SVEUILITE SJEVER

Gospodarska logistika 1
Seminarski rad Gradska logistika

Varadin, svibanj 2015.

Sadra

1.UVOD......................................................................................................................................1
2.LOGISTIKA............................................................................................................................2
3.GRADSKA LOGISTIKA........................................................................................................3
3.1.Vrste vozila.......................................................................................................................5
4. PROBLEMI LOGISTIKE U URBANIM SREDINAMA......................................................6
5. KONCEPCIJSKA RIJEENJA..............................................................................................7
6.ZAKLJUAK..........................................................................................................................8
7.LITERATURA:........................................................................................................................9

1.UVOD
Gradska logistika je pojam koji u posljednje vrijeme privlai posebnu panju mnogih strunih
i naunih foruma. Istraivanja problema logistike urbanih sredina, posebno velikih gradova,
daju razliite rezultate i praktina rjeenja. Gradski logistiki tokovi imaju obiljeja
parcijalnosti (djelominosti), prostorne disperzije generatora, raznolikosti u pogledu strukture
logistikih lanaca, uestalosti veeg broja manjih isporuka, dinaminosti itd. Najvei dio ovih
tokova na podruju grada realiziraju logistiki sistemi pediterskih, trgovakih, uslunih,
industrijskih i drugih poduzea. Problemi i kompleksnost logistike u gradskim sredinama
oslovili su razvoj razliitih koncepcija gradske logistike. U prvom dijelu ovog rada analizirana
su razliita tumaenja pojma gradske logistike, problemi i razliita rjeenja sistema i procesa
logistike urbanih sredina. U drugom djelu rada prikazani su razliiti problemi gradske
logistike, kao i neki od rezultata njihove primjene.

2.LOGISTIKA
Definicija koju je prihvatilo Vijee Europe je:
" Logistika bi se mogla definirati kao upravljanje tokovima robe i sirovina, procesima
izrade, zavrenih proizvoda i pridruenim informacijama od toke izvora do toke krajnje
uporabe u skladu s potrebama kupca. U irem smislu logistika ukljuuje povrat i
raspolaganje otpadnim tvarima."
imbenici koji utjeu na razvoj logistike:
a) Globalizacija- utjecaj na ekonomska mjerila uspjenosti, pojava novih trita, irenje
postojeih
b) Demografske sile- poveanje broja stanovnika, vrednovanje radne snage, potreba za
radnom snagom
c) Informatizacija i kompjuterizacija- Primjena tehnologija pruajui mogunost
ostvarivanja veeg prometa i ekonomske dobiti ne naruavajui ekoloke i pravne
norme postaje sastavni dio logistike
Da bi se mogla logistika adekvatno istraivati te da bi se mogle definirati metode planiranja
logistikih procesa, potrebno je definirati nositelje tih logistikih procesa ili elemente
logistikih sustava.
Elementi logistikih sustava su:
o
o
o
o
o
o
o
o

transport
skladitenje
zalihe
distribucija
manipulacije
imbenik-ovjek
informacije
integracija.

3.GRADSKA LOGISTIKA
Gradska logistika je proces poboljanja logistikih i transportnih aktivnosti i pojedinih
poduzea u nekom urbanom podruju pridravajui se pritom prometnih, ekolokih i
energetskih imbenika.
imbenici koji utjeu na sustav distribucije roba u gradovima:

Stanovnitvo
Gradska uprava
Poiljatelji i primatelji
Prijevoznici

Stanovnitvo je najbitniji imbenik koji utjee na distribuciju robe u gradovima jer tei to
vioj razini kvalitete ivota, to se u znatnoj mjeri odnosi na smanjenje tetnog utjecaja
prometa na okoli i sigurnost stanovnitva. Kao posljedica takvih, uglavnom suprotstavljenih
interesa, razvijane su razliite koncepcije koje se odnose na regulaciju odvijanja dostavnog
prometa u urbanim sredinama. Ovisno o vrsti gradova primjenjuju se razliite koncepcije koji
imaju zajedniki cilj usklaivanje gospodarskih (logistikih) aktivnosti i interesa
stanovnitva koje u promatranim sredinama ivi. Gradska logistika se uglavnom usmjerava na
sredinje, najee povijesne dijelove grada koju karakteriziraju velika gustoa izgraenosti
ali koncentracijom razliitih aktivnosti: trgovina, stanovanje, administracija, industrija itd.
Gradske ulice su esto uske, malene, a nerijetko zbog regulacije prometa i jednosmjerne bez
mogunosti zaustavljanja i parkiranja. Poznato je da u veini velikih gradova, teretni transport
u uim gradskim podrujima je zabranjen odnosno dozvoljen za samo odreenu vrstu
prometa. Jednu od najveih prepreka predstavljaju prostorne mogunosti ulica i time
oteavaju funkcioniranje urbanih sadraja lociranih u centru, a analogno tome i podrku njima
tj. logistiku opskrbe.
Iz ovih razloga prvenstveno su se rjeavali problemi u centralnim, povijesnim dijelovima
grada gdje je promet neto gui i gdje najvie do izraaja dolazi ova problematika. Meutim,
rjeenja gradska logistike su uglavnom rjeenja cjelokupnog gradskog prostora, a posebni
sluajevi analiziraju i zalaze i u rjeenja regionalnog prostora. Kako bi uspjeno planirali
logistiku urbane sredine i probali rijeiti probleme vezane za logistiku urbane sredine,
neophodno je poznavanje parametara. Poznavanjem, utvrivanjem i analizom parametra
dolazimo do uvida u robne tokove u urbanoj sredini. Negativne posljedice prometa u
gradovima sve ee dovode do situacije da se svjetske metropole proglaavaju "zabranjenim
3

gradovima" za promet i transport. Ova disproporcija je posljedica neadekvatnog pristupa

optimizacije logistikih zahtjeva u gradovima. Strategija, koncepcije i rjeenje gradska
logistike u Europi i svijetu postaju toliko znaajne i aktualne, da su stotine pilot projekata u
realizaciji, a financirani su od nadlenih ministarstava i gospodarskih komora. Koncepcija i
rjeenja gradska logistike su razliite i kreu se u pravcu koncentracije robnih i informacijskih
tokova, izgradnja gradskih logistikih centara, primjena tehnologija inteligentnih transportnih
sustava, stvaranje specijaliziranih organizacija koje se bave gradskim vozilima na elektro
pogon i sve to u funkciji kvalitetne isporuke, ekonomije, bez bijednosti, to je najvanije u
funkciji ouvanja okolia. Moemo rei da gradska logistika obuhvaa sve dispozitivne i
operativne djelatnosti za uinkovito snabdijevanje grada robom, kao i odnoenje materijala i
sirovina. Problemi snabdijevanja grada robom i izvlaenja materijala iz gradskih sredina su
prisutni i rjeavani u skladu s razliitim stupnjem ekonomskog, kulturnog, tehnolokog i
drugih aspekata razvoja drutva. Dostava robe je preduvjet za odravanje urbanog ivota i
poslovnih aktivnosti kojima se ostvaruje bogatstvo i razvoj gradskih sredina. uinkovit robni
transport moe imati znaajnu ulogu u konkurentnosti urbanih podruja i zbog toga je sastavni
dio gradske ekonomije. On podrava zaposlenost i stvara prihode, ali izaziva i niz negativnih
utjecaja na sve bitne znaajke grada. Veliki dio robnih tokova zavrava ili poinje unutar
grada. Vanost robnog transporta u gradu pokazuju i rezultati nekih istraivanja da sve sredine
ukupnih robnih tokova ima izvor ili destinaciju unutar sredinjih gradskih zona.

STANOVNITVO

GRADSKA UPRAVA

PRIJEVOZNICI

POILJATELJI,PRIMATELJI

Slika 1. Kljuni imbenici distribucije robe u gradovima

Robni transport u gradu stvara velike trokove i velike vremenske gubitke u logistikim
sustavima. Nositelji realizacije robno teretnih tokova u gradu su svi raspoloivi
vidovi transporta. Zbog svoje dominantne uloge u realizaciji ovih tokova i problema koje
stvara, cestovni transport privlai posebnu pozornost. On postaje sve skuplji zbog stalnog
opadanja faktora utovara vozila i frekventnijih isporuka u cilju zadovoljenja sve ireg
spektra kupevih zahtjeva. Ovi problemi iniciraju razvoj i primjenu svih drugih vidova
transporta, a posebno Inter modalnih transportnih rjeenja logistike u gradovima.
Problem planiranja transporta robe i kretanja robe do i kroz gradske oblasti i kroz
gradove uope, u mnogim gradovima je rjeavan parcijalno i pojedinano, u skladu sa
zahtjevima i karakteristika poduzea na koja se istraivanje odnosilo i za ije potrebe je bilo
raeno. Kljuna su najpovoljnija rjeenja za pojedine privredne subjekte, rijetko kada za
jednu od njihovih grupacija ili vie njih, a moe se rei nikada za sve grupacije, za sve
uesnike drutveno privrednog ivota grada. Kooperacija na podruju gradske logistike za
razliite sudionike u odreenim situacijama daje razliite rezultate. Na podruju gradske
logistike udruuju se tvrtke iz istih, ali i iz razliitih djelatnosti, a na temelju nekog aspekta
homogenosti zahtjeva u pogledu sabiranja u vremenu i prostoru (homogenost s aspekata
tehnologije, pojavnog oblika robe, relacije, zone isporuke, vremena isporuke, transportnog
sredstva i sl.). Razliite forme kooperacije se esto modeliraju i testiraju. Efekti koje daju
razliiti modeli kooperativnih formi pokazuju znaajne mogu donosit racionalizacije u
pogledu: veliine voznih parkova, ukupnog transportnog puta, iskoritenosti tovarnog prostora
transportnog sredstva, emisije tetnih plinova, itd. U mnogim gradovima koji su se bavili
tokovima robe, tereta i materijala na podruju grada pored pojma gradske logistika, pojavljuju
se i pojmovi kao to su: urbani teretni transport, urbani transport, urbana logistika, i sl. U
pogledu prostorne obuhvatnosti nerijetko se pod ovim pojmom susreu istraivanja logistike
sredinjih gradskih zona.

3.1.Vrste vozila
Urbani teretni transport esto je definiran kao transport robe iroke potronje teretnim
(neputnikim) vozilom i uglavnom se ograniava na cestovni vid prometa. Veina podataka o
urbanom teretnom transportu uglavnom se odnosi na vozila nosivosti preko 3,5t.
U realizaciji teretnih tokova koriste se i laki kamioni, kombi vozila, putnika vozila kupaca
(od trgovine do kue), vozila prodavaa (isporuka robe automobilom, motorom ili biciklom).

4. PROBLEMI LOGISTIKE U URBANIM SREDINAMA

Zadaci i problemi logistike u gradskim sredinama su u direktnoj vezi sa stanjem i trendovima
razvoja gradova. Problemi se razlikuju od grada do grada, ali njihova dimenzija moe biti
slina za mnoge gradove u svijetu. Ubrzana urbanizacija je izazvala velike probleme. Gusto
naseljene urbane sredine zahtijevaju isporuku vee koliine robe i generiraju pokretanje veeg
broja vozila, to negativno utjee na uvjete ivota, mobilnost i ivotno okruenje.
Neki od problema gradske logistike:
Znaajni negativni utjecaji teretnog transporta na okruenje (aero zagaenje, buka, vibracije,
sigurnost, itd.)
Nedostatak izvan ulinih utovarno-istovarnih mjesta
Nepovoljni uvjeti za istovar robe (nepovoljno mjesto u odnosu na objekt, presijecanje s
intenzivnim pjeakim tokovima, razna ogranienja, itd.)
Neadekvatna ulina signalizacija
Zahtjevi ireg planiranja
Razliite regulacije
Direktiva radnog vremena (radnici u objektu i vozai)
Transport opasnih roba u centru grada
dotrajalosti transportne i prometne infrastrukture
Nepotivanje ogranienja pristupa i parkiranja
Neadekvatna razmjena podataka, informacijski sustavi
Loe prometne veze s lukom, zranom lukom, itd.
Nema praenja parametara gradske logistike
Neefikasna distribucija i nedostatak kooperacije u distribuciji
Poveani zahtjevi za e -trgovinu.
Vanost urbanog transporta moe se prikazati i trokovima distribucije koji ine oko 40%
ukupnih trokova kombiniranog prijevoza "od vrata do vrata". Znaaj ovih trokova u
budunosti e rasti s obzirom na trend smanjenja zaliha, manjih, a eih isporuka.
Problemi odrivosti teretnog transporta u gradovima imaju lokalnu i globalnu dimenziju. Sa
aspekta grada - lokalna dimenzija, transport robe utjee na smanjenje pristupanosti posebno
nekim dijelovima grada i tijekom odreenog razdoblja dana (zakrenost ulica, regulacija
vremena pristupa, itd.)
6

5. KONCEPCIJSKA RIJEENJA
Kompleksnost problematike i priroda sustava gradske logistike uvjetuju da se pojedini
koncepti u gradovima pojavljuju u razliitim kombinacijama.
Do sada je definiran vei broj koncepcija za rjeavanje problema gradske logistike:
a. Kooperativni logistiki sustavi
b. Logistiki centri
c. Koncept koncentracije informacijskih tokova
d. Koncept kontrole stupnja iskoritenja tovarnog prostora
e. Podzemni sustavi transporta robe
f. Koncept orijentacije na ekoloka vozila
g. Koncept logistikog udruenja
h. Regulativni koncept gradskih uprava, Itd.
U mnotvu razliitih koncepcijskih rjeenja izdvajaju se a esto i integrirano primjenjuju
kooperativni logistiki sustavi i logistiki centri. Koncept kooperativnih logistikih sustava
bazira se na oblikovanju robnih tokova i suradnji transportnih kompanija, poiljatelja ili
primatelja robe. U kooperativnim sustavima vei broj objekata razliitih tvrtki slui se jednim
cjelovitim ili viestruko integriranim logistikim sustavom. Kooperacija i konsolidacija se
mogu izvesti sa i bez usmjeravanja tokova na logistike centre. Ovaj posao moe obaviti vie
neovisnih kompanija ili jedan nezavisni logistiki davatelj. Logistiki davatelji pored
transporta, pruaju i usluge skladitenja, sortiranja, pakiranja, itd. Mnogobrojna istraivanja
kooperativnih transportnih sustava su pokazala da se smanjuje broj vonji za sakupljanje ili
isporuku iste koliine robe, a samim tim i trokovi transporta i negativni utjecaji na okoli.

6.ZAKLJUAK
Gradska logistika obuhvaa sve strategije, tehnologije i sva rjeenja koja se odnose na
racionalizaciju urbanog teretnog transporta. Potencijal racionalizacije robnog transporta u
gradovima je izuzetno veliki i zavisnosti od specifinosti gradova, pojavljuju se razliite
koncepcije i rjeenja. Uinkovit robni transport je preduvjet za odranje urbanog ivota i
poslovnih aktivnosti kojima se ostvaruje razvoj gradskih sredina i sastavni je dio gradske
ekonomije, ali izaziva niz negativnih efekata na promet i ivotno okruenje. Problem
transporta robe u urbanim sredinama postaje sve vei problem koji se mora pomno pratiti u
budunosti.
Pored proirenja ulica i stvaranja dodatnih parking mjesta gdje je mogue, potrebno je bolje
iskoristiti i postojeu infrastrukturu. Potrebno je pravilno organizirati distribuciju robe,
sabiranjem manjih koliina isporuka, povezivanje transportnih tvrtki moemo dovesti do
smanjenja zakrenosti na ulicama, smanjenja aerozagaenja i buke.

7.LITERATURA:
http://www.fpz.unizg.hr/ztl/?page_id=35
http://ec.europa.eu/transport/themes/urban/doc/ump/com%282013%29913_hr.pdf
http://web.tuke.sk/transportlogistics/issues/normal/2005/N09/10_zecevic.pdf
http://www.pfri.uniri.hr/knjiznica/NG-dipl.TOP/201-2014.pdf
Legec,Ivan. Gradske prometnice. Zagreb, 2011.