eerna repa

- U svijetu se za proizvodnju eera koriste eerna repa i eerna trska. U

umjerenom pojasu uzgaja se eerna repa (Europa, SAD, Kina na 6 milijuna ha, od
toga Europa 5 milijuna ha). Trska se uzgaja u tropskom i suptropskom pojasu (Brazil,
Kuba, Meksiko, Indija, Australija na 22 milijuna ha)
- Priblini omjer proizvodnje eerna repa : eerna trska = 30 : 70
- godinje je u svijetu proizvedeno 40 milijuna tona eera iz eerne repe (Europa
80%)
- prinos korijena varira: od oko 50 t/ha, koliko je u RH, do 70, 80, i preko 100 t/ha
- prinos eera u RH 9 t/ha; u EU 11 12 t/ha
- RH: 20 25000 ha; 50 55 t/ha (prosjek u zadnjih 5 godina: 22 824 ha i 51,15
t/ha)
- razvijene zemlje 40 kg/st eera (Europa, SAD)
- nerazvijene zemlje 16 kg/st eera (Azija, Afrika)
- RH: 35 kg/st eera

Kratka povijest
- Beta maritima divlja forma eerne repe
- 1605. Olivier de Serres francuski agronom; primijetio da je ukuhani sok
eerne repe slian eernom sirupu
- 1747. Andreas Sigismund Marggraf njemaki znanstvenik; ispitao kemijski
sastav
Franz Karl Achard njemaki znanstvenik; poinje uzgajati razliite forme repe
forme bijelog korijena, konusnog oblika su najbogatije eerom. Takve forme poinje
izdvajati selekcijom
- 1790. razradio je tehnoloki postupak dobivanja eera iz eerne repe
- 1801. 1. tvornica za preradu eerne repe Kunern (Poljska)
- 1836. 1. tvornica u RH epin

Najvie zasijanih
povrina
Rusija
Ukrajina

Najvii prinosi
Francuska 79
t/ha
Njemaka

SAD

SAD

Njemaka

Velika Britanija

Francuska

Italija

III. kolokvij | eerna repa

Morfologija
eerna repa je dvogodinja biljka:
1. godina formira zadebljali korijen i lisnu rozetu
2. godina formira stabljiku sa svjetovima, plodom i sjemenom

KORIJEN
-

VRETENAST: ima glavni korijen i bono korijenje

glavni korijen = repa
bono korijenje izbija iz 2 nasuprotne brazde, a uloga je upijanje vode i hraniva iz tla
u glavnom se korijenu nakuplja eer i druge rezervne tvari

I. Glava korijena (Epicotyl)

-

vrni dio korijena

razvija se iznad povrine zemlje
nosi lisnu rozetu i oiljke od osuenih listova
u drugoj godini daje stabljiku (na kojoj se nalaze pupovi)
prilikom vaenja se ODSIJECA (ima malo eera i puno celuloze)

II. Vrat korijena (Hypocotyl)

-

ispod glavnog korijena

najiri dio korijena
duine 3 -4 cm
ne odsijeca se i ne nosi listove niti bono korijenje

III. Tijelo korijena

- pojavljuje se gdje se nalaze 2 nasuprotne brazde
- u brazdama se nalaze korijenove dlaice, bono korijenje ija je uloga upijanje vode i
hraniva iz tla
- nakuplja se najvei dio eera (vie od 95%)

IV. Rep korijena

- prodire 2 2,5 m
- kako prodire, prelazi u kapilarno korijenje
- u sunim godinama uloga repa i kapilarnog korijenja je upijanje vode iz dubljih
slojeva tla

III. kolokvij | eerna repa

Popreni presjek korijena:

1. RIZODERMA
- zatitno tkivo koje titi unutranjost korijena od gubitka vode i prodiranja
mikroorganizama u korijen
2. KONCENTRINI PRSTENOVI (ima ih 8 12 u vaenju)
2.1.
PARENHIMSKO TKIVO svjetliji prstenovi skladiti se eer
2.2.
PROVODNO TKIVO tamniji prstenovi ksilem i floem
prstenovi u sredini imaju iri razmak, a zbijeniji prema periferiji
3. SR
- centar korijena, zvjezdastog oblika
- idealan je oblik korijena izdueno ovalni
- u nekim situacijama moe doi do ravanja korijena

Ravanje korijena
Uzroci:
1. Zbijan oranini sloj najee u uvratinama njiva zbog mehanizacije
2. Mehanike prepreke u tlu najee nerazgraena kukuruzovina i sl.
3. Gnojidba sa nezrelim stajskim gnojem neposredno prije sjetve (ne bacati u 2.
ili 3. mjesecu)
4. Viroze, tetni organizmi
4.1. RIZOMANIJA (bradatost) uzronik je virus nekrotinog uenja ila
eerne repe (BYNVV)
4.2. REPINA NEMATODA Heterodera schachtii Schmidt
- ravasti korijen se ne razvije u potpunosti i najee pri vaenju ostaje u zemlji

LIST
- sastoji se od peteljke i plojke
- ovisno o gnojidbi, genotipu i starosti, plojka je svjetlije ili tamnije zelene boje
- plojka je ovalnog oblika
- tijekom vegetacije biljka formira oko 60 listova
- listovi postepeno odumiru, a najproduktivniji su srednji listovi koji imaju najdui
ivotni vijek
- ako je lisna rozeta slabo razvijena manja asimilacijska povrina manji sadraj
eera u korijenu
- ako je lisna rozeta prejako razvijena vee je zasjenjivanje ostalih listova
manja asimilacija i manja koliina eera u korijenu

Retrovegetacija
- vei gubitak lisne mase ili listova
- uzroci:
1. Sua
III. kolokvij | eerna repa

2. Tua
3. Napad bolesti Cercospora beticola = pjegavost lista eerne repe
- u povoljnim uvjetima repa formira novo lie
- listovi se razvijaju na korist sadraja eera, dozrijevanje repe je usporeno, a korijen
ima manju kvalitetu (puno melasotvornog duika)
- retrovegetacija je izraena nakon ljetne sue ili nakon suzbijanja cerkospore
- ukoliko doe do odreene koliine kie, nakon toga biljka ima sposobnost formiranja
novih listova, a pogotovo ako u tlu ima previe duika vie listova manjih dimenzija
- jedna repa u retrovegetaciji moe formirati i do 120 novih listova
- repa koja je retrovegetirala ima nisku digestiju (sadraj eera) te smanjen
prinos korijena

STABLJIKA
- formira se u 2. godini vegetacije
- naraste oko 1,5 m
anomalije stabljike:
1. PRORASLICE
- biljke koje u 1. godini vegetacije daju stabljiku sa cvjetovima
- tada je korijen noe kvalitete, tj. drvenast zaostao u porastu i s niskim
sadrajem eera
- 1 proraslica daje do 1000 klijavih sjemenki koje zadravaju klijavost i do 12
godina
- obavezno se moraju odstraniti s polja
- preduvjeti za nastanak proraslica:
a) Genotip neke su sorte sklonije, a druge otpornije na proraivanje
b) Temperatura ako je 3 5C, biljka prolazi ubrzani stadij
jarovizacije i ubrzo prelazi iz vegetativnog u generativni stadij te
daje stabljiku
2. PRKOSNICE (tvrdoglavci)
- suprotna pojava
- biljke koje ni u 2. godini proizvodnje ne daju stabljiku, ve samo nose lisnu
rozetu
3. FASCIJACIJE
- najrjea anomalija
- pojava sraivanja sjemenih grana u plosnate tvorevine irine i do 8 cm
- teta je u produkciji manje koliine sitnog sjemena loe kvalitete, koje je
neupotrebljivo kao sjemenski materijal

III. kolokvij | eerna repa

CVIJET
- zelene boje
- smjeten u pazucu lista
- 5 pranika, 5 latica, 1 tuak
moe biti:
a) pojedinano jednosjemene sorte
b) 2 6 cvjetova zajedno viesjemene sorte

PLOD
postoje 2 forme prirodnog oblika eerne repe:
1. JEDNOKLINI (MONOGERMNI) PLOD = PROSTI ORAAC
- ima 1 sjemenku i klijanjem daje 1 biljku
2. VIEKLINI (MULTIGERMNI) PLOD = KLUPKO
- ima 2-3 sjemenke i daje 2-3 biljke

Oblici doraenog sjemena:

1. SEGMENTIRANO SJEME
- dobiva se mehanikim postupkom drobljenja klupka
- danas se ne vri segmentiranjem, nego se vieklino sjeme odbacuje
2. POLIRANO SJEME
- poliranje je mehaniko zaglaivanje prirodnog sjemena
3. PILIRANO SJEME
- u sjetvi 99,99% piliranog sjemena
- raznih boja (ovisno o proizvoau)
- dobiva se mehanikim oblaganjem poliranog sjemena i smjesom fungicida,
insekticida, stimulatora rasta i gnojiva
- sjeme je ujednaeno po obliku i veliini i pogodno za mehaniku sjetvu
- glavni nedostatak: zahtjeva puno vode za klijanje i nicanje (problem u sunim
proljeima)
- treba ko 200% vode u odnosu na masu
4. INKRUSTRIRANO SJEME
- dobiva se oblaganjem poliranog sjemena smjesom sakrusta u jednolinom
premazu
- tomu se dodaju fungicidi, stimulatori rasta i gnojiva
- najkvalitetnije jer zahtjeva 70% vode u odnosu na masu ploda za klijanje i
nicanje
- za inkrustaciju se koriste krupnije frakcije
III. kolokvij | eerna repa

- krajnji plod vie rezervne tvari jaa klica snanije klijanje vei poetni
prirast

Proizvodi i nusproizvodi eerne repe

- proizvodnja eerne repe je ugovorena proizvodnja potpisuje se ugovor, dobiva
se sjeme, eerane otkupljuju, terenski tehnolozi, osiguravaju vaenje, odvoz s njive
- trokovi proizvodnje = 9 12 000 kn/ha
- cijena: 1 t korijena - standardna digestija 16% = 230 kn (ako je digestija via, via
je i cijena)
- Iz korijena se izdvaja EER SAHAROZA (glukoza + fruktoza) 16% saharoze u
korijenu je digestija
*kod eerne trske eer se izdvaja iz stabljike, a kod repe iz korijena
- nusproizvod je LIE S GLAVAMA, koje se moe silirati u kombinaciji s
kukuruzovinom
- u svjeem se stanju moe koristiti u ogranienim koliinama
- zaoravanjem se zemlju obogauje sa 130 150 kg N/ha
Pri preradi 100 kg korijena dobije se:
1. EER 12 16 kg
2. REPINI REZANCI do 5 kg
3. MELASA oko 4 kg
4. SATURACIONI MULJ oko 5 kg
III. kolokvij | eerna repa

1. EER
- koristi se u ishrani ljudi te kao bioetanol
2. REPINI REZANCI
- koriste se u ishrani stoke: mokri (svjei, puni vode sue se na 8 10% suhe tvari),
preani, osueni
3. MELASA
- ostatak sirupa iz kojeg se vie ne moe iskoristiti eer
- ima 42 48% eera
- iz nje se ne moe kristalizirati eer
- koristi se u proizvodnji alkohola, kvasca, penicilina
- prilikom prerade u alkohol zaostaje IBRA koristi se u hranidbi stoke i kao gnojivo
(puno N)
- sa 1 ha repe dobije se 4 5000 litara PIRITA (ALKOHOLA)
4. SATURACIONI MULJ
- arenjem prelazi u KARBOKALK koji sadri visoki postotak kalcija u obliku CaO
(oko 34% Ca)
- karbokalk se koristi za podizanje pH vrijednosti kiselih tala
- efekt kalcizacije traje godinama
- u kiselim tlima poveano je fiksiranje elemenata

Odreivanje kvalitete korijena eerne

repe
- isplata se vri prema koliini neto prinosa i digestiji
- uzorak za analizu treba biti dovoljno velik. Jedan uzorak sadri 30 50 repa zbog
variranja pojedinih korijena
- BRUTO PRINOS repa nakon vaenja sa zemljom, ostacima korova, lia
- NETO PRINOS KORIJENA korijen nakon to se repa opere i glava pravilno odree
te ponovno izvae
- nakon toga uzorak se uzima za kemijsku analizu, usitni se u kau.
- pokazatelji kvalitete korijena eerne repe:
1. DIGESTIJA sadraj eera u korijenu eerne repe (%)
2. ISKORITENJE EERA kg kristalnog eera (saharoze) koji se dobiju
preradom eerne repe kristalizacijom
- iskoritenje eera ovisi o sadraju melasotvornih tvari u korijenu eerne repe
(tetni duini spojevi, K i Na)
- to je vie melasotvornih tvari, manje je iskoritenje eera (obrnuto
III. kolokvij | eerna repa

proporcionalno)
- u 100 kg korijena koji ima 16 kg eera, izdvaja se samo jedan dio koji ovisi o
sadraju melasotvornih tvari. Od tih 16 kg moemo izdvojiti npr 14,2 kg eera
(iskoritenje eera), a ostatak je u melasi (1,8 kg). Kvalitetniji je onaj uzorak
koji ima vie kristalnog eera
- sadraj suhe tvari u pozitivnoj je korelaciji sa sadrajem eera

Kemijski sastav korijena

KORIJEN
REPE
100%
SUHA
TVAR
22,5%

TOPIVA SUHA
TVAR 18%

EERI
16%

NEEERI
S DUIKOM

H2
O
2
77,5%

NETOPIVA
SUHA TVAR
4,5%

TOPIVI
NEEERI
2%
NEEERI BEZ DUIKA
(masti, dio sapponina,
topivi pektin, K, Na)

tetne tvari u korijenu eerne repe

I. tetne duine tvari
- sve duine tvari nisu tetne, tetne su samo one koje se tijekom tehnolokog
procesa ne mogu izdvojiti i sprjeavaju kristalizaciju eera
- duinih tvari ima oko 1,2% i u topivom i u netopivom obliku
- oko 40 60% svih duinih spojeva su bjelanevine koje je zbog netopivosti u vodi
lako odstraniti
- bjelanevine nisu tetne
- u naim eeranama odreuje se samo dio tetnog duika, odnosno alfa-amino
duik, koji ini oko 36% ukupnih tetnih duinih tvari
Schiweck postotni sastav tetnog duika u gustom soku:
III. kolokvij | eerna repa

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Neutralne aminokiseline 19%

PCS (pirolidon karbonska kiselina) 13%
Glutamin 2%
Asparagin 2%
Betain 30%
Nitrati 6%
Gama aminomaslana kiselina 3%
Nedefinirane duine tvari 25%

ALFA-AMINO DUIK =
neutralne aminokiseline + PSC +
glutamin + asparagin

ukupan tetni duik u korijenu eerne repe odreujje se

PIROKEMILULUMINESCENTNOM METODOM s aluminijevim sulfatom

II. Saponinske tvari

- izazivaju pjenjenje

III. Pektinske tvari

- zaepljuju filtracijske prese i usporavaju filtraciju

IV. K i Na
- mogu se odstraniti u procesu prerade eerne repe, ve slino tetnom duiku
sprjeavaju kristalizaciju jednog dijela eera
dakle, glavni melasotvorni elementi u procesu dobivanja eerne repe su tetni N
spojevi, K i Na
saponinske i pektinske tvari nisu melasotvorne tvari, samo su tetne
- osobito veliki utjecaj na sadraj eera ima gnojidba N, jer su optimalne doze N u
uskim granicama
- niske doze N smanjuju prinos
- visoke doze N smanjuju postotak eera i poveavaju sadraj tetnog duika ( i
prekasno bacanje N).
posljedica visokih doza N je dvostruki gubitak manje eera i manje iskoritenje
eera

Iskoritenje eera
BRAUNSCHWEIGEROVA FORMULA:
I =D[ 0,12 ( K + Na ) + ( 0,24 N ) +1,08 ]
I = iskoritenje eera
D = digestija
N = alfa-amino duik
1,08 = gubitci u proizvodnji
III. kolokvij | eerna repa

- iskoritenje eera ovisi o melasotvornim tvarima, jer ona sprjeavaju kristalizaciju i

odvode eer u melasu
- 100 kg korijena sa digestijom od 16% ima 16 kg eera, no dio ode u melasu
- nezrela repa ima puno niskomolekularnih spojeva koji se nisu uspjeli sintetizirati
(npr. aminokiseline u bjelanevine), to je negativno
- eeri u obliku monosaharida, zbog prekida vegetacije (visoke doze N u vaenju),
nazivaju se INVERTNI EERI (mjeavina priblino istih koliina glukoze i fruktoze)
- kod nezrele, pokvarene, dugouskladitene repe (razgradnja saharoze) ima vie
invertnog eera
- poetkom vaenja ima vie nezrele repe i vie invertnog eera

Agrotehnika proizvodnje eerne repe

Plodored
- zahtjeva plodored od 4 i vie godina
- ne podnosi monokulturu zbog:
jednostranog koritenja hraniva (osobito mikroelemenata B, Mn, Zn, Cu)
napada tetnika (pipe, klisnjaka, buhaa, nematode)
izluevine korijena unitavaju mikroorganizme

- u prvoj godini monokulture pad prinosa je 50%, u drugoj prinos je 1/3, a nakon toga
smanjenje prinosa je manje

Predusjev
- kao predusjev pogodne su one kulture koje rano unitavaju tlo i ostavljaju ga isto od
korova
- predusjeve dijelimo na:
1. VRLO DOBRI jednogodinje zrnate i viegodinje leguminoze
2. DOBRI strne itarice (penica i jeam) i krumpir
3. SLABI biljke za vlakno, kukuruz, soja, suncokret
4. NEODGOVARAJUI eerna repa, stona repa, biljke iz roda Brassica (uljana
repica), jer kod repe korijen duboko prodire u tlo i stvara dobre uvjete za
nastanak nematoda

*KUKURUZ slab predusjev jer se ostaci tee razlau, kasno naputa tlo i primjena
herbicida nije kontrolirana velike doze tirozina u sunom proljeu negativno djeluju
na klijavost sjemena eerne repe
*SUNCOKRET i SOJA jako isuuju tlo. Samonikli suncokret se pojavljuje kao korov u
eernoj repi koji je teko suzbiti (motikom), a zadrava klijavost dugo godina
*PENICA i JEAM najei predusjevi kod nas

Masa korijena eerne repe od 50t istiskuje 40m3 zemlje,

koju treba razmaknuti da bi se smjestio

OBRADA TLA
Osnovna obrada tla
- s obzirom da u naim krajevima repa obino dolazi iza penice i jema, osnovna
obrada sastoji se od 3 faze:
1. PRAENJE STRNITA
- provodi se odmah nakon skidanja predusjeva, na 12 15 cm dubine, tekim
tanjuraama ili plugovima
- cilj: unititi organske ostatke predkulture, tj. sjeme korova i sjeme
predkulture te prekinuti kapilaritet i sprijeiti gubitak vode, tj. osigurati
mikrobioloku aktivnost tla
- potie se nicanje korova, koji se unitavaju srednje dubokim oranjem

2. SREDNJE DUBOKO ORANJE

- provodi se tijekom kolovoza na dubinu od oko 25 cm
- cilj: unititi iznikle korove, zaorati stajski gnoj (ako ga ima), produbiti
povrinski sloj
3. DUBOKO ORANJE
- provodi se u 10. mjesecu, odnosno u vrijeme povoljne vlanosti tla na dubinu
35 40 cm
- ako je tlo prevlano, brazda se okree, ali se ne mrvi i ne drobi
- cilj: produbiti oranini sloj i unijeti hraniva na veu dubinu
* PODRIVANJE
- U kolovozu, iskljuivo kad je zemlja suha, na dubini 40 60 cm
- cilj: pucanje tabana pluga uslijed vibriranja podrivaa. Ako je zemlja vlana, on
samo ree zemlju, dakle nema efekta

Predsjetvena priprema tla

- ako je zatvaranje zimske brazde izvreno u jesen, u proljee se obavljaju 1-2
prohoda sjetvospremaem
- ako zimska brazda nije zatvorena, ona se zatvara laganim drljaama, a zatim ide
sjetvosprema
- u proljee se NE IDE TANJURAOM, jer ona duboko zahvaa oranini sloj, te izbacuje
dublje vlani dio na povrinu, pa se izgubi uinak mraza i vie puta treba proi
strojevima da se postigne mrviasta struktura
- tanjuraa se koristi samo ako je napravljen propust kod osnovne obrade, odnosno
ako je kasna i nekvalitetna, te je tlo neravno i zbijeno
- tanjuraa se potrebna i ako se povrina zakorovi
- u privatnom sektoru tanjuraa se koristi zbog nedostatka adekvatnih strojeva
- profil oraninog sloja za eernu repu:
a) Rahli pokriva: 2 3 cm
b) Zbijena posteljica: 0,8 1 cm
c) Sloj za zakorjenjivanje: krupniji strukturni agregati

Sjetva eerne repe

Vrijeme sjetve
- odreuje se prema vremenskim prilikama i stanju tla
- 2. dekada oujka do 5. travnja u istonoj Hrvatskoj, do 10. travnja u zapadnoj
Hrvatskoj
- temperatura tla na dubini od 5 cm minimalno 5C

Rana sjetva
a) PREDNOSTI
- mogunost koritenja zimske vlage za klijanje i nicanje (jer sjeme zahtijeva
200% mase vode u odnosu na masu sjemena)
- duina vegetacije vii prinosi
b) NEDOSTATCI
- padom temperature moe doi do smrzavanja repe u nicanju
- repa je najosjetljivija na niske temperature u fazi kotiledona, dok su jo savijeni
tada strada ve kod mraza (-1C)
- uslijed pada temperature poveava se opasanost od proraslica (3-5C) u fazi
2-4 lista kada dolazi do jarovizacije
- klijanje (i nicanje) je produeno pri niskim temperaturama pa je vea
opasnost od bolesti i tetnika koji napadaju mlade biljke
- u naim uvjetima nicanje nastupa 10-15 dana nakon sjetve (ovisi o vlazi i
temperaturi)
- ako je proljee hladno, moe se oduiti i na 20 dana

Broj biljaka po ha
- optimalan sklop: 70 000 90 000 (100 000) biljaka/ha
- ako je sklop nii smanjena je digestija nii prinos eera
- sklop manji od 40 000 biljaka/ha je neisplativ i bolje ga je preorati
- osim broja biljaka vaan je i pravilan raspored biljaka:
meuredni razmak:
45 ili 50 cm

razmak u redu: 15 17 cm
- 1 U = 1 sjemena jedinica = 100 000 sjemenki
- koliina sjemena za sjetvu: 1,1 1,3 U
- kod nejednakog razmaka javljaju se praznine. Okolne biljke iz praznina iskoritavaju
hraniva, tako da biljke budu krupnije s manjim sadrajem eera. Tada je oteano
vaenje i odsijecanje glava
- pravilnim rasporedom biljaka lisna masa prekriva cijelu povrinu, pa je manja
mogunost razvitka korova

Dubina sjetve
- ujednaena na 2-3 cm
- kod lakih i suhih tala 4 cm
- kod tekih i vlanih tala te u ranim rokovima 2 cm
a) PREDUBOKO
- smanjenje klijavosti dug put klice (problemi u zbijenom tlu)
- optimalna zbijenost tla za klijanje je 1,2 1,25 g/cm3 teine

- kod zbijenih tala klica se suvie izduuje ime se poveava potronja tvari
b) PREPLITKO
- jako ovisi o vlazi i koliini oborina, to takoer moe smanjiti poljsku klijavost

Strojevi za sjetvu
1. Mehanike sijaice skoro pa se vie i ne koriste, lome zrno
2. Pneumatske sijaice precizne i u irokoj upotrebi; rade na bazi podtlaka

Vrste sjemena prema proizvodnim odlikama

1. E-tip PRINOSNI TIP
- vegetacija 200 i vie dana
- visok prinos korijena
- niska digestija
2. Z-tip EERNATI TIP
- vegetacija oko 160 dana
- visok sadraj eera
- dobra kvaliteta, malo melasotvornih tvari
- nii prinos korijena
3. N-tip NORMAL TIP
- po svemu izmeu E i Z tipa
- u praksi postoje hibridi (npr. 2/N; N/Z ili ZZ super eernati tip oni su kod nas)
- sjeme eerne repe je HIBRIDNI TIP uvijek se sije kao F1 generacija zbog efekta
heterozisa = potomstvo F1 generacije je superiornije u odnosu na roditelje
*ako je sjeme sortno, onda se to ne dogaa (soja, penica) nee se dogoditi pa
prinosa kao kod hibrida

Njega usjeva
Mjere nakon nicanja:
1. Drljanje
2. Valjanje
3. Meuredna kultivacija
4. Navodnjavanje
5. Suzbijanje bolesti, korova i tetnika

Meuredna kultivacija
- rastresanje gornjih slojeva tla radi bolje izmjene plinova; smanjuju se gubitci
isparavanjem
- unitava korove izmeu redova
- broj kultivacija ovisi o stanju tla i razvoju eerne repe (najee 2-3 kultivacije)
- kultivacija se moe obavljati dok se redovi ne zatvore (do 10.5.)
I.

II.

III.

Prva kultivacija
- im se pojave redovi, jer biljka ima najvee potrebe za zrakom
- poslije nicanja najee se povezuje s prihranom (KAN)
Druga kultivacija
- 14 dana nakon prve kultivacije
- zatitna zona poveava se na 3-4 cm i poveava se dubina na 5-6 cm
Trea kultivacija
- zatitna zona poveava se na 5-6 cm, a dubina na 7-8 cm

Zatita od KOROVA
1. MEHANIKA
a) okopavanje
b) kultivacija
c) osnovna obrada (praenjem strnita korovi se unesu u tlo i onda se zaoru i
unite)
2. KEMIJSKA - herbicidima
*Pesticidi = zajedniki naziv za:
a) Herbicide kemijska sredstva protiv korova
b) Fungicide kemijska sredstva protiv bolesti
c) Insekticide kemijska sredstva protiv tetnika
2 vrste korova:
1. Koji niu sa eernom repom
2. Koji niu poslije eerne repe

Zatita od TETNIKA
1. Plodored
2. Kemijske mjere zatite insekticidi
- u smjesu za piliranje dodaju se insekticidi koji djeluju na tetnike u prvim fazama
rasta i razvoja

REPINA NEMATODA
- izaziva bradatost korijena, a na korijenu se vide bijele ciste nematoda
- tlo se tretira sredstvima na bazi karbofurana i provodi se plodored

- vidi se ako je u jutarnjim satima lisna rozeta polegla, potom se iupa i vidi ima li ih
na korijenu

BUHA
- napada eernu repu u nicanju i odmah nakon nicanja
- bui rupice na kotiledonima i liu
- jau napad u sunim godinama
- danas se u peletu dodaju insekticidi, to je znatno smanjilo napad buhaa
- obavezna je pravovremena zatita
- do faze od 4 prava lista buha moe unititi biljku, a kasnije moe samo napraviti
tetu

REPINA PIPA
- napada repu u nicanju; presjee biljku (ili ju bono oteuje)
- pipa se kree po tlu dok su nie temperature (ispod 20C), a onda leti treba tretirati
u jutarnjim satima
- teka zatita, u nekim godinama treba preorati usjev
- koriste se kemijska sredstva kao i za buha
- kemijske mjere borbe provode se gotovo svake godine
buha i pipa su 2 najznaajnija tetnika u klijanju i nicanju

LISNE UI
-

napadaju veinom u svibnju (zelena breskvina i crna bobova u)

siu sokove i prenose viroze
nalaze se s donje strane najmlaih listova, a gornja je strana naborana
borba insekticidima

LISNE SOVICE
- izgrizaju plojku lista izmeu nervature
- obino se javljaju u 2 generacije:
1. U 6. i potom u 7. mjesecu
2. U 8. mjesecu
- zatita se provodi u prvim fazama rasta dok su sovice debljine ibice, jer ih je kasnije
tee suzbiti
- vrlo se rijetko tretiraju

BOLESTI lista
PJEGAVOST LISTA (Cercospora beticolla)
- poetkom 7. mjeseca
- javlja se na najstarijim listovima

- smanjuje digestiju i do 2%, a prinos korijena i do 20%

- simptomi: sive pjege oiviene bordosmeim rubom
- pjege se ire, spajaju i izazivaju suenje lisne rozete
- ako se osui lisna rozeta, dolazi do retrovegetacije eer iz korijena se troi za
stvaranje novih listova
- uzak plodored i blage zime pogoduju razvoju bolesti. Takoer pogodni uvjeti za
stvaranje bolesti su toplo vrijeme i visoka relativna vlanost zraka
- najee se suzbija kombinacijom fungicida i genetski tolerantnim hibridima (Cr)
* u 6.mjesecu javlja se ramularia slina cerkospori, ali manje opasna; pjege
obrubljene tamnim rubom
*postoji genetska tolerancija na cerkosporu, rizomaniju, rizoktoniju (trule korijena) i
nematode (zemljini tetnici)

VIROZE
RIZOMANIJA
- izaziva bradatost korijena
- vide se tamniji provodni snopii
- uzronik je virus, a vektor je gljiva Polimiya beta gljiva koja normalno ivi u tlu
repita
- dovodi do velikog smanjenja prinosa (iznad 50%) i digestije (iznad 5%)
- kemijska zatita nije poznata, danas se koristi genetska tolerancija na rizomaniju
(R) otpornost sorte te plodored

BETA VIRUS 2 (virusni mozaik eerne repe)

- uenje lista u mozaik

BETA VIRUS 4 (virusna utica)

- izaziva uenje lista
lisne ui prenose viruse, njihovom prevencijom preveniramo viruse

Gnojidba
- Za pravilnu gnojidbu treba znati:
a) Sadraj hraniva u tlu
b) Ritam akumulacije suhe tvari
c) Ritam apsorpcije hraniva

d) Iznoenje hraniva etvom

e) Planirani prinos
- Gnojiva:
1. Duina gnojiva
a. UREA 46% N osnovna gnojidba
b. KAN 27% N prihrana
2. Kombinirana gnojiva NPK predsjetvena gnojidba
- Za 100 kg korijena i odgovarajuu koliinu lista eerna repa u prosjeku iznosi:
a) 0,44 kg N
b) 0,15 kg P2O5
c) 0,60 kg K2O

Gnojidba u praksi
- 1/3 P i K se dodaje predsjetveno, a 2/3 u jesen osnovnom gnojidbom
- N se dodaje najveim dijelom predsjetveno i u prihrani
- vee koliine N u predsjetvenoj gnojidbi poveavaju koncentraciju soli i smanjuju
klijavost sjemena, jer je voda vrsto vezana

Duik (N)
- znaaj: N je nosilac prinosa. Biljka ga usvaja u NO3- i NH4+ obliku
- bez duika nema ni proizvodnje, ali tetna je i prevelika koliina

Akumulacija N
- u travnju i svibnju akumulira se oko 3,5% ukupne koliine N
- u lipnju i srpnju je najintenzivnija akumulacija, oko 40 45% mjeseno, te je tako
krajem srpnja i poetkom kolovoza akumulirano oko 90% ukupne koliine N

Simptomi nedostatka N
- list poprima zeleno-utu boju
- listovi su slabo ili uope nisu naborani
- lisna rozeta je uspravna ili poluuspravna

Posljedice nedostatka N
- repa prijevremeno dozrijeva
- ima nii prinos
- u konanici je manji sadraj eera
- u prvim rokovima vaenja eerna repa gnojena s manje N pokazuje vei sadraj
eera, a produenjem vegetacija sadraj eera je manji u odnosu na optimalnu
gnojidbu
* uta boja moe biti uzrokovana i nedostatkom vode, ali tada uz provodni snop list
ostane zelen (tuda se provodi voda), a uslijed nedostatka N cijeli je list ut
(ujednaeno)

Simptomi suvika N
- listovi lako naborani
- tamnozelena boja
- rozeta poluuspravna ili leea
- razvija se puno lista
- veliko zasjenjivanje listova tako da je neto asimilacija mala (malo asimilata
dospijeva u korijen)
- sazrijevanje je usporeno (a kod manjka je ubrzano)
- u vrijeme vaenja ima puno niskomolekularnih spojeva (monosaharida i
aminokiselina) te puno tetnih (melasotvornih) duinih spojeva, to ima za posljedicu
smanjenu digestiju i smanjeno iskoritavanje eera
* bjelanevine nisu tetne, izdvajaju se filtracijom, ali aminokiseline jesu
- Gerike: uinak 1 kg N iznosi 80 90 kg korijena eerne repe, ovisno o razini
gnojidbe
- duik potie retrovegetaciju, ne uzrokuje ju. Uzrokuju ju cerkospora, tua itd.
- za gnojidbu se mogu koristiti nitratna, amonijana, nitratno-amonijana
gnojiva i UREA, ovisno o vremenu primjene (osnovna, predsjetvena, prihrana)
- gnojidbu N treba obaviti na osnovu sadraja mineralnog duika u tlu, te koliine koja
tijekom vegetacije mineralizacijom nastane (N-min. metoda)

Fosfor (P)
- kod svih biljnih vrsta: utjee na razvoj korijena, na razvoj cvjetova, cvatnju i oplodnju
- kod repe: do odreene granice umanjuje tetno djelovanje suvika duika
- eerna repa zahtijeva P u poetku vegetacije

Simptomi nedostatka P
- listovi tamnozelene boje, ali male povrine (viak N velika povrina)
- uslijed jaeg nedostatka, moe se pojaviti i crvenkasta nijansa
- nedostatak P uvjetuje smanjenje metabolikih procesa, to ukljuuje i smanjenje
fotosinteze te biljka zaostaje u porastu, kasni nagomilavanje eera te kasnije
sazrijeva

Suviak P
- ne dovodi do negativnog utjecaja, pa nema opasnosti od pregnojavanja
- moe se gnojiti za zalihu
* nije melasotvorni element
- Gerike: 1 kg P utjee na poveanje prinosa korijena 57 71 kg

Kalij (K)
- repa zahtjeva 4 puta vie K nego P
- repa je KALIOFILNA BILJKA usvaja K u velikim koliinama
- K utjee na porast i nagomilavanje eera

- K ima znaajnu ulogu u formiranju osmotskog tlaka turgora, to je u svezi s

otpornosti na suu (poveava ju)
-

K je znaajan u transportu hranjivih tvari kroz ksilem eerne repe

nalazi se u visokoj koncentraciji u kloroplastima pa utjee na fotosintezu
poveava otpornost na biljne bolesti (jo se ispituje)
u suviku je tetan, jer je melasotvorni element
ako ga nema dosta, onda je digestija niska

* EUF nova metoda analize tla 10 15 mg K 1. frakcije (20) je dobro za

uspjenu proizvodnju
- u toj se analizi vide i zalihe i ono to se moe iskoristiti
- vie se primjenjuje starija AL-metoda

Simptomi nedostatka K
- rubovi i vrhovi starijih listova poprimaju bronano-smeu boju, a kod jaeg
nedostatka i na peteljci nastaju prugaste smee nekroze
- nalazi se najveim dijelom u mladim stanicama, a kod starijih dolazi do translokacije
u mlae organe

Suviak K
- sadraj eera i prinos korijena se ne mijenjaju, ali pada tehnoloka kvaliteta i
manje je iskoritenje eera (poveava se sadraj melasotvornog K u korijenu)
- 1 kg K poveava prinos korijena za oko 30 kg, to ovisi o razini opskrbljenosti i razini
same gnojidbe

Znaaj mikroelemenata
Bor (B)
Nedostatak simptomi
- propadanje centralnog dijela rozete
* prvi simptom je bijela mrea na listovima
- na poprenom presjeku korijena uoavaju se tamnije obojeni koncentrini krugovi
(crno-smee)
- smanjenje sadraja eera i smanjenje prinosa korijena

Nedostatak B se moe oekivati

- na tlima alkalne reakcije (pH > 7,5)
- na aluvijalnim (pjeskovitim) tlima
- na tlima teeg mehanikog sastava (osobito u sunim godinama, kada zbog
promjene u koloidima dolazi do vrstog vezivanja B)
- ako se uoi simptom nedostatka, eerna se repa tretira FOLIJARNO B-gnojivima
(boraks, solubor)
- tretira se poetkom 6. mjeseca 1. puta, a drugi puta nakon 14 dana
- gnojivo se moe nabaviti u eeranama

Mangan (Mn)
- tetniji je od nedostatka bora
- umanjuje sadraj eera

Simptomi nedostatka Mn
- stvaraju se male svijetle pjege na plojkama starijeg lia

Nedostatak se javlja
a) u alkalnoj sredini
b) na pjeskovitim tlima
c) na ritskim crnicama

Zrelost i vaenje eerne repe

- kod nas vaenje poinje sredinom 9. mjeseca za hibride krae vegetacije
- vadi se od sredine 9., pa do kraja 10. mjeseca, a nekad se vadi i u 11. ili ak u 12.
mjesecu
- jedan dan ranijeg vaenja u jesen dovodi do smanjenja prinosa korijena od oko 300
kg/ha
- dnevni jesenji porast sadraja eera je 0,05%
- tad repa najvie dobiva na digestiji, a poveava se i prinos korijena

initelji koji utjeu na rok vaenja

a)
b)
c)
d)
e)

uvjeti i mogunosti prerade eerne repe u tvornici

zrelost eerne repe, tj. visina prinosa
vremenski i zemljini uvjeti
kapacitet vadilice
koji usjev slijedi nakon eerne repe

* prvo se vadi eer Z-tipa, a onda N-tip, ako je repa zdrava. Ako je repa bolesna, prvo
se vadi bolesna, da se iskoristi to se vie moe daljnjim stajanjem propada
* repu ne bi trebalo skladititi u prizme iznad temperature od 12C, trebala bi tada biti
ista, zdrava, te bi trebalo osigurati ventiliranje (rupe u prizmama) velikih koliina
repe