UM

U elektronici postoje korisni signali i svi ostali, koji

predstavljaju umove.
Neeljeni i pogreni signali nazivaju se umovi!
Kada kaemo signal, podrazumijevamo korisni signal.
U audio ureajima, korisni signal je eljeni zvuk;
u video ureajima - eljena slika;
u informacionim sistemima - eljena informacija;
u mjernim sistemima mjerena veliina...

Signal / um

Odnos signal um (Signal to Noise Ratio, SNR)

predstavlja mjeru kvaliteta kola /ureaja/ sistema, a
definie sa kao kolinik snage korisnog signala Ps i
snage uma Pn

Vrste uma
Na

ulazu u prijemnik um iz vanjskih izvora

superponira se signalu informacije

um iz prirodnih izvora i umjetno generirani um

prijemniku postoje izvori uma koji dodatno

poveavaju snagu ukupnog uma

termiki um, um same , 1/f um

um generiran na sklopovima
prijemnika
Termiki

um

pojavljuje se na omskim otporima zbog nepravilnog

toplinskog gibanja elektrona
1928. J.B. Johnson Johnsonov um

Na

prikljunicama otpora R, prema Nyquistu,

aritmetika sredina kvadrata napona uma iznosi

2
2
k=1.38.10-232J/K je Boltzmanova
konstanta
E u u 4kTfR V
T temperatura u K

Spektralna gustoa snage termikog uma priblino je

konstantna u podruju od 0 Hz do 4.3.109.T [Hz] (i za
nie temperature iznad 10 GHz) bijeli um

um same
Pojavljuje

se kod elektronki i poluvodia

kod poluvodia uzrokovan je spontanom fluktuacijom

nosilaca naboja kod prijelaza p-n spoja

Srednja

kvadratna vrijednost struje uma same dana

je izrazom

um

i 2qIf

2
gdje je q = 1.6.10-19 C

same je takoer Gaussov bijeli um

1/f um
Naziva

se i ekscesni ili fliker um

Povezan je s povrinskim svojstvima
poluvodia
Znaajan je na niim frekvencijama
kod

Zbog

dobro izvedenih tranzistora znaajan do 1 kHz

nelinearnih sklopova u prijemniku

(mjealo, demodulator) moe utjecati i na RF
signal

um iz vanjskih izvora

U radiosustavima prijemna antena e iz okoline primati um

u radiofrekvencijskom podruju za koje je projektirana
U ianim sustavima um takoer ulazi iz vanjskog svijeta
zbog elektromagnetske sprege
Optiki sustavi su namanje osjetljivi na um jer se signal
prenosi svjetlou koja ne interferira sa signalima u
radiofrekvencijskom spektru
Prema izvoru um iz vanjskih izvora dijelimo na

um iz prirodnih izvora (norma CCIR 670 definira razine uma)

um umjetno generiran (ljudskom djelatnou)

um iz prirodnih izvora
Atmosferski

0.1(F=200 dB) do 30 MHz (F=0 dB)

elektrostatska pranjenja u atmosferi (ovise o
geografskom podruju, dobu dana i godinjem dobu)

um

Zemlje

termiki um F=0 dB

um

um

svemirskih tijela

Sunce od 50 MHz (50 dB) do 100 GHz (10 dB)

 Galaktiki

maksimalan iz smjera galaktikog centra, a

minimalan iz smjera galaktikih polova
4 MHz (40 dB) do 16 dB na 2 GHz

Kozmiki ili svemirski um

10

um

zraenje crnog tijela (pozadinsko zraenje svemira)

sa konstantnim raspodjelom spektra sa 20 dB

Umjetno generirani um
Posljedica

privrednih aktivnosti i sustava

ometanja

Industrijski um (u industrijskim zonama)

F=

90 dB na 0,3 MHz do 14 dB na 200 MHz (oklapanje

ureaja kao zatita)

um gradova i naselja
slino

industrijskom umu (prijevozna i transportna

sredstva, komunikacijska i energetska postrojenja,
kuanski aparati, medicinski i znanstveni ureaji)

11

um visokonaponskog paljenja u vozilima

izvor

impulsnog uma, od niskih frekvencija do 7 GHz

Traktori najnia razina uma (dizelai)
putniki automobili 10 dB iznad traktora
kamioni 3 do 5 dB iznad putnikih
motocikli 10 do 15 dB iznad putnikih
(potrebno je proguenje visokonaponskih oscilacija u sustavu paljenja krai vodovi
visokonaponskih instalacija, visokofrekvencijske zavojnice, provodni kondezatori za
blokadu)
elektrino paljenje smanjuje um

umsustavazaometanje
uskopojasno

inteziteta

12

i irokopojasno generiraju se pseudosluajni radio signali visokog

Impulsni um
Impulsni

um karakteriziraju ga izdvojeni
impulsi velikih amplituda

pojavljivanje impulsa opisuje se kao Poissonov

sluajan proces, gdje je broj impulsa k u nekom
intervalu T0 dan vjerojatnou

(T0 ) 2 T0
p(k )
e
k!
je oekivani srednji broj impulsa u jedinici vremena

13

um antene

U radiosustavima vanjski um ulazi u prijemnik

antenom
Ukupni um na stezaljkama antene predstavlja se
ekvivalentnim termikim umom
2
u A
4kTA fR

TA predstavlja ekvivalentnu temperaturu uma antene

14

TA=Tk+ Ta+ Tz+ Tg+Ti