut turut

bercampur dengan kebudayaan zaman Neolitik.

CONTOH TAPAK-TAPAK
HOABINHIAN
SEMENANJUNG TANAH MELAYU

Gua Cha, Kelantan

Gua Madu, Kelantan

Gua Gunng Runtuh, Perak

Gua Peraling, Perak

Gua Kecil, Pahang

Kota Tampan, Perak

UTARA VIETNAM

Gua Xom Trai

Da Phuc

Sung Sam

Lang Bon

Duc Thi

Lang Cao

Xom Thon

INDONESIA
Sukajadi Pasar, Sumatera
Gua Sodong, Jawa
Gua Sampung, Jawa
Bukit Kerang, Acheh
THAILAND
Lang Rongrien
Spirit Cave
Gua Moh Kiew

TAPAK INDUSTRI HOABINHIAN

KESIMPULAN

Kebudayaan Hoabinhian merupakan satu kebudayaan yang

unik.

Tersebar luas hampir di keseluruhan tanah besar Asia Tenggara

seperti Vietnam, Thailand, Burma, Semenanjung Malaysia dan
kepulauan Sumatera dan Jawa.

Mempunyai ciri-ciri khusus seperti jenis alat batu, kegiatan

memburu dan mengumpul makanan, penguburan manusia,
penggunaan hematite, prapertanian serta pratembikar.

Istilah Hoabinhian sendiri sebenarnya masih menjadi

perbahasan para ahli arkeologi.

Tiada kata putus tentang definisi yang paling tepat tentang ciriciri kebudayaan Hoabinhian terutamanya tentang kegiatan
prapertanian dan pratembikar