indekiler

1.

PROTEUS DESIGN SUTE 8 PROGRAMI HAKKINDA GENEL BLG ........................................................... 4

1.1.

PROGRAMIN ALIABLMES N GEREKL DONANIM VE YAZILIMLAR .................................... 4

1.2.

PROTEUS DESIGN SUTE 8 LE GELEN YENLKLER ............................................................................ 4

1.3.

PROTEUS DESGN SUTE 8N TANITILMASI .......................................................................................... 4

1.4.

PROTEUS DESGN SUTE 8 ANA MENS ............................................................................................. 5

1.4.1.

File Mens ........................................................................................................................................... 5

1.4.2.

System Mens ..................................................................................................................................... 6

1.4.3.

Help Mens ......................................................................................................................................... 7

1.5.

PROTEUS DESGN SUTE 8 ARA DMELER ................................................................................... 7

1.5.1.

File l/O Toolbar (Dosya Ara ubuu) .................................................................................................... 8

1.5.2.

Application Modle Toolbar (Uygulama Modl Ara ubuu)............................................................. 8

1.6.

YEN BR PROJE DOSYASI OLUTURMA................................................................................................. 8

1.7. PROTEUS DESGN SUTE 8 NCES ISIS VE ARES DOSYALARININ PROJE DOSYASINA
DNTRLMES................................................................................................................................................ 10
2.

SCHEMATIC CAPTURE (ISIS) ORTAMININ TANITILMASI ........................................................................ 10

2.1.

SCHEMATIC CAPTURE (ISIS) ORTAMININ ALITIRILMASI VE TANITILMASI .......................... 10

2.2.

SCHEMATC CAPTURE (ISIS) ORTAMI LE NELER YAPABLRZ? .................................................. 11

2.3.

SCHEMATIC CAPTURE (ISIS) ORTAMI ANA MENS ....................................................................... 12

2.3.1.

File Mens ......................................................................................................................................... 12

2.3.2.

Edit Mens ........................................................................................................................................ 14

2.3.3.

View Mens....................................................................................................................................... 15

2.3.4.

Tools Mens ...................................................................................................................................... 16

2.3.5.

Design Mens ................................................................................................................................... 18

2.3.6.

Graph Mens ..................................................................................................................................... 20

2.3.7.

Debug Mens..................................................................................................................................... 20

2.3.8.

Library Mens ................................................................................................................................... 22

2.3.9.

Template Mens ................................................................................................................................ 23

2.3.10.

System Mens ................................................................................................................................... 26

2.3.11.

Help Mens ....................................................................................................................................... 29

2.4.

SCHEMATC CAPTURE (ISIS) ORTAMI ARA UBUKLARI ......................................................... 29

2.4.1.

Command Toolbars (Komut Ara ubuu) ............................................................................................ 29

2.4.2.

Display Commands (Ekran ara ubuu) ............................................................................................... 29

2.4.3.

Editing Commands (Dzen Ara ubuu) ............................................................................................. 30

2.4.4.

Design Tools (Dizayn Aralar) .............................................................................................................. 30

2.5.

Mode Selector Toolbar (Tasarm Ara ubuu)............................................................................................. 30

2.5.1.

Main Modes (Ana Modlar) ..................................................................................................................... 31

2.5.2.

Gadgets (Aygtlar)................................................................................................................................... 31

2.5.3.

2D Graphics (iki Boyutlu Grafikler) ...................................................................................................... 31

2.6.

Orientation Toolbar (Yn ve Dndrme Ara ubuu) ................................................................................. 31

2.6.1.

Rotation (Dndrme Ara ubuu) ........................................................................................................ 32

2.6.2.

Reflection (Yansma - Ayna Ara ubuu) ............................................................................................ 32

2.7.

The Animation Control Panel (Animasyon Kontrol Paneli) ........................................................................... 32

2.8.

TASARIM ALANI MEN SEENEKLER ................................................................................................. 32

1

3. SCHEMATIC CAPTURE (ISIS) le GENEL LEMLER ........................................................................................ 33

3.1. PROJE DOSYASINDA TASARIM ALANI OLUTURMA ............................................................................ 33
3.2.

TASARIM ALANINA SEMBOL (ELEMAN) YERLETRMEK ............................................................... 33

3.3.

GROUND (GND) VE POWER (BESLEME) SEMBOL YERLETRMEK ............................................. 35

3.4.

TASARIM ALANINDAK BR ELEMANI SEMEK................................................................................. 35

3.5.

TASARIM ALANINDAK BR ELEMAN ZERNDE LEM YAPMA .................................................. 35

3.6.

ELEMAN ZELLKLERN DETRMEK ............................................................................................. 35

3.7.

TASARIM ALANINDAK BR ELEMANI TAIMAK ............................................................................... 37

3.8.

BR ELEMANI DNDRMEK / MIRROR YAPMAK ............................................................................... 38

3.9.

TASARIM ALANINDAK BR ELEMANI SLMEK .................................................................................. 39

3.10.

LETKEN BALANTILARINI YAPMAK ............................................................................................... 39

3.11.

LETKEN (BALANTI HATTI) ZELLKLERN DETRMEK .................................................... 39

3.12.

BALANTI NOKTASI (JUNCTION) YERLETRMEK ....................................................................... 41

3.13.

TASARIM ALANINDA BAST BR DEVRE OLUTURMAK VE ALITIRMAK ........................... 41

3.14.

BUS (OKLU YOL) KULLANMAK........................................................................................................ 43

3.15.

BALANTI TERMNAL KULLANMAK............................................................................................... 44

3.16.

TASARIM ALANINA TEXT (METN) EKLEMEK ................................................................................ 45

3.17.

LOJK DEVRELERDE PN DURUMLARINI GRNTLEMEK ....................................................... 45

3.18.

DEVREDE AKIM YNLERN GRNTLEMEK ............................................................................. 46

3.19.

DEVREDE GERLMLER RENKL GRNTLEMEK ...................................................................... 46

3.20.

ELEKTRKSEL HATALARI KONTROL ETMEK (RULE CHECK) ..................................................... 47

3.21.

DEVRENN MALZEME LSTESN IKARTMAK (BOM) .................................................................. 47

3.22.

EMANIN ETL FORMATLARA DNTRLMES................................................................. 47

3.23.

SMLASYON SIRASINDA ELEMANIN DURUMUNU RENMEK .............................................. 47

4. SCHEMATC CAPTURE (ISIS) ORTAMINDA BULUNAN L ALETLER ve NEML

KOMPONENTLER ........................................................................................................................................................ 48
4.1.

OSLASKOP (OSCILLOSCOPE) .................................................................................................................. 48

4.1.1
4.2.

DJTAL ZAMAN SAYICI (COUNTER TIMER) ........................................................................................ 50

4.2.1.
4.3.

7UYGULAMA: Logicstatei Devrede Kullanmak ................................................................................. 54

LOJK DME (LOGICTOGGLE) .............................................................................................................. 54

4.8.1.
5.

UYGULAMA: Lojik Probu Devrede Kullanmak.................................................................................. 54

LOJK DURUM (LOGICSTATE) ................................................................................................................. 54

4.7.1.
4.8.

UYGULAMA: Saat retecini Devrede Kullanmak ............................................................................... 53

LOJK PROB & BYK LOJK PROB (LOGICPROBE) ........................................................................... 53

4.6.1.
4.7.

UYGULAMA: Ampermetreyi Devrede Kullanmak ............................................................................... 52

SAAT RETEC (CLOCK) ........................................................................................................................... 53

4.5.1.
4.6.

UYGULAMA: Voltmetreyi Devrede Kullanmak ................................................................................... 51

AMPERMETRE (AMMETER) ...................................................................................................................... 52

4.4.1.
4.5.

UYGULAMA: Counter Timer Frekansmetre Modunda altrmak ................................................... 51

VOLTMETRE (VOLTMETER)..................................................................................................................... 51

4.3.1.
4.4.

UYGULAMA: Osilaskobu Devrede Kullanmak (555 le Kare Dalga Osilatr Devresi) ....................... 49

UYGULAMA: Logictoggle Devrede Kullanmak ................................................................................ 55

GRAFK TABANLI SMLASYON ................................................................................................................... 55

5.1.

PROP VE RETELER ................................................................................................................................ 56

2

Proplar .................................................................................................................................................................... 56
reteler ................................................................................................................................................................. 56
5.2.

GRAFK PENCERES ................................................................................................................................... 56

File Mens ........................................................................................................................................................ 57

View Mens ...................................................................................................................................................... 57
Graph Mens .................................................................................................................................................... 57
Options Mens .................................................................................................................................................. 57
Help Mens....................................................................................................................................................... 57
5.3.

ARA DMELERNN GREVLER ...................................................................................................... 57

UYGULAMA: Opampn Tersleyen Ykselte Olarak Kullanlmas ................................................................... 58

6.

MKRODENETLEYC TABANLI SMLASYON ........................................................................................... 60

6.1.

7.

UYGULAMA: PIC16F628A LE KARAMEK DEVRES YAPMAK .................................................... 60

PCB LAYOUT (ARES) ......................................................................................................................................... 61

7.1.

ARES ORTAMININ TANITILMASI VE ALITIRILMASI ..................................................................... 61

7.2.

PCB LAYOUT (ARES) LE NELER YAPABLRZ? ................................................................................. 63

7.3.

ARES PROGRAMI ARA UBUKLARI .................................................................................................... 63

7.4.

ZM ALANI POPUP MENLER ............................................................................................................. 67

7.5.

PCB LAYOUT (ARES) TASARIM AYARLARI ......................................................................................... 67

7.5.1.

TASARIM AYARLARININ NEM .................................................................................................... 67

7.5.2.

BASKI DEVRE TASARIMINDA DKKAT EDLECEK NOKTALAR .............................................. 67

7.5.3.

PLAKET ALANI TANIMLAMAK ....................................................................................................... 68

7.5.4.

L BRM OLARAK MLMETRE KULLANMAK .................................................................... 68

7.5.5.

BOYUT - MESAFE (DIMENSION) BELRLEMEK............................................................................ 68

7.5.6.

IZGARAYI (GRID) AYARLAMAK ..................................................................................................... 68

7.5.7.

GRNTNN BOYUTUNU DETRMEK ................................................................................. 69

7.6.

EMANIN OTOMATK PCB ZM N PCB LAYOUT (ARES) ORTAMINA AKTARILMASI ...... 69

7.6.1.

UYGULAMA: EMANIN PCB LAYOUT (ARES) ORTAMINA AKTARILMASI .......................... 69

7.6.2. EMANIN YAZICIYA GNDERLMES................................................................................................. 71

UYGULAMA: EMAYI YAZICIYA GNDERMEK ........................................................................................ 71

1. PROTEUS DESIGN SUTE 8 PROGRAMI HAKKINDA GENEL BLG

Proteus Design Suite 8 program; elektronik alannda en yetenekli, devre izimi, simlasyon (taklit), animasyon
(canlandrma), manuel veya otomatik baskl devre izimi (PCB) ve 3D grsel modelleme yapabilen programlarndan
biridir.
Proteus programn kullanarak; hazrladmz bir elektronik devrenin alp almadn bilgisayarda deneyebiliriz.
Devreyi gerek bir elektronik laboratuvarnda monte etmediimiz iin, zaman ve paradan tasarruf salarz. Ayrca
gerekte ulaamayacamz birok elektronik cihaza (pattern jeneratr, lojik analizr, frekans sayc, vb. gibi) birka
fare tklamasyla sahip olabiliriz. Proteus program aracl ile kurduumuz devredeki elemanlarn deerlerini
deitirebilir, yeniden altrabilir ve sonucu tekrar tekrar gzleyebiliriz. Temel elektrik kanunlarn (ohm ve kirof
gibi), ok eitli eleman deerleri ile deneyebiliriz. Proteus program ile grafik tabanl simlasyon yapabilir, interaktif
(etkileimli) devreler kurabilir, mikrodenetleyici tabanl her trl sistemi kurup test edebiliriz. Bu programla elektrik
elektronik devre emalar izip, bu izimleri dokmanlarda kullanabiliriz.
Bu program; bizleri laboratuvardaki kablo karmaasndan kurtard gibi, oluturduumuz devreyi adeta gerekmi
gibi simle ederek, gerek devreye ok yakn sonular almamza yardmc olmaktadr. Btn bu anlattklarmzn
yannda bizlere kullanm kolayl sunmas stn zelliklerinden birisi olarak karmza kyor.
1.1. PROGRAMIN ALIABLMES N GEREKL DONANIM VE YAZILIMLAR
Proteus Design Suite 8 program, Windows iletim Sistemi altnda alan bir programdr. Bu nedenle bilgisayarnz
da Windows Xp ya da st bir iletim sisteminin ykl olmas gerekmektedir. Bilgisayarnzn donanm da Windows
uygulamalarn altrabilmesi iin yeterli teknik zellii tamaldr. Proteus programnn bilgisayarnzda verimli
alabilmesi iin; ilemcinizin 1 GHz veya daha yksek bir hzda olmas, RAM belleinizin de an az 512 MB olmas
tavsiye edilmektedir. Proteus Design Suite 8 programn bilgisayarnza kurabilmeniz iin; sabit diskinizde en az 165
MB kadar bo alan bulunmaldr.
1.2. PROTEUS DESIGN SUTE 8 LE GELEN YENLKLER
Proteus Design Suite 8, eski versiyonlara gre batan aa yenilenerek karmza kmtr. Eski
versiyonlarda ISIS ve ARES dosyalar farkl dosya trlerinden oluurken, yeni versiyonda ortak bir dosya
yaps kullanmaya balamtr. Eskiden olduu gibi ISIS simlasyon dosyas (DSN) ayr, ARES PCB dosyas
(LYT) ayr olarak deil de, tek bir dosya trnde (.pdsprj) proje dosyas olarak kullanlmas biz kullanclara
her alanda kolaylk salayaca dnlmtr (ISIS, ARES, BOM, 3D Viewer dosyalar proje dosyas
altnda birletirilmitir).
Proteus 8 ierisine entegre edilmi mikrodenetleyici simlasyonu ve hata ayklama zellii ile en popler
derleyicilerin desteklenmesi. Ayca hata ayklama srasnda devre emasn izleyebilme zellii de
eklenmitir.
Simlasyon ekrannda yaplan herhangi bir deiiklik, gerek zamanl olarak PCB dosyasna da yanstlr.
ARES de bu deiiklii hemen 3D Viewere aktarr.
3D Viewer bir sekme olarak Proteus 8 ierisine entegre edilmi ve zellikleri artrlmtr. 3D Viewer kodu
oluturma imkan ile, DirectX ve OpenGL destei salanmtr.
Ortak bir veri taban ve canl netlist zellii kullanlarak, yaplan btn deiiklikler otomatik olarak birbirini
etkilemektedir.
Tamamen yenilenen BOM modl ile PDF, HTML ve Excel formatnda k alabilme (nceki versiyonlarda
zellikle ARESde izilen PCB emann istenildii ekliyle PDF formatna dntrlememesi bir eksiklikti).
1.3. PROTEUS DESGN SUTE 8N TANITILMASI
Proteus programn altrdnzda karnza aadaki ekilde verilen ekran grnts gelecektir. Bu ekran
grnts Proteus programnn bu versiyondaki bir yenilii olup; allacak olan ortam (ISIS, ARES ya da 3D
modelleme gibi) bu ekrandan seilecektir. Ayrca yeni bir ISIS ya da ARES alma alan oluturulmas gibi ilemler
de yine bu ekran aracl ile yaplabilecektir.

ekil 1.1: Proteus Design Suite 8 Balang Ekran

Balang sayfas ekranndan ISIS, ARES, 3D grsel modelleme ya da baka bir alma ortam arldnda (ya da
yeni bir proje dosyas oluturulduunda) ekil 1.1de gsterildii gibi; arlan uygulama yeni bir sekme altnda yerini
4

alacaktr. Hangi ortamda allacak ise o sekmeye tklanr ve istenilen programa gei salanr. allan platforma
gre, men seenekleri ve ara dmeleri deiiklik gsterecektir (Yani Schematic Capture [ISIS] sekmesine tkland
ise, ISIS program men ve ara dmeleri; PCB Layout [ARES] sekmesine tkland ise ARES program men ve ara
dmeleri ekranda yerini alacaktr).
Proteus 8 programnn dier Windows programlarndan grnt olarak pek bir fark bulunmamaktadr. zerinde
allan proje dosyasn gsteren balk ubuu, men ubuu, ara dmelerinin bulunduu ara ubuklar ve
Proteus Design Suite 8'in arayz ekranndan olumaktadr. Arayz ekran 5 blmden olumaktadr. Bu blmler
srasyla:
Getting Started (Balarken): Proteus 8 ile ilgili gncel bilgilerin bulunduu yardm dosyasdr. lgili
seenee tklanarak yardm alnabilir.
Help (Yardm): Benzer ekilde, Proteus 8 (tamam) ile ilgili yardm alnabilecek dosyadr, ilgili seenee
tklanarak yardm alnabilir.
About (Hakknda): Proteus programnn versiyonu, lisans, bo hafza ve iletim sisteminiz hakknda ksaca
bilgi verir.
Start (Bala): Yeni bir proje dosyas oluturma, daha nceden zerinde allan bir proje dosyasn tekrar
arma gibi ilemleri kolayca yapabilmemize imkan salayan ksmdr.
News (Yenilikler): Proteus 8 program yeniliklerini anlatan video grntlerine ulaabileceimiz linklerin
bulunduu ksmdr.
Proteus Design Suite 8 versiyonunda sekmeler eklinde alacak olan alma ortamlar aada verilmitir:
Proteus Home Page (Balang Sayfas)
ISIS Schematic Capture (ISIS Ortam)
ARES PCB Layout (ARES Ortam)
3D PCB Vievver (3D PCB Grsel Modelleme Ortam)
Bili of Materials (Kullanlan Malzeme Listesi Ortam)
Design Explorer (Proje Dosyalar Gsterimi Ortam)
Gerber Vievver (Gerber Formatnda Gsterim Ortam)
VSM Studio IDE (VSM alma Ortam)
1.4. PROTEUS DESGN SUTE 8 ANA MENS
Proteus Design Suite 8 balang ekrannda bulunan men ubuunda 3 adet seenek bulunmaktadr. ekil 1.15de bu
men ubuu grlmektedir.

ekil 1.2: Proteus Design Suite 8 ana mens

Bu men seeneklerinden her birinin zerine fare gstergesi ile gelip, sol butona tkladnzda o mennn alt
seenekleri alacaktr. Ayrca fare kullanmadan da men alt seeneklerine ulalabilmektedir. Klavyeden Alt
tuuna basl tutulduunda, men de bulunan seeneklerden alt izili olan harfe basnca o mennn alt seenekleri
alacaktr.
1.4.1. File Mens
Yeni bir proje dosyas oluturma, daha nceden oluturulan bir proje dosyasn arma, projeyi kaydetme, vb. gibi
ilemler bu men altnda bulunan seenekler aracl ile yaplr. Bu men altndaki seenekler ekil 1.16da
grlmektedir.
New Project: Yeni bir proje dosyas oluturmak iin bu seenek kullanlr. Bu seenek
ile yeni bir proje dosyas oluturma ilemi birka aamada gerekletirilir. Bu
aamalar bir sonraki konu olan Yeni Bir Proje Dosyas Oluturma ksmnda ayrntl
olarak anlatlmtr.
Open Project: Daha nce oluturmu olduunuz proje dosyasn armak iin bu
seenek kullanlr. Bu seenek altrldnda, karmza bir iletiim penceresi
gelecektir. Load Proteus Project File ad verilen bu iletiim penceresinden,
arlacak olan dosyann nce konumu, sonra da dosya ad seilerek A butonuna
tklamak, o proje dosyasnn (uygun olan) alma alanna yklenmesi iin yeterli
olacaktr. alma alannda iken, klavyeden Ctrl + O tularna birlikte basmamz bu
iletiim penceresini amak iin yeterlidir.
ekil 1.3 : File mens
Open Sample Project: Proteus Design Suite 8 ile birlikte gelen rnekler hakknda bilgi alabileceimiz ve bu
rnekleri arabileceimiz, ekil 1.17de gsterilen iletiim penceresini arr. Bu rnek uygulamalar incelenerek
hem Proteus program renilebilmekte, hem de kullancnn elektronik bilgisi artmaktadr. Bu iletiim penceresinde,
5

Keywords ksmndan rnek uygulamann konusu, dier kutulardan ise alt kategorileri veya alternatif dier rnekler
seilebilmektedir.

ekil 1.4: "Open Sample Project iletiim penceresi

Import Legacy Project: Proteus 7 veya nceki versiyonlardan ISIS, ARES ya da VSM dosyasn projemize dahil
etmek iin bu seenek kullanlr.
Save Project: zerinde allan Proteus projesini kaydetmek iin bu seenek kullanlr, ilk defa oluturduunuz bir
projeyi kaydetmek istediinizde bu seenei kullanrsanz, karnza Save Proteus Project File iletiim penceresi
gelecektir. Bu iletiim penceresini kullanarak, projeyi bilgisayarnzda kaydedeceiniz konumu belirler ve projeye bir
isim vererek kaydedebilirsiniz. Eer projeyi daha nce bir isimle kaydetmi iseniz, bu seenei altrdnzda,
yaptnz deiiklerle birlikte ayn isimle tekrar zerine kaydetmi olursunuz. Klavyeden Ctrl + S tularna birlikte
basmamz dosyay kaydetmek iin yeterlidir.
Save Project As: Projenize bir isim vererek kaydetmenizi salar. zerinde alma yaptnz projeyi baka bir isimle
kaydetmek iin de yine bu seenek kullanlr. Yukardaki seenekten fark, bu seenek her defa altrldnda Save
Proteus Project File iletiim penceresi karnza gelir.
Explore Project Folder: Proje dosyalarnn kaydedildii klasrn ieriini grntleyerek karmza getirir. Sistem
ayarlarnda deiiklik yaplarak, ierii grntlenecek olan klasr deitirilebilir.
Close Project: Ak olan, yani zerinde allan projeyi kapatmak iin bu seenek kullanlr.
Edit Project Description: zerinde allan proje ile ilgili unutulmamas gereken (kaydedilecek) notlar veya
aklamalar varsa bu seenek aracl ile not edilir. Bu kaydedilen aklamalar daha sonra yine ayn seenek
kullanlarak grlebilir.
Exit Application: Proteus Design Suite 8 programndan kmak iin bu seenek kullanlr. Bu seenek
altrldnda, proje dosyas zerinde deiiklik yaplm ve kaydedilmemi ise ekrana bir iletiim penceresi gelir
ve deiiklikleri kaydedip kaydetmeyeceimiz sorulur. Bu seenein ksayol tular Alt+F4 tulardr.
Program ilk kez altrldnda, file mensnde baka seenek yoktur. Ancak Proteus program ile alldka en
son kaydedilen projelerin isimleri, Exit Application seeneinin altnda listelenir, (genellikle son 8 proje) ve bu
projelerden birini tekrar armak istediimizde bize kolaylk salar.
1.4.2. System Mens
Proteus Design Suite 8 programnn sistem ayarlarn yapmak iin kullanlr. Bu mennn bir tane alt seenei vardr,
bu seenek ekil 1.5te gsterilmitir.

ekil 1.5: System mens.

System Settings: Bu seenek altrldnda karmza ekil 1.6da verilen pencere gelir. Bu pencere zerinde
bulunan sekmelerle, aada ayrntl olarak aklanan, Proteus program sistem ayarlar yaplmaktadr.
Bu seenek altnda yaplacak olan deiiklikler; Proteus Design Suite altnda alan btn programlar iin geerli
olacaktr.

ekil 1.6 : Global Settings sekmesi

ekil 1.7: Simulator Settings sekmesi

Global Settings sekmesi altnda Proteus program ierisinde kullanlan yol (path) tanmlamalar yaplr. Kullanc
isterse, proje dosyalarnn kendi belirledii bir klasr ierisine kaydedilmesini salayabilir. Yine bu pencere aracl
ile; geici, ktphane ve datasheets klasrleri deitirilebilecei gibi, yeni klasrlerde eklenebilir. Ayrca; bu
pencerenin en altnda bulunan Maximum Undo Level seenei ile en son yaplan ka ilemin geri alnabilecei,
Autosave Interval seenei ile de proje dosyasnn ka dakikada bir otomatik olarak kaydedilecei belirlenir.
Simulator Settings altnda ise, ISIS ierisinde simlasyon srasnda kullanlan model dosyalarnn ve simlasyon
sonularnn tutulaca klasr tanmlamalar yaplr. Ayrca Limit maximum disk space used for simulation results
to seenei ile de simlasyon sonulan iin sabit diskte kullanlacak maksimum boyut (KB cinsinden) belirlenir.

ekil 1.8 : PCB Design Settings sekmesi

ekil

1.9 : Crash Reporting" sekmesi

PCB Design Settings altnda ARES ortam iin kullanlacak olan proje klasr belirlenir. Ayrca kullanc isterse
CADCAM k iin de klasr tanmlayabilir.
Crash Reporting penceresi ile Proteus 8 programnn reticisi olan Labcenter irketine, programla ilgili
gnderilecek olan hata raporu ayarlar yaplr.
1.4.3. Help Mens
Proteus Design Suite 8 hakknda renmek istediiniz her eyi bu men altnda bulabilirsiniz. Ksayol tuu F1dir.
ekil 1.26da Help mens seenekleri grlmektedir.
Overview: Help menssnde en stteki seenek olan Overvievv altrldnda,
ekil 1.27de grlen iletiim penceresi ekrana gelir.
Bu Genel Bak penceresi standart Windows yardm penceresidir. Proteus 8 ile ilgili
yardm istenen konu sol taraftaki blmeden seilerek, sa taraftaki blmeden aklama
okunur.
ekil 1.10: Help mens

About Proteus 8: Proteus programnn versiyonu, lisans, bo hafza ve iletim sisteminiz hakknda ksaca bilgi veren
bir pencere karnza gelir.
About Qt: Proteus 8 programnn gelitirilme srecinde kullanlan C++ aralar ile ilgili bilgiler veren pencereyi
arr.
1.5. PROTEUS DESGN SUTE 8 ARA DMELER
Proteus Design Suite 8 program altrldnda karmza Home Page ad verilen balang sayfas (ekil 1.1)
gelmektedir. Bu sayfa zerinde, dier programlarda (ya da sekmeler) da (ISIS, ARES gibi) kullanlacak olan iki
adet ara ubuu bulunmaktadr. Bu ara ubuklar ve zerlerinde bulunan dmelerin aklamalar aada
verilmitir.

1.5.1.

File l/O Toolbar (Dosya Ara ubuu)

ekil 1.11: File I/O (Dosya) ara ubuu

New Project: Yeni bir proje (*.PDSPRJ) dosyas oluturur. Bu seenekle ilgili ayrntl bilgi bir sonraki
Yeni Bir Proje Dosyas Oluturma konusunda verilmitir.
Open Project: Daha nceden var olan bir proje dosyasn arr.
Save Project: zerinde allan proje dosyasn kaydeder.
Close Project: zerinde allan proje dosyasn kapatr, Proteus Design Suite 8 program balang
sayfas ekranda olmak zere almaya devam eder.
1.5.2.

Application Modle Toolbar (Uygulama Modl Ara ubuu)

ekil 1.12: Application Modle (Uygulama Modl) ara ubuu

Home Page: Balang sayfasna dnmek iin kullanlr.

Schematic Capture: ISIS programn altrmak iin kullanlr. ISIS program ekil 1.13de grld
gibi bir sekme altnda almaya balar.
PCB Layout: ARES programn altrmak iin kullanlr. ARES program ekil 1,14de grld gibi
bir sekme altnda almaya balar.
3D Visualizer: 3D grsel modelleme programn altrmak iin kullanlr.
Gerber Viewer: Gerber Viewer program bir sekme altnda almaya balar. Gerber formatnda olan
dosyalar grntledii gibi, ARES programnda CADCAM komutu ile retilen dosyalarn da
grntlenmesi iin kullanlr.
Design Explorer: Hiyerarik tasarmlarda, yani birden ok tasarm alan ile allyorsa bu seenek
kullanlarak alt katmanlar grntlenebilecei gibi, hangi katmanda hangi elemanlar kullanlm ve bu
elemanlarn tipi, deeri, paket tipleri ve net balantlar listelenir.
Bill of Materials: Projede kullanlan elemanlarn listesini HTML, PDF ya da Excel formatnda hazrlar,
ilerleyen konularda ayrntl bilgi verilmitir.
Source Code: Projede herhangi bir mikrodenetleyici kullanlm ise, bu mikrodenetleyiciye yklenen
kaynak dosyay grntler, ilerleyen konularda ayrntl bilgi verilmitir.
Overview: Genel Bak olarak adlandrlabilecek olan bu dme Proteus 8 programnn standart
Windows yardm penceresini arr. Karnza gelen pencereden; yardm istenen konu sol taraftaki
blmeden seilerek, sa taraftaki blmeden aklama okunur.

ekil 1.13: Schematic Capture (ISIS program) ekran

ekil 1.14: PCB Layout: ARES programn

1.6. YEN BR PROJE DOSYASI OLUTURMA

Proteus Design Suite 8 programnn yeniliklerinden en nemlisi aslnda yaplacak olan almalarn tek bir proje
dosyas altnda toplanmas. Eski versiyonlarda ISIS dosyas ayr, ARES dosyas ayr tutulmakta idi. imdi ise yaplan
btn almalar tek bir proje dosyas altnda birletirilmi durumda. Bu nedenle kullancnn Proteus proje dosyas
nasl oluturulur renmesi gerekmektedir.
Proteus Design Suite 8 programnda bir proje dosyas oluturmak iin:
1. File mensnden New Project seenei altrlr ya da ara ubuu zerinden New Project dmesine
baslr.
2. Karnza gelen ekil 1.15deki pencerede projenize bir isim vererek, projenizin kaydedilmesini istediiniz yolu
ve klasr belirleyip Next butonuna tklaynz.
3. Bu sefer karnza ekil 1,16'da gsterilen New Project Wizard: Schematic Design penceresi gelecektir. Bu
pencere zerinde bulunan Do not create a schematic seenei tercih edilirse, proje dosyamzda ema izimi
(eski adyla *.DSN, yani ISIS dosyas) olmayacaktr. Create a schematic from the selected template seenei
tercih edilir ve alttaki Design Templates ksmndan, projenin ema dosyas (ISIS) iin istenilen stil ve lde
8

alma alan (rnein; Landscape A4: Yatay A4) seerek Next butonuna basnz.

ekil 1.15: New Project Wizard: Start penceresi

ekil 1.16: New Project Wizard: Schematic Design penceresi

4. Devre izim ve simlasyon alann belirledikten sonra karnza ekil 1.17de verilen New Project Wizard: PCB
Layout penceresi gelecektir. Bu pencere ile projenin PCB dosyas (ARES) iin alma alan oluturabilirsiniz.
Kullanc istedii takdirde Do not create a PCB Layout seeneini tercih ederek proje dosyas altnda PCB
dosya oluturulmamasn isteyebilir. Create a PCB Layout from the selected template seenei onaylanrsa,
PCB alma alannn hangi zelliklerde olaca Layout Templates ksmndan seilerek Next butonuna
baslmaldr.

ekil 1.17: New Project Wizard: PCB Layout penceresi

ekil 1.18: New Project Wizard: Firmware penceresi

5. Karnza ekil 1.18de verilen New Project Wizard: Firmware penceresi gelecek ve bu pencere aracl ile
projenizde mikrodenetleyici kullanacaksanz, simlasyon iin mikrodenetleyicinin hangi aile grubuna dahil
olduu ve hangi derleyiciyi tercih ettiiniz seilmelidir. ayet projenizde mikrodenetleyici yoksa No Firmware
Project seenei tercih edilerek Next butonuna tklanmaldr.

ekil 1.19: New Project Wizard: Summary penceresi

6. En son olarak karnza ekil 1.19da gsterilen New Project Wizard: Summary ad verilen ve oluturulan proje
dosyas ile ilgili ksaca zet bilgi veren pencere gelecektir. Bu pencerede Finish butonuna tkladnz anda
Proteus 8 proje (LedYak.pdsprj isimli) dosyanz oluturulmu olacaktr.
7. ekil 1.20de ise oluturulan proje dosyasnn hangi sekmelerle (ISIS ve ARES ortamlarnn) almaya balad
gsterilmitir. Yukarda anlatlan ilemlerde ema izimini ve PCB ema oluturulmasn istediimiz iin ISIS ve
ARES almaya balam, fakat Firmware tercih edilmedii iin Source Code sekmesi almamtr.
9

ekil 1.20: LedYak isimli proje dosyas

1.7. PROTEUS DESGN SUTE 8 NCES ISIS VE ARES DOSYALARININ PROJE DOSYASINA
DNTRLMES
Bu ilem olduka kolay bir ilemdir, iki yolu vardr: Bunlardan birincisi; nceki versiyonlarda oluturulmu ISIS ya
da ARES dosyasn Proteus Design Suite 8 programnda amak ve farkl bir isimle kaydetmek. Dier bir yntem ise,
File mens altndaki Import Legacy Project seenei ile karmza gelen pencerede, eski dosyalarn yolunu ve
ismini gstererek, yeni oluturulacak projeye bir isim vererek Import dmesine basmaktr.
Ancak eski versiyonlarda oluturulmu bir ISIS dosyasn, yeni versiyonda alarak otomatik PCB izimi tavsiye
edilmemektedir. Bunun yerine bu ISIS dosyasn PDS 8 versiyonunda batan tekrar izilmesi nerilmektedir.
Sebebine gelince; PDS 8in yeniliklerinden birisi olan ISIS ve ARESin interaktif alma zelliinin eski versiyon
dosyalarla uyumamasdr.
2. SCHEMATIC CAPTURE (ISIS) ORTAMININ TANITILMASI
2.1. SCHEMATIC CAPTURE (ISIS) ORTAMININ ALITIRILMASI VE TANITILMASI
Schematic Capture (ISIS) ortam Proteusun, devre izim, simlasyon ve analiz ksmdr. Yani ISIS ortam Proteusun
temelini oluturan devre emas izim ve simlasyonunu gerekletiren en nemli blmlerinden birisidir. ISISte
almak iin nceki blmde anlatlan proje oluturma admlar sonras alan pencerede (ekil 1.20) ISIS Schematic
Capture sekmesine geilecei gibi (tavsiye edilen de budur), Proteus program altrldktan sonra ekrana gelen
pencerede (ekil 1.1) bulunan Application Modle Toolbar (Uygulama Modl Ara ubuu: (ekil 1.12)) zerindeki
ISIS butonuna da tklanabilir.
Schematic Capture (ISIS) ortam bir sekme altnda almaya balar.

ekil 2.1: Schematic Capture (ISIS) Ortam ekran grnts

Proteus Design Suite 8 program men

ubuunda bulunan File - New
Project seenei altrlarak
oluturulan proje dosyasnda, ekil
1.33de gsterildii gibi Schematic
Capture (ISIS) dosyas da proje
ierisine dahil edilirse; ISIS ortam
alacaktr. Aslnda ISIS ortamnda
alma yapmak iin de doru olan
seenek bu yntemle yaplandr, yani
bir proje dosyas altnda ISIS ortamn
altrmaktr.

ekil 2.1'de grlecei zere Schematic Capture (ISIS) ortam Proteus Design Suite 8 programnn bir sekmesi
(Home Page sekmesinin yannda) olarak alacaktr. ISIS ortamnda; dier Windows programlarnda olduu gibi,
en stte Balk ubuu yer almaktadr. Balk ubuunun hemen altnda ise Men ubuu vardr. Men
ubuunda 11 tane men yer almaktadr. File , Edit , View, Tool, Design, Graph, Debug, Library,
Template, System ve Help. Bu menler ilerleyen blmlerde ayrntl olarak aklanmtr.
Men ubuunun hemen altnda Ara ubuklar yer almaktadr. Schematic Capture (ISIS) ortamn da toplam 6
adet ara ubuu bulunmaktadr. Bu ara ubuklarnn hangileri olduunu ve zerine bulunan ara dmelerini men
ubuunda bulunan: View - Toolbar Configuration seeneklerine tklayarak renebiliriz.

10

ekil 2.2'de bu ilemin yaplmas sonucu karmza gelen Show/Hide Toolbars

penceresi grlmektedir.
Programn sol tarafnda bulunan ara ubuunun ad ise, Tasarm Ara ubuudur. Bu
ubuk Toolbarsda yer almamaktadr, ilerleyen konularmzda bu ara ubuklar ve
dmelerini detayl olarak incelenmitir.
ekil 2.2: Ara ubuklarnn ekranda grntlenmesi
Tasarm Alan n Grn penceresinde, tasarm alan ierisine yaptmz almann kltlm yer
almaktadr (Mavi renkli dikdrtgen, tasarm alann; yeil renkli dikdrtgen ise ekranda grntlenen ksmn ifade
eder). Fare gstergesini bu pencere ierisine gtrp, bir kere sol tklama ile tasarm alann ierisindeki istediimiz
blgeyi ekranda grntleyebiliriz. Dnn ki; ok byk veya kark bir elektronik devre ile urayoruz. Bu
sebeple View - Zoom n (F6) ile tasarm alann byk grntleriz. Tasarm alann byttmz oranda, tasarm
alan n grn penceresindeki yeil renkli dikdrtgen klmektedir, ite bu yeil renkli dikdrtgeni, bu pencere
ierisinde tek sol tklama ile saa - sola veya yukarya - aaya hareket ettirerek tasarm alan zerinde gezebiliriz.
Eleman kutusu penceresinin st ksmnda yer alan;
ekil 2.3: Eleman arma
P ve L dmeleri eleman armak ve ktphane ynetimi (ktphane silmek, yeni ktphane oluturmak, vb.
gibi) amacyla kullanlr. P dmesine bir kere sol tkladnzda karnza ISIS ortamnda bulunan btn
ktphaneler ve devre elemanlar gelecektir.
Eleman Dndrme ara dmeleri; seilen bir elemann ynn deitirmek, eleman yatay ve dikeyde dndrmek
amacyla kullanlmaktadr.
Animasyon Kontrol Paneli yazan ara ubuu, tasarm alannda zerinde altmz devreyi; altrmak, adm
adm altrmak, almay duraklatmak ve almay durdurmak amacyla kullanlr. Yani devremize bu ara
ubuunu kullanarak enerji veririz.
Mesaj Bilgi Satr o anda yaplan animasyon veya simlasyon da iletilmesi gereken bir uyar ya da hata mesaj varsa
onu Simulation Errors sekmesi altnda listeler.
Durum ubuu , dier Windows programlarnda olduu gibi, o anda yaplan ile ilgili kullancy bilgilendirmek
iin kullanlr. Ayrca menler ierisinde dolarken ve ara dmelerinin zerine fare gstergesi ile gelince, men
seeneinin ve ara dmesinin grevine dair ksaca bilgi vermektedir.
Koordinatlar yazan ksm, fare gstergesi tasarm alannda iken pozisyonu hakknda bilgi verir. Tasarm alannn
tam ortas koordinatlarn orijin noktasn oluturmaktadr.
ISIS dosyalar ve bu dosyalarn ne anlam ifade ettikleri aada verilmitir:
Project Files (.PDSPRJ): Oluturulan btn ema izimleri uzants PDSPRJ olan bir proje dosyas altnda
kaydedilir.
Workspace Files (.WORKSPACE): alma alan ile ilgili bilgilerin sakland dosyadr.
Section Files (.SEC): zerinde allan bir emada bir ksmnn, baka bir izimde kullanlmak zere
kaydedildii (export edildii) dosyadr.
Modle Files (.MOD): Hiyerarik tasarmlar da zelliklerin tutulduu dosyadr.
Library Files (.LIB): Sembol ve cihaz ktphane dosyalardr.
2.2. SCHEMATC CAPTURE (ISIS) ORTAMI LE NELER YAPABLRZ?
ISIS ortamn kullanarak; her trl elektronik devre izimi, simlasyonu ve analizini yapabiliriz.
ekil 2.4de rnek bir elektronik devre verilmitir. Bu devre ISISda izilmitir.
Grdnz gibi devrede eitli elektronik devre elemanlar bulunmaktadr. Tm bu
elektronik devre elemanlar ve ok daha fazlas ISIS ortam ktphanelerinde mevcuttur.
Olmayann oluturmak ve ktphaneye eklemek de sizin yeteneinize kalmaktadr. Birok
web sayfasndan ya da haber gruplarndan faydalanarak yeni ktphanelere (library)
ulamak da yine sizlerin elinde! Ayrca ekil 2.4de verilen elektronik devreden de
greceiniz gibi elemanlarn isimlerini ve deerlerini deitirmek de mmkndr.
ekil 2.4: Bir ISIS uygulamas.
Tasarm alannda oluturduunuz devreleri altrmak da ok kolaydr. Bu ilem bilgisayar ortamnda simlasyon
olarak adlandrlmaktadr. Simlasyonu balatmak iin, On/Off dmelerinin yer ald Simlasyon kontrol paneli
ara ubuu zerindeki:
ekil 2.5: Simlasyon kontrol paneli

ekil 2.6: Run the simulation (Devreyi altr)

ekil 2.7: Stop the simulation (Devrenin almasn durdur)

ekil 2.6da gsterilen dme kullanlr. Devrenin doru alabilmesi iin, devrede herhangi bir eksiin bulunmamas
ve hatal balant yaplmam olmas gerekmektedir. Aksi takdirde, ISIS hata mesaj vermeden, devreyi o haliyle
11

altrrsa yanl sonular alnabilir.

Devrenin almasn durdurmak iin ise ekil 2.7de gsterilen dme kullanlr.
Tasarm (alma) alannda oluturduumuz devreyi simle etmek istediimizde Run the simulation dmesine
tklandnda Simulation Errors sekmesi karmza gelir ise, devremizde bir hata vardr. (Hatann ne olduu, bu
pencere ierisinde, krmz renkli satrlarla bildirilir). Bu pencere bize hatann nerede ve nasl bir hata olduunu
bildirir. ISIS sekmesine tklayarak, hatamz dzeltip; devremizi tekrar altrmalyz.
Tasarm alannda oluturduumuz devrelere l ve test cihazlar balayarak her trl devre analizi yapabiliriz. Bu
analizler ilerleyen konularda ele alnacaktr.
2.3. SCHEMATIC CAPTURE (ISIS) ORTAMI ANA MENS
ISIS ortam ana mensnde 11 tane seenek bulunmaktadr. ekil 2.'de men ubuu grlmektedir.
ekil 2.8: ISIS ortam ana mens
Bu men seeneklerinden her birinin zerine farenin gstergesi ile gelip sol tkladnzda, o men alacak ve eitli
seenekler ieren aa alr bir men karnza gelecektir.
2.3.1.

File Mens

Windows altnda alan programlarn hemen hemen tamamnda File mens olmakta ve en bata yer almaktadr.
ISIS ortam File mens altndaki seenekler ekil 2.9 'da grlmektedir.
File" mensnn altndaki seeneklerden, bazlar setiiniz zaman dorudan alr, bazlar ise seildiinde
karnza bir iletiim penceresi getirecek ve sizin ynlendirmenizi bekleyecektir. Bu iki grubu, seeneklerin yanlarnda
bulunan nokta ile ayrabiliriz. Yannda nokta bulunmayan seenekler dorudan almaktadr.
File mensndeki herhangi bir seenei altrmak iin iki yntem vardr. Bunlardan birincisi fare kullanmaktr.
Fare gstergesini, altrmak istediiniz seenein zerine getirip, sol tklamanz yeterli olacaktr, ikinci yol ise
klavyeyi kullanarak yapmaktr. Klavye zerinde bulunan yn tularn kullanarak mavi renkli bar ubuu altrmak
istediiniz seenein zerine getirip Enter tuuna basmanz yeterli olacaktr.
New Project: Yeni bir proje dosyas oluturmak iin bu seenek kullanlr. lk blmde Yeni Bir Proje Dosyas
Oluturma isimli konu altnda bu seenek ayrntl olarak aklanmtr.
Proteus Design Suite 8 programnda bir projede, ema izim ve simlasyon (yani ISIS) dosyas, PCB (yani ARES)
dosyas ve Firmware ad verilen mikrodenetleyici yazlm dosyas bulunabilir. Bu dosyadan hangisinin ya da
hangilerinin proje ierisinde olaca kullanc tarafndan belirlenir.
Tasarm alan zerinde bir devre varsa ve bu devrede deiiklikler yapldktan sonra New Project seenei
altrlrsa, yeni bir proje dosyas oluturulmadan nce bu devredeki deiiklikleri kaydedip kaydetmeyeceimiz
sorulur.
Open Project: Daha nce oluturmu olduunuz proje dosyasn armak iin bu seenek kullanlr. Bu seenek
altrldnda, karmza bir iletiim penceresi gelecektir. Load Proteus Project File ad verilen bu iletiim
penceresinden, arlacak olan proje dosyasnn nce konumu, sonra da dosya ad seilerek A butonuna tklamak, o
proje dosyasnn arlmas iin yeterli olacaktr. Ayrca, klavyeden Ctrl + O tularna birlikte basmamz bu iletiim
penceresini amak iin yeterlidir.
Open Sample Project: Proteus program ile birlikte yklenen, yani programn ierisinde gelen rnek proje dosyalarn
amak iin bu seenek kullanlr. Bu rnek uygulamalar incelenerek hem Proteus program renilebilmekte, hem de
kullancnn elektronik bilgisi artmaktadr. Bu seenek altrldnda karmza ekil 2.10da verilen pencere gelir.
Bu iletiim penceresinde, Keywords ksmndan rnek uygulamann konusu, dier kutulardan ise alt kategorileri
veya alternatif dier rnekler seilebilmektedir.
Import Legacy Project: Proteus 7 veya nceki versiyonlardan ISIS, ARES ya da VSM dosyasn projemize dahil
etmek iin bu seenek kullanlr.
Save Project: zerinde allan Proteus projesini kaydetmek iin bu seenek kullanlr. lk defa oluturduunuz bir
projeyi kaydetmek istediinizde bu seenei kullanrsanz, karnza Save Proteus Project File iletiim penceresi
gelecektir. Bu iletiim penceresini kullanarak, projeyi bilgisayarnzda kaydedeceiniz konumu belirler ve projeye bir
isim vererek kaydedebilirsiniz. Eer projeyi daha nce bir isimle kaydetmi iseniz, bu seenei altrdnzda,
yaptnz deiiklerle birlikte ayn isimle tekrar zerine kaydetmi olursunuz. Klavyeden Ctrl + S tularna birlikte
basmamz dosyay kaydetmek iin yeterlidir.

12

ekil 2.9 : File mens

ekil

2.10 : Open Sample Project mens

Save Project As: Projenize bir isim vererek kaydetmenizi salar. zerinde alma yaptnz projeyi baka bir isimle
kaydetmek iin de yine bu seenek kullanlr. Yukardaki seenekten fark, bu seenek her defa altrldnda Save
Proteus Project File iletiim penceresi karnza gelir.
Explore Project Folder: Proje dosyalarnn kaydedildii klasrn ieriini grntleyerek karmza getirir. Sistem
ayarlarnda deiiklik yaplarak, ierii grntlenecek olan klasr deitirilebilir.
Close Project: Ak olan, yani zerinde allan projeyi kapatmak iin bu seenek kullanlr.
Import Bitmap: Schematic Capture, yani ISIS ortam alma alanna PNG", BMP, JPEG veya GIF
formatnda bir resim eklemek iin kullanlr. Bu seenek altrldnda karmza gelen iletiim penceresinden
resim dosyas seilerek, A butonuna tklanr ve resim, alma alanna getirilir.
Import Section: Bu seenek ile daha nce yaplm bir almann, bir blm ya da tamam ( Export section
seenei ile kaydedilmi olmas artyla) tasarm alanna arlarak dosyamza eklenebilir. Bu seenein
kullanlmasndaki ama; yapm olduumuz almalarda, devrenin bir blm ya da tamam tekrar tekrar baka
almalarda da kullanlyor ise yeniden oluturmak yerine hazr izimi kullanmak ve bylece zamandan tasarruf
salamaktr.
Export Section: alma alanndaki almann bir blmnn ya da bir ksmnn daha sonra baka almalarda
kullanlmak zere kaydedilmesini salar. Devremizin bir blmn kaydetmek iin; fare gstergesi blmn
balang noktasna getirilir, sa tua basl tutar, fare gstergesini hareket ettirerek blok ierisine alrz ve daha sonra
bu seenek aracl ile bir isim veririz. Bu blm tekrar baka bir almada kullanmak istediimizde ise Import
Section seeneini kullanrz.
Export Graphics: alma alanndaki dosyamz grafik dosyas olarak kaydetmek iin kullanlr. Bu seenein alt
seenekleri vardr ve resim dosyas formatn semek kullancnn elindedir (Proteus 8 ile gelen nemli bir yenilik de,
bu seenek altnda bulunan ve alma alannda bulunan devre emasnn PDF dosya olarak alnabilmesidir).

ekil 2.13 : Export Graphics seenei

ekil 2.14 : Export Bitmap iletiim penceresi

ekil 2.13den de grlecei gibi devremizi deiik grafik formatlarnda kaydetme imkanmz vardr. Bu
seeneklerden en ok tercih edileni Export Adobe PDF File (yani PDF dosya) ve Export Bitmap dir. Export
Bitmap seenei tercih edildiinde karmza ekil 2.14de gsterilen iletiim penceresi gelecektir.
Bu pencerede, tasarm alanndaki almamz resim dosyas olarak kaydedilmeden nce kullancnn yapmas gereken
ayarlar mevcuttur. Scope blmnde; tasarm alannda bulunan cihazlarn, grafiklerin, aktif alann (yani sadece
devrenin) ya da tasarm alannn tamamnn resim dosyas olarak kaydedilecei belirlenir. Resolution blmnde;
almann hangi DPI (resim kalitesini ve boyutunu belirler) deerinde olaca belirlenir. Colours blmnde;
resmin tek renk, 16 renk, 256 renk ya da ekranda grnd gibi kmas belirlenir. Rotation blmnde; resmin
yatay m, dikey mi olaca belirlenir. Output To file blmnde ise resim dosyasnn kaydedilecei konum belirlenir
ve pencerenin alt ksmnda bulunan OK butonuna tklanrsa ilem tamamlanm olur.

13

ekil 2.15: Export Adobe PDF File iletiim penceresi

Export Adobe PDF File seenei altrlrsa, karmza ekil 2.15de

verilen pencere gelecektir. Bu pencere de; Scope blmnde; tasarm
alannda bulunan cihazlarn, grafiklerin, aktif alann (yani sadece
devrenin) ya da tasarm alannn tamamnn PDF dosyas olarak
kaydedilecei belirlenir. Options blmnde; PDF olarak kaydedilecek
olan dosyann renkli mi olaca (Color Output) ve PDF dntrme ilemi
bittikten sonra Acrobatn altrlmas (Launch Acrobat) gibi tercihler
belirlenir.

Rotation blmnde; almann yatay m, dikey mi olaca belirlenir. Output To file blmnde ise PDF
dosyann kaydedilecei konum belirlenir OK butonuna tklanrsa ilem tamamlanm olur.
Tm bu anlatlanlar, kendiniz tasarm alannda bir devre oluturarak ya da Open Sample Project seenei ile hazr
bir alma (dizayn/tasarm dosyas olan) ararak, tek tek deneyiniz ve sonular gzleyiniz, anlamanz ok daha
kolay olacaktr!
Print Design: Tasarm alanndaki almay kda aktarmak iin kullanlr. Bu seenek altrldnda karmza
ekil 2.16da gsterilen iletiim penceresi gelir.

ekil 2.16 : Print Design" iletiim penceresi

almamz kda aktarlmadan nce yaplmas gereken ayarlar

vardr. Bu pencerede nemli olan hususlar; What To Print
blmnde, kda tasarm alannda bulunan nelerin aktarlaca;
Scale blmnde almann kda aktarlma boyutu (En uygun
seenek Fit to pagedir, almay kdn tamamna yayar); Page
Orientation blmnde, almann kda dikey mi yatay m
aktarlaca belirlenmektedir. Print To File blmnde ise alma
kda deil de PRN uzantl bir dosyaya aktarlr. Bu seenekler
istenildii ekilde ayarlandktan sonra OK butonuna tklandnda
almamz kda aktarlmaya balayacaktr.

Printer Setup: ISIS ortam Windows iletim Sistemi tarafndan tanmlanp yklenmi olan yazcy kullanmaktadr.
ayet siz aktif olan yazcy deitirmek, yazc ayarlarn yapmak, kt boyutunu semek istiyorsanz bu seenei
kullanabilirsiniz.
Printer Information: Bilgisayarnza bal bulunan yazcnn, her trl teknik ve grafik zellikleri detayl olarak
listelenir.
Mark Output Area: Bu seenek tasarm alanndaki almann istenen blmnn kda aktarlmas iin kullanlr.
Mark Output Area seenei altrldktan sonra, tasarm alanndaki almamzn, print edilecek (kda
aktarlacak) blm; fare gstergesi balang noktasna getirilip, sol tua basl tutularak, biti noktasna doru
srklenerek seim ilemi yaplr. Yani print edilecek blm blok ierisine alnr. Daha sonra File mensnden
Print Design seenei altrlarak karmza gelen pencereden Marked Area seenei iaretlenerek (blok ilemi
doru yapld ise zaten iaretli gelecektir) ve dier ayarlar yaplarak OK butonuna baslr ve ilem tamamlanr.
Edit Project Descpriction: zerinde allan proje ile ilgili unutulmamas gereken (kaydedilecek) notlar veya
aklamalar varsa bu seenek aracl ile not edilir. Bu seenek altrldnda karmza gelen pencerede nemli
notlar veya aklamalar ve Save dmesine baslr (Bu kaydedilen aklamalar daha sonra yine ayn seenek
kullanlarak grlebilir).
Exit Application: Proteus Design Suite 8 programndan kmak iin bu seenek kullanlr. Bu seenek
altrldnda, proje dosyas zerinde deiiklik yaplm ve kaydedilmemi ise ekrana bir iletiim penceresi gelir
ve deiiklikleri kaydedip kaydetmeyeceimiz sorulur. Bu seenein ksayol tular Alt+F4 tulardr.
Exit Application seeneinin altndaki seenekler ise zerinde allan projelerin (genellikle son 8 projenin)
konumu ile ismini bize gstermekte ve bu projelerden birini tekrar armak istediimizde bize kolaylk
salamaktadr.
2.3.2.

Edit Mens

Edit, kelime anlam olarak dzenleme, deiiklik yapma gibi anlamlara gelmektedir. Bilgisayar literatrnde ise bu
kelime; geri alma, yineleme, kopyalama, kesme, yaptrma vb. gibi ilemleri ifade etmektedir. Bu men tasarm
alanndaki almamz ile ilgili kopyalama, kesme ve yaptrma gibi ilemleri yapmamz salar. ekil 2.17de bu
mennn alt seenekleri grlmektedir.
14

ekil 2.17 : Edit mens

Undo Changes: Bu seenee her tklamada, srasyla son yaplan ilemleri geriye
doru birer birer geri alr. Ksayol tuu Ctrl + Z tuudur.
Bu seenein geri alabilecei maksimum ilem says; System - System Settings
seeneklerinin altrlmas ile karmza gelen pencereden, Maximum Undo
Level seeneinin karsnda bulunan deer ile belirlenir. (Default deeri 20dir.)
Redo Changes: Son geri alnan ilemi tekrarlar, yani ilemi yeniden yapar. Ksayol
tuu Ctrl + Y tuudur.
Find and Edit Component: Tasarm alannda bulunan devredeki elemanlar
dzenlemek iin bu seenek kullanlr. Bu seenee tklanr ve karmza gelen
pencere ierisindeki kutuya elemann sembol (U1, R1, vb. gibi) ismi girilir ve OK
butonuna tklanrsa, Edit Component yani eleman dzenleme penceresi karmza
gelir. Ksayol tuu E harfidir.
Select Ali Objects: Tasarm alannda bulunan devredeki elemanlarn tamam seili
hale getirilir.
Clear Selection: Tasarm alannda bulunan almada, elemanlarn biri, birka ya da
tamam seili halde ise; bu seenek ile seim ilemi iptal edilir.

Cut To Clipboard: Seilen eleman ya da belirlenen alan bulunduu yerden kesip alr (kesilip alnan eleman ya da
blok silinmez, Windows letim Sistemi panosuna alnr). Bir eleman semek iin ise fare gstergesi ile zerine
gelinir ve sa tua baslr. Bir blok semek iin ise fare gstergesi, oluturulmak istenen bloun balang noktasna
getirilir ve sa tua baslarak, bloun biti noktasna doru srklenir, bloun biti noktasna varldnda sa tu
braklr. Eer bu ilemler doru yapld ise, seilen eleman ya da blok ierisinde kalan elemanlar krmz rengi
almaldr.
Copy To Clipboard: Seilen elemann ya da belirlenen alann bir kopyasn alr (kopyalanan eleman ya da alan,
Windows letim Sistemi panosuna alnr ve Paste from clipboard, yani yaptr seenei kullanlmadan
grlemez).
Paste From Clipboard: Bu seenek Cut To Clipboard veya Copy To Clipboard seenekleri ile panoya alnan
eleman ya da blou istenilen yere yaptrr. Bu seenek altrldnda panodaki eleman ya da blok, krmz renkli
ve fare gstergesinin ucunda ekrana gelir ve onunla birlikte hareket eder. Bunun nedeni ise yaptrlacak alana
gtrlmesi gerektiindendir. Gtrldkten sonra farenin sol tuuna baslr ve ilem tamamlanr.
Align Objects: Tasarm alanndaki devre zerinde bulunan elemanlarn hizalanmas
iin bu seenek kullanlr.
Ksayol tuu Ctrl + A tulardr. Bu seenein aktif hale gelmesi iin, devre zerinde
hizalanmas istenen eleman ya da elemanlarn seili olmas gerekir. Daha sonra bu
seenek altrldnda karmza ekil 2.18de verilen pencere gelir ve bu pencereden
hizalama tercihi seilerek OK butonuna baslr.
ekil 2.18 : "Align Objects" penceresi

Send To Back: Birbirinin zerine istenilmeden veya istenilerek konmu olan elemanlardan seileni tekinin altna
gnderir. Bir eleman yerine konmadan (yani st ste gelmeden) nce seilerek bu seenek altrldnda, o eleman
hep altta kalr. Bu seenein ksayol tuu Ctrl + B tulardr.
Bring To Front: Birbirinin zerine istenilmeden veya istenilerek konmu olan elemanlardan seileni tekinin stne
alr. Bir eleman yerine konmadan (yani st ste gelmeden) nce seilerek bu seenek altrldnda, o eleman hep
stte kalr. Bu seenein ksayol tuu Ctrl + F tulardr.
Tidy Design: Bu seenek altrldnda, Eleman Kutusunda bulunan ve tasarm (alma) alannda hi
kullanlmayan elemanlar silinir. Dolaysyla daha temiz ve derli toplu bir Eleman Kutumuz olur.
2.3.3. View Mens
Bu seenek adndan da anlalaca zere ISIS ortam ekran grnmn ayarlamak iin kullanlr. ekil 2.19da bu
mennn alt seenekleri grlmektedir:

15

ekil 2.19 : View" mens

Redraw Display: Tasarm alannda bulunan almann ekran grntsn refresh

(tazeleme) yapmak iin kullanlr. Bu seenei kullanmamzn, yani ekran grntsn
tazelememizin sebebi ise; tasarm alannda bir devre olutururken yeni bir balant
yaptmzda veya varolan bir balanty sildiimizde o an iin ekran grntmz olmas
gerektii gibi grnmeyebilir, bu durumdan kurtulmak iin Redravv Display seenei
kullanlmaktadr. Tasarm alannda alyor iken klavyeden R tuuna basmamz ekran
tazelemek iin yeterli olacaktr.
Toogle Grid: Tasarm alannda bulunan zgarann grnp/grnmemesini (ve eklini) bu
seenek salar. Eer tasarm alannda noktal zgara grnyor iken bu seenek
altrlrsa kare zgara, tekrar bu seenek altrlrsa zgara grnmez olur. Tasarm
alannda alyor iken klavyeden G tuuna basmamz zgarann grnp/grnmemesi
veya eklini belirlemek iin yeterli olacaktr.

Toogle False Origin: Tasarm alannda yeni bir orijin noktas tanmlamak iin kullanlr. ISIS ortam tasarm alan
default orijin noktas, tasarm alannn tam orta noktasdr. Fakat kullanc isterse kendisi bu seenei kullanarak farkl
bir orijin noktas tanmlayabilir. Bu ilemi yaparken; fare gstergesini tasarm alannda orijin noktas olarak
tanmlayacamz yere getirir ve bu seenei altrrsak yeni orijin noktamz artk buras olur. Koordinatlar gsteren
ve durum ubuunun sa tarafnda yer alan rakamlar ise krmz rengi alr, bu da bize orijin noktasnn kullanc
tarafndan tanmlandn bildirir.
Ayrca bu seenek ktphaneye yeni bir eleman oluturup eklemek iin, kullanc tarafndan oluturulan elemann
orijin noktasn belirlemek iin de kullanlmaktadr.
Toogle X-Cursor: Tasarm alan ierisindeki fare gstergesi eklinin belirlenmesinde bu seenek kullanlmaktadr.
Snap 10th - 50th - 0.1in - 0.5in: Fare gstergesinin, tasarm alan ierisinde, hareket admlarn belirler. Bu admlar
grebilmek iin bu seenekleri kullandnzda koordinatlara bakmanz yerinde olur. Bu seeneklerin ksayol tular
srasyla Ctrl+F1, F2, F3 ve F4 tulardr.
Center At Cursor: Bu seenek altrldktan sonra tasarm alannda iken fare gstergesinin grnts deitikten
sonra tasarm alannda farenin sol tuu ile herhangi bir yere tklandnda oras merkez seilir ve ekran o noktadan
merkezlenir. Bu seenein amac tasarm alannda bulunan devrenin istediimiz blgesini ekranda merkezlemektir.
Bu seenein ksayol tuu klavyede fonksiyon tular arasnda yer alan F5 tuudur.
Zoom In: Tasarm alannda bulunan almann ekran grntsn bytr (yani zoomlar). Bu seenein ksayol
tuu F6 tuudur.
Zoom Out: Tasarm alannda bulunan almann ekran grntsn kltr. Bu seenein ksayol tuu F7
tuudur.
Zoom To View Entire Sheet: Tasarm alan lleri ne olursa olsun, ekranda tasarm alannn tamam gsterilir.
Ksayol tuu F8 tuudur.
Zoom to Area: Tasarm alannda bulunan alma zerinde, seilen bir blmn bytlmesi (zoom'lama) iin
kullanlr. Bu seenek altrldktan sonra tasarm alannda fare gstergesi ekil 2.17deki grntsn alr ve
alma zerinde bir alan belirlenir. Alan belirleme ilemi bittikten sonra o ksm grnt olarak bytlr.
Toolbar Configuration: ISIS ortam ara ubuklarnn istenilenin ekranda gizlenip, grnmesini salar. Bu seenek
altrldnda karmza ekil 2.2de verilen iletiim penceresi gelmektedir. Bu pencere ierisindeki onaylardan
istediimizi kaldrp, OK" tuuna basarak ara ubuklarndan istenileni ekran zerinden kaldrabiliriz.
2.3.4. Tools Mens
Tools, kelime anlam olarak aralar demektir. ekil 2.20de bu mennn alt seenekleri grlmektedir.

ekil 2.20 : Tool mens

ekil 2.21 : Search and Tag penceresi

Wire Autorouter: Otomatik balant aktif ya da pasif etme seeneidir. Aktif ise, ISIS ortam balant yollarn kendisi
belirler; pasif ise kullancnn kendisi belirler (serbest izim). Ksayol tuu W harfidir.

16

Search & Tag: alma alannda bulunan ema da, verilen kriterlere gre arama yapar ve arama sonularna gre
bulunan komponenti ya da komponentleri etiketler. Ayrca durum ubuunda ka adet komponent bulunduu ve
etiketlendii hakknda bilgi verir. Ksayol tuu T" harfidir.
Bu seenek altrldnda karmza ekil 2.21de verilen pencere gelir. Bu pencerede arama yaplabilmesi iin iki
kriter girmeniz gerekir. Bu kriterler:

Property (zellik): Bu kutuya arama yaplacak komponentin (elemann) zelliklerinden herhangi birisi girilir.
Fakat bu kutuya girilen zellik, string (text) kutusuna yazlacak olan kriteri de belirler (aada verilen rnek
bu durumu aklamaktadr).

String (Text): Bu kutuya girilecek olan kriter Property kutusuna yazlacak olan kritere gre belirlenir.

alma alanna birok komponentin bulunduu bir ema arn, Open Sample Project-VSM for 8051-CALC
projesini arabilir veya yeni bir proje dosyas oluturabilirsiniz (zellikle ema da 7407 komponenti
bulunmaldr). Bu ilemden sonra ise:

Tools - Search and Tag seeneklerini altrnz.

Property kutusuna DEVICE zelliini giriniz.
String kutusuna 7407 rakamlarn giriniz.
Matching Mode blmnden Equals i seiniz.
Search dmesine basnz.

Yukardaki ilemleri yapldktan sonra alt ksmda; alma alannda varsa eer, bulunan 7407ler sembol numaralar
ile birlikte listelenir. Done" dmesine bastmzda tasarm alanna dnlr ve biraz nce listelenen elemanlar
klandrlm bir grnmle bize gsterilir. Bu yaplan rnek ile daha iyi anlalaca zere bu seenek,
belirlediimiz kriterlere gre arama yapar ve bulunan komponentleri vurgulayarak sonucu bize bildirir.
Search Mode blmnde (arama modu) bulunan seeneklere ksaca deinecek olursak;
New Search: Yeni arama yapmak iin kullanlr.
Add to List (OR Search): nceden yaplm bir arama sonular listesine, yeni yaplan arama sonular listesini de
ekler.
Refine List (AND Search): nceden yaplm arama sonular listesi ile yeni yaplan arama sonularn AND
(lojik VE) ilemine tabi tutar, bu ilem sonucunda kalanlar listeler.
Property Assigment Tool: zellik tanmlama seeneidir. Librarye eklemek iin tasarm alannda oluturulan
elemana zellik tanmlamak iin kullanlr. Bu seenek altrldnda karmza ekil 2.22de gsterilen pencere
gelir ve bu pencere aracl ile tanmlamalar yaplr. Ksayol tuu A harfidir.
Global Annotator: Tasarm alannda bulunan almada, seilen veya btn elemanlarn sembol numaralarn istenilen
ekilde dzenlememizi salar. Bu seenek altrldnda karmza ekil 2.23'de verilen pencere gelmektedir:
Bu pencere de; Scope (faaliyet alan) ksmnda, btn dizaynlarda m yoksa sadece aktif alanda m
numaralandraca belirlenerek OK butonuna tklanr.

ekil 2.22: Property Assigment Tool penceresi

ekil 2.23: Annotator penceresi

ASCII Data Import Tool: Tasarm alannda bulunan almaya ASCII data dosyas eklemek iin kullanlr. Bu seenek
ile mevcut eleman (ASCII) zelliklerinin ISIS dosyasna ya da sonradan oluturulan ktphane dosyasna aktarr.

17

Electrical Rules Check: Tasarm alannda bulunan devrede elektriksel hata

olup olmadna dair rapor verir. Karnza gelen ekil 2.24de gsterildii
gibi, rapor penceresinin son satrnda No ERC errors found. mesaj
varsa, devrenizde elektriksel hata yoktur demektir. ayet ERC errors
found. mesaj gryorsanz, bu pencereyi kapatarak devrenizde
elektriksel hata aramanz yerinde olacaktr!

ekil 2.24: "Electrical Rules Check penceresi

Netlist Compiler: Tasarm (alma) alannda bulunan devrenin balant listelerinin

kt biimi, balant modu, kapsam, derinlii ve retilecek olan Netlist formatnn
belirlenmesini salar. Bu amala karmza ekil 2.25de verilen Netlist Compiler
diyalog penceresi gelir. Bu pencerede;
"Output blm; hat bilgilerinin nasl grntleneceini belirler. Bu blmde
yer alan Viewer seenei netlist sonucunun bir metin editrnde
grntlenmesini salarken, File(s) seenei netlistin bir dosyaya
kaydedilmesini salar.

Mode blm; oluturulacak olan hat bilgilerinin eidinin seilmesini salar.

ekil 2.25: Netlist
Physical seenei hatlarn simlasyon amal kullanlacan; Logical
Compiler penceresi
seenei ise, hatlarn bask devre amal kullanlacan belirler.
Scope blm; hiyerarik bir tasarm szkonusu ise, hangi tasarm iin netlist oluturulacan belirler. Current
Sheet seenei aktif olan tasarm alanndaki devrenin netlistini hazrlamada; Whole Design seenei ise tm
tasarm iin netlist hazrlamada kullanlr.
Depth blm ise derinlik seviyesi semek amacyla kullanlr.
Format blm; oluturulacak Netlist dosyasnn formatn belirlemek amacyla kullanlr. Netlist dosyasnn
default olarak format SDF" dir. ayet ARESden farkl bir programda bask devre izdirilmek isteniyorsa uygun
olan format seilmelidir.
Tasarm alannda bulunan devrenin otomatik olarak baskl devresini karabilmek iin Netlist ayarlarnn ok iyi
yaplmas gerekir. Bu ayarlar yaplan almaya gre deiiklik arz eder.
Model Compiler: Simlasyon iin, yeni model dosyalarnn derlenmesini salar.
2.3.5. Design Mens
Bu men alma (tasarm) alannn dzenlenmesi ile
(balk, dokman no, revizyon, yeni tasarm alan
oluturma, var olan tasarm alann silme, tasarm
alanlar aras gei, vb. gibi) ilgili ilemleri yapmak iin
kullanlr. Bu men altrldnda ekil 2.26'da
gsterilen alt seeneklere sahip olduu grlr.

ekil 2.26: "Design" mens

Edit Design Properties: Bu seenek proje ierisinde bulunan ISIS (ema)

dosyamza; isim, dokman numaras, revizyon numaras ve aklamalar
eklemek iin kullanlr. Bu seenek altrldnda ekil 2.27'de gsterilen
pencere karmza gelmektedir. Bu pencerede;

ekil 2.27: Edit Design Properties penceresi

Filename: ISIS ortamnda zerinde altmz proje dosyasnn yolu

(path) ve ismi gsterilir.
Title: emann bal girilir. Bu balk dosya raporlarnda, netlist
karmada, vb. gibi ilemlerde kullanlr.
Doc. No: Dokman numaras girilir.
Revision: Revizyon numaras girilir.
Author: almay yapan kiinin ismi girilir.

Netlisting Options ksmndaki Global Power Nets seenei g (besleme) pinlerinin yerel olarak m, yoksa tm
18

tasarm iin mi atanacan belirler. Cache Model Files seenei onayl iken model dosyalar da tasarmla birlikte
kaydedilir.
Edit Sheet Properties: Bu seenek aktif olan (zerinde alma yaplan) tasarm (alma) alanmza balk ve isim
vermek iin kullanlr. Bu seenek altrldnda karmza ekil 2.28de gsterilen pencere gelir. Bu pencerede;
Sheet Title

: Tasarm alan bal girilir.

Sheet Ordinal : Tasarm alan sralamas.

Annotator Init : Automatic annotation" iin, yani otomatik sembol numaralar iin balang deeri girilir.
Non-physical sheet" seenei simlasyon iin model oluturulurken onaylanmaldr. Bu durumda hiyerarik
tasarmlarda katman zerindeki elemanlar hat listesine dhil edilmi olacaktr. Bask devre izimi iin tasarlanan
devrelerde bu seenek onaylanmamaldr.
External .MOD file seenei onaylanarak tasarmn harici bir mod dosyasna aktarlmasn salar. Bu zellik
sayesinde alt katman tasarmlar birden fazla tasarmda da kullanlabilirler.

ekil 2.28: Edit Sheet Properties penceresi

ekil 2.29: Edit Design Notes penceresi

Edit Design Notes: Tasarm alannda yaplan alma ile ilgili unutulmamas gereken (kaydedilecek) notlar veya
aklamalar varsa bu seenek aracl ile not edilir. Bu seenek altrldnda karmza ekil 2.29da gsterilen ve
Windows Not Defteri ne benzeyen bir pencere gelir. nemli notlar veya aklamalar bu pencere ierisine yazlr ve
OK dmesine baslr. (Bu kaydedilen aklamalar daha sonra yine ayn seenek kullanlarak grlebilir.)
Configure Power Rails: alma alannda oluturulan devre emasnda; NETLIST ileminin tam olarak yaplabilmesi
iin, besleme (VCC, GND, VDD, VSS, VEE, vb. gibi) ayarlarnn yaplmasn salar.
New (Root) Sheet: Proje dosyas ierisinde, yeni bir tasarm alan (katman) aar (ekil 2.30). Design mensnden
dorudan ya da Goto Sheet penceresi (ekil 2.32) aracl ile istenilen tasarm alanna geilir.

ekil 2.30: Tasarm alanlar aras gei

ekil 2.31: Tasarm alannn silinmesi

Remove/Selete Sheet: Bir proje dosyasnda ISIS ortamnda birden ok tasarm alan ile allyor ise, bu seenek
kullanlarak allan (aktif olan) tasarm alan (dizayn dosyasndan) kaldrlr (yok edilir). Bu seenek kullanldnda,
ekil 2.31de gsterilen uyar mesaj kullancya bildirilir ve aktif alma alannn silinecei hatrlatlr. Bu mesaja
Yes cevab verilirse ilem tamamlanm olur.
Goto Previous Root or Sub-sheet: Bir proje dosyasnda, ISIS ortamnda birden ok tasarm alan (katman) ile
allyor ise, bu seenek kullanlarak, bir nceki numaral tasarm alanna geilir. (Burada kasdedilen bir nceki
tasarm alan, bir nceki allan tasarm alan deildir.) Bu seenein ksayol tuu Page Up tuudur.
Goto Next Root or Sub-sheet: Bir proje dosyasnda, ISIS ortamnda birden ok tasarm alan (katman) ile allyor
ise, bu seenek kullanlarak bir sonraki numaral tasarm alanna geilir. Bu seenein ksayol tuu Page Down
tuudur.
Exit to Parent Sheet: Bir proje dosyasnda, ISIS ortamnda birden ok tasarm alan (katman) ile allyor ise, bu
seenek kullanlarak allan katmandan ana tasarm alanna dnlr. Bu seenein ksayol tuu Ctrl + X tulardr.
Goto Sheet: Bir proje dosyasnda, ISIS ortamnda birden ok tasarm alan ile
allyor ise, istenilen tasarm alanna (katmana) gemek iin bu seenek
kullanlr. Bu seenek altrldnda karmza gelen pencereden (ekil
2.32) istenilen tasarm alan seilir ve OK dmesine baslr.

ekil 2.32: Goto Sheet penceresi

19

2.3.6. Graph Mens

Tasarm alannda bulunan almamza grafik eklemek, var olan grafii dzenlemek, vb. gibi ilemleri bu men
aracl ile gerekletirebiliriz. Bu mennn alt seenekleri ekil 2.33de gsterilmektedir.
Edit Graph: Tasarm alannda oluturulmu olan grafii dzenlemek iin kullanlr. Bu seenek altrldnda
karmza ekil 6.14deki gibi bir pencere gelir. Bu grafik dzenleme penceresindeki bilgiler, grafiin zelliine gre
deiir.
Add Traces: Tasarm alannda bulunan grafie izleme noktas veya noktalar eklemek iin kullanlr. Ksayol tuu
Ctrl+T dir. Bu seenein altrlabilmesi iin, tasarm alannda bir grafik komponentinin (elemannn) olmas
gerekmektedir. Bu seenek altrldnda karmza ekil 6.15de verilen Add Transient Trace penceresi gelir ve
bu pencere kullanlarak, grafiimiz iin izleme noktalar seilir.
Simulate Graph: Tasarm alannda bulunan devrede deiiklik yaplm, bu
deiiklik grafii etkiliyorsa bu seenek kullanlarak grafik tekrar oluturulur. Yani
bu seenek ile grafiin simle ilemini tasarm alanndaki devrenin en son haline
gre tekrar yapmas istenir. Ksayol tuu Space tuudur.
View Simulation Log: Tasarm alannda oluturulan grafik Simulate Graph
seenei ile simle ilemini yaptktan sonra bu seenek altrldnda,
simlasyon ile ilgili bilgiler veren bir pencere (SMULATON LOG penceresi)
karmza gelmektedir. Bu seenein ksayol tuu Ctrl + V dir.
Export Graph Data: Bu seenek tasarm alannda bulunan grafiin zamana bal
olarak matematiksel verilerini bir dosya olarak kaydetmek iin kullanlr.
ekil 2.33: "Graph mens

Clear Graph Data: Grafikte oluan verileri silmek ve grafik simlasyonunu en

batan yaptrmak iin kullanlr.

Verify Graphs: Tasarm alannda oluturulan grafiklerin uygunluk analizini yapar. Bu seenek ncelikle, kodunda
yaplan deiiklikler sonras uygulamann btnnn yeniden testine ihtiya duyulan mikrodenetleyici tabanl
uygulamalarda kullanlr.
Verify File: Bu seenek, ayn grafik ile ilgili daha nce alnm birok sonucu karlatrr ve doruluunu kantlar.
Ancak daha nce alnan sonular ile sonradan alnan grafik sonular (ya da grafik bulunan dosyalar farkl isimlerle
ayn klasre kaydedilmek art ile) karlatrlr. Bu karlatrma sonucunda bir rapor hazrlanr ve kullanc
bilgilendirilir.
NOT: ekil 2.33'de grlecei zere; tasarm alannda herhangi bir grafik oluturuldu ise bu grafiin ad Graph"
mensnn en altna yerleecektir. Bu seenein zerine tklandnda grafik daha iyi grntlenmek ve incelenmek
iin bir pencere ierisinde bytlecek ve bu pencere aracl ile grafik zerinde ilemler (dzenleme, x ve y ekseni
adm belirleme, grafii eksenler zerinden kltme - bytme, kaydetme, renklerini ayarlama, vb. gibi)
yaplabilecektir.
2.3.7.

Debug Mens

Bu men; tasarm alannda bulunan devrenin almas, durdurulmas, adm adm altrlmas, vb. gibi ilemlerin
yaplabilmesi iin kullanlmaktadr. Bu men genellikle mikrodenetleyici tabanl devre simlasyonlarnda
kullanlmaktadr. Bu mennn iyi anlalabilmesi iin iki durumda incelenmesi gerekir. Bu iki durumdan birincisi:
ekil 2.34de grld zere, tasarm alannda bulunan devrenin altrlmadan nceki durumu; ikinci durum ise:
ekil 2.35'de grld gibi, tasarm alannda bulunan devrenin altrldktan sonra ki durumu. Devre alyor iken
menmzn altna devremizle ilgili olan bir takm seenekler daha eklenecek ve bu seenekler tasarm alannda
bulunan devrenin zelliine gre deiiklikler gsterecektir.
ekil 2.35de gsterilen Debug mens tasarm alannda Microchip irketinin retmi olduu PIC16F877 eleman
kullanlyor iken elde edilmitir.

20

ekil 2.34: Tasarm alannda bulunan devre

altrlmadan nceki Debug" mens

ekil 2.35: Tasarm alanndaki devre altrldktan

sonraki Debug mens

Start VSM Debugging: Tasarm alannda bulunan devreyi adm adm incelemek zere altrr ve hemen pause
yapar. Hata ayklama maksadyla kullanlr. Bu seenein ksayol tuu Ctrl + F12 dir.
Pause VSM Debugging: Tasarm alannda bulunan devrenin almasna ara verir (Devrenin almas o anda durur
ve devre Start VSM Debugging yapld anda devrenin almas kald yerden devam eder). Ksayol tuu
klavyede bulunan Pause tuudur.
Stop VSM Debugging: Tasarm alannda bulunan devrenin almasn durdurur. Devrenin almas tekrar Start
VSM Debugging yapldnda simlasyon ilemi batan balar. Ksayol tuu Shift + Pause tulardr.
Run Simulation: Simlasyonun balatlmasn salar. Ksayol tuu F12 tuudur.
Run Simulation (no breakpoints): Devrenin almas istenirken, baz noktalarda Breakpoints , yani kontrol
noktalar kondu ise; bu kontrol noktalarn grmezden gelerek devreyi altrr. (Run Simulation seenei ile
simlasyon ilemi balatld ise, devrenin almas bu alma noktalarnn her birinde durur.) Bu seenein ksayol
tuu Alt + F12 tulardr.
Run Simulation (timed breakpoint): Bu seenek altrldnda karmza aadaki pencere gelir ve bu pencerede
"Time to execute in seconds yazan blme bir zaman dilimi (saniye olarak) girilir, OK butonuna tklanr ve devre
altrlrsa, devrenin almas o girilen sre sonunda durdurulur. Yani bu seenek, devrenin ne kadar sre
alacan belirlemektedir.
ekil 2.36: Devrenin zamana bal olarak durdurulmas

ekil 2.36da grlen pencerede, tasarm alannda bulunan devrenin almasna 1 saniye sonra ara verilir (o anda
durdurulur).
Step Over Source Line: Tasarm alannda bulunan devre, hata ayklama ilemi iin, adm adm ileri doru altrlr.
Bu seenein ksayol tuu F10 tuudur.
Step Into Source Line: Aktif olan fonksiyonu (veya altprogram [subroutine]) ileri altrr. Ayrca bu seenek,
kaynak popup penceresi ak (aktif) iken kullanlabilir. Ksayol tuu F11" tuudur.
Step Out from Source Line: Hata ayklama modundan karak animasyonun devamn salar. Bu seenein ksayol
tuu Ctrl + F11 tulardr.
Run To Source Line: Bu seenek simlasyonu, krsrn o anki pozisyonuna ulaana dek altrr. Ayrca bu
seenek, kaynak popup penceresi ak (aktif) iken kullanlabilir. Bu seenein ksayol tuu Ctrl + F10 tulardr.
Animated Single Step: Bu seenek srekli tek admlk animasyon yaplmasn salar.
Reset Debug Popup Windows: Bu seenek altrldnda, VSM simlasyon pencereleri orijinal (default) ayarlarna
dner.
21

Reset Persistent Model Data: Eprom ve eeprom serisi komponentlerde veriyi resetler. Yani simlasyon ilemi
baladktan sonra epromlarn ierii deiti ise, bu seenek altrldktan sonra epromlarn ierii simlasyonun
balad andaki deerini alr.
Configure Diagnostics: Tasarm alannda bulunan devre ile ilgili olmak zere, ISIS ortamnn yapaca simlasyon
ve tasarm alannda bulunan programlanabilir entegrelerin simlasyonu ile ilgili ayarlar yaplr. Bu seenek
altrldnda karmza ekil 2.37'de verilen pencere gelir. Bu pencereden de grlecei zere, tasarm alannda bir
PIC16F877 mikrodenetleyicisi bulunmakta ve istenirse bu mikrodenetleyicinin TIMER0 donanm modl disable
(pasif) edilebilmektedir.
Enable Remote Debug Monitor: VSM simlasyonu iin Virtual Debug
Monitor aktif eder. Yani, hata ayklama ileminde kullanlmak zere harici
bir grntleme aygt kullanlmasna imkn salar.
Horz. Tile Popup Windows: ISIS ortam ierisinde ak bulunan pencereleri,
ekran yatay kaplayacak ekilde yerletirir.
Vertical Tile Popup Windows: ISIS ortam ierisinde ak bulunan
pencereleri, ekran dikey kaplayacak ekilde yerletirir.
ekil 2.37: Configure Diagnostics penceresi

Tasarm alanndaki devre alyor iken Debug mens altnda oluan

seenekler;

Simulation Log: Bu seenek devre altrldktan sonra seilebilir. Bu seenek bize, devre simlasyonunun almas
ile ilgili (netlist, spice models, devrenin derlenmesi, besleme hatalar, vb. gibi) bilgiler verir.
Watch Window: Bu seenek altrldnda izleme penceresi adn verebileceimiz pencere karmza gelir. Bu
pencere aracl ile devremiz ile ilgili izleme noktalar ve breakpoints ad verilen kontrol noktalar oluturabiliriz.
2.3.8.

Library Mens

Library, kelime anlam olarak ktphane demektir. Adndan da anlalaca gibi bu men, ktphane ile ilgili
ilemleri yapmamz salar. Eleman arma, eleman oluturma, ktphaneyi dzenleme, vb. gibi ilemleri kapsar.
ekil 2.38de bu mennn alt seenekleri grlmektedir.

ekil 2.38: Library mens

ekil 2.39: Ktphaneden eleman arma

Pick parts from libraries: Ktphanede bulunan mevcut eleman klflarn seilen zellikler erevesinde ismi ile
ararak, seilen klfn malzeme kutusuna alnmasn veya malzeme kutusunda ayn isme sahip bir klf mevcutsa
seilen eleman klfnn bununla yer deitirmesini salar. (Ksaca; ktphaneden malzeme arr.) Ksayol tuu P
harfidir. Bu seenek altrldnda karmza ekil 2.39de gsterilen iletiim penceresi gelmektedir.
ekil 2.39da verilen pencerede, Keywords yazan kutu ierisine, eleman kutusuna arlacak olan elemann ismi
yazlr (elemann ismi yazlmaya balar balamaz); sa taraftaki Results penceresi ierisinde ka adet o isimli
eleman varsa listelenir. Match Whole Words seenei onaylanrsa; yalnzca Keywords kutusuna yazlan ifade,
yani eleman tam ismi ile aranr ve listelenir. Arama sonularnn listelendii Results blmnden, istenilen
elemann zerine ift tklanarak veya OK dmesine baslarak Eleman Kutusu na alnr.
Bu pencereyi daha ayrntl inceleyecek olursak:
Keywords: arlacak elemann ismi yazlr.
Match Whole Words: Keywords kutusuna yazlan yaz, elemann tam ismi mi, yoksa bu harflerle mi balyor
tercihi yaplr. Onaylandnda, eleman tam ismi ile aranr ve varsa listelenir.
Category: Aranan elemann varsa kategorileri listelenir.
Sub-category: Aranan elemann varsa alt kategorileri listelenir.
Manufacturer: retici irket veya irketler listelenir.
22

Results: Bulunan eleman veya elemanlar bu blmde listelenir.

o Device: Bulunan elemann ismi,
o Library: Bulunan elemann hangi ktphanede olduu,
o Description: Bulunan elemann ksa aklamas verilir.
Schematic Preview: Results blmnde listelenen elemanlardan birisi seildiinde, ematik sembol
grntlenir.
PCB Preview: Results blmnde listelenen elemanlardan birisi seildiinde, (varsa) PCB sembol
grntlenir.

Make Device: Ktphaneye yeni eleman oluturup eklemek iin kullanlr.

Make Symbol: Yeni sembol oluturulmasn salar.
Packaging Tool: Ktphaneye eklemek iin oluturulan yeni eleman, paketlenerek ktphaneye alnr.
Decompose: Ktphanede varolan bir eleman tasarm alanna ardktan sonra, ayrtrmak (text, box, pin, pin
number, vb. gibi) iin kullanlr (yani, seilen elemann bileenlerine ayrlmasn salar). Eleman bileenlerine
ayrmann nedeni; bu elemandan faydalanarak yeni bir eleman yapmay ya da bu elemana yeni zellikler kazandrmay
salamaktr. Bu seenei kullanabilmek iin; nce tasarm alanna eleman arlr. Daha sonra fare gstergesi zerine
getirilip sa tklanarak eleman seilir ve krmz renk almas salanr. Bu ilemlerden sonra Decompose seenei
altrlrsa eleman ayrtrlm olur.
Compile To Library: Oluturulan yeni eleman ktphaneye derlenir.
Place Library: Herhangi bir ktphane dosyas seilerek, bu ktphane ierisinde bulunan elemanlar DEVICES
elemanlar kutusuna alnr. Tasarm alannda ise seilen bu ktphanedeki tm elemanlar grntlenir.
Verify Packagings: Ktphaneye paket olarak yerletirilen elemanlarn doru olarak yerletirildii test edilir. Yani,
seilen elemanlarla ilgili klf bilgilerini dorular. Eer eleman klf ile ilgili bir hata yoksa bunu belirten bir mesaj
ekrana gelecektir.
Library Manager: Ktphane ile ilgili her trl ilem
(yeni ktphane oluturma, dzenleme, silme,
ktphaneler aras eleman aktarm, vb. gibi) bu seenek
araclyla yaplr. Bu seenek altrldnda
karmza ekil 2.40da gsterilen sekme gelmektedir.

ekil 2.40 : Library Manager" sekmesi

2.3.9.

Template Mens
Bu men, tasarm alannn ve tasarm alannda bulunan her eyin (zgarann, yollarn,
grafiklerin, asenin, kutularn, textlerin, vb. gibi) rengini, yazlarn yaz tipi ile bykln,
yollarn kalnln vb. gibi ilemleri yapar. Bu mennn alt seenekleri ekil 2.41de
gsterilmektedir.
Goto Master Sheet : Master , ana tasarm alanna gemek ve dzenleme yapmak iin
kullanlr.

ekil 2.41 : Template mens

23

Set Design Colours: Tasarma ilikin renk ve font ablonlarnn

ayarlarnn yaplmasn salar. Yani bu seenek, dizayn (tasarm)
alannn rengini ve animasyon (simlasyon) srasnda oluan
sinyal renklerini ayarlamak iin kullanlr. Bu seenek
altrldnda ekil 2.42de gsterilen pencere karmza gelir:
Bu pencere ayrntl olarak incelenecek olursa;
Colours grubunda;
Paper Colour: Tasarm alan rengi ayarlanr.
Grid Colour: Izgara rengi ayarlanr.
ekil 2.42 : Edit Design Defaults penceresi

Work Area Box Colour: Tasarm alan n grn ksmnda, alma alan kutusunun rengi ayarlanr.

World Box Colour: Tasarm alann evreleyen izginin rengi ayarlanr.

Highlight Colour: Tasarm alannda bulunan devrede seilen (fare sa tuu ile) komponentin alaca rengi ayarlar.

Drag Colour:

Tasarm alannda bulunan devrede bir komponent srklenirken alaca rengi ayarlar.

Animation grubunda (Bu ayarlar devrenin simlasyonu esnasnda grlebilir);

Positive Colour: Pozitif potansiyele sahip olan yollarn rengi ayarlanr.

Ground Colour: GND (ase) potansiyeline sahip yollarn rengi ayarlanr.

Negative Colour: Negatif potansiyele sahip olan yollarn rengi ayarlanr.

Logic 1 Colour: Logic 1 seviyesi rengi ayarlanr.

Logic 0 Colour: Logic 0 seviyesi rengi ayarlanr.

Logic? Colour: Devaml deien logic seviye rengi ayarlanr.

Hidden Objects grubunda;

Show hidden text: Onaylanrsa, gsterilemeyen (gizli) yazlar gsterir.

Show hidden pins: Onaylanrsa, gsterilemeyen (gizli) pinleri gsterir.

Hidden Colour: Gsterilmeyen yaz ve pin rengi ayarlanr.

Font Face for Default Font grubunda; tasarm alannda bulunan yazlarn (sembol, deer, vb. gibi) yaz tipi seilir.
Set Graph & Trace Colours: Bu seenek grafik ile ilgili renk ayarlarn yapmak iin kullanlr. Bu seenek
altrldnda ekil 2.43deki pencere karmza gelir.

ekil 2.43: Graph Colour Configuration penceresi

General Appearance grubunda;
Graph Outline: Grafik kenar izgi ve blme izgisi renkleri ayarlanr.
Background: Grafik arka plan rengi ayarlanr.
Graph Title: Grafik balk rengi ayarlanr.
Graph Text: Grafik yaz renkleri ayarlanr.
Analogue Traces grubunda; analog sinyal renkleri ayarlanr.
Digital Traces grubunda; dijital sinyal renkleri ayarlanr.
Set Graphics Styles: 2D grafiklere ilikin biim ve renk ayarlarnn yaplmasn salar. Yani, global (analiz grafikleri
haricindeki dier grafikler; yeni oluturulacak eleman, pin, port, sub-circuit kutusu, vb. gibi) grafik stillerini
ayarlamak iin kullanlr. Bu seenek altrldnda, ekil 2.44deki pencere karmza gelir.

24

Bu pencereyi ayrntl olarak inceleyecek olursak;

Style ksmnda; grafiin stili, yani hangi grafik ayarnn yaplaca
belirlenir ve u grafik stilleri mevcuttur: Component, Pin, Port,
Marker, Actuator, Indicator, Vprobe, Iprobe, Tape, Generator,
Terminal, Subcircuit, 2D Graphic, Wire Dot, Wire, Bus Wire ve
kullanc tarafndan oluturulan stiller.
ekil 2.44 : Edit Global Graphics Styles penceresi

Line Attributes grubunda;

Line style: izgi (grafii evreleyen) stili seilir.
Width: izgi kalnl ayarlanr.
Colour: izgi rengi ayarlanr.
Fiil Attributes grubunda;
Fiil style: Grafiin iini belirlenen stille doldurur.
Fg. Colour: Grafiin iini dolduran stilin rengi ayarlanr.
Use Bk. Colour: Arka plan rengi kullanlaca onaylanr.
Bk. Colour: Arka plan rengi ayarlanr.
Sample ksmnda; yukarda yaplan ayarlara gre oluan grafiin n izlemesi gsterilir.
New butonu ile kullanc kendisi yeni bir grafik stili oluturabilir.
Set Text Styles: Yaz font, ebat ve renklerine ilikin ayarlarn yaplmasn salar. Yani, tasarm alannda oluturulan
devrede bulunan elemanlarn sahip olduu text (yazlarn)lerin yaz tipini, yksekliini, rengini ve efektifini
ayarlamak iin kullanlr. Bu men altrldnda karmza ekil 2.45de gsterilen Edit Global Text Styles
penceresi gelmektedir.

ekil 2.45: Set Text Styles penceresi

ekil 2.46:Set Graphics Text" penceresi

Style ksmnda; ayar yaplacak (dzenlenecek) olan biim seilir.

Font face ksmnda, yaz tipi seilir.
Height ksmnda yaznn ykseklii seilir.
Colour ksmnda yaznn rengi seilir.
Effects ksmnda yazya eitli efektler verilebilir.
Set 2D Graphics Defaults: 2D grafiklere ilikin yazlarn font, konum ve ebat ayarlarnn yaplmasn salar. Bu
seenek altrldnda karmza ekil 2.46'de verilen dzenleme penceresi gelir ve bu pencere kullanlarak ayarlar
yaplr. Bu pencerede;
Font face ksmnda, yaz tipi seilir.
Text Justification ksmnda, grafik zerinde yatay ve dikeyde bulunan yazlarn hizalamas yaplr.
Effects ksmnda yazya eitli efektler verilebilir.
Character Sizes ksmnda yaznn ykseklik ve genilii ayarlanr.
Set Junction Dot Style: Bu seenek, tasarm alannda oluturduumuz devrede kullanlan balant noktalarnn
ayarlarn yapmak iin kullanlr. Bu seenek altrldnda ekil 2.47de gsterilen pencere karmza gelmektedir.

ekil 2.47 : Configure Junction Dots penceresi

25

Bu pencerede;
Size; Balant noktalarnn bykl ayarlanr.
Shape grubunda;
Square: Balant noktalarnn eklini kare olarak ayarlar.
Round: Balant noktalarnn eklini yuvarlak olarak ayarlar.
Diamond: Balant noktalarnn eklini baklava dilimi olarak ayarlar.
Apply Styles From Template:
Bu seenek, Proteus program ile birlikte yklenen ISIS ortam tasarm alan
ablonlarndan seileni altmz tasarm alanna uygular. Bu seenek
altrldnda karmza gelen (ekil 2.48) pencereden ablon dosyas seilir
ve A butonuna tklanrsa, bu ablon ayarlar o anda allan dosyaya
uygulanr.

ekil 2.48: Apply Styles From

Template" penceresi

Kendimize zel bir ablon hazrladk ise; bu ablon Template - Save Design as
Template seenekleri kullanlarak bir isim altnda kaydedilir ve dier btn
almalarda Apply Styles From Template seenei ile arlarak
kullanlabilir.

Save Design as Template: Schematic Capture (ISIS) ortamnda tasarm alan zerinde yapm olduumuz her trl
dzenleme; grafik stilleri, yaz stilleri, renkler, balant noktalar genilii, zgara ayarlar, alma sayfas genilii
ayar, vb. gibi ayarlar bu seenek kullanlarak bir dosyada saklanabilir. Bu seenek altrldnda karmza (ekil
2.48deki gibi) Windows dosya kaydetme penceresi gelir ve kaydedilen konum olarak;
C:\Program Files\Labcenter Electronics\Proteus 8 Demonstration\Templates
klasr ierisine bir isim verilerek DTF uzantl olarak kaydedilir. Daha sonra bu kaydedilen ayarlar, Template Apply Styles From Template seenekleri altrldnda yeni bir tasarm alan oluturulurken kullanlabilir.
2.3.10. System Mens
Bu men ISIS ortamnn sistem (animasyon, simlasyon, editr, sayfa, ksayol tuu, vb. gibi) ayarlarn yapmak iin
kullanlr. Bu mennn alt seenekleri ekil 2.49da gsterilmektedir.
System Settings: Bu seenek altrldnda karmza ekil 1.6'da verilen pencere gelir. Bu pencere zerinde
bulunan sekmelerle, Proteus program sistem ayarlar yaplmaktadr.

ekil 2.49 : System" mens

ekil 2.50:Set Display Options penceresi

Text Viewer: Hata, simlasyon log, vb. gibi mesajlar gsterir.

Set Display Options: Bu seenek altrldnda karmza ekil 2.50deki pencere gelir ve bu pencere aracl ile
ISIS ortam ekran zellikleri ile ilgili ayarlar yaplr. Bu pencere aracl ile yaplabilecek olan ayarlar aada
verilmitir:

Graphics Mode: allan bilgisayarn garfik modu tercihi yaplr. rnein OpenGL desteine sahip ekran kartl
bir bilgisayarda bu seenek onaylanr.
Auto-Pan Animation: Problemsiz bir animasyon iin imkn salar.
Highlight Animation: Animasyon hz ayarlar yaplr.
Set Keyboard Mapping: Bu seenek, ISIS ortam ana men alt seeneklerine ksayol tular tanmlamak iin
kullanlr. Bu tanmlama ilemi, ekil 2.51de gsterilen pencere aracl ile yaplmaktadr.
26

Bu pencerede;
Command Groups
Available Commands
Key sequence for selected command

Alt seeneklerine ksayol tuu atanacak ana men seilir.

Ksayol tuu atanacak seenek belirlenir.

Atanacak ksayol tuu ya da tular girilir,

ekil 2.51: Edit Keyboard Map" penceresi

ekil 2.52 : Edit Keyboard Map penceresi

Set Property Definitions: Bask devre iin klf yaplarn, simlasyon modelleri iin ise parametreleri zelletirmek
amacyla kullanlr (ekil 2.52). ISIS ortam ktphanesine yeni elemanlar olutururken, oluturulacak olan
elemanlarn genel tanmlama ayarlar yaplr.
Set Sheet Sizes: Schematic Capture (ISIS) ortamnda, tasarm alan boyutlar ayarlanr. Hiyerarik tasarmlarda, yani
birden ok alma sayfas ile yaplan projelerde, bu seenek aktif olan alma sayfasnn boyutlarn ayarlar. Bu
seenek altrldnda karmza ekil 2.53daki pencere gelir ve bu pencere aracl ile istenilen boyut seilir.

ekil 2.53: Sheet Size Configuration" penceresi

ekil 2.54: Sheet Size Configuration penceresi

Set Text Editr: Metin editrne ilikin yaz tipi, yaz tipi stili, yaz boyutu, yaz efekti ve rengi ayarlanr. Bu seenek
altrldnda, dier VVindovvs programlarnda olduu gibi ekil 2.54de gsterilen Yaz Tipi penceresi
karmza gelir ve bu pencere kullanlarak istenilen ayarlar yaplr.
Set Animation Options:
Simlasyon hz, voltaj, akm deer aral, simlasyon
esnasnda eleman bacaklarnn lojik durumunun, hatlarn
voltaj durumlarnn ve hat akm ynlerinin gsterilmesi
gibi animasyon seeneklerinin dzenlenmesini salar.
Bu seenek altrldnda karmza ekil 2.55deki
pencere gelir.

ekil 2.55: Animated Circuits Configuration penceresi

Bu pencerede;

Simulation Speed grubunda;

Frames per Second
Timestep per Frame

Animasyon srasnda saniye bana frame (ereve) says. Yani her bir saniyede
ekrann yenilenme saysn belirler.

Frame (ereve) bana zaman dilimi. Yani her erevede ka adet simlasyonun
ileneceini belirler.
27

Single Step Time

Max. SPICE Timestep
Step Animation Rate

Animation Control Panelindeki Single Step tuu kullanldnda simlasyonun

adm adm ilerleyecei zamandr.

Maksimum SPICE adm aral zaman.

Animasyon adm oran.

Voltage/Current Ranges grubunda;

o

Maximum Voltage: Maksimum voltaj deeri.

Current Threshold: Eik akm deeri.

Animation Options grubunda;

o

Show Voltage & Current on Probes? : Voltaj ve akm probelarn gster.

Show Logic State of Pins? : Pinlerde lojik durumlar gster.

Show Wire Voltage by Colour? : Gerilim olan yolu renkli gster.

Show Wire Current with Arrows? : Akm olan yolu ok ile gster.

SPICE Options" butonuna tkladmzda ise ekil 2.56da gsterilen pencere karmza gelir ve bu pencere
aracl ile simlasyon ayarlar yaplr.
Yukarda anlatlan ayarlarla ilgili nemli ipular:

Animasyon Adm Zaman Kontrol: Simlasyonun gerek zamanl olarak gelimesini iki deiken kontrol eder.
Frames per Second her saniyede ekrann yenilenme saysn belirlerken, Timestep per Frame ise her
erevede ka adet simlasyonun ileneceini belirler. Gerek zamanl uygulamalar iin adm zaman ereve
orannn tam tersine ayarlanmaldr.

Saniyedeki ereve Says: Normalde, ereve hzn ayarlamak gerekli deildir. Varsaylan olarak saniyede 20
ereve deeri, iyi bir bilgisayarda ar yklenmeye neden olmadan dzgn bir animasyon gerekletirilmesini
salar. Ancak animasyonlu komponentlerin kullanmnda hata ayklama yaplrken, bu deeri azaltmak faydal
olacaktr.

erevedeki Adm Zaman: Timestep per Frame" ; hzl devreleri yava, yava devreleri de hzl altrmak
iin kullanlabilir. Gerek zamanl uygulamalar iin adm zaman ereve orannn tam tersine ayarlanmaldr.
Girilen adm zaman her zaman istenilen deere ayarlanabilir. Fakat simlasyonun ayarlanan bu deerde
gerekletirilmesi, her ereve iin ayrlm zaman ierisinde gereken simlasyon durumlarnn hesaplanmas iin
gerekli olan yeterli CPU hzna sahip olunmasna baldr. CPU yknn animasyon boyunca gsterdii deer, bu
iki zamann orann yanstr. Eer CPU hz animasyonu gerekletirmek iin yetersiz ise CPU yk %100 olacak
ve her erevedeki adm zaman azaltlacaktr.

Adm Adm lerleme Zaman: Adm zaman kontrol deikeni Single Step Timedr ve bu Animation Control
Panelindeki Step dmesi kullanldnda simlasyonun adm adm ilerleyecei zamandr.

Set Simulation Options: Simlasyon ayarlarn yapmak iin kullanlr. Bu seenek altrldnda ekil 2.56da
verilen pencere ve seenekler karmza gelmektedir.
Bu pencerede;

Tolerances" sekmesinde;
Absolute current error tolerance
Absolute voltage error tolerance
Charge error tolerance
Relative error tolerance
Minimum acceptable pivot value
Minimum acceptable ratio of pivot
Minimum conductance
Minimum transient conductance
Shunt Resistance

ekil 2.56 : Interactive Simulator

Options" penceresi

28

: Akm hatas tolerans (Amper).

: Voltaj hatas tolerans (Volt).
: arj hatas tolerans (Coulomb).
: Oran hatas tolerans.
: Minimum kabul edilebilir eksen.
: Minimum kabul edilebilir eksen oran
: Minimum kondktans.
: Minimum geici kondktans.
: Kaak diren.

 MOSFET sekmesinde;
MOS drain diffusion area
MOS source diffusion area
MOS channel length
MOS channel width
Use older MOS3 model?
Use SPICE2 MOSFET limiting?

MOS drain yaylma alan (m2).

MOS source yaylma alan (m2).
MOS kanal uzunluu (m).
MOS kanal genilii (m).
Eski MOS3 modeli kullan.
MOSFET snrlayc iin SPICE2 kullan.

2.3.11. Help Mens

Proteus program hakknda renmek istediiniz her eyi bu men altnda bulabilirsiniz. Ksayol tuu F1dir. ekil
2.65de Help mens seenekleri grlmektedir.

ekil 2.57: Help" mens

ekil 2.58: F1 tuu ile arlan ISIS Help" mens

Overview: Help menssnde en stteki seenek olan Overview altrldnda, ekil 2.58de grlen iletiim
penceresi ekrana gelir. Proteus Design Suite 8 ile ilgili yardm penceresidir.
About Proteus 8: Proteus programnn versiyonu, lisans, bo hafza ve iletim sisteminiz hakknda ksaca bilgi veren
bir pencere karnza gelir.
About Qt: Proteus 8 programnn gelitirilme srecinde kullanlan C++ aralar ile ilgili bilgiler veren pencereyi
arr.
Schematic Capture Help: Bu seenek Schematic Capture (ISIS) ortam yardm penceresini arr. Ksayol tuu
F1dir.
Schematic Capture Tutorial: Schematic Capture (ISIS) ortam ile birlikte yklenen rnek devreler iin yardm
penceresi arlr.
Simulation Help: Schematic Capture (ISIS) ortam simlasyonu ile ilgili bilgilerin renilebilecei yardm penceresi
arlr.
Proteus VSM SDK : Proteus VSM SDK hakknda (yeni VSM simlasyon modelleri oluturma) yardm penceresini
ekrana getirir. Yani; grsel sistem modellemede, analog ve dijital model oluturma hakkndaki yardm dosyalarna
ulalmasn salar.
Proteus VSM SDK, ISIS ortamnda simle edilmek zere (DLL program dosyas yazarak) yeni VSM modelleri
oluturmak iin kullanlr.
2.4. SCHEMATC CAPTURE (ISIS) ORTAMI ARA UBUKLARI
Proteus Design Suite 8, Schematic Capture (ISIS) ortamnda aada gsterilen ara ubuklar mevcuttur.
2.4.1. Command Toolbars (Komut Ara ubuu)
Bu ara ubuu 5 paradan olumaktadr. File Project ile Application ara ubuklar; 1 blmde (Balk 1.5in alt
balklar olan 1.5.1 ve 1.5.2de) anlatlmt.
File / Project Commands (Dosya / Proje)
Application Commands (Uygulama)
Display Commands (Ekran ara ubuu)
Editing Commands (Dzen)
Design Tools (Dizayn Aralar)
2.4.2.

Display Commands (Ekran ara ubuu)

Redraw Display: Tasarm alan ekrann refresh yap (yenile)

Toogle Grid: Tasarm alannda zgarann grnp/grnmeyeceini veya eklini belirler.
Toogle False Origin: Tasarm alannda yeni bir orijin noktas belirleme imkn salar.

29

Center At Cursor: Bu dme seildikten sonra, tasarm alannda herhangi bir yere tklanrsa, oras
merkez seilir ve ekran o noktadan merkezlenir.
Zoom In: Tasarm alanndaki grnty bytr.
Zoom Out: Tasarm alanndaki grnty kltr.
Zoom To Area: Tasarm alannda bulunan alma zerinde, seilen bir blmn bytlmesi
(zoom'lama) iin kullanlr
2.4.3. Editing Commands (Dzen Ara ubuu)
Undo Changes: Son yaplan ilemi geri alr.
Redo Changes: Son yaplan geri alma ilemini iptal eder.
Cut To Clipboard: Seilen eleman ya da belirlenen blou keserek, panoya alr.
Copy To Clipboard: Seilen eleman ya da belirlenen blou panoya kopyalar.
Paste From Clipboard: Panodaki eleman ya da blou tasarm alanna yaptrr.
Block Copy: Tasarm alannda seilen bir eleman ya da belirlenen bir blou kopyalayarak oaltr.
Block Move: Tasarm alannda seilen bir eleman ya da belirlenen bir blou baka bir yere tar.
Block Rotate: Tasarm alannda seilen bir eleman ya da belirlenen bir blou istenilen derecede dndrr.
Block Delete: Tasarm alannda seilen bir eleman ya da belirlenen bir blou siler.
Pick parts from libraries: Ktphanede bulunan mevcut elemanlar ierisinden, seilen elemann malzeme
kutusuna eklenmesini ve ayn isme sahip bir eleman mevcutsa seilen elemann bununla yer
deitirmesini salar.
Make Device: Yeni bir eleman oluturmak iin kullanlr.
Package Tool: Tasarm alanndan bir eleman seilir ve bu dmeye tklanrsa, seilen elemann ktphane
bilgileri ve ayrca PCB ayak balantlar ekrana gelir.
Decompose: Seilen elemann pin ve grafikler gibi, bileenlerine ayrlmasn salar.
2.4.4. Design Tools (Dizayn Aralar)
Wire Autorouter: Otomatik balant aktif/pasif. Aktif ise, program balant yollarn kendisi belirler;
pasif ise kullancnn kendisi belirler, (genellikle aktif tercih edilir.) Ayrca, aktif iken her balantnn
izleyecei yolun tam olarak izimine gerek kalmadan, hattn gidecei son noktay gstermenin, izimin
yaplabilmesi iin yeterli olmasn salar.
Search_Tag: Eleman arar ve denk olan elemanlar iaretler.
Property Assignment Tool: Property Assignment Tool penceresini arr, eleman zellikleri ynetimini
salar.
New (Root) Sheet: Yeni bo bir tasarm alan (sheet-katman) aar. Design mensnden istenilene geilir.
Remove/Delete Sheet: allan (aktif olan) tasarm alann (katman) yok eder.
Exit to Parent Sheet: Hiyerarik tasarmda alt alma sayfasna (katmana) geilir.
Electrical Rules Check: Devrede elektriksel hata olup olmadna dair rapor verir.
2.5. Mode Selector Toolbar (Tasarm Ara ubuu)
Bu ara ubuu 3 blmden olumaktadr. Bu blmler: Main Modes, Gadgets ve 2D Graphics ara ubuklardr.
Aada sras ile bu blmler incelenmitir:

30

2.5.1.

Main Modes (Ana Modlar)

Selection Mode: Eleman (component) semek ve dzenlemek iin kullanlr. Fare imleci seim moduna
alnr.
Component Mode: Tasarm alannda kullanlan elemanlarn malzeme kutusunda listelenmesi iin
kullanlr. Ayrca ktphane bileenlerinin ynetimini salar.
Junction Dot Mode: Balant (birleme) noktas koyar.
Wire Label Mode: iletken (hat) balantsn etiketlemek, isimlendirmek iin kullanlr.
Text Script Mode: Metin yazmak iin kullanlr.
Buses Mode: oklu iletken izmek iin kullanlr.
Subcircuit Mode: Hiyerarik dizaynlarda port balant noktalarnn belirtilmesini salar.
2.5.2. Gadgets (Aygtlar)
Terminals Mode: Terminal eklemek iin kullanlr (Power, ground, vb...).
Device Pins Mode: Eleman oluturulmas srasnda kullanlacak pinler (eleman ayaklar) buradan seilerek
yerletirilir.
Graph Mode: Simlasyon grafii oluturmak iin kullanlr.
Active Popup Mode: Bir simlasyon srasnda birden ok pencere ald ise; bu dmeye baslnca, hangi
pencere de deiiklik olur ise, o pencere aktif olur.
Generator Mode: eitli sinyal jeneratrlerini ierir.
Probe Mode: lmlerde kullanlmak zere voltaj ve akm probu ierir. Ayrca Tape komponenti de bu
dme altndadr.
Multimeter Mode: (Virtual Instruments) VSM cihazlar (l aletlerini) listeler ve kullanmmza sunar.
Ayrca simlasyon esnasnda, devredeki herhangi bir komponentin alma durumunun tesbitinde
kullanlr. Bu modu setikten sonra herhangi bir elemana tklayarak alma ve pin durumu parametrelerini
grebiliriz.
2.5.3. 2D Graphics (iki Boyutlu Grafikler)
2D Graphics Line Mode: Tasarm alan zerinde izgi izilmesini salar.
2D Graphics Box Mode: Tasarm alan ekranna dikdrtgensel ekiller izilmesini salar.
2D Graphics Circle Mode: Dairesel ekiller izilmesini salar.
2D Graphics Arc Mode: Yay ekilleri izilmesini salar.
2D Graphics Closed Path Mode: stenen bir geometrik (serbest) ekil izer.
2D Graphics Text Mode: Tasarm alanna yaz yazlmasn salar.
2D Graphics Symbols Mode: Tasarm alannda bulunan sembol dzenlemek veya yeni oluturulan
elemana sembol ismi vermek iir kullanlr.
2D Graphics Marker Mode: Elemanlar iin merkez noktas (orijin) belirlenmesini salar.
2.6. Orientation Toolbar (Yn ve Dndrme Ara ubuu)
Bu ara ubuu 2 blmden oluur. Bu blmler; Rotation (Dndrme Ara ubuu) ve Reflection (Yansma - Ayna
Ara ubuu). Aada srasyla bu blmler incelenmitir:

31

2.6.1.

Rotation (Dndrme Ara ubuu)

Rotate Clockwise: Seilen eleman 90 derece saa dndrr.

Rotate Anti-Clockwise: Seilen eleman 90 derece sola dndrr.
Angle: Dndrme ilemi iin kullanlacak olan ann girilmesini salar.
2.6.2.

Reflection (Yansma - Ayna Ara ubuu)

X-Mirror: Komponentin yatay da (horizontal) yansma (reflection)sn alr. (MIRROR - X)

Y-Mirror: Komponentin dikey de (vertical) yansma (reflection)sn alr. (MIRROR - Y)
2.7. The Animation Control Panel (Animasyon Kontrol Paneli)
Play: Simlasyonu balatr.
Step: Simlasyonu adm adm yapar.
Animasyonu tanmlanan arala bal olarak adm adm gerekletirmek amacyla kullanlr. Bu tua bir
kez baslp braklmas durumunda simlasyon bir adm ilerler. Tua basl tutulmas durumunda ise
animasyon tu braklana kadar devaml olarak ilerler. Adm aral System - Set Animation Options
seenekleri kullanlarak arttrlabilir. Adm araln ayarlama zellii devrelerin davranlarnn daha
yakndan gzlenmesi ve etkilerin ar ekimde grlmesi asndan faydaldr.
Pause: Simlasyonu o an iin durdurur. almaya ara verir. Yani, tekrar bu tua basldnda kald
yerden devam etmek veya STEP tuuna basldnda adm adm gerekletirilmek zere simlasyonu
durdurur. Simlasyon bir kesme noktas ile karlatnda da bu tua baslmasna simlasyonu
duraklatacaktr. Simlasyon klavye zerinde bulunan PAUSE tuuna baslmak suretiyle de duraklatlabilir.
Stop: Simlasyonu durdurur. Bunun sonucunda tm animasyon durdurulur ve simlasyon hafzadan
boaltlr. Tm gstergeler aktif olmayan durumlarna sfrlanr. Fakat harekete geirici elemanlar (anahtar
vb.) mevcut durumlarn korurlar. Simlasyon klavye zerinde bulunan Shift+Break tularna baslmak
suretiyle de durdurulabilir.
2.8. TASARIM ALANI MEN SEENEKLER
Bir nceki konuda ISIS ortam ara ubuklar ve bu ubuklarda yer alan
dmeler ksaca aklanmt! Bu ara ubuklarndan;
Main Modes (Ana Modlar)
Gadgets (Aygtlar)
2D Graphics (iki Boyutlu Grafik)
ara ubuklarna tasarm alan ierisinden de ulalabilme imkan mevcuttur.
Bu ara ubuklarna ve zerlerinde bulunan dmeleri tasarm alannda
alrken ulaabilmek iin;
fare gstergesi tasarm alannn bo bir yerinde iken sa butona basmamz
yeterli olacak ve karmza ekil 4.1'de verilen men seenekleri gelecektir.

ekil 4.1: Tasarm alan ksayol mens

Place
Select All Objects
Clear Selection
Cut To Clipboard
Copy To Clipboard
Paste From Clipboard
Root Sheet

:Tasarm alanna komponent ve nesne yerletirmek iin bu seenek kullanlr.

:Tasarm alan ierisinde bulunan btn nesneleri ve komponentleri seili hale getirir.
:Seili olan nesne ve komponentleri, seili halden kurtarr.
:Tasarm alan ierisinde seili olan nesne ve komponentleri keserek panoya alr.
:Tasarm alan ierisinde seili olan nesne ve komponentleri panoya kopyalar.
:Panoya keserek veya kopyalanarak alnm olan nesne ile komponent varsa, bunlar
tasarm alanna yaptrr.
:Hiyerarik tasarmlarda allan tasarm alanlar aras gei yaplr.

Ayrca tasarm alannda bulunan bir komponentin zerine ok ile gelinip, sa butona basnca ekil 4.2de verilen men
32

karmza gelecektir (Bu men zerinde ilem yaplacak olan komponente gre az da olsa bir deiiklik gsterebilir).

ekil 4.2: Komponent zerinde

ilem yapma men seenekleri

Drag Object: Seilen komponenti tasarm alan ierisinde tamak iin kullanlr.
Edit Properties: Komponentin dzenleme penceresini arr.
Delete Object: Seilen komponenti siler.
Rotate Clockwise: Seilen komponenti saat ynnde 90 derece dndrr.
Rotate Anti-Clockwise: Seilen komponenti saatin tersi ynnde 90 derece
dndrr.
Rotate 180 degrees: Seilen komponenti 180 derece dndrr.
X-Mirror: Seilen komponentin x ekseninde ayna grntsn alr.
Y-Mirror: Seilen komponentin y ekseninde ayna grntsn alr.
Cut To Clipboard: Seilen komponenti keserek panoya alr.
Copy To Clipboard: Seilen komponenti kopyalayarak panoya alr.
Goto Child Sheet: Subcircuit, yani alt eleman varsa, subcircuitin ak emasnn
bulunduu tasarm alann arr.
Goto Part in Design Explorer: Seilen elemann Physical Parlist View
sekmesinde (yani Design Explorer penceresinde) Net balantlarn gsterir.
Highlight Part in PCB Layout: Seilen balantnn PCB emada
klandrlmasn salar.
Display Model Help: Varsa elemann yardm dosyasn arr.

Display Datasheet: Varsa elemann Acrobat Reader (PDF) formatnda datasheetsini arr.
Show Package Allocation: Seilen elemann paket tipini verir.
Operating Point Info: Simlasyon adm adm alma modunda iken; elemann o andaki durumu hakknda bilgi verir.

Configure Diagnostics: zellikle entegrelerin (mikrodenetleyici gibi) ya da baz komponentlerin simlasyon

srasnda birtakm zelliklerini pasif etme gibi ilemler iin kullanlr.
Make Device: Ktphaneye yeni bir eleman oluturup, eklemek iin kullanlr.
Packaging Tool: Seilen elemann zelliklerini ve PCB ayak balantlarn incelemek iin Package Device
penceresini arr.
Decompose: Seilen eleman bileenlerine ayrr.
3. SCHEMATIC CAPTURE (ISIS) le GENEL LEMLER
3.1. PROJE DOSYASINDA TASARIM ALANI OLUTURMA
Proteus Design Suite 8 programndan nceki versiyonlarda ISIS program ayr bir program olduundan; birok
Windows tabanl programda olduu gibi, bo bir tasarm alan programn almas ile birlikte oluturulmaktayd.
Fakat Proteus Design Suite 8 programnda ISIS ve ARES dosyalar bir proje altnda birletirildiinden, ISIS ve ARES
alma alanlar kullanc tarafndan proje dosyas oluturma esnasnda projeye dhil edilir. Bu ilemin nasl yapld,
ilk konuda balk 1.6 da anlatld.
3.2. TASARIM ALANINA SEMBOL (ELEMAN) YERLETRMEK
ISIS ortamnda tasarm alanna komponent (eleman) armann iki kolay yntemi vardr. Bu iki yntemde de
arlacak eleman ncelikle, ekil 3.12de gsterildii gibi kullanc eleman kutusuna alnr. Daha sonra bu eleman
seilerek, fare gstergesi tasarm alannda herhangi bir yere gtrlerek, sol butona baslr.
Tasarm alannda alrken eleman armak iin;
Devices, yani elemanlar kutusunun sol st ksmnda bulunan (ekil 3.12) P (Eleman ktphanesini
gster ve eleman ar) dmesine basnz (ya da men ubuundan Library - Pick parts from libraries
seeneklerini altrnz).

ekil 3.1: Eleman arma

ekil 3.2:arlan elemanlar

P dmesine bastktan sonra, ISIS eleman arma penceresi (ekil 3.3) karnza gelir. Bu pencere blm
33

2.3.8de menlerin anlatld ksmda Pick parts from libraries seenei anlatlrken ayrntl olarak
aklanmt. Yine de hatrlatlmas bakmndan; ekil 3.3de bu pencere verilmitir.
Bu pencerede, Category blmnde ISIS
ortamnda bulunan elemanlarn kategori (grup da
diyebiliriz)leri listelenmitir. Bu kategoriler altnda
elemanlar bulunmaktadr. imdi sra ile ekil 3.2de
kullanc eleman kutusunda listelenen elemanlar
aralm.
ISIS ortamnda bir elemann adn biliyorsanz,
bu eleman armak sadece birka saniyenize mal
olur; fakat biz imdilik elemanlarn adlarn
bilmediinizi varsayarak ileme devam edeceiz.

ekil 3.3: Eleman arma penceresi

ekil 3.3te gsterildii gibi, kategorilerden; Miscellaneousu seiniz ve sa tarafta listelenen elemanlardan,
BATTERY elemannn zerine gelip farenin sol butonuna ift tklaynz. Bu ilemi yaparken, bir gznz
de tasarm alanndaki kullanc eleman kutusunda olsun. Grdnz gibi zerine ift tkladnz eleman bu
kutuya alnmaktadr.
imdi de kategorilerden, Switches & Relays seiniz ve sa tarafta listelenen elemanlardan BUTTON
elemann seerek, sol butona ift tklama yapnz. Sizin de fark ettiiniz gibi bu elemanda kullanc eleman
kutusuna alnm oldu. Bu yntemle, yani kategorilerin altnda listelenen elemanlar inceleyerek ekil 3.2de
isimleri verilen elemanlar kullanc kutusuna arnz. Bu ilem ilk zamanlar zahmetli gelecek ama ISIS
ortamnda bulunan eleman kategorilerini ve isimlerini renmeniz bakmndan ok faydal olacaktr.
ekil 3.2de isimleri verilen elemanlar kullanc kutusuna aldktan sonra, Pick Devices penceresini
kapatnz ve tasarm alanna dnnz.
u ana kadar, tasarm alannda oluturacamz devrenin elemanlarn, kullanc kutusuna (DEVICES) aldk,
imdi de bu elemanlar tasarm alanna tayalm. Kullanc eleman kutusundan BATTERY elemann
seiniz (seme ilemi, fare gstergesi ile zerine geliniz ve sol butona basnz, seili hale gelince bu elemann
zeri mavi renkli bar ubukla kaplanacaktr). Dikkat edilirse, eleman seildikten sonra, seilen elemann
sembol tasarm alan n grn penceresinde gsterilecektir. (Bu durum, ekil 3.2de gsterilmitir.)
Fare gstergesi tasarm alannda herhangi bir yerde iken, sol butona bir kere tklaynz. Grdnz gibi
seilen elemann izdm grnts pembe bir renkte belirecek ve fare imleci kaybolacaktr. Fareyi hareket
ettirdiiniz srece pembe renkli olan elemanda hareket edecektir. Tasarm alan ierisinde eleman
yerletirmeyi dndnz yere gelince farenin sol butonuna tklamanz elemann tasarm alanna
yerletirilmesi iin yeterli olacaktr. Ayn ekilde srasyla dier elemanlar da seiniz ve tasarm alanna
taynz.

ekil 3.4: Tasarm alanna

elemann yerletirilmesi
Tasarm alanna, ismi bilinen bir eleman armak iin;
Library - Pick parts from libraries seeneklerini altrnz (ya da klavyeden P tuuna basnz).
Karnza gelen Pick Devices" penceresinde; Keywords kutusuna BATTERY yazmaya balaynz. BAT
yazdnzda dahi, ismi BAT ile balayan ve ierisinde BAT geen btn elemanlar Results blmnde
listelenmeye balayacaktr.
Bu elemanlardan size gerekli olan seiniz (Schematic Preview blmnden sembolne baknz) ve OK
butonuna basnz.
Setiiniz eleman DEVICES malzeme kutusuna alnmtr.
Tekrar Library - Pick parts from libraries seeneklerini altrnz.
34

 imdi de isim kutusuna nce BU sonra da BUT yaznz ve BUTTON elemann seerek malzeme
kutusuna alnz.
S Bu yntemle dier elemanlar da arnz.
NOT: Eleman arrken; Pick Devices penceresinde, Match Whole Words seeneini onaylarsanz, eleman
yalnzca Keywords kutusuna girilen ismi ile aranr ve Results" blmnde yalnzca bu isimle bulunan elemanlar
listelenir.
3.3. GROUND (GND) VE POWER (BESLEME) SEMBOL YERLETRMEK
GROUND (toprak) ve POWER (besleme-g) sembolleri yukarda anlattmz yntemi kullanmadan, ara dmeleri
ile kolay bir ekilde tasarm alanna yerletirilebilir. Bu ilem iin aada anlatlanlar yapmanz yeterlidir:
Gadgets (aygtlar) ara ubuu zerinde bulunan
(Terminals Mode) dmesine basnz ve kullanc eleman
kutusu ierisinde listelenen terminallerden GROUND u seiniz (ekil 3.5).
Ground (GND) semboln tasarm alannzda istediiniz yere yerletirmek iin farenin iki kere sol dmesine
basnz.
NOT: POWER (besleme-g) sembolnn yerletirilmesi de ayn GROUND yerletirmek gibidir. Yukarda
anlatlanlar ekil 3.6da gsterildii gibi, POWER semboln seerek deneyiniz.

ekil 3.5: Ground (GND) arma

ekil 3.6: Power (besleme) arma

3.4. TASARIM ALANINDAK BR ELEMANI SEMEK

Proteus Design Suite 8 programnda Schematic Capture (ISIS) ortamnda bir eleman semek, olduka kolaydr.
Elemann zelliklerini deitirmek iin tasarm alanna yerletirilmi olmas gerekmektedir. Tasarm alannda bulunan
elemann seilebilmesi iin, fare gstergesi elemann zerinde olmaldr. Fare gstergesi elemann zerine gelince,
kalem eklinden kacak ve ekil 3.20de gsterildii gibi el eklini alacaktr. Bir elemann seilebilecek 4 adet
nesnesi vardr. Bu nesneler: a) Elemann sembol (Id) deeri, b) Elemann kendisi, (c) Elemann deeri (value), (d)
Elemann text (metin) zellikleri. Bu anlatlan durum, ekil 3.7de ayrntl olarak gsterilmitir.

(a)

(b)
(c)
(d)
ekil 3.7: Elemann seilmesi
Bir elemann seilmesi demek, btn nesneleri ile birlikte seilmesi anlamna gelmektedir. Yani ekil 3.7-ada
gsterildii gibi; fare gstergesi bir elemann sembol zerinde iken, semboln etraf saydam krmz dikdrtgenle
evrilir. Bu anda yalnzca elemann sembol deeri seilmitir. Fakat farenin sol butonuna bir kere basarsanz,
elemann btn nesneleri krmz rengi alr ve seilmi olur. Bu durumu uygulamal olarak aklayacak olursak;
Fare gstergesini tasarm alannda bulunan elemann sembol zerine gtrnz. ekil 3.7-ada ki grnt
oluacaktr. Yani elemann sembol (Id) deeri saydam krmz dikdrtgen ile evrilecektir.
Bu durumda eleman deil, elemann sembol seilmi olur.
Farenin sol butonuna basnz ve elemann krmz renk almasn salaynz. Bu durumda eleman seilmi olacaktr.
Eleman seili halden kurtarmak iin ise, fare gstergesini tasarm alannda bo bir alana gtrnz ve bir kere sol
tua basp braknz.
3.5. TASARIM ALANINDAK BR ELEMAN ZERNDE LEM YAPMA
Proteus Design Suite 8 program Schematic Capture (ISIS) ortam, tasarm alannda
yaplacak almalarla ilgili olarak byk kolaylklar salamaktadr. Bir eleman zerinde
nasl bir ilem yaplacak olursa olsun, eleman seilip (ekil 3.7-b) farenin sa butonuna
baslrsa karmza ekil 3.8de verilen men gelecek ve istenilen ilem yaplabilecektir.
ekil 3.8de verilen, tasarm alan zerinde bulunan bir eleman seilip sa butona baslnca
karmza gelen bu mennn seenekleri nceki blm de Tasarm Alan Men
Seenekleri konusunda ayrntl olarak aklanmtr.
ekil 3.8: Eleman zerinde ilem yapma men seenekleri
3.6. ELEMAN ZELLKLERN DETRMEK
35

Tasarm alanna yerletirilmi olan bir elemann varsaym (default) olarak belirlenmi baz zellikleri (isim, deer, vb.
gibi) vardr. Bu zellikler elemann kategorisine ve yapt ie gre farkllklar gsterir. Eleman zelliklerinin
deitirilmesi ilemine Selection Mode, yani Seme - Dzenleme Modu denilir. Tasarm alanna yerletirilmi
olan elemanlarn zellikleri aada anlatlaca zere iki farkl yntemle deitirilebilir:
Ktphaneden, DEVICES kullanc eleman kutusuna RES elemann arnz.
Bu eleman tasarm alannda herhangi bir yere yerletiriniz.
Main Modes ara ubuu zerinde bulunan

(Selection Mode seme modu) dmesine sol tklaynz.

Daha sonra fare gstergesini tasarm alannda bulunan direncin (RES) zerine gtrnz ve ekil 3.7-bde
gsterildii hale getiriniz.
Farenin sol butonuna basnz ve elemann krmz renk almasn (yani seilmesini) saladktan sonra bir kere
daha sol butona basnz. (kinci yntem ise, eleman krmz renk aldktan sonra farenin sa butonuna basnca
karnza gelen (ekil 3.8) menden Edit Properties seeneini semektir.)

ekil 3.9: Diren dzenleme modu

ekil 3.10: Text dzenleme modu

Karnza ekil 3.9da gsterilen Edit Component penceresi gelecektir.

Bu pencerede;
Part Reference: Direncin sembol numaras.
Resistance: Direncin deeri.
Hidden: Onaylanrsa, tasarm alannda sembol ve/veya deeri gsterilmez.
Element: Elemann sembol numarasn yeniden belirler.
Model Type: Direncin modeli, yani analog devre eleman olduu.
PCB Package: Direncin PCB karl.
Exclude from Simulation: Simlasyona dahil etme.
Exclude from PCB Layout: PCB ye dahil etme.
Exclude from Bili of Matrials: Malzeme listesine dahil etme.
Attach hierarchy modle: Hiyerarik olarak eki olup olmadn gsterir.
Hide common pins: Pinlerin tamamn gizler.
Edit aliproperties as text: zellikleri metin olarak dzenlemek iin.
Component Reference kutusundan direncin semboln R5 yapnz.
Resistance kutusundan direncin deerini 1K yapnz (imleci bu kutuya getiriniz ve deeri klavyeden 1K
olarak giriniz).
OK butonuna tklaynz ve tasarm alanna dnnz. Grdnz gibi direncimizin sembol ve deeri
istediimiz gibi deimitir.

Seme modunda iken, fare gstergesi ile tekrar direncin zerine geliniz ve sol butona iki kere tklaynz
36

(yani dzenleme penceresini arnz).

Component Reference sembol kutusunun yannda bulunan Hidden kutusunu onaylaynz ve OK
butonuna tklaynz.
Grdnz gibi direncin sembol tasarm alannda artk gzkmemektedir. Ayn ekilde direncin deerini de
gstermeyebilirsiniz. Bu durum komponentin semboln ve deerini etkilemez, sadece devre emasnda
bunlarn grnmemesini salar.
Tekrar dzenleme penceresini arnz.
Edit ali properties as text seeneini onaylaynz. Edit Component penceresi ekil 3.10da verilen hale
dnecektir. Bu zellik sayesinde isterseniz deiiklikleri text olarak yapabilirsiniz.
NOT: Edit Component" penceresi her komponent iin farkl ekilde olmaktadr.
Led elemannn (LED-GREEN) zelliklerinin deitirilmesi:

DEVICES kullanc malzeme kutusuna ktphaneden LEDGREEN elemann arnz.

Bu eleman tasarm alanna taynz.

ekil 3.11: LED-GREEN iin Edit

Component, yani dzenleme
penceresi

Seme modunda iken fare gstergesi ile zerine gidiniz ve iki

kere sol tklaynz.

Karnza ekil 3.11de gsterilen Edit Component penceresi

gelecektir. Bu pencere aracl ile led diyodun; semboln, adn,
iletime geme gerilimini, ektii akm, PCB karln, vb. btn
zelliklerini dilediiniz ekilde ayarlayabilirsiniz. Bu pencerede
gerekli deiiklikleri yapnz ve OK" butonuna tklaynz.
Tasarm alanna dndnzde grdnz gibi istediiniz
deiiklikler yaplmtr.

3.7. TASARIM ALANINDAK BR ELEMANI TAIMAK

Schematic Capture (ISIS) ortamnda bir elemanla ilgili ilem yaplacak ise, nce o elemann yukarda anlatld gibi
seili hale getirilmesi gerekir. Daha sonra elemann tanmas ilemine geilir ve bu ilem iki farkl yntemle
yaplabilir:

Elemann fare gstergesi ile tanmas

Tasarm alanna ktphaneden 7805 elemann (ya da herhangi bir eleman) arnz.
Bu eleman tasarm alannda bo bir alana yerletiriniz.
Fare gstergesini elemann zerine gtrnz. Bu durumda elemann evresi saydam krmz bir
dikdrtgen ile evrilecektir.
Farenin sol tuuna basp braknz, yani eleman seili hale getiriniz. (Bu ilemden sonra eleman krmz
rengi alm olmaldr.)

ekil 3.12: Elemann tanmas

Eleman seili hale geldikten sonra, fare gstergesi yine elemann zerinde iken sol tua basnz (bu sefer
brakmaynz) ve eleman tamak istediiniz yere kadar srkleyiniz.
Eleman tamak istediiniz yere gelince farenin sol tuuna basmaktan vazgeiniz.
lemi sonlandrmak iin, fare gstergesini tasarm alannda bo bir alana gtrnz ve bir kere sol butona
basnz.

Elemann Drag Object seenei ile tanmas

37

 Eleman kutusuna ktphaneden bir eleman arnz.

Bu eleman tasarm alannda bo bir alana yerletiriniz.
Fare gstergesi ile elemann zerine gidiniz ve elemann evresinin saydam krmz dikdrtgen ile
evrilmesini salaynz.
Bu durumda iken, fare gstergesinin sa butonuna basnz ve karnza gelen menden Drag Object
seeneini (ekil 3.8) seiniz.
Eleman pembe bir renk alacak ve tanmaya hazr hale gelecektir. Fare gstergesini hareket ettirerek
eleman tamak istediiniz yere gtrnz ve sol butona basp-braknz.
Eleman seili durumdan kurtarmak iin fare gstergesini tasarm alannda bo bir yere gtrnz ve sol
butona basp-braknz.

Elemann

(Block Move) ara dmesi kullanlarak tanmas

Tasarm alanna ktphaneden 7805 elemann (ya da herhangi bir eleman) arnz.
Bu eleman tasarm alannda bo bir alana yerletiriniz.
Fare gstergesini elemann zerine gtrnz ve farenin sol tuuna basp braknz, yani eleman seili hale
getiriniz. (Bu ilemden sonra eleman krmz rengi alm olmaldr.)
Dzen Ara ubuu zerinde bulunan,

(Block Move - Blok Tama) dmesine basnz

Tama dmesine bastktan sonra seili olan eleman ereve ierisine alnacak ve fare gstergesi sa alt
kesine ilitirilecektir.
Fare gstergesini tasarm alannzda herhangi bir yere tayarak sol butona basp-braknz.
Eleman tama ilemi sonlandrlmtr, baka bir yere tamak iin yine ayn yntemi kullanabilirsiniz.
3.8. BR ELEMANI DNDRMEK / MIRROR YAPMAK
Bir eleman seme ilemini rendikten sonra, dndrme ve mirror yapma ilemi olduka kolay olacaktr. ISIS
ortamnda eleman, iki yntemle dndrlebilir veya mirror yaplabilir. Bunlardan birincisi, eleman daha kullanc
eleman kutusunda (DEVICES) iken; kincisi ise, tasarm alanna tandktan sonradr.

Eleman kutusundaki bir elemann dndrlmesi:

ekil 3.13de gsterildii gibi eleman kutusunda bulunan eleman seili hale getiriniz.
Rotation (Dndrme) ara ubuunda bulunan C ya da O dmesine basnz. Bu dmelere her
basnzda eleman 90o saa veya sola dndrlecektir. Elemann durumu da tasarm alan n grn
penceresinde gsterilecektir.

ekil 3.13: Elemann dndrlmesi ve mirror yaplmas

Tasarm alanndaki bir elemann dndrlmesi:

Eleman seili hale getiriniz.

Fare gstergesi eleman zerinde iken sa butona basnz ve alan menden (ekil
3.14) ka derecelik bir dndrme ilemi yapacaksanz, onu seiniz.
ekil 3.14: Elemann dndrlmesi ve mirror

Eleman kutusundaki bir elemann mirror yaplmas:

38

 ekil 3.13de gsterildii gibi eleman kutusunda bulunan eleman seili hale getiriniz.
Reflection (Yansma - Ayna) Ara ubuunda bulunan

(yatay) ya da

(dikey) dmesine basnz.

Tasarm alanndaki bir elemann mirror yaplmas:

Eleman seili hale getiriniz.
Fare gstergesi eleman zerinde iken sa butona basnz ve alan menden (ekil 3.14) hangi mirror
ilemini yapacaksanz, onu seiniz.

3.9. TASARIM ALANINDAK BR ELEMANI SLMEK

Bir eleman silmek iin mutlaka seilmi olmaldr. Hatrlayacanz gibi seilen bir eleman krmz renk almakta idi.
1. yntem:
Eleman seili hale getiriniz.
Klavyeden Del" tuuna basnz
2. yntem:
Eleman seili hale getiriniz.
Fare gstergesi eleman zerinde iken sa butona basnz ve alan menden (ekil 3.14) Delete Object
seeneini seiniz.
3. yntem:
Eleman seili hale getiriniz.
Edit Toolbar ara ubuu zerinde bulunan

(Block Delete) dmesine basnz.

NOT: Sildiiniz elemann dier elemanlar ile var olan balant yollar da silinecektir. Yanllkla silinen bir eleman
tasarm alanndaki yerine tekrar armak iin Edit - Undo Changes" seenekleri kullanlr.
(Ksayol tuu Ctrl + Z"dir.)
3.10. LETKEN BALANTILARINI YAPMAK
Schematic Capture (ISIS) ortamnda, iki trl iletken balants yapmanz mmkndr. letkenleri manuel (el ile) ya
da otomatik olarak balayabilirsiniz. Default (varsaym) deer olarak otomatik balant modu aktiftir. El ile izim ile
otomatik izim arasnda baz farkllklar vardr. Otomatik izimde balantsn yapacamz iki pin zerine gidip sol
tklama yapmanz yeterli olacaktr. ISIS bu iki "okta arasndaki balanty en uygun ekilde yapacaktr. El ile izimde
ise salayacanz iki pin arasndaki yolu kendiniz belirleyebilir, istediiniz ay kullanabilirsiniz.
izim srasnda izim modunu deitirmek olduka kolaydr. izim srasnda klavyeden W tuuna basmanz
yeterlidir. kinci yntem ara dmelerinden
(Wire Autorouter) dmesine basmak; nc yntem ise, menden
Tool - Wire Autorouter seeneklerini altrmaktr.
Kullanc eleman kutusuna (DEVICES) ktphaneden, RES eleman arnz.
Tasarm alanna birka tane RES eleman yerletiriniz.
Tasarm alanna elemanlar yerletirme ilemi bittikten sonra, fare gstergesini direncin bir pini zerine
getiriniz ve sol tua basp braknz. Fare gstergesini dier bir direncin pini zerine srkleyiniz ve yine sol
tua basnz. ki eleman arasndaki iletken balants bylelikle yaplm oldu.
Bir pinden bir iletkene balant yaplacak ise, fare gstergesi nce eleman pini zerine gtrlr ve fare
gstergesi kalem eklini alr. sol tua basp braklarak, fare gstergesi iletkene doru srklenir, iletkenin
zerine gelince fare gstergesi tekrar saydam krmz bir renk almaldr. Farenin sol tuuna baslp-brakld
anda balant tamamlanm olur.
3.11. LETKEN (BALANTI HATTI) ZELLKLERN DETRMEK
Schematic Capture (ISIS) ortamnda iletken zelliklerini deitirmek, ekil 3.30'da verilen men seenekleri aracl
ile yaplmaktadr. Bu men; fare gstergesi ile hattn zerine gidilip, fare gstergesi (yani kalem) yeil rengi alnca ya
da iletken zerinde saydam krmz bir karecik olutuunda, farenin sa butonuna baslnca kmaktadr, iletkenin
btn zellikleri de bu men seenekleri sayesinde deitirilebilmektedir.

39

Drag Wire: letkeni tar.

Edit Wire Style: letken zelliklerini (stil, renk ve kalnlk gibi)
deitirilebileceimiz iletken dzenleme penceresini arr.
Delete Wire: letkeni siler.
Place Wire Label: letkeni etiketler. (VCC/VDD, GND/VSS veya sizin
belirleyebileceiniz bir etiketleme yapar.)
ekil 3.15: iletkeni (hatt) silmek
ve zelliklerini deitirmek

Show All Wire Labels: Tm balant isimlerini grnr yap.

Hide All Wire Labels: Tm balant isimlerini gizle.
Goto Child Sheet: Semboln alt katmanda bir

Goto Part in Design Explorer: letkenin hangi eleman pinlerine bal olduunu gsteren Physical Netlist View
sekmesi alr.
Highlight Part in PCB Layout: Seilen iletkeni ve bal olduu eleman pinlerini, btn hat boyunca klandrr ve
grntsn yaklatrr.
Highlight Net on Schematic: Seilen iletkeni ve bal olduu eleman pinlerini, btn hat boyunca klandrr ve
grntsn yaklatrr.
Highlight Net on PCB Layout: Proje dosyasnda PCB almada varsa; bu seenek altrldnda PCB emada bu
iletken ve bu iletkene bal bulunan dier hatlar klandrlr.

Bir iletkeni silmek:

ISIS ortamnda izilmi bir iletkeni silmek, ayn eleman silme ileminde olduu gibi ok kolaydr. Bir iletkeni silmek
iin;
Fare gstergesini (kalemi) silmeyi dndnz hattn zerine getiriniz.
Fare gstergesi (yani kalem) yeil rengi alnca ya da iletken zerinde saydam krmz bir kare oluunca,
ard ardna iki kere sa butona basnz. (Ya da birinci sa butona basmada karmza kan ekil 3.15teki
menden Delete Wire seenei seilir.)
stenen iletken bylece silinmi olacaktr.

Bir iletkenin zelliini (stil, renk veya kalnln) deitirmek:

Bilgisayar ortamnda bir elektronik devrenin emas izilirken baz durumlarda iletkenlerin renk, kalnlk veya
stillerinin farkl olmas gerekebilir. Bu gibi durumlarda aada anlatlan ilemleri srasyla uygulamanz yeterlidir:
Selection Mode

Seme ve dzenleme moduna geiniz.

Fare gstergesini rengini (veya baka bir zelliini) deitirmeyi dndnz iletkenin zerine getiriniz ve
farenin sa butonuna basnz.
Karnza ekil 3.15de verilen men gelecek ve bu menden Edit Wire Style seenei seilmelidir.
Karnza ekil 3.16da verilen pencere gelecektir. Bu pencere kullanlarak iletkenin stili, kalnl ve rengi
deitirilebilir.
Follow Global seenekleri yanndaki onay kutusuna tklaynz ve onaylar kaldrnz.
Aktif hale gelen zellikleri, ekil 3.17de gsterildii gibi belirleyiniz ve OK dmesine basnz.

ekil 3.16: iletken zelliklerini deitirme

ekil 3.17: iletken zelliklerini belirleme

40

3.12.

BALANTI NOKTASI (JUNCTION) YERLETRMEK

Schematic Capture (ISIS) ortamnn gzel yanlarndan birisi de balant noktalarn otomatik olarak eklemesidir.
Birbirine balanmasn istediiniz iletkenlere balant noktas program tarafndan oluturulmaktadr. Fakat baz
durumlarda, bizim tarafmzdan da balant noktas oluturmamz gerekecektir. Bu gibi durumlarda;
Main Modes (Ana Modlar) ara ubuunda bulunan

(junction Dot Mode) dmesine basnz.

Fare gstergesini tasarm alannda balant noktasn yerletirmeyi dndnz yere srkleyiniz ve sol
tklaynz.

Balant noktasn tamak

Balant noktasn seili hale getiriniz. (Fare gstergesini zerine gtrnz ve bir kere sa butona
basnz, krmz olduu anda seili hale gelmi demektir.)
Fare gstergesi yine balant noktasnn zerinde iken sol butona basl tutarak, fare gstergesini balant
noktasn tamak istediiniz yere srkleyiniz ve sol butonu braknz (ayet balant noktasna bal
iletkenler varsa, onlar da tanacaktr).
Balant noktasn seili durumdan kurtarmak iin, fare gstergesini tasarm alan ierisinde bo bir alana
gtrnz ve sol butona bir kere basnz.

NOT: Balant noktasn seili hale getirdikten sonra farenin sa butonuna basarak, karnza gelen menden de
istenilen ilemler yaplabilir.

Balant noktasnn silinmesi

Fare gstergesini silmek istediiniz balant noktasnn zerine gtrnz ve ard ardna iki kere sa
butona basnz.

3.13.

TASARIM ALANINDA BAST BR DEVRE OLUTURMAK VE ALITIRMAK

u ana kadar rendiimiz bilgiler ile ISIS ortamnda artk istediimiz devreyi izebilir ve bu izilen devrenin
almasn izleyebiliriz. Bu bilgiler dorultusunda ilk devremizi aada anlatld gibi oluturabiliriz.
Oluturacamz devre, butona bastmz anda LED diyotumuzun k vermesini salayacaktr.
Ktphaneden BATTERY, BUTTON, LED-BLUE ve RES elemanlarn ararak kullanc malzeme
kutusu blmne alnz. (Ktphanede baz elemanlar ayn isimle birden fazla bulunabilir. Bu durumda
simlasyon ilemi iin ACTIVE zellii olan eleman semelisiniz.)
ekil 3.18de gsterildii zere; DEVICES kutusunda bulunan elemanlardan nce BATTERY elemannn
zerine gelip sol tklaynz ve seili hale getiriniz.
Daha sonra tasarm alannda bo bir alana farenin gstergesini gtrnz ve iki kere sol tklaynz.
Grdnz gibi bu eleman tasarm alanna tanm oldu.
imdi de DEVICES kutusundan BUTTON elemann seili hale getiriniz ve ekil 3.18de gsterildii
gibi, BATTERY elemannn biraz yukarsna gtrnz ve iki kere sol butona basnz. BUTTON
elemann da bu ekilde tasarm alanna tam olduk.

ekil 3.18: Elemanlar aras balant yapmak

ekil 3.18de gsterildii gibi btn elemanlar tasarm alanna taynz.
imdi sra geldi elemanlar aras balant oluturmaya, burada ok dikkatli olmanz gerekiyor. Balant
oluturmaya balamadan nce,
(Component Mode) dmesinin aktif olmas gerekir. Eer aktif deilse,
fare gstergesini zerine gtrnz ve bir kere sol tklaynz.
Daha sonra, fare gstergesini eleman pinleri zerine gtrdnzde ekil 3.18de gsterildii gibi (fare
gstergesine baknz) gstergenin ucunda iareti olutuunda bir kere sol tua basnz ve braknz. imdi,
41

balant yapacanz dier elemann pini zerine gidiniz. Bu pin zerinde yine iareti olutuunda bir kere
daha sol tklaynz. Grdnz gibi iki eleman arasnda balant otomatik olarak yaplm oldu.
ekil 3.19da gsterildii gibi dier elemanlar aras balantlar da yapnz ve devrenizi oluturunuz.

ekil 3.19: Tasarm alannda devre oluturma

ekil 3.19da gsterildii gibi elemanlar aras balantlar yapldktan sonra, imdi sra elemanlarn deerlerini
dzenleme ilemine geldi.
Selection Mode

- Seme moduna geiniz.

ekil 3.20de gsterildii gibi, BATTERY nin deerini 6 V; ekil 3.21de gsterildii gibi, RES diren
deerini 100 (ohm) olarak deitiriniz.

ekil 3.20: BATTERY dzenleme penceresi

ekil 3.21: RES dzenleme penceresi

Elemanlarn deerlerini dzenledikten sonra devremiz almaya, yani simlasyona hazrdr.

Artk simlasyonu balatabiliriz; Animasyon kontrol panelinde bulunan Play () dmesine basnz ve
simlasyonu balatnz.
Simlasyon balad andan itibaren, ekil 3.22de gsterildii gibi Animasyon Kontrol Panelinin yannda
Mesaj Bilgi ubuu, yannda ise Durum ubuunda simlasyon zaman ve CPU kullanm yzdesi
grlecektir.

ekil 3.22: Simlasyon srasnda durum ubuu

Devremizin simlasyon ilemi balamtr. Ancak ledin k verebilmesi iin butona baslmas gerekmektedir.
Butona basma ilemi; fare gstergesini buton zerine gtrp bir kere sol tklama ile yaplmaktadr. Sol tua
bastnz srece buton basl kalacaktr.
Butona baslmad srece, devremizin almasna dair gzle grlr bir olaya rastlanlmayacaktr. Fakat
butona bastnz anda greceksiniz ki LED diyotumuz k vermeye balayacaktr.
ekil 3.23'de grdnz gibi butona bastnz srece, LEDin k verdiini greceksiniz. Butonu
braktnz anda LED snecektir. Bu ilemi birka defa tekrarlaynz.
Simlasyon ilemini durdurmak iin Stop () dmesine basnz.

42

ekil 3.23: Simlasyon baladktan sonra devre.

Eer devreniz yukarda anlatld gibi almyor ise, ilem basamaklarn kontrol ediniz ve hatanz bulmaya
alnz.
3.14.

BUS (OKLU YOL) KULLANMAK

u ana kadar yaptmz rneklerde, elemanlar aras pinden pine balant yaplmtr. Bilindii gibi, bir entegre veya
entegre grubunu dier bir entegre grubuyla balarken, tek iletkenden oluan bus tercih edilir. Bu tr oklu yol
kullanmann en nemli sebebi ise devremizin ok kark bir hale gelmesini nlemek ve hata ayklamasn
kolaylatrmaktr. Schematic Capture (ISIS) ortam, bu tr buslarn izilmesine olanak tanr. Ayn zamanda bus
kullanlarak izilen devreleri de ayn ekilde simle edebilirsiniz. imdi bus kullanlarak bir devre nasl izilir ve
simle edilir adm adm uygulayarak grelim.
Ktphaneden 4017, CLOCK, LED-RED ve RES elemanlarn kullanc eleman kutusuna alnz.
ekil 3.24de gsterildii gibi, elemanlar tasarm alanna yerletiriniz.

ekil 3.24: Elemanlarn tasarm alanna yerletirilmesi

Main Modes (Ana Mod) ara ubuunda bulunan

(Buses Mode) dmesine basnz.

ekil 3.25de gsterildii gibi, tasarm alannda bus oluturunuz.

ekil 3.25: Bus oluturulmas

Eleman pinlerinin bus ile balantsnn yaplmas ilemi aynen iki pinin birbirine balants gibidir. (Fare
gstergesini elemann pini zerine gtrnz, fare gstergesi ucunda ekli oluunca farenin sol tuuna basp
braknz. Fare gstergesini bus zerinde balant yapacanz yere gtrnz ve yine fare gstergesi ucunda
ekli oluunca sol tuuna basp braknz.)

ekil 3.26: Bus kullanlarak yaplm 10 LEDli yryen k devresi

43

 Bus ile balants yaplacak olan btn pinlerin balantsn ekil 3.26da grld gibi yapnz. ekilde ayrca
4017 elemannn 3 nolu pininin bus ile balantsnn olduu hatta Q0 isminin verildii grlmektedir. Yine bu
hattn karsnda bulunan diren ile bus arasnda kalan hattn da isminin Q0 olarak adlandrld grlmektedir.
Bu isim verme ilemi de yle yaplmaktadr: Main Modes (Ana Mod) ara ubuunda bulunan
(Wire Label
Mode) dmesine basnz. Daha sonra bus ile pin arasnda kalan hattn zerine fare gstergesini gtrnz ve
fare gstergesinin ucunda x ekli oluunca sol tklaynz (ya da fare gstergesi ile hattn zerine gelip sa butona
basnz ve karnza gelen menden, Place Wire Label seeneini seiniz). Karnza gelen (ekil 3.27)
pencerede, String kutusuna hattn ismini yazarak, pozisyonunu ayarlayp OK butonuna basnz.

ekil 3.27: Bus ile pin arasnda kalan hattn isimlendirilmesi

ekil 3.26daki devrede 4017 komponentinin 3 nolu pini ile R1 direncinin, busa bal hat isimlerinin Q0
olmasnn sebebi; bus (oklu yol) aracl ile Q0dan Q0a balant olduunun (yani 4017nin 3 nolu pini ile en
stteki diren arasnda balant vardr) ISIS ortamna bildirilmesidir. Bu isimlendirme bizim devremizde sral
olarak verilmesine ramen, sral olmak zorunda deildir. simlendirmeyi istediiniz gibi yapmakta serbestsiniz.
ekil 3.26'da devremizin bitmi ve alan hali grlmektedir. Simlasyona balamadan nce devrenizi kontrol
ediniz ve hi bir balanty unutmadnzdan emin olunuz. Ayrca dzenleme moduna geiniz ve CLOCK
elemannn frekansn 5 Hz. Ve direnlerin deerini de 220 olarak deitiriniz.
Dzenleme modundan knz ve simlasyonu balatnz. ayet devrenizin almasnda bir problem varsa ilem
basamaklarn tekrar kontrol ediniz.
3.15.

BALANTI TERMNAL KULLANMAK

Balant terminalleri; ok byk veya karmak devrelerde elemanlar aras balantnn zor olduu durumlarda
kullanlr. Fakat bizim bu uygulamamzda, devre byk veya karmak olmamasna karn, balant terminali
kullanacaz, Amacmz bu terminalin nasl kullanldn renmektir.
Kolaylk olmas bakmndan bir nceki konunun anlatm srasnda yaptmz 10 ledli yryen k devresini bu
uygulamada da kullanacaz. 4017 eleman ile n diren (zerinden LED) aras balantlar, balant terminali
kullanarak yapacaz.
Ktphaneden 4017, CLOCK, LED-RED ve RES elemanlarn kullanc eleman kutusuna alnz.
ekil 3.24de gsterildii gibi, elemanlar tasarm alanna yerletiriniz.
Gadgets (aygtlar) ara ubuu zerinde bulunan
(Terminals Mode) ara dmesine basnz ve
kullanc malzeme kutusuna gelen (ekil 3.28) terminal balantlarndan DEFAULT u seiniz.
Terminal ularn ekil 3.29da gsterildii gibi ynlerini ve yerlerini ayarlayarak tasarm alanna
yerletiriniz ve balantlarn yapnz.
ekil 3.28: Terminaller

ekil 3.30: Terminalin isimlendirilmesi

ekil 3.29: Balant terminalinin kullanlmas

44

 Balant ularna isim vermemiz gerekiyor. Terminallerin zerine fare gstergesini gtrp iki kere ard
ardna sol butona basnz, karnza gelen ekil 3.30da verilen pencerede String kutusuna terminal
balantsna vermek istediiniz ismi yaznz.
Birbirine balanlmas dnlen her iki terminalin de ismi ayn olmaldr. Ancak bu ekilde balant
terminali oluturulabilmektedir.
Bir nceki konuda anlatld gibi, devrenin geri kalan ksmnn balantlarn yapnz.
Play () dmesine basnz ve simlasyonu balatnz.
3.16.

TASARIM ALANINA TEXT (METN) EKLEMEK

Bir devre emas oluturulduunda, bu emaya ait bir takm bilgilerin (devrenin zellikleri, devreyi izen kiinin ad
gibi) ema zerinde bulunmas gerekebilir. Bu nedenle tasarm alanna text (metin) eklenmesinin ve bu metinin
zelliklerinin istenildii gibi ayarlanmas gerekmektedir. Bu durumda aada anlatlanlar yapmanz yeterli olacaktr:
Tasarm alanna devrenizi oluturunuz. (daha nce oluturmu olduumuz 10 ledli yryen k devresini
kullanabiliriz.)
Ana modlar ara ubuu zerinde bulunan
(Text Script Mode) dmesine basnz ve aktif hale getiriniz.
Fare gstergesini tasarm alan zerinde, metin eklemek istediiniz yere gtrnz ve sol butona basnz.
Karnza gelen ekil 3.31-ada verilen pencereyi kullanarak yazmak istediiniz metni giriniz ve daha sonra
ayn pencerede, Style dmesine basnz, ekil 3.31-bde gsterilen zellikleri belirleyiniz.

ekil 3.31-(a): Text ifadesi oluturma

ekil 3.31-(b): Text ifadesi dzenleme

OK dmesine basarak bu pencereyi kapatnz.

Tasarm alannza metninizin sizin belirlediiniz
zelliklere gre yerletiini grnz. Yazlan
metinlerin tanmas, silinmesi, kopyalanmas
ayn elemanlarda olduu gibidir.

ekil 3.32: Tasarm alanna text (yaz) eklenmesi

3.17.
LOJK DEVRELERDE PN DURUMLARINI GRNTLEMEK
Schematic Capture (ISIS) ortamnda izilen devrenin simlasyonu yaplabildii gibi, ayrca ok grsel ve ok faydal
animasyon zellikleri sunar. zellikle lojik devrelerde simlasyon srasnda pin durumlarnn o andaki durumunu
renmek isteriz, ite ISIS bize bu imkan simlasyon sresince sunmaktadr.

45

ekil 3.33: Pin durumlar pasif

ekil 3.34: Pin durumlar aktif
Bu zellik aktif edildikten sonra ekil 3.33de gsterildii gibi, elemanlarn pinleri zerinde krmz ve mavi renkli
olmak zere kk karecikler olumaktadr. te bu kk kare ekiller bize o pinin o andaki lojik durumunu
gstermektedir.
Pin zerindeki bu kareler;
LOJK DURUM
RENK
1
Krmz
0
Mavi
Balant yok (pasif)
Gri
Hat ekimesi
Sar
Bu zellii aada anlatld gibi aktif ya da pasif yapabiliriz:
System - Set Animation Options seenekleri altrldnda ekrana ekil 3.33(st)te grlen pencere gelir. Bu
pencerede gsterilen, Show Logic State of Pins seenei onaylanrsa simlasyon srasnda pin durumlar gsterilir.
Ayn pencere kullanlarak bu zellik pasif hale getirilebilir. zellik ekil 3.33de pasif, ekil 3.34de ise aktiftir.
Yukardaki iki ekil incelendiinde zellik anlalacaktr.
NOT: Bu zellik genellikle dijital devre simlasyonlarnda kullanlmaktadr.
3.18.

DEVREDE AKIM YNLERN GRNTLEMEK

Simlasyon srasnda akm ynlerinin gsterilmesi, zellikle elektronii yeni renmeye balayanlar iin ok faydal
bir animasyon zelliidir. ekil 3.35 ile 3.36i kyasladnzda bu zelliin ne kadar faydal olabileceini anlam
olursunuz.

ekil 3.35: Akm ynlerini grntleme pasif

ekil 3.36: Akm ynlerini grntleme aktif

Bu zellii bir analog devre zerinde grebilmek iin aadaki admlar uygulamanz yeterli olacaktr.
System - Set Animation Options seeneklerini altrnz.
Karnza gelen pencereden (ekil 3.35(st)) Animation Options blmnden Show Wire Current with
Arrows seeneini onaylaynz ve OK butonuna tklaynz.
Simlasyonu balatnz.
NOT: Bu zellik genellikle analog devre simlasyonlarnda kullanlmaktadr.
3.19.

DEVREDE GERLMLER RENKL GRNTLEMEK

Bu zellii aktif ettiiniz zaman, simlasyon srasnda devre hatlarnda bulunan potansiyel farklar (voltaj
seviyelerini) renkli olarak grebilirsiniz. Analog devrelerde kullanlabilecek olan bu zellik devrenin almas
srasnda kullancya yardmc olur. Pozitif gerilim krmz ile ase (GND) mavi ile ara deerlerdeki gerilimlerde dier
renklerle gsterilir. Bu zellii aktif etmek iin;
46

 System - Set Animation Options seeneklerini altrnz.

Karnza gelen pencereden (ekil 3.35(st)) Animation Options blmnden Show Wire Voltage by
Colour seeneini onaylaynz ve OK" butonuna basnz.
Simlasyonu balatnz.
Simlasyon sonucunu ekil 3.36da grebilirsiniz.
3.20.

ELEKTRKSEL HATALARI KONTROL ETMEK (RULE CHECK)

Bu zellik sayesinde elektronik devre emas hazrlarken basit ve bariz hatalar
yapmanz engellenir.
Bir devrede elektriksel hatann olup-olmadnn test edilmesi iin nce devre
balantlarnn yaplm olmas ve simlasyona hazr hale getirilmesi gerekir. Daha
sonra, men ubuundan Tools - Electrical Rules Check seenekleri altrlr.
Karnza ekil 3.81 de gsterildii gibi bir rapor sunulur. Bu raporda dikkat etmeniz
gereken nokta, en son satrda verilen No ERC errors found. mesajdr. Bu mesaj
bize, tasarm alannda bulunan devrede elektriksel hata bulunamadn
bildirmektedir.

ekil 3.37: Elektriksel hata raporu

3.21.

DEVRENN MALZEME LSTESN IKARTMAK (BOM)

Schematic Capture (ISIS) ortam tasarm alannda yapm olduumuz almann yani elektronik devremizin malzeme
listesini hazrlayp, bize sunabilmektedir. Ayrca ISIS ortamnn hazrlam olduu bu raporu kaydedebilir ya da
kda aktarabiliriz. ISIS ortamnda malzeme listesinin karlmas ilemine ksaca BOM (Bill Of Materials) ad da
verilir.
Malzeme listesinin karlmas, Sekil 3.38de gsterildii gibi

ekil 3.38: Malzeme listesi butonu

Application Commands ara ubuu zerinde bulunan

(Bili of Materials) dmesine baslarak yaplr. Bu dmeye
basldktan sonra, Schematic Capture sekmesinin yannda
malzeme listesini HTML formatnda gsteren Bill of
Materials sekmesi alr. Bu sekme HTML formatnda bir
rapor grntler.

Bill of Materials sekmesinin almasyla beraber aada grntlenen ilave ara ubuu eklenir.

Bu ara ubuundaki seeneklerden yararlanarak, rapor istenirse yazcya gnderilebilecei gibi, istenirse PDF ya da
excel formatna dntrlerek diskte saklanabilir.
3.22.

EMANIN ETL FORMATLARA DNTRLMES

Schematic Capture (ISIS) ortamnda tasarlanan devre, istenirse popler dosya formatlar olan PDF veya BMP
formatna dntrlebilmededir. Bu ilem iin; File - Export Graphics - Export Adobe PDF File veya Export
Bitmap seenekleri altrlr ve alan pencerede uygun dosya yolu ve isim verilerek diske kaydedilebilir.
3.23.

SMLASYON SIRASINDA ELEMANIN DURUMUNU RENMEK

Schematic Capture (ISIS) ortam, simlasyon srasnda tasarm alannda kullanm olduumuz elemanlarn durumunu
gsterme imkan da sunmaktadr. Bu zellik pratik de, sanki devreye l aleti balyormu gibi, hatta daha fazlasn
verebilmektedir. Kullanm aada adm adm anlatlmtr:
Devrenizi tasarm alan zerinde oluturunuz.
Simlasyonu adm modunda altrnz.
Fare gstergesini tasarm alanndaki devrede durumunu renmek istediiniz elemann zerine gtrnz ve
sol butona basp - braknz. (Sol butona basp - brakrken fare gstergesini kaydrmaynz.)
NOT: Bu zellik analog ya da dijital devrelerde olduka ie yaramaktadr. Mikrodenetleyici tabanl simlasyonlarda
dahi olduka sk kullanlan bir zelliktir.

47

4. SCHEMATC CAPTURE (ISIS) ORTAMINDA BULUNAN L ALETLER ve NEML

KOMPONENTLER
Bir elektronik laboratuvarnda bulunabilecek btn cihazlar, Schematic Capture (ISIS) ortamnda sanal olarak
fazlasyla mevcuttur. Analog ve dijital elektronik alannda her trl l aleti, ISIS ierisinde yer almakta ve kullanm
kolayl bakmndan da bizlere ok byk avantajlar salamaktadr.
Schematic Capture ortam ierisinde yer alan l aletlerinin yan sra; gerek laboratuar ortamnda lerek elde
ettiimiz deerlerden faydalanarak ulamaya altmz sonulara, ISIS ortam ierisinde yer alan Simulation
Graph" zellii sayesinde direk ulama imknmz da vardr. Bu zellik sayesinde tasarm alanmzda bulunan
elektronik devremizin sonucunu (ister analog, ister dijital devre olsun; grlt analizi, frekans responsu, fourier
analizi, vb. gibi) grafik olarak ok Kolay bir ekilde izebilme imkn salamaktadr.
Schematic Capture (ISIS) ortamnda bulunan l aletleri ve cihazlar aada verilmitir:
OSCILLOSCOPE
LOGIC ANALYSER
COUNTER TIMER
VIRTUAL TERMNAL
SPI DEBUGGER
I2C DEBUGGER
SIGNAL GENERATOR

PATTERN GENERATOR
DC VOLTMETER
DC AMMETER
AC VOLTMETER
AC AMMETER
WATTMETER

4.1. OSLASKOP (OSCILLOSCOPE)

Osilaskop, elektronik devrelerde istenilen noktalardaki sinyalleri grntleyen bir cihazdr. Ksaca osilaskop, elektrik
sinyallerini gzle grmemizi salar. ekil 4.1de tasarm alannda devreye balanacak olan osilaskobun kapal paneli
grlmektedir. Bu osilaskop drt kanalldr. (Kanal A, Kanal B, Kanal C ve Kanal D)
Osilaskobumuz, dier l aletleri ve cihazlarn da bulunduu
(Multimeter) dmesi altndadr. Osilaskop
arld anda, tasarm alanna ekil 4.1'deki gibi gelmektedir. Daha sonra lm yaplacak noktalara, osilaskobun
balants yaplr. Gerekiyorsa drt kanal birden kullanlabilir. Balant ilemi bitirilip, devrenin son kontrol yaplp
devre altrlr ise, ekrana ekil 4.2deki gibi bir osilaskop paneli gelmelidir. Eer gelmez ise, ana menden Debug
seeneine girerek en alttaki seenek olan Digital Oscilloscope seenei onaylanmaldr. (Osilaskop panelini
grmenizin en kolay yolu, bo bir tasarm alanna ktphaneden osilaskop arn ve Play () dmesine basnz.)

ekil 4.1: Osilaskop

ekil 4.2: Osilaskop paneli

Schematic Capture (ISIS) ortamnda osilaskop, ekil 4.2'den de grlecei gibi ok grsel, drt kanall ve tasarm
alanna birden fazla arlabilecek ekilde dizayn edilmitir. Dolaysyla gerektii kadar sinyali gzle izleyebilme
imknna sahipsiniz. A, B, C ve D kanallar lm ulardr. Osilaskobun devrede gerekli yerlere balants
yapldktan sonra devre altrld anda osilaskobumuz ekrannda sinyalleri gstermeye balayacaktr. Devre
alyor iken, osilaskobun devredeki balant yerleri deitirilemez. Bunun iin devre almasnn durdurulmas ve
osilaskop ularnn bu durumda deitirilerek devrenin tekrar altrlmas gerekir.
Osilaskop zerinde bulunan radyo frekans ayar dmelerine benzer (Volts/Div, Timebase, Y-Pos, Trigger, vb. gibi)
dmeler ile ayar yapmak iin; fare gstergesini dmenin zerine gtrn ve sol tua basl tutarak dmeyi
eviriyormu gibi yapnz.
Osilaskop zerinde bulunan dier dmeler ise push-buton veya switch (anahtar) eklinde almaktadr. Yani farenin
gstergesini dmenin zerine gtrp bir kere sol tua basnz, dmenin kontrol ettii ayarn deitiini
greceksiniz.
48

Osilaskobun teknik zellikleri:

a. Drt kanaldr (Channel A, Channel B, Channel C ve Channel D).
b. A+B ve C+D kanal modlar.
c. Kanal kazanc 2mV/div ile 20V/div arasndadr.
d. Timebase (zaman) aral 0.5s/div ile 200ms/div dir.
e. Drt kanalda da otomatik voltaj seviye tetiklemeli ve kilitlemelidir.
f. AC ve DC kuplaj girileri bulunur.
g. Her bir kanal iin invert (tersleme) dmesi.
h. Fare tekerlei ile zoom yapabilme.
i. Ekrann renklerini ayarlayabilme ve ekran grntsn kt alabilme.
Osilaskop VSM grnts aktif iken, fare gstergesi ile ekran zerine gelinip sa butona basp-braklrsa, karmza
ekil 4.2de osilaskop ekran zerinde gsterilen men gelecektir. Bu men de;
Delete Cursor
Clear All Cursors
Print
Setup

:
:
:
:

mle pozisyonunu siler.

mle pozisyonlarn siler.
Ekran grntsnn kda kts alnr.
Ekran grntsnn renk ayarlar yaplr.

Schematic Capture (ISIS) ortamnda osilaskobun kullanlmas:

1. Tasarm alanndan
(Multimeter) dmesini tklaynz. Kullanc ktphanesinde isimleri listelenen VSM
cihazlar ierisinden osilaskobu tasarm alanna taynz.
2. ema zerinde osilaskop ile ilgili gerekli balantlar yapnz.
3. Play () butonuna tklayarak, simlasyonu balatnz.
4. Hangi kanallar kullanlacak ise o kanaln alma anahtar OFF konumundan kurtarlmaldr.
5. Sinyali en anlalr biimde grebilmek iin Volts/Div ve Timebase ayarlarn yapnz.
6. llen sinyallerin ekline gre osilaskop zerinden AC ya da DC durumu seiniz.
7. Sinyallerin pozisyonlarn ayarlaynz (position).
8. Sinyalleri gzlemledikten sonra devrenin almasn durdurunuz.
9. almay kaydediniz.
4.1.1 UYGULAMA: Osilaskobu Devrede Kullanmak (555 le Kare Dalga Osilatr Devresi)
1. Ktphaneden, 555, BATTERY, CAP, POT ve RES" elemanlarn kullanc malzeme kutusuna arnz
2. Tasarm alanndan
(Multimeter) dmesini tklaynz. Kullanc ktphanesinde isimleri listelenen VSM
cihazlar ierisinden osilaskobu tasarm alanna taynz.
3. Tasarm alanna ekil 4.3de verilen devreyi kurunuz.
4. Devrede kullanlan eleman deerlerini ekil 4.3de gsterildii gibi dzenleyiniz.
5.

dmesine basarak, simlasyonu balatnz (yani devreyi altrnz).

6. Karnza ekil 4.4de gsterilen osilaskop ekrannn gelmesi gerekir. ayet gelmedi ise, ana men ubuu
zerinde bulunan Debug - Digital Oscilloscope seeneklerini altrnz. Karnza gelen osilaskop
panelinden cihazn C ve D kanallarn OFF durumuna alnz.

ekil 4.3: 555li osilatr devresi

49

7. Osilaskobun

A ve B kanallarnn position dmeleri ile

oynayarak sinyalleri ekil 4.4de verilen osilaskop grntsne
gre ayarlaynz. Bu ayar, pozisyon ayar ubuunun konumu
ile oynayarak yapabilirsiniz. (Fare gstergesini pozisyon ayar
ubuu zerine gtrnz, farenin sol dmesine basl tutunuz
ve aa - yukar hareket ettiriniz). Osilaskop ekranndan
sinyalleri izleyiniz. ekil 4.4: Osilatr devresi sinyallerinin osilaskop ile
grntlenmesi

8.
Osilaskob dmelerinin konumlarn deitirerek,
sinyalleri gzleyiniz ve bu dmelerin grevlerini reniniz.
9. Devre simlasyonu devam ederken, fare gstergesini devrede bulunan potansiyometrenin stnde ve altndaki
(yuvarlak ve ierisinde ok bulunan) deer artrma ve azaltma dmeleri zerine getiriniz ve farenin sol
dmesine basnz. Osilaskop ekranndan deiimleri gzlemleyiniz.
10. Devrenin almasn durdurunuz. Devrede bulunan diren ile kondansatrlerin deerlerini deitiriniz ve
devrenizin almasn tekrar inceleyiniz.
4.2. DJTAL ZAMAN SAYICI (COUNTER TIMER)
Counter Timer (zaman sayc) dijital cihaz, ok amal olarak kullanlabilir. Zaman aralklarn lebildii gibi,
frekans ve pals saysn da lebilir. Ska, CLK giriine balanan hattaki lojik sinyalin deiim saysn lme ve
ekrannda dijital olarak gsterme amal kullanlr. CE pini ise, frekans saycnn Control Enable'dr, yani aktif etme
ucudur. RST pini ise, counter timern RESET etme giriidir.

ekil 4.5: Counter Timer

ekil 4.6: Counter Timer simlasyon ekran

Counter Timer cihaznn destekledii ilem modlar unlardr:

Zamanlayc modu
(saniye), kararllk 1 us.
Zamanlayc modu
(saat, dakika, saniye), kararllk 1ms.
Frekansmetre modu, kararllk 1 Hz.
Sayc modu - maksimum sayma miktar 99.999.999
Ayrca Counter Timer cihaz almas esnasnda, VSM grnts zerinden manuel olarak Reset atlabilmesine,
polarite deiiklii yaplabilmesine ve en nemlisi alma modunun deitirilebilmesine imkn vermektedir.
Counter Timer cihaznn zaman aral lme modunda kullanlmas:
1. Tasarm alanna
(Multimeter) dmesini kullanarak Counter Timer cihazn arnz.
2. Eer devrenizde kullanlmas uygunsa, CE (clock enable) pinini zaman kontrol edecek sinyale, RST (reset)
pinini ise zaman resetleyecek sinyale balaynz. Gerekli deil ise bota braknz.
3. Seme ve dzenleme (Selection Mode) modunda iken, Counter Timer cihaznn ayarlarn yapnz.
4. CE ve RST fonksiyonlar iin, gerekli lojik sinyal polaritelerini seiniz.
5. Simlasyonu balatnz.
Counter Timer cihaznn dijital sinyal frekans lme modunda kullanlmas:
1. Tasarm alanna
(Multimeter) dmesini kullanarak Counter Timer cihazn arnz.
2. CLK (clock) pini balantsn yapnz. Frekans modunda, CE (clock enable) ve RST (reset) pinleri
kullanlmaz.
3. Seme ve dzenleme (Selection Mode) modunda iken, Counter Timer cihaz iin frekans modunu seiniz ve
gerekli ayarlarn yapnz.
4. Dzenleme penceresini kapatnz ve simlasyonu balatnz.
Counter Timer cihaznn dijital pals sayc modunda kullanlmas:
Tasarm alanna
(Multimeter) dmesini kullanarak Counter Timer cihazn arnz.
CLK pinini pals gelecek pine balaynz.
Eer devrenizde kullanlmas uygunsa, CE (clock enable) ve RST (reset) pin balantlarn yapnz.
Seme ve dzenleme (Selection Mode) modunda iken, Counter Timer cihaznn ayarlarn yapnz.
Dzenleme penceresinden Counter Modeu seiniz ve CE ile RST fonksiyonlar iin polarite ayarlarn
yapnz.
6. Simlasyonu balatnz.
1.
2.
3.
4.
5.

50

4.2.1.

UYGULAMA: Counter Timer Frekansmetre Modunda altrmak

) dmesine basarak, kullanc malzeme kutusunda listelenen sinyal retelerinden

DCLOCK isimli olan kare dalga retecini tasarm alanna taynz.
2. COUNTER TIMER cihazn B (Multimeter) dmesini kullanarak, Instruments kutusundan tasarm
alanna taynz.

1. Generator Mode (

ekil 4.7: Frekansmetre uygulamas

3. ekil 4.7 'de verilen devreyi tasarm alan zerinde oluturunuz.

4. DCLOCK elemannn dzenleme penceresini arnz ve karnza gelen (ekil 4.8) pencerede,
Frequency kutusuna 100 yaznz ve OK butonuna basnz. Yani DCLOCK retecinin frekansn 100
Hz olarak ayarlaynz.

ekil 4.8: Digital Clock dzenleme penceresi

ekil 4.9: Counter Timer" dzenleme penceresi

5. COUNTER TIMER dzenleme penceresini arnz ve karnza gelen (ekil 4.9) pencereden;
Operating Mode seeneini Frequency olarak deitiriniz.

6. Simlasyonu balatnz ve frekansmetreyi gzleyiniz.

4.3. VOLTMETRE (VOLTMETER)

Devrede iki nokta arasnda ki DC veya AC gerilim lmek iin kullanlr. ISIS ortam
ierisinde DC ve AC gerilimleri lmek zere iki adet voltmetre bulunmaktadr. Bizim
lm yapacamz devrede ki, gerilimin ekli ve byklne gre dzenleme penceresi
kullanlarak ayar yaplr. Bu voltmetreler ile mikro Volt seviyesindeki sinyaller bile ok
hassas bir ekilde llebilir. Tasarm alannda birden ok voltmetre kullanabilirsiniz.
ekil 4.10: dc ve ac Voltmetre

4.3.1. UYGULAMA: Voltmetreyi Devrede Kullanmak

1. Ktphaneden BATTERY ve RES elemanlarn kullanc eleman kutusuna arnz.
2. ekil 4.13da verilen devreyi tasarm alanna kurunuz. DC Voltmetreyi
(Multimeter) dmesini
kullanarak, Instruments kutusundan tasarm alanna taynz ve devrede gsterilen yere balaynz. (DC
Voltmetre kullanlmasnn sebebi, devrede besleme olarak DC kaynak kullanlm olmasdr.)
3. ekil 4.11de gsterildii gibi besleme gerilimini 10 Volt; ekil 4.12de gsterildii gibi direncin deerini 1K
olarak deitiriniz.
4. Men ubuu zerinde bulunan System - Set Animation Options seeneklerini altrnz ve karnza gelen
pencerede, Show Wire Voltage by Colour ile Show Wire Current With Arrows seeneklerini onaylaynz.
(Bu seenekleri onaylamamzn sebebi, simlasyon srasnda hatlarn gerilim deerine gre renk almas ve
akm ynlerinin oklarla gsterilmesini salamaktr.)

51

ekil 4.11: BATTERY dzenleme penceresi

ekil 4.12: RES dzenleme penceresi

5. Simlasyonu balatnz ve voltmetreyi gzleyiniz. ekil 4.14de verildii gibi, devredeki hatlarn sahip olduu
potansiyel fark seviyesine gre renklendirilmektedir. (Pozitif voltaj krmz, ase seviyesi mavi.) Ayrca
devredeki hatlardan geen akmlarnda ynleri oklarla gsterilmektedir.
6. Simlasyonu durdurunuz, BATTERY DC kaynan ALTERNATOR AC kayna ile; DC Voltmetreyi de
AC Voltmetre ile deitiriniz ve devreyi tekrar simle ediniz. Simlasyon srasnda voltmetre panelinden de
greceiniz gibi, gerilim deeri devaml deiecektir. nk AC besleme kullanldnda bu durum
kanlmazdr. (AC kaynan frekansn artrrsanz, voltmetre deerinin sabit kaldn grrsnz.)

ekil 4.13: Tasarm alanna kurulacak devre

ekil 4.14: Simlasyon

baladktan sonra

4.4. AMPERMETRE (AMMETER)

Devreden veya baland koldan gemekte olan akm ler. ISIS ortam ierisinde DC ve AC
akmlar lmek zere iki adet ampermetre bulunmaktadr. lm yapacamz devredeki,
akmn ekli ve byklne gre dzenleme
penceresi kullanlarak ayar yaplr. Bu ampermetreler ile mikro Amper seviyesindeki akmlar bile
ok hassas bir ekilde llebilir.
ekil 4.15'de DC ve AC Ampermetrenin ekli grlmektedir. Tasarm alannda birden ok
ekil 4.15:DC ve AC
Ampermetre
ampermetre kullanabilirsiniz.
4.4.1. UYGULAMA: Ampermetreyi Devrede Kullanmak
1. Ktphaneden BATTERY ve RES elemanlarn kullanc eleman kutusuna arnz.
2. ekil 4.16da verilen devreyi tasarm alanna kurunuz. DC Ampermetreyi
(Multimeter) dmesini
kullanarak, Instruments kutusundan tasarm alanna taynz ve devrede gsterilen yere balaynz. (DC
Ampermetre kullanlmasnn sebebi, devrede besleme olarak DC kaynak kullanlm olmasdr.)
3. Besleme gerilimini 10 Volt; direncin deerini 2.2K olarak deitiriniz.
4. Men ubuu zerinde bulunan System - Set Animation Options seeneklerini altrnz ve karnza gelen
pencerede, Show Wire Voltage by Colour ile Show Wire Current With Arrows seeneklerini onaylaynz.
(Bu seenekleri onaylamamzn sebebi, simlasyon srasnda hatlarn gerilim deerine gre renk almas ve akm
ynlerinin oklarla gsterilmesini salamaktr.)

ekil 4.16: Tasarm alanna kurulacak devre

ekil 4.17: Simlasyon baladktan sonra

5. Simlasyonu balatnz ve ampermetreyi gzleyiniz. ekil 4.50de gsterildii gibi, ampermetre 0.00 deerini
gsterecektir. Ama devreyi incelediimizde; bu durumun imknsz olduu, devreden kk de olsa bir akmn
gemesi gerektiini grrz. Ampermetrenin 0.00 deerini gstermesinin nedeni ise, Amper kademesinde
olmasndandr.
6. Simlasyonu durdurunuz ve ampermetreyi ekil 4.51de gsterildii gibi Milliamps kademesine alnz ve OK"
dmesine basnz.
52

ekil 4.18: Ampermetre dzenleme penceresi

ekil 4.19:Simlasyon baladktan sonra

7. Simlasyonu balatnz ve ampermetreyi gzleyiniz. ekil 4.19da verildii gibi, artk ampermetremiz
devreden geen akm gstermektedir. Simlasyon srasnda devredeki hatlarn sahip olduu potansiyel fark
seviyesine gre renklendirilmektedir. (Pozitif voltaj krmz, ase seviyesi mavi.) Ayrca devredeki hatlardan
geen akmlarnda ynleri oklarla gsterilmektedir.
8. Simlasyonu durdurunuz, BATTERY DC kaynan ALTERNATOR AC kayna ile DC Ampermetreyi
de AC Ampermetre ile deitiriniz ve devreyi tekrar simle ediniz. Simlasyon srasnda ampermetrenin
panelinden de greceiniz gibi, akm deeri devaml deiecektir, nk AC besleme kullanldnda bu
durum kanlmazdr. (AC kaynan frekansn artrrsanz, ayn gerek hayatta olduu gibi ampermetre
deerinin sabit kaldn grrsnz.)
4.5. SAAT RETEC (CLOCK)
zellikle lojik devreler iin istenilen frekansta ve sabit genlikte kare dalga sinyal retmek iin kullanlr. (Genlik 5
volttur.)
ekil 4.20'de clock retecinin tasarm alanndaki ekli grlmektedir. Bu ekilden de
grld zere tek pini vardr ve bu pin sinyalin uygulanaca yere balanr. Bu component
ktphane ierisinde, Simulator Primitives kategorisi altnda bulunmaktadr.
ekil 4.20: Clock reteci

4.5.1.

UYGULAMA: Saat retecini Devrede Kullanmak

1. Ktphaneden CLOCK komponentini eleman kutusuna arnz.
2. Osilaskop komponentini
(Multimeter) dmesini kullanarak,
Instruments kutusundan tasarm alanna taynz ve ekil 4.21de verilen
devrede gsterilen pin balantlarn yapnz.

ekil 4.21: Kare dalga sinyal reteci

3. CLOCK komponenti iin ekil 4.22de gsterilen ayarlar yapnz. (Frekans 10 Hz. olarak ayarlaynz.)
4. Simlasyonu balatnz ve osilaskop dme konumlarn ekil 4.23de gsterildii gibi ayarlaynz. Kare dalga
sinyali ekranda grnz.

ekil 4.22: Clock" dzenleme penceresi

ekil 4.23:Devrenin osilaskop grnts
5. Simlasyonu durdurunuz ve saat retecinin frekansn deitirip, simlasyonu tekrarlaynz.
4.6. LOJK PROB & BYK LOJK PROB (LOGICPROBE)
Bu komponent lojik devrelerde kullanlr ve baland noktann lojik seviyesini gsterir. ki eidi vardr, bunlar:
LOGICPROBE ve LOGICPROBE(BIG)dir.

ekil 4.24: Logicprobe

53

Bu iki komponentini yalnzca boyut fark vardr, kullanm ve ilev

bakmndan farklar yoktur. ekil 4.24de tasarm alanna arlan lojik
ekil 4.25: Logicprobe simlasyon grnts
problar grlmektedir. Bu komponentlerin her ikisi de ktphane ierisinde,
Debugging Tools kategorisi altnda bulunmaktadr.
Lojik problar simlasyon esnasnda balandklar noktann lojik seviyesini ekil 4.25de gsterildii gibi; krmz lojik
1, mavi ise lojik 0 temsil etmektedir.
4.6.1. UYGULAMA: Lojik Probu Devrede Kullanmak
1. Ktphaneden 7SEG-BCD, 74LS390, LOGICPROBE elemanlarn
kullanc eleman kutusuna arnz.
2. Tasarm alanna ekil 4.26da verilen lojik devreyi kurunuz.
3. 74LS390 entegresinin 1 nolu (CKA) pinine balanan CLOCK

ekil 4.26: 0 - 9 aras sayc devresi

jeneratr iin; gadgets ara ubuu zerinde bulunan

(generator)
dmesine basnz ve eleman kutusu ierisinde listelenen
jeneratrlerden DCLOCK jeneratrn seerek tasarm alanna
tayarak balantsn yapnz.

4. DCLOCK jeneratr iin, ekil 4.27de gsterilen ayarlan yapnz.

Men ubuu zerinde bulunan System - Set Animation Options
seeneklerini altrnz ve karnza gelen pencerede, Show Logic State of
Pins seeneini onaylaynz.
Simlasyonu balatnz ve lojik proplarn durumunu gzleyiniz.

ekil 4.27: DCLOCK dzenleme penceresi

4.7. LOJK DURUM (LOGICSTATE)

Bu komponent lojik devrelerde kullanlr ve balandklar noktaya lojik sinyal uygular.
Tasarm alanna ilk arldnda mavi renklidir ve lojik 0 seviyesindedir. Simlasyon baladktan
sonra, eer fare gstergesi ile zerine gidilip sol tklama yaplrsa krmz rengi alr ve lojik 1
sinyali vermeye balar. Fare ile zerine gelip her bir tklamada lojik durumu deiir. Lojik toggle
dan fark, zerine tklandktan sonra ald konumda kalmasdr.
ekil 4.28: Logicstate

ekil 4.28de bu iki durum grlmektedir. Bu komponent ktphane ierisinde, Debugging Tools kategorisi altnda
bulunmaktadr.
4.7.1. 7UYGULAMA: Logicstatei Devrede Kullanmak
1. Ktphaneden ekil 4.29da gsterilen elemanlar arnz.
2. ekil 4.30da verilen devreyi tasarm alanna kurunuz.

ekil 4.29: arlacak elemanlar

ekil 4.30: OR (VEYA) kaps uygulamas

3. Play () dmesine basnz ve simlasyonu balatnz. Simlasyon baladktan sonra devrenin grnts
ekil 4.31deki gibi olacaktr.

4. Lojik state komponentinin zerine gelerek sol butona basnz ve konum deitirmesini salaynz. (Her bir
sol butona basmada lojik olarak konum deitirir.)

ekil 4.31: OR (VEYA) kapsnn almas.

5. Girilerin durumuna gre k gzlemleyiniz ve devrenin almasn inceleyiniz.
4.8. LOJK DME (LOGICTOGGLE)
Bu komponent ilev bakmndan lojik state ile ayndr. Tek fark; fare gstergesi ile zerine gelinip basld sre
boyunca konum deitirmesi ve farenin sol butonu braklnca eski konumuna dnmesidir.
54

Fare gstergesi ile zerine gelinip sol tua basld mddete lojik 1
seviyesine gelir. Sol tu brakld anda lojik 0 seviyesine tekrar dner.
(Ayn push-butonlar gibidir.)
ekil 4.32de bu iki durum grlmektedir. Bu komponent ktphane
ierisinde, Debugging Tools kategorisi altnda bulunmaktadr.

ekil 4.32: Logictoggle

Logictogglen balangta lojik 1 konumunda olup, baslnca lojik 0 olmas

istenirse; devre simlasyona balatlmadan nce, fare gstergesi ile zerine
gidiniz ve farenin sa butonuna basarak karnza gelen menden Edit
Propertiesi seiniz. Karnza ekil 4.33de verilen dzenleme penceresi
gelecek ve bu pencereden Initial State seeneini High yapmanz yeterli
olacaktr.
ekil 4.33 : Logictoggle dzenleme penceresi

4.8.1. UYGULAMA: Logictoggle Devrede Kullanmak

1. Ktphaneden ekil 4.34de gsterilen komponentleri arnz.
2. ekil 4.35'de verilen devreyi tasarm alanna kurunuz.

ekil 4.34 : arlacak elemanlar

ekil 4.35: NOT (DEL) kaps uygulamas

3. Play () dmesine basnz ve simlasyonu balatnz.

4. Lojik toggle komponentinin zerine gelerek sol tua basl tutunuz ve konum deitirmesini salaynz. (Sol
tua basp-braktnz srece lojik toggle nceki konumunun tersini alacaktr.)
5. GRAFK TABANLI SMLASYON
Schematic Capture (ISIS) programnn stn yanlarndan birisi de grafik tabanl simlasyonlar desteklemesidir.
Ayrca ISIS ortamnda oluturulan grafikler en ufak detaya kadar sinyali izleme ve lme imkn vermektedir. ISIS
ortamnda herhangi bir elektronik devrede grafik oluturmak iin u yol izlenir:
Tasarm alanna devre oluturulur.
Devrede gereken yerlere sinyal retelerini, llecek noktalara ise test problar balanr.
Oluturulmak istenen grafik tr belirlenir ve tasarm alanna yerletirilir.
Grafiin izim noktalar belirlenir.
Simlasyon balatlr.
ISIS programnda oluturabileceiniz grafik trlerini grmek iin, Gadgets
(aygtlar) ara ubuu zerinede bulunan El (Graph Mode) dmesine basnz.
Kullanc eleman kutusunda GRAPHS bal altnda ekil 5.1'de gsterildii
gibi oluturabileceiniz grafiklerin isimleri listelenecektir.

ekil 5.1: Grafik trleri

imdi srasyla bu grafikleri ksa ksa aklayalm:
Analogue
Digital
Mixed
Frequency

:
:
:
:

Transfer
Noise
Distortion
Fourier
Audio

:
:
:
:
:

Interactive
Conformance
DC Sweep
AC Sweep

:
:
:
:

Zamana bal olarak gerilim ve akm grafikleri izilir.

Lojik devrelerde x ekseni zaman, y ekseni de lojik seviyeyi gsterecek ekilde grafik oluturur.
Analog ve dijital sinyalleri ayn grafikte birletirir.
Bu grafik trnn dier ad bode izimidir. Bir eksende frekans, dierinde gerilim veya akm kazanc olacak ekilde
grafik izilir
Transfer analizi trnde grafikler izilir. Yar iletkenlerin karakteristik erilerini elde etmek amacyla kullanlabilir.
Bir devrenin grlt analizi grafii izilir. Yar iletkenlerin almasyla ortaya kan termal grlt incelenebilir.
Bir devrenin distorsyon grafii izilir. Bir devrenin alrken rettii harmonikler incelenebilir.
Fourier (transient) analizi grafii izilir. Verileri zamandan frekansa dntrrken kullanlabilir.
Transient analizi yapar, sonucu WAV formatnda verir. Devre klarn iitebilmek amacyla ses kart zerinden
kullanlabilir.
nteraktif grafik izilir. Simlasyon interaktif modda balatlr.
Dijital simlasyonda kullanlr, sonular daha nceki simlasyon sonular ile karlatrlr.
DC analiz grafii izilir. Devredeki yaplan herhangi bir deiikliin devre almasna etkisi incelenebilir.
AC analiz grafii izilir. Bir komponentin devrenin alma frekansna etkisi incelenebilir.

55

5.1.
PROP VE RETELER
Grafik tabanl simlasyonlarda grafii izdirebilmek iin prob ve rete ad verilen komponentler kullanlr. Problar
lm noktalarna, reteler ise genellikle devre giriine sinyal uygulanrken kullanlr.
Proplar
Problar devrede bal bulunduu noktann zamana bal olarak llmesi ve kayt altna alnmas iin kullanlr. Bu
problar gadgets (aygtlar) ara ubuu zerinde
(Probe Mode) dmesi altnda bulunur. ISIS programnda iki tip
prob ve bir adet de Tape ad verilen kaydedici vardr:
Voltaj Probu: Bu prob, analog ve dijital simlasyonlarn ikisinde de kullanlabilir. Analog simlasyon da
gerek deeri, dijital simlasyonda ise lojik seviyeyi kaydeder.
(Probe Mode) dmesine baslarak
malzeme kutusunda listelenen problardan VOLTAGE isimli olan tasarm alanna tanr.
Akm Probu: Yalnzca analog simlasyonda kullanlabilir. Bus kullanlan hatlarda ve dijital simlasyonda
kullanlamaz. lmn yn grafik oluturulurken belirtilir.
(Probe Mode) dmesine baslarak malzeme
kutusunda listelenen problardan CURRENT isimli olan tasarm alanna tanr.
Ayrca devrenizde kullandnz problar iin dzenleme moduna geerek, istediiniz ismi verebilirsiniz. Hatta
karnza gelen dzenleme penceresini kullanarak, bir dosya tanmlayp lt deerleri bu dosya altnda kayt altna
da alabilirsiniz. Kayt altna alnan bu dosya, TAPE aracl ile izlenebilir. Ayrca daha nce bahsettiimiz gibi,
devrede kullanlan her bir prob, grafiin oluturulmasnda lm noktas olarak kabul edilir.
reteler
ISIS programnda bulunan reteler balandklar noktada sinyal retmek zere
kullanlrlar. Gadgets ara ubuu zerinde bulunan
(Generator Mode) dmesine
baslnca, eleman kutusunda sinyal trleri listelenirler. Bu durum yandaki ekilde
gsterilmektedir.
ekil 5.2: Sinyal reteleri
DC
: Sabit DC gerilim retir.
SNE
:Genlik, frekans ve faz kontroll sinzoidal sinyal retir.
PULSE
: Analog darbe sinyali retir.
EXP
: RC arj-dearj devrelerindeki gibi darbe sinyali retir.
SFFM
: FM frekansl sinyal retir.
PWLIN
: Geici formlu darbeler ve sinyaller retir.
FLE
: Datalar ASCII dosyadan alnr.
AUDIO
: Simlasyon sonucunu sesli iitmek iin WAV formatnda ses kart zerinden sinyaller retir.
DSTATE
: Srekli durum lojik seviyeyi retir.
DEDGE
: Tek lojik seviye kenarn retir.
DPULSE
: Tek lojik saat (clock) sinyali retir.
DCLOCK : Srekli lojik saat (clock) sinyali retir.
DPATTERN : Rastgele ama tanml lojik sinyaller retir.
SCRIPTABLE: PROSPICE karmak test sinyalleriretmek iin BASIC programlama dili destei de salayarak,
EasyHDL analog ve dijital dalga formlarnn retilmesini salar.
5.2.

GRAFK PENCERES
Simlasyon balatlp tasarm alannda istenilen boyutlarda grafik
izdirildikten sonra; zoom yaplarak grnts bytlp detayl
inceleme yaplabilir. Grafiin grntsn bytmek iin, tasarm
alannda bulunan grafiin zerine fare gstergesi ile gelinerek, sa
butona baslr. Alan menden (ekil 5.3) Maximize (Show
Window) seilirse grafik, ekran kaplayacak ekilde bir sekme
halinde byr. Bu grafik sekmesinin kendine ait bir mens ve ara
dmeleri vardr (ekil 5.4).

ekil 5.3: Grafiin bytlmesi

56

ekil 5.4: Grafiin bytlm hal

File Mens
Bu men, Proteus programnn File mensdr. Tek fark, grafik
bytlnce bu men altna ekil 6.5de grld gibi Close
Graph seenei eklenmitir.
Print Design: Bu seenek altrldnda, karmza gelen
pencere kullanlarak gerekli ayarlar yapldktan sonra grafik
kada aktarlr.
Printer setup: Yazc ayarlar yaplr.
ekil 5.5: File" mens
Export Graphics: Grafii bir dosya olarak kaydetmek iin kullanlr. ekil 5.5de grld gibi, bu seenein alt
seenekleri vardr ve resim dosyas formatn semek kullancnn tercihindedir.
Close Graph: Grafik penceresini kapatr. Ksayol tuu Esc tuudur.
View Mens
View mens seenekleri ekil 5.6da gsterilmitir.
Pan Graph Left: Grafii sola doru kaydrr. Ksayol tuu Page-Up tuudur.
Pan Graph Right: Grafii saa doru kaydrr. Ksayol tuu Page-Down tuudur.
Zoom n: Grafii daha ayrntl incelememiz iin yatay ve dikey eksen aralklarn
kltr. Ksayol tuu F6 tuudur.
Zoom Out: Daha nce kltlm olan yatay ve dikey eksen aralklarn bytr.
Ksayol tuu F7 tuudur
ekil 5.6 : View mens
Zoom To View Entire Sheet: Grafik ilk grntsne dner. Ksayol tuu F8 tuudur
Zoom To Area: Bu seenek altrlr ve sonra grafik zerinde bir alan belirlenirse, o alann grnts bytlr.
Graph Mens

ekil 5.7 : Graph mens

Graph mens seenekleri ekil 6.7de verilmitir.

Edit Graph: Grafii dzenlemek iin kullanlr. Ksayol tuu Ctrl+E tulardr.
Add Traces: Grafikte gsterilmek zere yeni sinyal tanmlamak iin kullanlr. Ksayol tuu
Ctrl+A tulardr.
Simulate Graph: Grafii simle etmek iin kullanlr. Ksayol tuu Space tuudur. View
Simulation Log: Grafik simlasyonu ile bilgiler veren SIMULATION LOG" penceresini arr.
Ksayol tuu Ctrl+V tulardr.
Export Graph Data: Bu seenek grafiin zamana bal olarak, matematiksel verilerini bir dosya
olarak kaydetmek iin kullanlr.
Clear Graph Data: Bu seenek grafik ekrann temizler. Graph - Simulation Graph seenekleri
ile grafik tekrar izdirilebilir.

Options Mens
Set Graph & Trace Colours: Grafik ile ilgili renk ayarlarn yapmak iin kullanlr.
Set Sheet Sizes: Grafiin boyutlar inch olarak ayarlanr.
Set Animation Options: Programn animasyon ayarlarn yapmak iin kullanlr.
Set Simulator Options: Simlasyon ayarlarn yapmak iin kullanlr.
ekil 5.8 : Options mens

Help Mens
Bu men yardm mensdr ve Schematic Capture (ISIS)n yardm mens ile ayndr. Bu men ile ilgili ayrntl
bilgiyi Blm 2.3.11deki Help mens aklamalarndan edinebilirsiniz.
5.3.

ARA DMELERNN GREVLER

57

Edit Graph: Grafii dzenlemek iin kullanlr.

Add Traces: Grafikte gsterilmek zere yeni sinyal tanmlamak iin kullanlr.
Simulate Graph: Grafii simle etmek iin kullanlr.
Pan Graph Left: Yatay ekseni sola kaydrr.
Pan Graph Right: Yatay ekseni saa kaydrr.
Zoom n: Grafii daha ayrntl incelememiz iin, yatay ve dikey eksen aralklarn kltr. Grnty
yaklatrr.
Zoom Out: Daha nceden kltlm olan yatay ve dikey eksen aralklarn bytr. Grnty
uzaklatrr.
Zoom To View Entire Sheet: Grafiin boyutu ilk grntsne dner.
Zoom To Area: Bu dmeye tkladktan sonra grafik zerinde bir alan belirlenirse, o alann grnts
bytlr.
View Simulation Log: Grafiin Simulation Log penceresini arr.
UYGULAMA: Opampn Tersleyen Ykselte Olarak Kullanlmas
Bu uygulamada 741 opamp entegresi ile tersleyen ykselte devresi oluturulacaktr. Bu sinyallerin giri ve k
grafikleri izdirilecektir. Aada verilen ilem basamaklarn adm adm yapnz.
1. Ktpheneden OPAMP ve RES komponentlerini arnz ve tasarm alanna ekil 5.9da verilen devreyi
kurunuz.

ekil 5.9: Uygulama iin hazrlanan devrenin emas

2. R1 direncinin giriine balanan sinyal reteci SINE , yani sinsoidal sinyal veren retetir. (Bu reteci tasarm
alanna getirmek iin,
dmesine basnz ve eleman kutusu ierisinde listelenen generators (reteler)'den
SINEyi seip tasarm alanna taynz.)
3. Devre knda bulunan ok iaretli komponent, gadgets (aygtlar) ara ubuu zerinde bulunan
(Probe
Mode) dmesine baslp malzeme kutusundan VOLTAGE seilerek, fare gstergesi tasarm alanna gtrlp
sol butona baslarak elde edilmitir. Zaten grafiimizde k sinyalini izdirirken bu probdan faydalanacaz. Bu
sebeple lm noktalarna prob balanr.
4. Fare gstergesi ile SINE retecinin zerine gelip iki kere ard ardna sol butona basp-braknz ve retecin
dzenleme penceresini arnz. Bu pencerede ekil 5.10da verilen deiiklikleri
yapnz. (retecin ismini giris, Amplitude: 500m ve Frequency (Hz) : 1k olarak
deitiriniz.)

ekil 5.10: Sine retecinin dzenleme penceresi.

5. Yine fare gstergesi ile ka balanan voltaj probunun zerine geliniz ve iki kere ard ardna sol butona baspbrakarak, karnza gelen dzenleme penceresinden yalnzca ismi cikis olarak deitiriniz.
6. Dier devre elemanlarnn da deerini ekil 5.9da verildii gibi dzenledikten sonra grafiimizi oluturmaya
balayabiliriz.
7. Gadgets (aygtlar) ara ubuunda bulunan (graph) dmesine basnz ve ekil 5.1de gsterildii gibi eleman
kutusunda listelenen grafik trlerinden ANALOGUE grafiini seiniz.
8. Fare gstergesini tasarm alanna gtrnz. Grafii nereye oluturmay dnyorsanz, o yerin sol st noktasna
gidiniz, farenin sol tuuna basp-braknz ve apraz bir ekilde (blok oluturur gibi) saa doru srkleyiniz.
Grafiinizin biti noktasna geldiinizde sol tua bir kere daha basp-braknz.
58

9. Bu ilemden sonra ii bo olan bir grafik komponenti tasarm alannzda oluturulmu olacaktr. Bu grafikte x
ekseni zamandr. Bu grafiin x eksenini istediimiz srede bitmesi iin ayarlayabiliriz. Hatrlayacanz gibi
devre giriine uyguladmz sinyalin frekans 1KHz idi, yani 1 saniyede 1000 kere deiim yapmakta.
Dolaysyla bu 1000 deiim bu grafik boyutlar iin uygun deildir. Bu nedenle x ekseninin bitimini 1ms olarak
deitirmemiz yerinde olacaktr.
10. Men ubuundan Graph - Edit Graph seeneklerini altrnz. Karnza gelen grafik dzenleme
penceresinde, stop time ksmnda ekil 5.11de gsterilen deiiklikleri yapnz ve OK dmesine basnz.
(Zamann biti noktasn 1ms olarak deitiriniz.)

ekil 5.11: Grafik dzenleme penceresi

11. Graph - Add Trace seeneklerini altrnz. Karnza ekil 5.12de verilen pencere gelecektir. Bu pencereden
Probe P1 aaya alr (combobox) kutudan girisi seiniz ve OK butonuna tklaynz.
12. Tekrar Graph - Add Trace seeneklerini altrnz ve karnza gelen ayn pencereden (ekil 5.13) bu kez
Probe P1 aaya alr kutudan cikis seiniz ve OK butonuna tklaynz. (Grafikte gsterilecek her bir
sinyal iin bu ilem tekrarlanr.)

ekil 5.12: Grafikte giri sinyalinin gsterilmesi

ekil 5.13: cikis sinyalinin gsterilmesi

13. Bu ilemler sayesinde, grafiimizde gstermek istediimiz sinyalleri belirlemi olduk, yani y eksenini oluturmu
olduk. Bu andan itibaren grafiimiz sinyalleri gstermeye hazrdr. Ancak devreyi altrmakla bu ilemi yapm
saylmayz. Grafiin sinyalleri gstermesi iin; Graph - Simulate Graph seeneklerini altrnz.

ekil 5.14: Grafiin izdirilmesi

14. Grafiinizin boyutlarn ayarlamak iin grafii seili hale getiriniz. Fare gstergesini zerine gtrnz ve sa
butona basnz. Bu ilemden sonra grafik krmz rengi alacak ve etraf ekil 5.14de gsterildii gibi bir ereve
ile evrilecektir. Bu ereve zerinde oluan kk karelerin zerine fare gstergesini gtrdnzde, gsterge
ekli ift ynl ok olacaktr. Bu anda sol butona basl tutunuz ve srkleyip belirlediiniz bir yerde braknz.
Grafik istediiniz ekilde boyutlandrlm olacaktr.
15. Grafiin zerinde deiiklikler yaplmak istenirse; Graph - Edit Graph seenekleri altrlr ve ekil 5.11de
gsterilen pencere zerinden istenilen deiiklikler yaplr.
Bu pencerede;
Graph title:
Start time:
Stop time:
Left Axis Label:
Right Axis Label:
User defined properties :
Options ksmnda;
Initial DC solution :
Always simulate :
Log netlist(s):
SPICE Options :
Set Y-Scales :

Grafie isim vermek iin kullanlr.

x ekseni, yani simlasyon balama zaman.
x ekseni (zaman) biti zaman girilir. (Simlasyon biti zaman)
y eksenine isim vermek iin kullanlr.
x eksenine isim vermek iin kullanlr.
Kullanc tarafndan zellik tanmlamak iin kullanlr.
Onaylandnda, bobin ve kondansatr gibi elemanlar iin zamann 0 anndaki durumlarn ihmal eder.

Devrede yaplan her bir deiiklik de, grafii tekrar simle eder.
Simlasyon dosyas tutulur.
Simulator Options penceresi karmza gelir ve SPICE ayarlar yaplr.
Minimum ve maksimum yeni y ekseni deerleri tanmlanabilir.

Grafik dzenleme penceresi aracl ile, grafiin simlasyona balama ve bitirme srelerini deitiriniz ve grafii
tekrar izdiriniz.

59

6. MKRODENETLEYC TABANLI SMLASYON

Mikroilemcili ve mikrodenetleyicili sistemlerin simiasyonunu yapabilen ISIS ortam bu yn ile bu alanda en gl
ve en yetenekli programlardan birisidir. ok karmak mikroilemcili sistemlerin simiasyonunu bile birka saniye
ierisinde interaktif olarak yapabilmekte ve sonular bize istediimiz ekilde gsterebilmektedir. Ayrca ISIS ortam
piyasada sklkla kullanlan, Microchip irketinin retmi olduu picleri simle ettii gibi, bunun yan sra Motorola,
Atmel, Intel, vb. gibi irketlerin retmi olduklar ilemcileri ve arabirimleri de rahatlkla simle edebilmektedir. Yine
piyasada sklkla kullanlan btn e2prom serisi ve dier hafza entegrelerini kullanabilmektedir.
Proteus Design Suite 8 program ile birok irketin retmi olduu ilemci ya da mikrodenetleyiciler simle
edilebilmektedir. Ayrca Proteus 8 program piyasada ok kullanlan derleyicilerle tmleik alma destei
sunmaktadr.
Bu blmde piyasada olduka sk kullanlan ve okulumuzda 2. Snfta okutulan Mikrodenetleyiciler I ve II
derslerinde okutulan, Microchip irketinin retmi olduu PIC serisi mikrodenetleyicilerin simlasyonu zerinde
duracaz. Zaten ilemci tabanl sistemlerin simlasyona hazrlanmas, ISIS ortamnda birbirinin aynsdr. Baksedilen
dersler henz grlmediinden, kod ksm zerinde durulmayp, yazlm he derlenerek hex uzantl makine kodu
dosyas elde edilmi bir rnek smle edilecektir. zlenecek yol udur:
Hangi PIC mikrodenetleyici ile allacak ise, Proteus proje dosyas oluturulur.
Mikrodenetleyici ierisine HEX dosya yklenir ve alma frekans ayarlanr.
Simlasyon balatlr.
NOT: Mikrodenetleyicili sistemler simle edilirken u kurallara dikkat edilmelidir:
Kaynak (HEX) dosya basit bir dizinde olmal ve bu dizin isminde Trke karakter kullanlmamaldr.
Mikrodenetleyici tabanl sistemler ISIS ortamnda hibir ek devreye gerek olmadan (osilatr, reset devresi vb.
gibi) simlasyon yapabilir.
6.1.

UYGULAMA: PIC16F628A LE KARAMEK DEVRES YAPMAK

Bu uygulamada PIC16F628A mikrodenetleyicisinin B Portuna bal 8 tane LED zerinde bir k oyunu (kara
imek) yaplacaktr. smini bir dnemin popler bir dizisinden alan bu uygulamada, bir k srekli sola ve saa
hareket etmektedir. Aada verilen ilem basamaklarn adm adm uygulaynz.
1. Mikrodenetleyicili bir devre olutururken, nce donanmnz, yani devrenizi tasarlaynz. ekil 7.5de verilen
devreyi tasarm alannda oluturunuz.

2.

3.

ekil 6.1: Mikrodenetleyici uygulama devresi

Grld gibi pratikte picin almas iin gerekli olan balantlar (Besleme, osilatr, resetgibi) te ISIS
ortam, ilemcili sistemleri hibir ek devre gerektirmeden de simle edebilmektedir. Devre gerek dnyad
uygulanacaksa, bu balantlar iermelidir.
Tasarm alanna mikrodenetleyici devresi kurulduktan sonra, daha nce yazlp derlenmi ve hex uzantl
makine kodu dosyann mikrodenetleyici iine gndermek gerekir. Bu ama iin hazrlanm olan
karasimsek.hex dosyas, mikrodebetleyiciye aadaki gibi gnderilir:
Fare gstergesini PIC16F628A mikrodenetleyicisi zerine gtrnz ve
sol butona iki kere ard ardna basp-braknz. Karnza yandaki gibi
gelen pencerede verilen pic dzenleme penceresinde Program File
ksmnda hex dosyasn seiniz.

ekil 6.2: PIC16F628A dzenleme penceresi

4.

5.
6.

ekil 6.2de verilen pic dzenleme penceresinde dikkat etmeniz gerekenler; picin alma frekansnn doru
ayarlanmas ve HEX dosyann yklenmesidir. HEX dosya, Program File kutusunun yannda bulunan 3
dmesine baslarak, karmza gelen ekil 7.10daki Windowsun Dosya A penceresi kullanlarak yklenir.
Tekrar pic dzenleme penceresine dnlr, picin alma frekans Processor Clock Frequency kutusundan
4MHz olarak ayarlanr ve OK dmesine baslarak ilem tamamlanr.
Pic devremiz simlasyona hazrdr. Play () dmesine basnz ve simlasyonu balatnz, devrenin
almasn inceleyiniz.
60

7. PCB LAYOUT (ARES)

7.1.

ARES ORTAMININ TANITILMASI VE ALITIRILMASI

PCB Layout, yani ARES (Advanced Routing and Editing Software) ortam; Proteus programnn en nemli
ksmlarndan birisidir. ISIS program kullanlarak veya dorudan kendi editrnde hazrlanm olan elektronik
devrenin baskl devresini (PCB - Printed Circuit Board) elde etmek iin kullanlan bask devre izim programdr.
PCB Layout ortamnn, ok kolay kullanma sahip olmas, bask devre izimini otomatik ya da manuel (el ile)
yapabilme zellii, tek katl izim yapabilmesi, dorudan kendi editrnde baskl devre izebilecek ekilde netlist
oluturabilmesi gibi zellikleri Proteus programnn poplerliini her geen gn artrmaktadr.
Bask devre karma ilemine ksaca PCB ad verilmektedir. PCB ile elektronik devre oluturmann sayamayacamz
kadar ok faydas vardr. Bunlardan en nemlileri: Devrenin sade ve boyutunun kk olmasn salar, seri retimi
kolaylatrr, yksek frekansl devrelerde distorsyonu (elektriksel grlty) nler ve PCBli devrelerin tamiri
kolaydr. Bu ve benzeri birok sebepten dolay, gnmzde hemen hemen btn elektronik cihazlar PCB Layout
(ARES) gibi PCB izimi yapabilen programlarla tasarlanp retilmektedir.
Bir elektronik devrenin PCBsini karmann birok teknik kural vardr. Bu kurallara uymak; devrenin salkl
almas, arza veya hatal alma durumunda kolayca zm bulunabilmesi bakmndan zorunludur. Bu kurallar
ksaca yle sralayabiliriz:
PCBsi karlacak elektronik devredeki elemanlarn boyutlar (milimetrik olarak) nceden bilinmeli ve PCB
tasarm bu boyutlar ve ller dikkate alnarak yaplmaldr.
PCB tasarmnda kullanlacak elektronik devre elemanlarnn, plaketteki yeri ve konumu, elemann teknik
zelliine ve devrenin amacna gre belirlenmelidir. (Eleman karta dik mi, yoksa yatk m monte edilecek;
pinler aras mesafe ne ok fazla, ne de ok az olmaldr.)
Yksek frekansl devrelerin salkl alabilmeleri iin; PCB oluturulurken ekranlama unutulmamal ve
devredeki bobinler yan yana konulmamaldr. Ayrca birbirine paralel olan yollarn kapasitif etki
oluturabilecei dncesi de ihmal edilmemelidir.
Yksek g harcamas gereken devrelerde soutucular iin yer ayrlmaldr.
PCB oluturulurken yle bir tasarm yaplmaldr ki; devrenin sonradan arza yapmas durumunda, tamir
edilirken eleman deiimi zor olmamaldr.
Saydmz kurallara uyarak PCB oluturmak, balangta zor grnse de, aslnda ok daha kolay olduu, konular
ilerledike anlalacaktr. Plaketin boyutlar, devrenin stten ve alttan grn, elemanlarn yerleimi standart olacak
ve bu ii PCB Layout ortamn kullanarak yapmak kolayolacaktr.
PCB Layout (ARES) ortam ile elektronik devrenin PCBsi hazrlandktan sonra printer (yazc) aracl ile PCB
aydnger ya da kada kt alnr ve plakete aktarma ilemine balanr. Plakete aktarma ilemi tamamen sizin
tercihinize kalm bir ilemdir, istediiniz yntemi kullanarak bu ilemi gerekletirebilirsiniz. Elektronikte en ok
kullanlan baskl devre karma yntemleri; serigrafi, pozitif20 ve PNP yntemidir.
PCB Layout (ARES) ortamnn teknik zelliklerini ise yle sralayabiliriz:
ift tarafl, 16 kata kadar PCB oluturabilmenizi salar.
Board (kart-izim alan) +/- 10m, lineer znrlk 10nm, a znrl 0.1 ve 32-bit yksek doruluklu
veritaban zelikleri mevcuttur.
Eleman ayaklarnn numaralandrmasnda otomatik arka plan aklama. Pin-Swap ve Gate-Swap deiiklikleri
sunmaktadr.
Schematic Capture (ISIS) ortam ile PCB Layout (ARES) ortam etkileimi almaktadr. ISIS ortamnda
yaplan bir deiiklik annda ARES ortamna ve 3D grsel modelleme ortamna aktarlr.
Schematic Capture (ISIS) ortam ile Netlist tabanl entegrasyona sahiptir Yani Schematic Capture (ISIS)
ortamnda oluturulan bir elektronik devrenin otomatik olarak PCBsini hazrlayabilir.
Fiziksel ve balant kurallarna uygunluk raporu hazrlar.
ki boyutlu (2D) sembolleri vardr ve bu semboller ile ktphaneye eleman oluturulabilir.
Kapsaml paket ktphanesi mevcuttur.
Library (ktphanesine)ye iki boyutlu (2D) sembol izimi ve ekleme yaplabilir.
SMD semboller ile PCB oluturabilme zelliine sahiptir.
Limitsiz pad, track ve via kullanabilme zelliine sahiptir.
Program kullanrken kullancya zel grid (zgara) ve dier ayarlar yapabilme frsat verir.
Birok deiik formatta k verme zelliine sahiptir. PDF, DXF, EPS, WMF ve BMP grafik formatl, dosya
klar vardr.
Gerber dosyalar aabilme ve okuyabilme zelliine sahiptir.
Yaplan PCB izimi, 3D grsel olarak gsterebilmektedir.
Donanmsal olarak, Direct2D veya OpenGL destei vardr.
61

Buraya kadar PCB Layout (ARES) ortamnn kullancya salad teknik zellikleri tantmaya altk, imdi ise nasl
altrlacan inceleyelim. PCB Layout (ARES) ortamn altrmann yolu vardr:

Proteus projesi olutururken, Schematic Capture

(ISIS) dosyas (ekil 1.33) ile PCB Layout
(ARES) dosyas da oluturulsun seenei (ekil
1.17) seildii takdir de, Proteus program hem
Schematic Capture (ISIS) hem de PCB Layout
sekmesi (ekil 7.1) ile almaya balar.
kinci yntem; Proteus projesi olutururken,
Schematic Capture (ISIS) dosyas olmasn, PCB
Layout (ARES) dosyas olsun seenei seildii
takdir de, Proteus program yalnzca PCB Layout
sekmesi ile almaya balar.

ekil 7.1: PCB Layout (ARES) Program ekran grnts

Dier yntem ise, Proteus program Schematic Capture (ISIS) ortamnda alrken
(PCB Layout) dmesine
basld takdirde PCB Layout (ARES) sekmesi alr ve proje dosyasna dahil edilir. (Bu yntem genellikle
Proteus 8 ncesi bir versiyonda oluturulmu ISIS dosyalar arlp, bask devresi karlrken tercih edilir.)

Bu iki yntemden hangisi kullanlrsa kullanlsn, PCB Layout (ARES) sekmesi ekil 7.1'de verilen ekran grnts
ile alr.
ARES programnn penceresinde, dier Windows programlarnda olduu gibi, en stte Balk ubuu yer
almaktadr. Balk ubuunun hemen altnda ise Men ubuu vardr. Men ubuunda 9 tane men yer
almaktadr. File , Output , View , Edit , Library , Tools ,
Techonology , System ve Help .
Men ubuunun hemen altnda ara ubuklar yer almaktadr. Programmzda toplam 5 adet ara ubuu
bulunmaktadr.
Bu ara ubuklarnn hangileri olduunu ve zerine bulunan ara dmelerini men
ubuunda bulunan, View - Toolbar Congiguration seeneklerine tklayarak
renebiliriz. ekil 7.2de bu ilemin yaplmas sonucu karmza gelen Show/Hide
Toolbars penceresi grlmektedir Tasarm Ara ubuu, Proteus Design Suite 8in
Dosya Ara ubuu ile Uygulama Modl Ara ubuu bu pencere ierisinde yer
almamaktadr. Yani bu ara ubuklar kullanc tarafndan ekrandan kaldramamaktadr.
lerleyen konularda bu ara ubuklar ve dmeleri detayl olarak incelenecektir.
ekil 7.2: Ara ubuklarnn ekranda grntlenmesini salamak
izim Alan n Grn penceresinde, izim (alma) alan ierisindeki PCB emann kltlm hali yer
almaktadr. (Mavi renkli dikdrtgen tasarm alann yeil renkli dikdrtgen ise ekranda grntlenen ksmn ifade
eder.) Fare gstergesini bu pencere ierisine gtrp, bir kere sol tklama ile izim alann ' istediimiz blgesini
ekranda grntletebiliriz.
Kullanc malzeme kutusu penceresinin st ksmnda yer alan;
C dmesi (Create Component) PCB komponent oluturmak iin kullanlr.
Kullanc malzeme kutusuna ktphaneden PCB komponent armak iin; ekil 7.1de grlen tasarm ara
ubuu zerindeki
(Package Mode) ara dmesine tklanr ve kullanc malzeme kutusu zerinde bulunan
P ve L harfleri grlr.
ekil 7.3: Sembol (PCB Komponent)
oluturma

ekil 7.4: Sembol (PCB

Komponent) arma

P ve L dmelen PCB komponent armak ve ktphane ynetimi (ktphane silmek, yeni ktphane
oluturmak, vb.) amacyla kullanlr. P dmesine bir kere sol tkladnz da karnza PCB Layout (ARES)
ortamnda bulunan btn ktphane dosyalar grntlenecektir.
Sembol Dndrme ara dmeleri ise, zerlerindeki ekillerinden de anlalaca zere, seilen bir PCB
komponentin ynn deitirmek ve ayna grntsn elde etmek amacyla kullanlmaktadr.

ekil 7.5: izim katn

(yzeyini) seme

izim yaplan kat (yzeyi) semek iin ise, ekil 7.5de verilen aa alr kutu
(combobox) kullanlr. Genelde bir PCBde ya tek kat, ya da ift kat izim bulunur. Tek
kat PCB izimlerinde bask devre lehim yzeyine (Solder Side) izilir.

62

Filtre Ara ubuu izim alan ierisinde bulunan layer (yzey), yol, delik, via, vb. komponentleri baz
zelliklerini filtreleyerek seebilmek amacyla kullanlr.
Mesaj Bilgi Kutusu o anda yaplan PCB izimi ile ilgili tasarm kural hatas varsa onlar bildirir. Bu satrda hata
veya uyarlarn saylar listelenir. Aklamalarn grebilmek iin, fare gstergesi ile bu satrn stne gelip sol butona
basp- brakmanz yeterli olacaktr.
Durum ubuu ise, dier Windows programlarnda olduu gibi, o anda yaplan ile ilgili kullancy bilgilendirmek
iin kullanlr. Ayrca menler ierisinde dolarken ve ara dmelerinin zerine fare gstergesi ile gelince, men
seeneinin ve ara dmesinin grevine dair ksaca bilgi vermektedir.
Koordinatlar yazan ksm ise, fare gstergesi izim alannda iken, pozisyonu hakknda bilgi verir. alma alannn
tam ortas koordinatlarn orjin noktasn oluturmaktadr.
7.2.

PCB LAYOUT (ARES) LE NELER YAPABLRZ?

PCB Layout (ARES) kullanlarak her trl ve her boyuttaki elektronik devrenin PCB emas izilebilir. PCB Layout
(ARES) ortamnda; hazrlanan bir PCB emann, elemanlar karta taklp lehimlenmi gibi bize kartn bitmi halini
gsterebilen 3D Visualization zellii Proteus 8 versiyonu ile daha da gelitirilmitir.
Proteus 8 program, PCB Layout (ARES) ortamnn dier PCB izim programlarndan stn olan yanlarndan birisi
de, izdiimiz PCB emann istenilen grafik formatnda kt alnabilmesidir. Proteus 8 ile gelen yeniliklerden bir
tanesi de PCB emann PDF formatna dntrlebilmesidir. Bu grafik formatlar ana men ubuu zerinde bulunan
Output seenei altndadr. Ayrca bu formatlar istediimiz boyutta ve istediimiz zelliklerde almamz da yine biz
kullancya braklmtr.
7.3.

ARES PROGRAMI ARA UBUKLARI

Proteus Design Site 8, PCB Layout (ARES) ortamnda aada gsterilen ara ubuklar mevcuttur.
Command Toolbar (Komut Ara ubuu)
File / Project Commands (Dosya / Proje)
Application Commands (Uygulama)
Display Commands (Ekran)
Editing Commands (Dzen)
Layout Tools (Yzey Aralar)
Mode Selector Toolbar (Mod Seim Ara ubuu)
Placing & Routing (Yerleim & Yol izimi)
Pad Placement (Pad Yerleimi)
2D Graphics (ki Boyutlu Grafikler)
Layer Selector & Selection Filter Toolbar (Yzey Seimi ve Filtre Seim Ara ubuu)
Layer Selector (Yzey Seimi)
Selection Fitler (Filtre Seimi)
Orientation Toolbar (Yn ve Dndrme Ara ubuu)
Rotation (Dndrme)
Reflection (Yn)
Bu ara ubuklarndan View, Edit ve Layout ara ubuklarn ekrandan kaldrabilirsiniz. Bu durumdan ARES
ortam menleri tantlrken bahsedilmiti. Bu ara ubuklarndan istenileni ekrandan kaldrmak iin; View - Toolbar
Configuration seenekleri altrlr ve alan (ekil 7.2) pencereden ara ubuunun isminin sol yannda bulunan
onay kaldrlr. Ekrandan kaldrlan ara ubuu ayn yntemle, ancak ismin sol yanna onay konarak arlr. Mod
seim ara ubuu ekranda her zaman mevcuttur.
Command Toolbar (Komut Ara ubuu)
Bu ara ubuu 5 paradan olumaktadr. File Project ile Application ara ubuklar; 1. blmde Proteus Design
Suite 8 Home Page (Balang Sayfas) anlatlrken ayrntl olarak verilmiti, bu nedenle tekrar aklanmayacaktr.
63

Display Commands (Grnm Ara ubuu)

ekil 7.6: Grnm Ara ubuu
Redraw Display: izim alan ekrann refresh yapar (yani yeniler).
Toggle Board Flip: izim alannda bulunan almann ayn grntsn (mirror) alr.
Toggle Grid: izim alanndaki zgara (grid)nn grnp grnmemesir ve eklini belirler.
Edit Layer Colours Visibility: Bask devre yzey renk ayar ekrann arr. arlan pencere aracl ile
istenilen katn rengi deitirilir.
Toggle Metric/Imperial: izim alanndaki llendirme biriminin metri veya inch olarak belirlenmesini
salar (durum ubuu sa alt ke).
Toogle False Origin: izim alannda istenilen noktay (yerel) orjin olara belirlemek iin kullanlr. ptal
etmek iin tekrar bu dme kullanlr.
Toogle Polar Coordinates: Z-Theta koordinat noktas oluturur. Yan kutupsal alma blgesi merkez
noktasnn belirlenmesini salar (View Toggle Polar Coordinates konusuna baknz).
Center At Cursor: Bu dme seildikten sonra, izim alannda herhang bir yere tklanrsa, oras merkez
seilir ve ekran o noktadar merkezlenir.
Zoom n: izim alanndaki grnty yaknlatrr.
Zoom Out: izim alanndaki grnty uzaklatrr.
Zoom To View Entire Board: izim alannn tamamn ekranda gsterir.
Zoom To Area: Bu dme seildikten sonra, bir alan belirlenirse, o alan yaknlatrr.
Editing Commands (Dzen Ara ubuu)
ekil 7.7: Dzen Ara ubuu
Undo Changes: Son yaplan ilemi geri alr.
Redo Changes: Son yaplan geri alma ilemini iptal eder.
Block Copy: izim alannda seilen bir PCB klf ya da belirlenen bir blou kopyalayarak oaltr.
Block Move: izim alannda seilen bir PCB klf ya da belirlenen bir blou baka bir yere tar.
Block Rotate: izim alannda seilen bir PCB klf ya da belirlenen bir blou istenilen ada ve ynde
dndrr.
Block Delete: izim alannda seilen bir PCB klf ya da belirlenen bir blou siler.
Pick parts from libraries: Ktphaneden izim alanna PCB klf armak iin kullanlr.
Make Package: Yeni bir PCB klf oluturmak iin kullanlr.
Decompose Tagged Objects: Seilen PCB klf pad ve 2D grafik gibi bileenlerine ayrr.
Layout Tools (Yzey Ara ubuu)
ekil 7.8: Layout Tools (izim Aralar)

64

Trace Angle Lock: izim alannda yol (trace) olutururken dn asn belirler. (Bu dme aktif
ise yolun dn alar 45" ve 90' olur, eer dme pasif ise istenilen ada dn yaplr.)
Auto Track Necking: Yol ile pad aras mesafeyi otomatik olarak ayarlar.
Auto Trace Style Selection: Otomatik yol stili seimi iin kullanlr.
Search_Tag: izim alan ierisinde komponent arar ve denk olan komponentleri etiketler. Yani,
arama kriterlerine uyan komponentleri bulur ve onlar iaretli hale getirir.
Automatic Name Generator: izim alannda bulunan komponentleri alfanmerik olarak sralar
(isimlendirir).
Auto-router: Eer bilgisayarmza daha nceden kuruldu ise, Electra programn altrr ve PCB
emay bu programa aktarr.
Design Rule Manager: Aktif iken, PCB ema izimi srasnda otomatik olarak dizayn kurallar
(pad - pad, pad - yol, yol - yol aras, vb. gibi mesafeleri) ayarlarn kontrol eder ve rapor verir.
Mode Selector Toolbar (Mod Seim Ara ubuu)
Bu ara ubuu 3 blmden oluur. Bu blmler; Placing & Routing, Pad acement, 2D Graphics. Aada srasyla bu
blmler incelenmitir:
Placing & Routing (Yerleim & Yol izimi)
ekil 7.9: Yerleim & Yol izimi ara ubuu
Selection Mode: izim alannda bulunan komponentlerden istenileni semek ve dzenlemek iin kullanlr.
Component Mode: izim alanna komponent yerletirmek veya izim alannda bulunan komponenti
dzenlemek iin kullanlr. (Ayrca otomatik PCB iziminde netlist sonucunda izim alanna arlmayan
komponentleri listeler.)
Package Mode: izim alanna PCB klf armak ve dzenlemek iin kullanlr. (Bu dmeye bastktan
sonra, Kullanc Malzeme Kutusu zerinde P ve L harflerinin bulunduu iki dme belirir. Bu
dmelerden P" yazann kullanarak karmza gelen pencere aracl ile istenilen PCB klf Kullanc
Malzeme Kutusuna alnr.)
Track Mode: izim alannda track (yol) oluturmak iin kullanlr. (Bu ara dmesine basldktan sonra,
Kullanc Malzeme Kutusu ksmnda kullanlabilecek yol genilikleri gsterilir.)
Via Mode: Birden fazla kat bulunan PCB izimlerinde katlar aras geii yapmak iin Via (gei delii)
oluturmak iin kullanlr.
Zone Mode: Blge tanmlamas yapmak ve dzenlemek iin kullanlr. (Ksaca, bo olan alanlar GND,
POWER ya da bakrla kaplamak iin kullanlr.)
Rastnest Mode: PCB emann net balantlarn listeler.
Connectivity Highlight Mode: Balantlar klandrmak (kontrol amal) iin kullanlr. Hat takibinde
byk kolaylk salar.
Pad Placement (Pad Yerletirme)
ekil 7.10: Pad Yerletirme
Round Through-hole Pad Mode: izim alan zerine istenilen ebatta, daire eklinde pad yerletirilmesini
salar.
Square Through-hole Pad Mode: izim alan zerine istenilen ebatta, kare eklinde pad yerletirilmesini
salar.
DIL Pad Mode: Kenarlar oval dikdrtgen ekilde pad yerletirilmesini salar.
Edge Connector Pad Mode: Kenar (snr) balant padi yerletirir.
Circular SMT Pad Mode: izim alan zerine istenilen ebatta, SMT yapda, daire eklinde pad
yerletirilmesini salar.
Rectangular SMT Pad Mode: izim alan zerine istenilen ebatta, SMT yapda, kare eklinde pad
yerletirilmesini salar.
Polygonal SMT Pad Mode: izim alan zerine istenilen ebatta, SMT yapda, okgen eklinde pad
yerletirilmesini salar.
Pad Stack Mode: Pad yn yerletirmek iin kullanlr. (Baknz Library - New Pad Stack seenei.)

65

2D Graphics (2D Grafik)

ekil 7.11: 2D Grafik
2D Graphics Line Mode: izim alannda izgi oluturmak iin kullanlr.
2D Graphics Box Mode: izim alanna kutu oluturmak iin kullanlr.
2D Graphics Circle Mode: izim alanna daire oluturmak iin kullanlr.
2D Graphics Arc Mode: izim alanna yay oluturmak iin kullanlr.
2D Graphics Closed Path Mode: izim alannda serbest izim yapmak iin kullanlr.
2D Graphics Text Mode: izim alanna text (yaz) oluturmak iin kullanlr.
2D Graphics Symbol Mode: izim alannda bulunan sembol dzenlemek veya yeni oluturulan
komponente sembol ismi vermek iin kullanlr.
2D Graphics Markers Mode: izim alan orjinini ve yeni oluturulan PCB klf orjinini belirlemede
kullanlr.
Dimension Mode: ki nokta aras mesafeyi verir.
Layer Selector & Selection Filter Toolbar (Yzey ve Filtre Seim Ara ubuu)
Bu ara ubuu 2 blmden oluur. Bu blmler; Layer Selector ve Selection Filter Toolbar Ara ubuklardr.
Aada srasyla bu blmler incelenmitir:
Layer Selector (Yzey Seimi)
ekil 7.12: Yzey Seimi Ara ubuu
Layer Selector: izim yaplacak olan kat (yzey) seilir
Selection Filter Toolbar (Filtre Ara ubuu)
ekil 7.13: Filtre Ara ubuu
Layer Filter Mode: Aktif iken (multi-layer), mod seimi btn yzeylerde bulunan komponent ve
nesneler iin, pasif iken yalnzca allan yzeydekiler iin geerli olur.
Select Components: Aktif iken, fare gstergesi hangi komponent zerinde gezdirilirse, o komponent
otomatik olarak seilir (komponentin etraf kesikli izgi ile evrilir). Ayrca blok ilemlerinde
komponentler blok ierisine dahil edilir.
Select Graphics: Aktif iken, fare gstergesi hangi grafik nesnesi zerinde gezdirilirse, o grafik otomatik
olarak seilir (grafiin etraf kesikli izgi ile evrilir). Ayrca blok ilemlerinde grafik nesneleri bloa dahil
edilir.
Select Pins: Aktif iken, fare gstergesi hangi PCB klf pini zerinde gezdirilirse, o pin otomatik olarak
seilir (PCB klf pininin etraf kesikli izgi ile evrilir).
Select Tracks: Mod Seim Ara ubuunda, track (yol) dmesi aktif iken, bu dmede aktif hale
getirilirse; fare gstergesi hangi yol zerinde gezdirilirse, o yol otomatik olarak seilir (yolun etraf kesikli
izgi ile evrilir). Ayrca blok ilemlerinde yollar blok ierisine dahil edilir.
Select Vias: Aktif iken, fare gstergesi hangi via'nn zerinde gezdirilirse, o via otomatik olarak seilir
(viann etraf kesikli izgi ile evrilir). Ayrca blok ilemlerinde vialar bloa dahil edilir.
Select Zones: Aktif iken, fare gstergesi ase, g ya da bakr hatla doldurulan yer zerinde gezdirilirse, o
alan otomatik olarak seilir (alann etraf kesikli izgi ile evrilir). Ayrca blok ilemlerinde bu alanlarda
bloa dahil edilir.
Select Connections: Netlisti oluturulmu fakat henz izilmemi bir PCB emada net balantlarnn
seimi iin kullanlr.
Track Selection Mode: Select Tracks dmesi aktif olduunda, bu dme kullanlabilmektedir. Bu ara
dmesi @ durumunda iken, blok ilemlerinde yolun ancak tamam blok ierisinde kalyorsa seilir; dme
' durumunda iken, blok ilemlerinde yolun bir ksm da olsa bloun ierisinde kald ise o yolun segmenti de
bloa dhil edilir.

66

Orientation Toolbar (Yn ve Dndrme Ara ubuu)

Bu ara ubuu 2 blmden oluur. Bu blmler; Rotation (Dndrme Ara ubuu) ve Reflection (Yn Ara
ubuu). Aada srasyla bu blmler incelenmitir:
Rotation (Dndrme Ara ubuu)
ekil 7.14: Dndrme Ara ubuu
Rotate Clockwise: Kullanc malzeme kutusunda listelenen komponentlerden seileni 90 derece saa dndrr
(Dndrme ilemi izim alan n grn penceresinde gsterilir).
Rotate Anti-clockwise: Kullanc malzeme kutusunda listelenen komponentlerden seileni 90 derece sola
dndrr (Dndrme ilemi izim alan n grn penceresinde gsterilir).
Angle: Dn derecesi girilir ve klavyeden Enter tuuna baslr. Schematic Capture (ISIS) ortamnda bu
deerler dik alar ile snrlandrlrken PCB Layout (ARES) ortamnda ise istenilen a deerleri girilebilir.
Reflection (Yn Ara ubuu)
ekil 7.15: Yn ara ubuu
X-Mirror: Kullanc malzeme kutusunda listelenen komponentlerden seilenin yatayda (horizontal) yansma
(reflection)sn alr.
Y-Mirror: Kullanc malzeme kutusunda listelenen komponentlerden seilenin dikeyde (vertical) yansma
(reflection)sn alr.
7.4.

ZM ALANI POPUP MENLER

PCB Layout ortam izim alannda iken fare gstergesinin zerinde bulunduu komponente gre popup (sa buton)
men seenekleri deiiklik gsterecektir. Yani, izim alannda bir PCB klf, yol ya da padin zerine fare gstergesi
ile gelip sa butona basnca farkl menler ve seenekler gelecektir. Bu menler PCB Layout (ARES) ile Genel
lemler blmnde ayrntl olarak aklanmtr. Aada fare gstergesi izim alannda bo bir alanda iken sa
butona basnca karmza gelen popup men ve seenekleri hakknda bilgi verilmitir:
Place: izim alanna PCB klf ve nesne yerletirmek iin bu seenek kullanlr.
ekil 7.16da grld gibi alt seenekleri vardr ve bu seenekler, yukarda
anlatlan ara dmeleridir.
Select Ali Objects: izim alan ierisinde bulunan btn nesneleri ve PCB klflar
seili hale getirir.
Clear Selection: Seili olan nesne ve PCB klflar, seili durumdan kurtarr. Ksa
yolu Esc" tuudur.
Cut To Clipboard: izim alan ierisinde seili olan nesne ve PCB klflar
keserek panoya alr.
Copy To Clipboard: izim alan ierisinde seili olan nesne ve PCB klflar
panoya kopyalar.
Paste From Clipboard: Panoya keserek veya kopyalanarak alnm olan nesne ile
PCB klf varsa, bunlar izim alanna yaptrr.
ekil 7.16: izim alan popup mens

Fare gstergesi ile izim alannda bulunan bir komponentin zerinde iken karmza gelen zellikler (popup) mens,
zaten Proteus program ara ubuklar zerinde bulunan dmelerdir ve ayn ileve sahiptirler.
7.5.

PCB LAYOUT (ARES) TASARIM AYARLARI

7.5.1.
TASARIM AYARLARININ NEM
Bir tasarma balamadan nce veya tasarm srasnda baz ayarlarn deimesi gerekir. rnein bir track (yol - hat)
geniliini, ekilecek akma gre deitirmek gibi. Tasarma balamadan nce baz ayarlar yapmak daha iyi sonu
verir. nk alma srasnda ayarlar deitirmek sizi daha fazla yoracak, hatta istenmeyen sonulara veya hatalara
sebep olabilecektir. Yaplan tasarm ayarlar dosya kaydedildiinde beraber kaydedilir ve yklenirken ayn ayarlar
beraber yklenir.
7.5.2.
BASKI DEVRE TASARIMINDA DKKAT EDLECEK NOKTALAR
1. Bask devre kart llerinin dikkatlice tespit edilmesi gerekir. zellikle kartn yerletirilecei alan sabit ise,
alann nceden incelenmesinde yarar vardr.
2. Kartn montaj delikleri izim srasnda belirlenmeli, byklklerine dikkat edilmelidir. Baskl devre
hazrlandktan sonra montaj delikleri ile uramak hem sakncal, hem de zaman kaybna neden olacaktr.
3. Giri-k balantlarnn yerleri iyi tespit edilmelidir. Herhangi bir arza durumunda montaj alannda
67

balantlara rahata ulalabilmelidir.

4. Baskl devre zerine bir soutucu yerletirilecekse yine tasarm sresi ierisinde soutucunun yeri
belirlenmelidir.
5. Tasarm (izim) alannda belirlenen PCB klflarn (elemanlarn) lleri ile gerek eleman lleri
karlatrlmaldr.
6. Mmkn olduu kadar plaket zerine yerletirilecek elemanlarn zerindeki yaz, ekil ve dier aklayc
bilgiler, bir ynden okunacak ekilde yerletirilmelidir. Ayrca elemanlarn birbirlerine gre alar ve yerleim
dzenleri estetik ynden gz nne alnmaldr.
7. Yksek frekans tayan hatlar ile yksek akm tayan hatlarn durumlar incelenmeli, mmkn olduka
birbirinden uzak tutulmaldr.
8. Kuvvetli akm tayan hatlarn kesitleri (track genilikleri) akm kapasitelerine gre seilmelidir.
9. Bask devre tasarmnda malzemeli yz esas alnmaldr. Plaketin zerine eleman sembolleri yerletirilmi gibi
dnlmeli, daha sonra da izilmi olan tasarm plakete aktarma yntemi de dikkate alnarak, gerekirse mirror
(ayna) grnts alnmaldr.
7.5.3.
PLAKET ALANI TANIMLAMAK
PCBsini hazrlayacamz plaketler ounlukla dikdrtgen olarak tasarlanr. PCB Layout (ARES) ortamnda, alma
alan ierisinde dikdrtgen bir kart alan belirlemek iin;
Grafik ara ubuu zerinde bulunan
(2D Graphics Box Mode) dmesine basnz.
Genellikle izim yzeyini (katn) belirlediimiz kutuda, ekil 10.2de gsterildii gibi, Board Edge seili
hale gelecektir. Deil ise seiniz.
ekil 7.17: PCB plaket snrlarnn belirlenmesi
PCB Layout (ARES) izim alan (mavi dikdrtgen ile evrili alan) ierisinde, fare gstergesinin sol butonuna
basp-brakarak, istediiniz boyutlarda bir dikdrtgen oluturunuz ve tekrar sol butona basp-brakmz.
Dikdrtgen alannz oluturulduunda ereve rengi sar olacaktr ve PCB Layout (ARES) ierisinde Board
Edge olarak isimlendirilecektir.
7.5.4.
L BRM OLARAK MLMETRE KULLANMAK
Proteus program default olarak inch l birimini kullanr. Fakat, lkemizde bu birim fazlaca kullanlmamaktadr.
PCB Layout (ARES)de l biriminin inchden milimetreye dntrlmesi ok kolaydr.
Klavyeden M tuuna basnz. Bu tua her basnzda inch ile milimetre arasnda gei yaparsnz. (kinci
bir yntem de menden View - Toggle Metric/Imperial seeneklerini altrmaktr.)
7.5.5.
BOYUT - MESAFE (DIMENSION) BELRLEMEK
Dimension modu, PCB kart zerinde deiik noktalar arasndaki mesafenin llmesi ileminde kullanlr. Bu modu
kullanabilmek iin;
Grafik ara ubuu zerinde bulunan (Dimension Mode) dmesine basnz.
Fare gstergesini mesafe lm yapacanz yerin balang noktasna getiriniz ve sol butona basp-braknz.
Fareyi biti noktasna doru srkleyiniz. Bu srada balang noktasndan, fare gstergesini srklediiniz yere
doru yeil bir izgi oluacaktr. Biti noktasna geldiinizde sol butona tekrar basp-braknz. ekil 7.18de
gsterildii gibi sar renkli olmak zere iki nokta arasndaki mesafe (ayet milimetrik l biriminde iseniz) mm
olarak verilecektir.

ekil 7.18: Mesafe belirleme

7.5.6.
IZGARAYI (GRID) AYARLAMAK
Izgara (grid) devre elemanlarn yerletirilmesi ve routing (net ann bakr hatlara dntrlmesi ilemi) iin
kullanlr. Byle olmasna ramen eleman yerletirme ileminde ve routing yapma ileminde zgara grevinin ayr ayr
dnlmesi daha yerinde olur. Devre elemanlarnn yerletirilmesinde varsaylan 2.5 mmlik zgarann seilmesi
yeterli olur.

Izgarann ayarlanmas iin; F1, F2, F3 ve F4 fonksiyon tular ya da

menden View - Snap xx seenekleri kullanlr.
ekil 7.19: Izgarann ayarlanmas

68

Ayrca Technology - Set Grid Snaps seenekleri altrldnda

karmza ekil 10.6da verilen zgara yaplandrma penceresi gelir. Bu
pencere ile biraz nce anlatlan Snap aralklar kullanc tarafndan
istenildii gibi ayarlanabilir. Bu pencere ile nokta aralklar da piksel
cinsinden yine kullanc tarafndan belirlenebilir.
Start up units seenei altnda verilen l birimlerinden hangisi
seilirse, PCB Layout (ARES) ortam seilen l birimi ile balar.
ekil 7.20: lzgara aralklarnn ayarlanmas

7.5.7.
GRNTNN BOYUTUNU DETRMEK
izim alannzdaki almann daha iyi grlebilmesi iin, zaman zaman yaknlatrp, uzaklatrmaya ihtiyacnz
olacaktr. Grnt boyutlarn deitirebilmeniz iin ekranda ak olan men olmamas gerekir. Btn menler kapal
iken View mens, fonksiyon tular veya ara dmeleri ile bu ilemi gerekletirebilirsiniz.
F5: Grnt istenildii gibi odaklanr.
F6: Grnt yaknlatrlr.
F7: Grnt uzaklatrlr.
F8: Tam sayfa grntlenir.
Seilen alan yaknlatrr.
View mens ile Ekran
grntsnn ayarlanmas.

Ara ubuu dmeleri ile Ekran

grntsnn ayarlanmas.

ekil 7.21: Ekran grntsnn ayarlanmas

7.6.

EMANIN OTOMATK PCB ZM N PCB LAYOUT (ARES) ORTAMINA AKTARILMASI

Proteus Design Suite 8 programnn yeniliklerinden bir tanesi de, Schematic Capture (ISIS) ile PCB Layout (ARES)
programlarnn birbirleri ile etkileimli alabilmeleridir. Yani ISIS ortamnda devre emasnda yaplan en ufak bir
deiiklik hemen ARES ortamna aktarlmaktadr. Yani kullancnn hibir e yapmasna gerek yoktur.
Bir Proteus proje dosyas olutururken; karmza gelen New Project Wizard pencerelerinden nce Schematic
Capture (ISIS) dosyas, sonra da PCB Layout (ARES) dosyas projemize dhil edilir. Bu ilem yapldktan sonra ISIS
tasarm alanna izeceiniz her devre emas, ARES e aktarlacaktr.
Ayrca Schematic Capture (ISIS) ortamnda ema izerken, eer izilen ema PCB layout (ARES) kullanlarak
otomatik PCBsi karlacak ise bir takm kurallara uyulmas gerekir. Bu kurallara dikkat ettikten sonra ARESde
otomatik PCB izdirmek ok kolay olacaktr.
Bu kurallar ksaca yle tanmlayabiliriz:
ISISda emay izerken kullandmz elemanlarn PCB klflar (pake: tipleri) tanml olmaldr. Tanml deilse,
manuel olarak tanmlanmaldr.
Devrenin besleme balantlar unutulmamaldr.
ISISda oluturulan ema ARESe aktarlmadan nce, bir isim verilerek kaydedilmelidir.
7.6.1.
UYGULAMA: EMANIN PCB LAYOUT (ARES) ORTAMINA AKTARILMASI
Bu yapacamz uygulamada; Schematic Capture ortamnda, tasarm alanna kuracamz devreyi, bask devresi
karlmak zere PCB Layout (ARES) ortamna aktaracaz. Ancak Schematic Capture (ISIS) ortamnda devremizi
izerken, yukarda bahsettiimiz kurallar hatrlamamz ve gz nne almamz gerekiyor. Bu nedenle ilem
basamaklar anlatlrken sizlere bir takm hatrlatmalar yaplacaktr.
Uygulamamz yryen k devresidir. 555 entegresi ile saat palsi (clock) etilmekte ve 4017nin CLK giriine
verilmektedir. 4017, 10-bit Johnson saycdr. Dolaysyla her bir saat palsinde saycmz, klarna bal bulunan
ledleri srasyla yank duruma geirecektir.

ekil 7.22: Projeye ISIS dosyas ekleniyor

ekil 7.23: Projeye ARES dosyas ekleniyor

69

1. Yeni bir Proteus projesi oluturunuz. Proteus projemizde; ekil 7.22'de gsterildii gibi yatay antetli
(Landscape A4) bir Schematic Capture (ISIS) dosyas ve ekil 7.23de gsterildii gibi (Generic Single Layer)
tek yz bir PCB Layout dosyas olmaldr.
2. ekil 7.24de oluturduumuz projemizin ekran grnts verilmitir. Bu ekil incelenecek olursa; projemizde
Schematic Capture (ISIS) ve PCB Layout (ARES) sekmeleri otomatik olarak oluturulmutur.

ekil 7.24: Projenin ekran grnts

3. Ktphaneden 555, 4017, CAP, CONN-H2, LED-RED ve RES elemanlarn arnz. Yalnz bu elemanlar
arrken Pick Devices penceresinden PCB klflarnn tammlamp-tanmlanmadna dikkat ediniz. ekil
7.25de grld gibi 555 elemannn PCB klf tanmlanmtr. ekil 7.26da ise LED-RED elemannn
PCB klf tanmlanmamtr. Bu tanmlamay kesinlikle yapmalyz, aksi takdirde emamz ARESe
aktarlrken bu eleman aktarlmaz. Bu tanmlamay ilerleyen ilem basamaklarnda yapacaz.

ekil 7.26:PCB klf tanmlanmam LED

ekil 7.25: PCB klf tanmlanm 555

4. ekil 7.27de gsterilen devreyi tasarm alanna kurunuz.

Bu devrede dikkat edeceiniz gibi beslemelere isim verilmi ve ayrca
CONN-H2 komponentine POWER ve GND sembolleri balanarak,
isimler verilmitir. Bu isim verme ilemi dzenleme modunda
yaplmaktadr. Fare gstergesi ile nce POWER, sonra GND
komponentleri zerine geliniz ve dzenleme pencerelerini arnz.
Karnza gelen dzenleme pencerelerinden, ekil 7.27de gsterilen
isimleri veriniz.
ekil 7.27: Yryen k devresi
Bu devrede CONN-H2 komponentinin kullanlmasnn ve bu komponente iki adet ase balanmasnn nedenine
gelince: ARESe aktarlacak olan ve bask devresi karlacak olan bu devrede, CONN-H2 konnektrnn PCB klf
beslemeleri temsil edecektir. ki adet ase balanmasnn nedeni ise; devrede grld gibi 555in asesi GND olarak
isimlendirilmi, 4017nin besleme pinleri ise Hiddenl olmak zere VDD ve VSS olarak isimlendirilmitir.
Dolaysyla devremizde iki adet ase olmak zorunda ve bunlarn birinin ismi GND, dierininki de VSS olmak
zorundadr ki, ARES PCB hazrlarken bu hatlar birbirine balasn.
5. imdi sra, ktphaneden elemanlar arrken PCB klf tanmlanmam olan elemanlara (bu devre iin bir
tane idi, LED-RED eleman)
PCB klf tanmlama ilemine. D1 sembol numaral ledin
dzenleme penceresini arnz (ekil 7.28) ve PCB Package
yazan ksma LED yazarak OK butonuna basnz. Srasyla
btn LED-RED elemanlarna bu ilemi yaparak, PCB klf
ataynz. (Arzu eden kullanc bir tane LED-RED komponentini
Decompose (bileenlerine ayrarak) yaparak, yeni bir eleman
oluturup, bu esnada PCB klf atayabilir. Bundan sonraki btn
uygulamalarnda da bu ledi kullanabilir.)

ekil 7.28: D1 ledi (LED-RED) dzenleme penceresi

70

6. Yapacamz i bakmndan devre simlasyonunun nemi yoktur (nk yapacamz i, devre emasn izip
ARES ortamna aktarmak), ama istediiniz takdirde play () dmesine basnz ve simlasyonu balatnz.
7. Stop () dmesine basnz ve simlasyonu durdurunuz. Btn bu ilemlerden sonra sra PCB Layout
(ARES) sekmesine tklayarak emamzn PCB ortamna aktarlmasna geldi.
8. PCB Layout (ARES) sekmesine tklaynz ve malzeme kutusunda Schematic Capture ortamnda
oluturduunuz devre elemanlarnn sembol isimlerini grnz. Bu durum ekil 7.29da verilmitir.

ekil 7.29

ekil 7.30

ekil 7.31: PCB klflarn izim alanna

tanmas

ekil 7.32: Auto-router ile Baskdevrenin

tamamlanm hali

ekil 7.30da gsterildii gibi Component Mode" dmesine tklaynz ve Schematic Capture ortamndaki elemanlarnzn PCB
klf karlklarn kullanc eleman kutusunda grnz. Bu PCB klflar srasyla seiniz ve izim alanna taynz. (ARESe
gei yaptktan sonra, PCBsi izdirilecek olan ema iin bir kart boyutu Board Edge oluturulmas gerekir. Bu durum, daha
nce ayrntl olarak akland)
ekil 7.31'de PCB Layout (ARES) ortamnda oluturulan, devremizin rastnest grnts verilmektedir. Buraya kadar yaptmz
ilemlerle Schematic Capture (ISIS) ortamnda oluturmu olduumuz devreyi PCB Layout (ARES) ortamna, bask devresini
izmek zere tam olduk.
Ara ubuu zerinden veya tools mensnden Auto-router dmesine tklandnda alan pencereden begin
routing dmesine tklanarak, bask devrenin hazrlanmasn ARES programna yaptrabiliriz. Bask devrenin tamamlanm
hali, ekil 7.32de grlmektedir.

Yryen k devremizin bask devresi karldktan

sonraki boyutlu resmi, ekil 7.33de grlmektedir.

ekil 7.33: Yryen k devresinin boyutlu resmi

7.6.2. EMANIN YAZICIYA GNDERLMES

Schematic Capture (ISIS) ortamnda hazrlanan emann yazc (printer)dan alnmas dier Windows programlarndan farkl
deildir. nk Windows iletim sistemi altnda alan tm programlar birok iletiim penceresini ortak kullanrlar. SISn
Printer Setup penceresi de bunlardan birisidir.

UYGULAMA: EMAYI YAZICIYA GNDERMEK

erisinde ISIS dosyas da olan, herhangi bir proje dosyasn tasarm alanna arnz.
File - Print Design seeneklerini altrnz. Karnza gelen ekil 7.34deki pencerede gerekli ayarlar yapnz ve OK
dmesine basnz.

ekil 7.34: emann yazcya gnderilmesi

Bu pencerede nemli olan ayarlar;

emann kda dik mi, yatay m yazdrlaca,
emann kda yazdrlma boyutu,
emada bulunanlarn tamam m, yoksa bir blmnn m
yazdrlaca,
ekil 7.34deki pencerede n grn ksmn kullanarak,
emann kda yerleiminin salanmas,
emann ka adet yazdrlaca,
Ayarlar yapldktan sonra OK dmesine baslmas yazdrma ilemi
iin yeterli olacaktr.

71