Kuvvet Ve Moment

T.C.
MLL ETM BAKANLII
MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS
KUVVET VE MOMENT
440FB0067
Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. KUVVETLER ...................................................................................................................... 3
1.1. Genel Kavram ve Tanmlar ........................................................................................... 3
1.1.1. Mekaniin Tanm ve nemi ................................................................................. 3
1.1.2. Mekaniin Uygulama Alanlar .............................................................................. 4
1.1.3. Mekaniin Blmleri ............................................................................................. 5
1.1.4. Birim Sistemleri ................................................................................................... 10
1.2. Kuvvetler Sistemi ........................................................................................................ 13
1.2.1. Kuvvetin Tanm .................................................................................................. 13
1.2.2. Kuvvetin Elamanlar ve Vektrleri ...................................................................... 13
1.2.3. Kuvvet Birimleri .................................................................................................. 14
1.2.4. Kuvvetlerin Snflandrlmas .............................................................................. 16
1.3. Kuvvetlerin Birletirilmesi ve Bileke Kuvvetinin Bulunmas ................................... 22
1.3.1. Bileke Kuvvetinin Tanm .................................................................................. 22
1.3.2. Kesien Kuvvetlerin Bilekelerinin Grafik ve Analitik Olarak incelenmesi ....... 22
1.3.3. kiden Fazla Saydaki Kuvvetlerin Bilekesinin Bulunmas ............................... 26
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 29
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 41
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 43
2. KUVVETLERN AYRITIRILMASI VE BLEENLERNN BULUNMASI .............. 43
2.1. Bileen Kuvvetlerin Tanm ........................................................................................ 43
2.2. Grafik Metotla Bileenleri Bulma ............................................................................... 44
2.3. Analitik Metotla Bileenlerini Bulma ......................................................................... 45
2.3.1. Sins (Lami) Teoremi .......................................................................................... 45
2.3.2. z dm Yntemine Gre ................................................................................... 47
RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 59
3. MOMENT VE MESNET TEPKLER ............................................................................... 59
3.1. Momentin Tanm ....................................................................................................... 59
3.2. Noktaya Gre Moment Alma ...................................................................................... 60
3.3. Denge Sistemlerine Gre Moment Hesaplama ........................................................... 62
3.4. Mesnetlerde Oluan Kuvvetler ve Ynleri .................................................................. 63
3.5. Moment Uygulamalar ................................................................................................ 65
3.5.1. Dolayl Yklere Gre .......................................................................................... 65
3.5.2. Al yklere gre moment .................................................................................. 65
RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 75
4. AIRLIK MERKEZ ......................................................................................................... 75
4.1. Arlk Merkezinin Tanm ......................................................................................... 75
4.2. Arlk Merkezini Bulmak .......................................................................................... 76
4.2.1. Analitik Metotla Arlk Merkezini Bulmak ....................................................... 76
4.2.2. Grafik Metotla Arlk Merkezini Bulmak .......................................................... 76
i
4.3. Yzeylerin Arlk Merkezinin Bulunmas ................................................................. 78

4.3.1. Dzgn Yzeylerin Arlk Merkezini Bulmak .................................................. 78
4.3.2. i Bo Yzeylerin Arlk Merkezini Bulmak .................................................... 79
4.3.3. st ste Katlanm Yzeylerin Arlk Merkezini Bulmak ................................ 79
4.3.4. Bileik Yzeylerin Arlk Merkezini Bulmak .................................................... 79
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 92
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 95
KAYNAKA ......................................................................................................................... 98
ii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
440FB0067
ALAN
Motorlu Aralar Teknolojisi
DAL/MESLEK
Alan Ortak
MODLN ADI
Kuvvet ve Moment
MODLN TANIMI
Makine paralarnn zerine gelen bileke kuvvetlerinin

dayanm ile ilgili hesaplarn yapld ve uygulama alanlar
ile ilgili bilgilerin verildii renme materyalidir.
SRE
40/32
N KOUL
n koul yoktur.
YETERLK
Makine paralar zerine gelen kuvvetlerle ilgili hesaplar

yapmak
Genel Ama
renci, makine paralarnda kuvvet analizi, moment,

arlk merkezi hesaplarn yapabileceksiniz.
MODLN AMACI
Amalar
1. Kuvvetlerin bilekelerinin bulunmas ile ilgili
hesaplar yapabileceksiniz.
2. Kuvvetlerin bileenlerinin bulunmas ile ilgili
3. Moment ve mesnet hesaplarn yapabileceksiniz.
4. Cisimlerin arlk merkezlerini bulma ile ilgili
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Motor blm snf ve laboratuvar, makine paralar, motor

paralar, hesap makinesi
LME VE
DEERLENDRME
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra

verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
iii
GR
GR
GR
Sevgili renci,
Otomotiv teknolojisi gnmzde ok hzl gelien ve deien bir meslektir. Endstride
ana konularda temel bilgileri iyi kavram, teknolojik gelimeleri kavrayabilen ve bu
gelimeleri uygulayabilen yetenekli kiilere ihtiya duyulmaktadr.
Otomotiv endstrisinde cisimlerin dayanm nemli bir yer tutmaktadr. Tat zerinde
kullanlan eitli binlerce parann zelliklerini iyi tanmak, kullanlma ekline gre uzun bir
sre hizmet edebilmesi gerekir. Bu amala rencilerin teknik bilgi ve beceri ynnden daha
iyi gelimesi cisimlerin dayanmn iyi anlamasna ve kazand bilgileri yerinde ve
zamannda uygulamasna baldr.
Bu modlde anlatlan konular iyi anlamak, gerekli formlleri bilmek ve problemleri
doru zebilme yeteneini kazanmak, gelimekte olan otomotiv sektrnde yer alnmasna
yardmc olacaktr. Bu sektrde yetimi eleman ihtiyac, gelimekte olan lkemizde artarak
devam etmektedir.
RENME FAALYET-1
RENME FAALYET-1
AMA
Bu faaliyette verilen bilgiler ile kuvvetlerin bilekelerinin bulunmas ile ilgili hesaplar
yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Mekanik bilimi nedir? Aratrnz.
evrenizdeki mekanik aletler nelerdir?
CGS ve MKS birimleri nelerdir?
Kuvvet sistemleri nelerdir ve kuvvet birimleri nelerdir?
Geometrik olarak dik a, geni a ve dar a deerlerini, derece olarak bilgi

vererek iletki veya aler yardmyla izimini renerek uygulaynz.
Trigonometri cetvelini kullanarak alarn Sin, Cos, deerlerini bulmay
reniniz.
1. KUVVETLER
1.1. Genel Kavram ve Tanmlar
1.1.1. Mekaniin Tanm ve nemi
Teorik doa bilimlerinin grevi, etrafmzdaki cisimlerin durumunu, uradklar
deiiklikleri ak ve belli kurallara balayp dzenlemek, sonularn l ve saysal olarak
bildirmektir. Bunun yerine getirilebilmesi iin gerekli olan temel art, yzyllardr sregelen
gzlemlerimiz verir. nsan olaylarn nedenlerini dnp gelitirebilen ve kendi yararna
kullanabilen bir varlktr. nsan, var oluundan beri etrafnda gelien olaylar ve doay
incelemitir. Bugn ulatmz teknik dzey ilk insandan balayan gzlemlerin bilekesidir.
Bir tan kaldrlp atlmas veya st ste konularak bir yap oluturulmas, insanlarn
yrmesi, komas, suyun akmas, rzgrn esmesi ve benzerleri birer fiziksel olaydr. Bu tr
fiziksel olaylarn incelenmesi ve deerlendirmesi sonucu, eitli sistemler gelitirilmitir.
Ar yklerin kaldrlmas iin gelitirilen "kaldralar" birok eski medeniyetler baar ile
kullanmlardr. Hareket halindeki cisimlerin tad enerjiden yararlanma, cisimlerin birbiri
ile olan ilikilerini inceleme insan kendine balamtr. Bu durum insanolunda, renme
ihtiyacn dourmutur. nceleme sonucu kazanlan bilgiler, olaylar ve nedenlerini belli
kurallara balamtr.
3
Doal olaylarn en basiti, cisimlerin geometrik ve fiziksel zelliklerini

deitirmeksizin yalnz, uzaydaki hareket durumlarn deitirdikleri hldir. te, doal
olaylar inceleyen fizik biliminin bu dal "mekanik" ad altnda gelimitir. Yaplan
aklamalar altnda mekanik; Cisimlere etki eden kuvvet sistemlerini ve bu sistemlerin
cisimde oluturduklar hareketleri grafik ve analitik olarak inceleyen bir bilimdir." diye
tanmlanabilir.
1.1.2. Mekaniin Uygulama Alanlar
Resim 1.1: Uan havalanmas
Dn olduu gibi bugn de, insan yaantsnda mekanik bilgilerinin yeri byktr. Bir
kapnn almas, vidann sklmas, suyun ak, uan uuu, otomobilin hareket
edebilmesi, insanlarn her trl hareketi, makinelerin almas ve daha saylabilecek pek ok
ey mekanik prensiplerine uyar. Bir kaldratan, zaman lmekte kullanlan saate ve en
gelimi uzay aralarna kadar her yerde mekanik bilgileri gereklidir. zellikle teknik
renim grenlerin yaantlarnn nemli bir blm mekanik sistemlerle uramak olacakla
geecektir.
Bu bakmdan, btn bilim dallarnda olduu gibi, mekanikte de bilgilerin belli
kurallara gre dzenlenmesi ve blmlenmesi zorunludur. Bu dzenleme ve blmleme
kurallarnn anlamay ve yaanty kolaylatraca bir gerektir.
Resim 1.2: Hareket halindeki tr
Bu alanda alan bilim adamlar yaptklar uzun ve hassas almalarla, cisimlerdeki

hareketleri birtakm prensiplere balamlardr. Mekanik problemleri ile uraan ve bugnk
4
endstriyel gelimelerin temelini oluturan prensiplerin sahiplerinden, konumuzla ilgili

olanlarn balcalar; Aristetle (Aristo), Archlmedes (Arimet), Newton (Nivton), Pascal
(Paskal), Gallleo (Galile),Hoo ke (Huk), Euler ( OyIer ) gibi bilim adamlardr.
1.1.3. Mekaniin Blmleri

1.1.3.1. Svlarn Mekanii (Hidrostatik)
Hidrostatik hareketsiz svlarn denge artlarn inceler. Svlar, bulunduklar kabn
tabanna bir basn uygular. Ayrca svlar, akc zellii olan ve bulunduklar kabn eklini
alan maddelerdir. Pascal (Paskal) prensibi uyarnca, zerlerine uygulanan basnc
dokunduklar yzeylere aynen iletirler. Bunun sonucunda; kk bir kuvvet ile byk bir
alanda, byk bir kuvvet meydana gelir Makinecilikte, basnl svlarn sahip olduklar
enerjiden faydalanarak eitli hareketler retmek iin kurulan sisteme hidrolik sistem
denir.
Resim 1.3: Paskal kanunu
Svlar, akkan maddeler olup basnlar olduu gibi iletirler. Bu nedenle bir sv
madde, etki ettii yzey alan ile doru orantl olarak kuvvet iletir. ekil 1,3te grld
gibi kk pistonun salad basn, sv tarafndan byk pistona iletilir ve byk bir
kuvvete dnr. Bu zelliinden dolay svlar; preslerde, kaldrma makinelerinde,
pompalarda, hidrolik santralarda vb. basn ve kuvvet retimi iin kullanlr.
1.1.3.2. Gazlarn Mekanii (Aerodinamik)
Aerodinamik; hava veya gaz hlindeki btn akkanlarn hareketlerini inceler.
rnein; uaklarn uu veriminin artrlmas iin, kanat1ara verilecek biimler bu dal ile
hesaplanr. Kanatlarnn ve baz blmlerinin oval bir biimde yaplmas gibi. Gazlar s
etkisi ile hacim ve basn deiimi salayabilen akc ve uucu maddelerdir. Isl etkisi ile
genleen bir gaz, ekil 1.4te grld gibi silindir ve piston sisteminde motorun
almasn salar.
Resim 1.4: Pnmatik sistem
Gazlarn mekanii, gaz maddenin hacim, scaklk ve basn deiimine gre

oluturduu kuvvetlerin sonularn inceler.
1.1.3.3. Katlarn Mekanii
Kat cisim, kuvvetler etkisi altndaki herhangi bir cisim btn durumlarda geometrik
ekil ve llerini aynen koruyorsa yani bir ekil deiimi ortaya kmyorsa byle cisimlere
"kat cisim" denir.
Bununla beraber, hibir cisim bu zellii tam olarak gstermez. Her cisim kuvvet
etkisiyle bir miktar ekil deitirir. Ancak kuvvetin byklne ve cismin llerine gre,
ekil deiim miktar nemsenmeyecek kadar kkse byle cisimler kat cisim kabul
edilebilir.
rnein, elik atomlar birbirine ok kuvvetli ekilde balanmlardr. Dolaysyla
elik, kolayca ekil deitirmez. Bu zelliinden dolay birok makine elemann
malzemesinde elii grrz.
Bu modlde cisimler tam kat olarak kabul edilmitir. Katlarn mekanii, denge,
kuvvet, hz ivme gibi faktrlerin etkinliine gre ana blme ayrlr.
Statik
Statik, kuvvetlere etkilenen cisimlerin denge durumlarn inceler. Mekaniin ok eski

bir kolu olan statiin ilk prensipleri eski Msr ve Babil' de piramitler ve tapnaklarn
yapmnda kullanlmtr. lk yazl statik prensipleri Arimet (M 287212) tarafndan
ubuklara etki eden kuvvetlerin denge durumlar iin saptanm ve gnmze kadar
gelmitir. Statik, esas geliimini 17. yzylda Stevinus, Varignon ve Newton gibi bilim
adamlar nderliinde yapmtr.
6
Genellikle, btn cisimlerin kat cisim olarak kabul edilemeyecei daha nce
belirtilmiti. Kuvvetlerle yklenen cisimlerde az veya ok bir ekil deitirme meydana gelir.
Bu ekil deiimi ok azsa nemsenmeyebilir ve sistemin denge durumu hi ekil deimesi
olmam gibi dnlerek incelenebilir. Statikte cisimler zerinde, kuvvetler etkisiyle
meydana gelecek ekil deiikliklerini hibir ekilde gz nne almayacak ve cismi
kuvvetler sisteminin etkisi altnda tam kat olarak kabul edilecektir. Cisim zerinde meydana
gelen ekil deiikliklerini incelemek daha ok cisimlerin dayanm konularna girer.
Dayanm bilgisinde, cismin moleklleri veya kristallerinin, kuvvet etkisiyle, bal hareketleri
gz nne alnr. Bu tr hareket cisimde ekil deiimini oluturur.
Statiin temel prensipleri, problem zmlerinde ok nemlidir. Aralarnda
Newton'un da bulunduu ilgili prensipler. Kuvvetler bahsinde incelenecektir.
Sinematik
Fiziin bir konusu olan sinematik (ok defa kinematik olarak da sylenir.) cisimlerin
hareketlerini inceleyen bir ilimdir. Sinematikte kat cisimlerin hareketlerini, hareket
sebeplerini gz nne almadan yol, zaman, hz ve ivme arasndaki bantlar inceler.
Resim 1.5: Dzgn hareket
Statikle kyaslanacak olursa, sinematik olduka yeni bir konudur. Hareketlere ait ilk
prensipler, bilimsel olarak Galile tarafndan saptanmtr (1564 1642). M 2000 yllarnda
Aristotle tarafndan belirlenen, tabii filozofinin, Galile alarnda bile hi hata yapmaz
olduu kabul ediliyordu. Deneysel hibir zellik gstermeyen tabii filozofiye ait prensipleri,
Galile daha 26 yandayken kabul etmemeye balad. rnein, "Deiik arlktaki iki cisim
ayn ykseklikten braklacak olursa farkl zamanlarda yere derler." tezini kabul etmedi.
Piza Kulesinden kitleleri olduka farkl iki ta ayn ykseklikten ve ayn anda brakarak
kitle ile dme zamann arasnda bir bant olmadn gsterdi.
Galile, eik dzlem zerinde cisimleri kaydrarak yapt deneylerle kuvvet ve ivme
arasnda bir eit bant olduu sonucuna varmt. Fakat zamann llmesi iin istenilen
nitelikte saatin yaplmam olmas dolaysyla deneysel aklama yapamamtr. Ancak snrl
aklama yapabilmitir. Daha sonralar, ngiliz bilgini Newton tarafndan kuvvet ve ivme
arasndaki bantlar analitik ve deneysel olarak incelenmi ve baz prensiplere balanmtr.
Bugn "Newton prensipleri" olarak tannmaktadr.
Sinematiin amac, hareketlerin grafik ve analitik olarak incelenmesini yapmaktr.
Hareketin durumuna gre, inceleme yntemi grafik veya analitik olarak saptanr. Endstriyel
7
sinematik problemleri ounlukla grafik metotla zmlenir. Nedeni, geni matematik

bilgisine gerek gstermemesi ve grafik zmle elde edilen sonularn yeter derecede hassas
olmasdr. Bu konuda, sinematik bilgileri basitletirilerek ilenmitir. Ancak bu seviyede
hareketlerin tannp incelenebilmesi iin yeterli bilgi verilmitir.
Sinematik, hareketlerin geometrisidir. Maddesel bir noktann hareketini, kuvvetin
etkisini gz nne almadan inceler. Aslnda, sinematik yol, hz ve ivme arasnda gerekli
bantlar inceleme demektir.
rnek: Dzgn dorusal hareket yapan bir otomobil 300 km yolu 4 saatte almaktadr.
Hzn; km/h ve m/s cinsinden bulunuz?
Resim 1.6: Yol zaman diyagram
s 300 75
km km
75
(
)
t 4h h
h saat
s 75 1000 75
m
m
20,83 (
)
t
3600
3,6
s saniye
Dinamik
Statikte kat cisimleri denge hlinde dnp bunlara etki eden kuvvet sistemlerini,
kinematikte cisimlerin hareketlerini, arlklar ve zerlerine etki yapan kuvvetleri gz nne
almadan inceler. Dinamikte ise kuvvetlerle etkilenen cisimlerin hareketini ve bununla ilgili
olay ve kanunlar inceler.
Statiin olduka eski bir tarih olmasna karn dinamik epeyce yeni bir konudur.
Balangc Galile zamanna kadar gider. Genellikle 16. yzyln ikinci yars dinamiin
dou yllardr. Dinamiin bu kadar ge gelimesine sebep, deneysel fiziin henz bilimsel
alanda yer almam olmasdr. Bir dinamik olaylarn deneysel incelenebilmesi iin, kuvvetin
uzunluun ve zamann hassas olarak llebilmesi gerekir. Kuvvetin ve uzunluun llmesi
olduka basit olduu iin tarihin ilk alarnda bulunup gelitirilmitir. Zamann llmesi
ise ancak 17. yzyln ortalarnda gerekli nitelikte yaplabilmitir. Dolaysyla ufak zaman
aralklarnn llmee balanmasyla dinamik, gelime ortam bulmutur.
Dinamikte, bir cismin veya herhangi bir sistemin uygulanan kuvvetlerle ne tr bir
hareket yapld veya yapaca, istenilen hareketin salanabilmesi iin uygulanmas zorunlu
kuvvet sisteminin karakterinin ne olmas gerektiini aratrlr
8
Bir cismin duraan bir hlden hareketli hle gemesi veya hareket durumunu
deitirmesi iin o cisme dtan bir kuvvetin etki yapmas gerekir. Bir kuvvetin herhangi bir
cismi etkilemesi ile meydana gelen hareket, kuvvetin bykl, dorultusu, yn ve tatbik
noktas gibi esas karakteristikleri ile cismin maddesel zelliine baldr. Bir kuvvet deiik
zelliklerdeki cisimleri etkiledii zaman bunlarn her birinde baka bir hareket meydana
getirdii gibi, ayn cismi etkileyen deiik kuvvetler de bu cisimde deiik hareketler
oluturur. Bununla beraber Galile yapt deneylerle, Newton'a ait olduu sylenilen bu
prensiplerden ilk iki tanesini bulmutur. Bununla birlikte, bulgular Newton formle etmi ve
astronomik ngrleri bu prensiplere dayamakla dinamie esasl bir balang yapmtr.
Newton Kanunlar, yldzlarn, hareketlerini inceledikten sonra saptamtr.
Dolaysyla, kanunlar yalnz maddesel noktalar iin uygulanabilir. Cismin btn noktalarn
ayn hz ve ivmeye sahip olduklar kabul edildiinden, Newton Kanunlar direkt olarak
cisimlerin hareketlerine uygulanamazlar. Bununla beraber cisimlerin kmelemi maddesel
noktalardan meydana geldii dnlerek, bu kanunlar cisimler iinde geniletilebilir.
Newton Kanunlar aadaki gibi tanmlanabilir:
1. Kanun: Bir cisme hariten herhangi bir kuvvet etki yapmadka, o cisim eski
durumunu korur. Yani cisim, duraan ise duraanln, hareket halinde ise
dzgn hzla hareketini korur (Eylemsizlik Prensibi).
2. Kanun: Bir kuvvet herhangi bir cisme etki ettii zaman, o cisimde kuvvetin
dorultusu ve ynnde bir ivme meydana gelir. Meydana gelen ivmenin deeri,
kuvveti ve doru ktle ile ters orantldr.
Resim 1.7: Dinamiin temel kanunu
F ma
F m a 1kg 1
m
kg m
1 2
2
s
s
F= tme kuvveti (N)

m= Ktle (kg)
a= vme (m/s2)
deeridir
FG= mg
F= 1N(Newton)
F= 1kglk ktleye m/s2 lik ivme kazandran kuvvetin
FG m g
9
1kg 9,81m
kgm
9,81 2
2
s
s
FG= Arlk kuvveti(10N)
FG= 9,81 N
m= Ktle(kg)
FG 10N
1kgf = 1kp = 10N = 1daN
g= Yer ekimi ivmesi(9,81m/s )

2
3. Kanun Bir cisim dier cisim zerinde kuvvet tesiri yapacak olursa, ikinci
cisimde birinci cisme eit deerde zt ynde bir kuvvet doar. Baka bir ifade ile
birbirini etkiyen iki cisimde, meydana gelen tesir ve aksi tesirler eit iddet ve
ters ynldr.
Resim 1.8: Etki-tepki
F= Etki
FA= Tepki
FA= F
FA F= 0
1.1.4. Birim Sistemleri

Var olan her eyin says, bykl ve benzeri zellikleri ayn cinsten seilen
deimez byklkteki bir parayla kyaslanarak sylenir. te, bu kyasa temel tekil eden,
daha evvelce tanm ve kabul edilmi deimez deerlere birim ad verilir. Genel mekanikte
birimlerinin ayr ayr veya biletirilmesi ile meydana gelir.
1.1.4.1. Temel Birimler
Birim sistemlerinden uluslararas anlamalarla kabul edilmi olan ve en ok kullanlan
drt tanesi; CGS mutlak birimler sistemi, MKS mutlak birimler sistemi, gravitasyonel
MKFS birimler sistemi ve uluslararas birim sistemidir (SI).
CGS Temel Birim Sistemi
CGS Birim sistemi: Bu sistemde c (santimetre olarak) uzunluu, g ktleyi ve s zaman

gsterir.
10
CGS mutlak birim sisteminde kuvvet birimi ise bir g ktlelik cisme bir cm/s2 ivme
veren deer olarak kabul edilir ve DIN (DYN) ad verilir.
MKS Temel Birim Sistemi
MKS mutlak birim sisteminde; m (metre) olarak uzunluu, k (kilogram) olarak ktleyi
ve s (saniye) olarak zaman gsterir.
Mutlak MKS sisteminde kuvvet birimi (N) Newtondur. Newton, bir kilogram ktlelik
cisme bir m/sn2 lik ivme veren byklktr.
Uluslararas birim sisteminde ( SI ) ; ktle birimi (kg) kuvvet birimi de ( N ) kabul
edilmitir. Teknik birimler olarak (M K S A) adlandrlan birimler ve sembolleri tabloda
verilmitir.
Gravitasyonel MKFS birim sistemi
Ktle yerine kuvveti temel kavram kabul eden bu sistemde, temel birimler uzunluk
iin metre (m), kuvvet iin 1 kg ktleye Pariste etkiyen yerekimi olan kiloforce (kf) ve
zaman iin saniyedir (s). 1 kg ktleye etkiyen yerekimi her yerde ayn olmad iin bu
sistem mutlak bir birim sistemi deildir. Bu sistem daha ok mhendislikte ve halk arasnda
kullanlmaktadr. MKFS sisteminde ktle iin zel bir birim yoktur. 1 MKFS ktle birimi
9,81 kg olup, 1 kilogram kuvvetin etkisiyle 1 m/s2lik ivme kazanan cismin ktlesi olarak
tanmlanr.
SI birim sistemi
Uluslararas ller Konferansnn 1971de yapt toplantda, en temel

byklklerden (zaman, ktle, zaman) baka, drt temel bykln daha birimlerini iine
alan uluslararas birim sistemi tanmlanmtr. Uluslararas birim sistemi, MKS birim
sistemini kapsar. SI birim sistemi en nemli birim sistemidir
Temel deerler
Uzunluk
Ktle
Zaman
Akm iddeti
Scaklk
Molekl
Ik mum iddeti
DIN 1304'e gre

I,s
m
t
I
T
n
Temel ifadesi
Metre
Kilogram
Saniye
Amper
Kelvin
Mol
Kandil
Temel birimler
m
kg
s
A
K
Mol
cd
Tablo 1.1: SI teknik birimler (M K S A) sembolleri
1.1.4.2. Trev Birim Sistemi

Temel birimler, uygulama alanlarnda kullanlan formllere gre yeni isimler alrlar ve
sembollerle ifade edilirler. Buna gre uzunluk, kuvvet ve zaman birimlerinin iki veya daha
11
fazlas birletirilmek suretiyle yeni birimler tretilir. Elde edilen bu yeni tr birimlere trev
birimler denir.
rnek: Kuvvet birimi (kg), uzunluk birimi metre (m) ile birletirildiinde trev
birime dnr. Birimi kgm olur
Teknik alanda karlalan baz trev birimleri unlardr:
Pa=(Paskal)
F 1N
1Pa
A m2
1 bar= 100000 Pa
1 mbar= 100 Pa
1 bar = 10N/cm2
1 bar= 1 daN/cm2
Resim 1.9: Dinamik
p= Basn
A= Alan
N(Newton)
F=ma
m
V
a s
t
s
V= Hz (m/s)
m= Ktle(kg)
F ma
kg m
s2
a= vme(m/s2)
F= tme kuvveti(N)
F= 1N (1kglk ktleye 1m/s2 lik ivme kazandran kuvvet)
12
1.2. Kuvvetler Sistemi

1.2.1. Kuvvetin Tanm
Statik prensipleri ve dolaysyla problemlerinin incelenmesine balamadan nce
"kuvvet" terimini aklayalm.
Resim 1.10: Kuvvet
Cisimlerin denge durumunu deitiren veya deitirmeye zorlayan sebebe "kuvvet"

denir. Mekanikte kuvvet i ve d kuvvetler olarak iki blmde incelenir. kuvvetler,
cismin moleklleri arasnda meydana gelen kuvvetlerdir. Bunlarla cisimlerin dayanm
bilgisi ilgilenir.
Braklan bir cisim yere doru der. Duran bir araba, itilince yrmeye balar, itme
artrlnca hzlanr. ekilen bir lastik uzar. zerine bastrlan bir yay ksalr. Bir cisim
zerine yaplan baskyla ezilebilir. Btn bu hareketler ve ekil deiikliklerinin nedeni
kuvvettir
1.2.2. Kuvvetin Elamanlar ve Vektrleri
Kuvvetin elemanlar
Statik prensiplerini incelerken grlecei gibi kuvvet, dorultusu boyunca istenilen

yere kaydrlabilecektir. Ancak kuvvet bir snrlandrlm vektr eklinde gsterilirse o
zaman tatbik noktas 4. eleman olarak verilmelidir.
13
Resim 1.11: Kuvvetin elemanlar
Biz eer kuvvetleri snrlandrlm (yani sabitletirilmi vektr) vektrler olarak kabul
edecek olursak kuvvetin elemanlarn iddeti, dorultusu, yn ve tatbik noktas diye drt
tane sylememiz gerekir. Kuvvet ekil 1.11 deki gibi ifade edilebilir. Kuvvetin elemanlarn
iddeti, yn, dorultu ve tatbik noktas belirler.
Birimi ve saysal deerinden baka bir yn olan byklklere, vektrel byklk
denir. Bir ok iareti ile gsterilen kuvvet vektrnn drt eleman vardr.
iddeti: Kuvvetin bykln (deerini) belirtir.

Dorultusu: Kuvvetin konumunu belirtir.
Yn: Kuvvetin etkiledii taraf belirtir.
Uygulama noktas: Kuvvetin etki merkezini ( tatbik noktasn ) belirtir.
Vektrler ynlendirilmi doru paralar ile gsterilir. Dorunun boyu vektrn

bykln, ok iareti ynn, zerinde bulunduu doru izgi vektrn dorultusunu
gsterir. Vektr eer dorultu zerinde yn ve bykl belirtilmi ve belli bir noktaya
etki ettirilmemise serbest vektr, belli bir noktaya etki ettirilmise snrlandrlm vektr
adn alr.
1.2.3. Kuvvet Birimleri

Kuvvetin birimlerini iyi kavrayabilmek iin, nce ktle ve arlk tanmlamalarn
incelemek gerekir.
Ktle: Bir cismin deimez madde miktardr. Ktle miktar bulunduu yere gre
deimez, hep ayndr.
Arlk: Ktlenin, bulunduu yerdeki yerekimi kuvvetinin sonucudur. Arlk
bulunduu yere gre deiir. Uzaydaki insann ktlesi ayn olduu hlde, arlnn dnyaya
gre az olduu gzlenir.
14
Teknik mhendislik alannda, Fransa'da bulunan lrudyumlu platinden yaplm

silindirin arl ve onu yere eken kuvvet esas alnmtr. Buna gre yer ekimi ivmesi g =
2
9,81 m/s2 alnmtr. Pratik hesaplamalarda,
kabul edilebilmektedir.
Uluslararas birim sisteminde (SI) ktle birimi kg, kuvvet birimi de N kabul edilmektedir.
Kuvvet birimi olarak kg kullanlmas hataldr, Newton (N) kullanlmaldr.
Resim 1.12: Ktle ve arlk
m=kg (Ktle)
G m g
kg m
(arlk)
s2
g= m/s2 (Yer ekim ivmesi)

G=Newton(N)
F=(N)
100g = 1N
1kg = 10N=1daN
100kg=1000N
1kN=1000N
Kuvvet birimleri unlardr:
Mutlak CGS birim sistemine gre din (dyn)

Mutlak MKS birim sistemine gre Newton ( N )
ekimsel CGS birim sistemine gre gramkuvvet ( gf )
ekimsel MGS birim sistemine gre kilogramkuvvet ( kgf )
15
1.2.4. Kuvvetlerin Snflandrlmas

Bir cisme etki eden iki veya daha fazla kuvvetin meydana getirdii toplulua "kuvvet
sistemi" ad verilir. Kuvvet sistemleri kuvvetlerin dorultularnn konumlarna gre
genellikle iki blmde incelenirler.
1.2.4.1. Uzaydaki Kuvvetler
Bolukta yani uzaydaki kuvvetler, vektrler ile ifade edilirler ve boyutlu olarak (X,
Y, Z) koordinatlar sistemi iinde incelenir. Bu seviyede konular iki boyutlu sistem iinde ele
alnacaktr.
1.2.4.2. Dzlemdeki Kuvvetler
Kuvvetler, iki boyutlu (X, Y) olarak dzlem zerinde incelenir. Kuvvetlerin dzlem
zerindeki durumunu belirlemek iin, iki koordinat deerinin (X, Y) belirli olmas gerekir.
Buradaki kuvvetler bir cisme etki yaptklarnda, hepsi birden ayn bir dzleme teet veya
paralel olurlar.
Dorultular Ayn Olan Kuvvetler
Dorultulan ayn olan kuvvet sistemlerinde btn kuvvetler ayn dorultu zerinde
toplanmlardr. Bir ipi ayn dorultuda eken birok kimsenin uygulad kuvvetler bu cins
kuvvetlerdendir. Ayn dorultulu kuvvetlere "E dorultulu kuvvetler" ad da verilebilir Ayn
dorultu zerinde olan bu kuvvetlerin bilekesi, kuvvetlerin cebri toplamna eittir.
Kuvvetler ayn ynde ise bileke:
Resim 1.13: Ayn ynl kuvvetler
R = F 1 + F2 + F3 +
N olur.
Bileke, kuvvetlerle ayn yndedir.
16
Kuvvetler deiik ynde ise bileke:
Resim 1.14: Deiik ynl kuvvetler
-R1 = F1 + F2 + F3 N
+R2 = F4 + F5 + F6 N
R = R2 + (-R)1 = R2 - R1 N
Dorultunun sa tarafn iaret eden vektrler pozitif, sol tarafn iaret edenler ise
negatif kabul edilerek ilem yaplr. (+) lar ve (-) ler toplanp byk olandan kk olan
kartlr. Kalan miktar bilekenin iddeti olur. Bileke byk toplam tarafnda ve onunla
ayn ynldr
Eer (+) ve (-) iaretlerini tayan kuvvetlerin toplam birbirine eitse, bileke sfr
olur. Bu da kuvvetler sisteminin dengede olduunu gsterir.
Sistemin dengede olabilmesi iin bilekenin sfr deerde olmas yeterlidir. Bunun iin
(+) ve (-) ynl kuvvetler toplamalarnn birbirine eit olmas gerekir.
rnek:
Ayn dorultu zerinde, dorultunun sa tarafna doru 400, 500 ve700 N luk
kuvvet, sol tarafna doru ise 1000, 250 ve 600 N luk kuvvet, olmak zere alt kuvvet
bulunmaktadr. Bu kuvvet sisteminin etkisini tek bana yapabilen kuvvet (bileke) ne
kadardr?
Resim 1.15: Deiik ynl kuvvetler
17
zm: Kuvvetleri ayn doru zerinde ematik olarak ekilde grld gibi
izebiliriz. (+) ve (-) ynl kuvvetleri toplayacak olursak (-) yn olanlar 1850 N, (+) ynller
ise 1600 N.dur. Dolaysyla bileke (-) ynl ve 250 N olarak bulunur.
Not: Burada (+) ve (-) iaretlerin yalnz cebri toplam iin yapldn unutmaynz.
Vektrn ucuna ok iareti konulunca daima bykl pozitif yazlr. nk ok iareti (+)
veya (-) iaret yerine geer.
Kesien Kuvvetler
Resim 1.16: Kesien kuvvetler

(Dar ada-dik ada-geni ada)
Vektrleri veya dorultular bir noktada birleen kuvvetlere kesien kuvvetler denir.
Kesien kuvvetler; dar al, dik al, geni al olmak zere ekilde incelenir.
Paralel kuvvetler
Paralel kuvvetler sistemi dorultular bir noktada kesimeyen birbirine paralel olan
kuvvetlerin meydana getirdikleri topluluklardr. Byle bir sistemin bilekesi iddeti,
dorultusu ve yn belli olduu takdirde belirli hle gelir. Bu kuvvetler ayn ynl ise
saysal toplamlarna, ters ynl ise saysal farklarna eittir.
Resim 1.17: Paralel kuvvetler
Grafik olarak; ayn ynl iki kuvvette bileke, arada olup ters ynl iki kuvvette
bileke, byk kuvvetin dndadr.
ekli 2.9 da grld gibi ayn ynl iki paralel kuvvetin bilekesinin yerini bulmak
iin F1 kuvvetinin dorultusu zerinde F2 iaretlenir. F 2 kuvvetinin zerinde F 1.
aretlenir. aretlere ait apraz izginin oluturduu genlerin kesime noktas, bilekenin
yerini verir. genlerde Tales Bantsna gre,
18
a F2
olur.
b F1
Resim 1.18: Paralel kuvvetler Tales Bants
Ayn ynl kuvvetler
ekli 1.19 da grld gibi ters ynl iki paralel kuvvetin bilekesinin yerini
bulmak iin F1 kuvveti zerinde F2 iaretlenir. F2 kuvvetinin dorultusu zerinde F1
iaretlenir. aretlere gre eik izginin a + b dorultusunu kestii nokta, bilekenin yerini
verir.
a b F2
b
F1
Resim 1.19: Paralel kuvvetler Tales Bants
Ters ynl kuvvetler
Geliigzel Kuvvetler
Ayn dzlemde olup ta birbirine ne paralel ne de ayn noktada kesien kuvvetlerdir.

Byle kuvvet sistemlerine, geliigzel kuvvetler sistemi ad verilir. Ancak ayn dzlem
zerinde bulunurlar.
19
Resim 1.20: Geliigzel kuvvetler
Statiin temel prensipleri:
Prensip 1
Kat cisme tatbik edilen kuvvetle tesirinde, bir deiiklik olmadan kendi dorultular
zerinde istenilen yere kaydrlabilir.
Grld gibi sabit makarada yk (G) kuvvet (F) tarafndan s1 = s2 kadar ekilmitir.
Kuvvetin uygulama noktas s2 kadar kayd halde bykl deimeyecektir.
Resim 1.21: Makara sistemi
20
Resim.1.22deki kuvvetlerin dorultular, A ortak noktasndan gemektedir.

Kuvvetlerin uygulama noktalar; A ortak noktasna kaydrlrsa (altta) byklkleri
deimez.
Resim 1.22: Kuvvetler sistemi
Prensip 2
Kat cisme tatbik edilen kuvvetler, kendi dorultularnda eit iddette ve ters ynde
alnan kuvvetlerle denge hlindedir.
Etkiyen bir kuvvet kendisine eit bir tepki kuvveti ile karlar. Tepki kuvvetinin
dorultusu, olutuu yzeye diktir.
ekil 1.23 Ada bir bilyeye etkiyen F kuvvetine karlk; F tepki kuvveti olumaktadr.
ekil.2.14 B de zinciri eken F etki kuvvetine karlk; F tepki kuvveti grlmektedir.
Resim 1.23: Etki-tepki
21
Prensip 3
Bir cisme tesir eden kuvvetler yerine, bu kuvvetlerin yapm olduu tesiri tek bana
yapan kuvvet alnabilir. Bu kuvvete bileke denir (Bu prensibin tersini de dnmek
mmkndr.).
1.3. Kuvvetlerin Birletirilmesi ve Bileke Kuvvetinin Bulunmas

1.3.1. Bileke Kuvvetinin Tanm
Bir cisme iki veya daha ok kuvvet etki ederse, kuvvetler sistemi meydana gelir.
Sistemler cisimlere, sonuta tek kuvvet gibi etki ederler. Sistemin yerine geen bu tek
kuvvete sistemin bilekesi denir. Bileke grafik ve analitik hesaplamalarda R sembol ile
gsterilir.
Resim 1.24: Bileke kuvvet
1.3.2. Kesien Kuvvetlerin Bilekelerinin Grafik ve Analitik Olarak incelenmesi
Analitik metot
Kesien iki kuvvetin bilekesini bulmak iin trigonometrik formllere bavurulur.

Trigonometride buna uygunu Cosins (Kosins) formldr.
22
Resim 1.25: Analitik metot hesab
ABC dik geninde,

AB2 = AC2 + BC2
(Pisagor)
AC2 = (DC + AD)2

BC2 = BD2 DC2
(Pisagor)
AD = F2
BD = F1
CD = F1Cos
BC = F1Sin
konulursa,
deerleri yazlp 1 numaral formlde yerine
AB2 = (DC + AD)2 + BC2

AB2 = DC2 + 2DCAD +AD2 + BC2
AB2 = DC2 + 2DCAD + AD2 + BD2 + DC2
R2 = 2F1Cos F2 + F 1 +F 2
2
denklemi bulunur.
23
Denklem dzenlenecek olursa,

R2 = F 1 + F 2 +2F1F2cos
2
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
<900 olursa,
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
>900 olursa
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
= 00
2
olur.
Cos 00 = 1 olduundan
R2 =F 1 + F 2 + 2F1F21 = (F1 + F2)2

R = F1 + F2 olur.
= 900
Cos900 = 0 olduundan,
2F1F20 = 0 olduundan
2
R2 = F 1 +F 2
R2 =
bulunur.
F12 F22
= 1800 Cos 1800 = -1 olduundan,

2
R2 = F 1 +F 2 +2F1F2(-1) = (F1- F2)2

R = F1-F2 olur.
1.3.2.1. Dar Ada Kesien Kuvvetlerin Bilekesi
F1 ve F2 kuvvetlerinin ucundan birbirine paralel izilir. Bu nokta ile 0 noktas
arasndaki doru bileke kuvveti verir. F1 ve F2 kuvvetlerine bileenleri denir. R bilekesi F1
ile F2 bileenlerinden byktr. as 90o den kktr. ekil 1.26 da grld gibi dar
24
ada ( ) kesimektedir. Bu kuvvetleri, geometrik olarak toplayacak olursak bilekeyi

bulmu oluruz. Geometrik toplam, kuvvetlerin ucundan karlkl paraleller izilmesiyle olur.
Resim1.26: Dar al
Sonu olarak, kesien kuvvetlerin bilekesi, bu kuvvetleri kenar kabul eden paralel
kenarn uygulama noktasndan geen kegenidir. Bileen kuvvetler F1 ve F2 olarak kabul
edersek, Bileke kuvveti R dir.
<900 olduu iin

R2 = F12 + F22 + 2 . F1 . F2 . cos
Kuvvetler:
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
1.3.2.2. Dik Ada Kesien Kuvvetlerin Bilekesi

F1 ve F2 kuvvetlerinin arasndaki as 900 dir. ekil 1.26' ya gre bilekesi biraz
daha kktr. ekil 1.27 de grld gibi kuvvetler aras a,
Resim 1.27: Dik al kuvvetler
25
= 900 olup,
cos 900 = 0 dr.
R2 = F12 + F22 + 2 . F1 . F2 . cos

R=
F12 F22 2F1 F2 cos
R=
F12 F22 2F1 F2 0
R=
F 2 F22
olur.
1.3.2.3. Geni Ada Kesien Kuvvetlerin Bilekesi

F1 ve F2 kuvvetleri arasnda as 900 den byktr. R bilekesi F1 ve F2'den
kktr. Dolaysyla bileenler arasndaki a kldke, bileke etkisi artar ve a
bydke de azalr. ekilde grld gibi kuvvetler aras a byd oranda bileke
kuvveti klr. Analitik olarak bileke kuvveti,
Resim 1.28: Geni al kuvvetler
>900
R2 = F12 + F22 + 2 F1 . F2 .(- cos )
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
bulunur.
1.3.3. kiden Fazla Saydaki Kuvvetlerin Bilekesinin Bulunmas

Bir sisteme ikiden fazla kuvvet etki ettii zaman, sistem bu kuvvetlerin bilekesi kadar
etkilenir. Kuvvet, bir vektrel deer olduundan, birletirilmesi de geometrik olarak yaplr.
Paralel kenar ve kuvvetler okgeni metotlar ile zme gidilir.
26
Resim 1.29: kiden fazla kuvvetlerin bilekesi
Kuvvet vektrlerinin lekli izimi ile zm salar. Kesien Kuvvetler sisteminde

bilekenin grafiksel olarak bulunmas iin eitli yntemler kullanlr.
Paralel Kenar Metodu (Drtgen Metodu)
Paralel kenar metodu uygulanarak ve her kuvvet bir defa kullanlarak gerek bileke
bulunur. Bu metotta, kuvvetlerin sra ile ele alnmas gerekmez. Her ilem sonunda, bir
nceki kuvvet yok olacandan, buy metoda yok etme veya indirgeme metodu da denir. ekil
1.29 ' da, F1 ve F2 'nin bilekesi R1 bulunduktan sonra, R1 ile F3 'n bilekesi olan R2 ve
R2 ile R4 'n bilekesi de R yani gerek bilekeyi verir.
Resim 1.30: kiden fazla kuvvetler paralel kenar metodu
gen yntemi
Bilindii gibi kesien her iki kuvvet, bilekesi ile bir gen oluturur. Buna gre F1 ve
F2 kuvvetleri kendi dorultularna paralel olarak u uca dizilirse oluan genin ak kenar,
27
bileke R1,2 kuvvetini verir. Ayn nitelikte devam edilirse R1,2 ve F3 geninde bileke; R1,2,3
ve F4 geninden sistemin bilekesi, R bulunur.
Resim 1.31: kiden fazla kuvvetler gen yntemi
Kuvvetler okgeni metodu
Bu metot, kuvvetlerin gen metoduna gre vektrel toplamdr. Her vektrn, kendi
dorultusuna paralel olmak zere u uca eklenmesi ile bileke bulunur.
ekil 1.32 'ye gre birim lek dhilinde, F2 kuvveti izilir. F2' nin ucundan F1' e
paralel izgi izilir. Bu izgi zerinde F1 iddeti ayn lek dhilinde iaretlenir. Bu nokta ile
balang 0 noktas arasn yani geni kapatan doru R bilekesini verir. R 'nin ayn lek
dhilinde dnm deeri iddetini verir. zellikle ikiden fazla kuvvetlerin bilekesinin
bulunmasnda kolaylk salar.
Resim 1.32: Kuvvetler okgeni yntemi
28
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Kuvvetlerin bilekelerinin bulunmas ile ilgili hesaplar yapnz.
29
Uygulama 1:
Trigonometri cetvelinin kullanlmas
Tabloda grlen trigonometri cetvelinde,
sin
cos
tan
cot
gibi alarn trigonometrik deerleri verilmitir. Cetvel kullanlrken a yatay,
stundan trigonometrik fonksiyon dey stundan belirlenir. ki stunun kesitii yer ann
trigonometrik deerini verir.
Trigonometrik cetvelden
sin = 350 = 0,5736
cos = 350 = 0,8192
tan = 350 = 0,7002
cot = 350 = 1,4281
sin = 600 = 0,8660
cos = 600 = 0,5000
tan = 600 = 1,732
cot = 600 = 0,5774
30
Uygulama 2:
Dik gendeki trigonometrik bantlar
Dik gende trigonometrik bantlar ekildeki gibidir.
Uygulama 3:
Birimlerin karlatrlmas
Birimlerin karlatrlmas aadaki gibidir.
31
100g
=1N
1 bar
= 100000 Pa
1kg
= 10 N = 1 daN
1 mbar = 100 Pa
100kg = 1000 N
1 bar
= 10 N/cm2
1kN
1 bar
= 1 daN/cm2
= 1000 N
Uygulama 4: Aadaki ekildeki gibi verilen kuvvetlerin bilekelerini hesaplaynz.
ekilde grlen kuvvetler ayn ynl olduklarnda kuvvetler toplam bilekeyi verir.
F1= 50 N
R = F1 + F2 + F3 N
F2 = 40 N
R = 50 + 40 + 60
F3 = 60 N
R = 150 N
Uygulama 5: Aadaki ekildeki gibi verilen kuvvetlerin bilekelerini hesaplaynz.
zm:
ekildeki kuvvetler ters ynl olduklarndan fakl ynl kuvvetlerin bilekeleri
bulunup birbirinden kartlarak sistemin bilekesi hesaplanr.
F1 = 20 N
- R1 = F1 + F2 N
32
F2 = 70 N
- R1 = 20 + 70 = 90 N
F3 = 80 N
R2 = F3 + F4 + F5
F4 = 30 N
R2 = 80 + 30 + 25 = 135 N
F5 = 25 N
R = R2 R1
R = 135 90 = 45 N
Uygulama 6:
Kuvvetlerin bilekesini paralel kenar metodu ile bulmak
Aralarnda 60 lik bir a bulunan 300 ve 400 N luk iki kuvvetin bilekesini paralel
kenar metodu ile bulunuz.
zm: (ekil 1.36-a) da grld gibi aralarnda 60 olan iki doru izilir. Vektr
boylan iin her 10 N iddeti gsterebilmek amac ile (sayfa byklne uygun olmak
zere), (ekil 1.36-b) deki gibi bir birim uzunluk seip vektrleri daha nce izdiimiz
dorultular zerine tatbik noktalan ayn olacak ekilde izelim. Kuvvet ularndan birbirine
paralel izerek bilekenin boyunu bulalm.
Uygulama 7: ekil 1.36 de verilen kuvvetlerin bilekesini analitik yntemle bulunuz.
zm:
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
= 60
F1 = 300 N
R=
cos 60 = 0,5
F2 = 400 N
olarak alnrsa,
300 2 400 2 2 300 400 0,5
33
R=
90000 160000 120000
370000
R = 608,3 N 610 N bulunur.
R=
Uygulama 8: ekilde grlen kuvvetlerin bilekesini paralel kenar metodu ile

bulunuz.
zm: Kuvvetler dorultular zerinde kaydrlabileceinden F1 ve F2 kuvvetlerinin

tatbik noktalar st ste gelinceye kadar kuvvetler kaydrlp, birinci rnek problemdeki
metot uygulanarak sonuca gidilir.
F1 = 500 N
cos = 600
F2 = 200 N
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
R=
500 2 200 2 2 500 200 0,5
R=
250000 40000 100000

34
600 = 0,5
R=
390000
R = 624,5 N
Uygulama 9:
Kuvvetlerin bilekesini kuvvetler okgeni metodu ile bulmak
gen metodu ile bilekeyi bulabilmek iin 300 ve 400 N luk iki kuvvet ekil 1.39a daki durumda izilir. Kuvvet sisteminin zerinde veya ona yakn bir yerde nce F1
kuvveti kendisine paralel ve eit uzunlukta izilir. Ucundan F2 kuvveti ekil 1.39-b de
grld gibi eklenir. F1 kuvvetinin tatbik noktas ile F2 nin ucu birletirilerek sistemin
bilekesinin iddeti bulunur. Bu kuvvet sistem zerinde yerine izilirse bileke bulunmu
olur.
Uygulama 10: Aralarnda 600 a bulunan F1 = 30daN ve F2 = 50 daN iddetinde ve
bir noktada kesien iki kuvvetin bilekesini kuvvetler okgeni metodu ile bulunuz.
35
zm:
ekil 1.41 kuvvetler okgeninde grld gibi, 10mm = 10 daN leinde
kuvvetlerin ucuca eklenmesiyle R bilekesi bulunur.
Analitik metot:
F1 = 30daN
cos600 = 0,5
F2 = 50daN
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
R=
30 2 50 2 2 30 50 0,5
R=
900 2500 1500
R=
4900
R = 70daN
R = 700 N
Uygulama 11: F1 = 30 N ve F2 = 50 N iddetindeki iki kuvvet, 0 noktasndan
kesimektedir. Kuvvetler arasnda ki a,
36
3 = 1200
2 = 900
1 = 300
olduunda bilekelerini analitik olarak hesaplaynz

zm:
= 300
F1 = 30 N
F2 = 50 N
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
R=
30 2 50 2 2 30 50 0,866
R=
900 2500 2598
R=
5998
cos 300 = 0,866
R =77,44 N
= 900
F1 = 30 N
F2 = 50 N
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
R=
30 2 50 2 2 30 50 0
R=
900 2500 0
R=
900 2500
R=
2400
cos 900 = 0
R = 48,98 N
3 = 1200
F1 = 30 N
F2 = 50 N
R=
F12 F22 2F1 F2 cos
R=
30 2 50 2 2 30 50 0,5
R=
900 2500 1500
R=
1900
R = 41,1 N
37
cos 1200 = - 0,5
Uygulama 12: ekilde grlen makara bir ubuk ile tutulmaktadr. Verilen kuvvetlere
gre ubuu zorlayan kuvveti analitik metot ile bulunuz.
zm:
F = 1000 N
cos 900 = 0
FG = 1000N
R=
F 2 FG2 2 F FG cos
R=
1000 2 1000 2 2 1000 1000 0
R=
1000 2 1000 2
R=
2 1000
R = 1000 2 = 10001,414 = 1414 N

Uygulama 13: ekildeki tornalama ileminde kaleme gelen kuvvetler FV = 80 N FK
= 60 N olduuna gre bileke kuvveti analitik olarak bulunuz.
38
zm:
FV = 80 N
FK = 60 N
= 900
R=
FV2 FK2 2FV FK cos
R=
80 2 60 2 0
R=
6400 3600
R=
10000
cos 900 = 0
R = 100 N
39
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
1
2
3
4
5
6
7
8
Deerlendirme ltleri
Dar ada kesien iki kuvvetin bilekesini hesapladnz m?
Dik ada kesien iki kuvvetin bilekesini hesapladnz m?
Geni ada kesien iki kuvvetin bilekesini hesapladnz m?
kiden fazla saydaki kuvvetlerin bilekesini buldunuz mu?
Paralel kenar metodu ile kuvvetlerin bilekesini buldunuz mu?
Paralel kenar metodu ile kuvvetlerin bilekesini buldunuz mu?
Analitik metodu ile kuvvetlerin bilekesini buldunuz mu?
Grafik metot ile kuvvetlerin bileenlerini buldunuz mu?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
40
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
( )Mekanik cisimlere etki eden kuvvetlerin oluturduu hareketleri inceler.
2.
( )Motorun yaps mekaniine gzel bir rnektir.
3.
( )Kriko katlarn mekaniine gzel bir rnektir.
4.
( )CGS birim sisteminde birimler; metre kilogram ve zamandr.
5.
( )MKS birim sisteminde, kuvvet birimi Newtondur.
6.
( )Tepki kuvvetinin dorultusu, olutuu yzeye diktir.
7.
( )ki veya daha fazla kuvvetin yapabilecei etkiyi tek bana yapabilen kuvvete,
bileke denir.
8.
( )Geni ada kesien kuvvetlerin bilekesi F = F1 + F2 forml ile hesaplanr.U

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
AMA FAALYETLERLME VE DEERLENDRME

9.
Madde zerinde ekil veya hareket deiiklii oluturan etkiye, denir.
10.
Kuvvet vektrnn drt eleman vardr. Bunlar:

A)
B)
..
C)
..
D)
. dr.
11.
ekimsel mgs birim sistemine gre, kuvvet birimi ..dr.
12.
Bir Kuvvetin uygulama noktas, . zerinde kaydrlrsa deimez.
13.
Dar ada Kesien kuvvetlerin bilekesi, bu kuvvetleri kenar kabul eden .. ..

. geen kegenidir.
14.
Dik ada kesien kuvvetlerin arasndaki a ..dir
41
15.
Kesien kuvvetler, dorultularna parelel olarak u uca dizildiklerinde kuvvetler aras

akl kapatan kenar verir.
Aadaki sorular cevaplaynz.
16.
Halat ekme oyununda halatn A ucundan 3 ocuk; F1 = 250 N, F2 =325 N, F3 = 225

N kuvvetlerle aslyorlar. B' ucundan baka 3 ocuk sras ile, F4 = 200 N F5 = 300 N
F6 = 275 N 'luk kuvvetlerle ekerlerse, hangi taraf oyunu kazanr? ekme yn ne
olur?
17.
Aralarnda 1500 lik a olan 1000 ve 1200 N luk kuvvetlerin bilekesini analitik olarak
bulunuz.
Ayn dorultulu ve ters ynde 600 N ve 500 N luk kuvvetler ile ters yndeki 250 N ve
220Nluk drt kuvvet sralanmtr. Bu kuvvetlerin bilekesini bulunuz. ENME
FAALYET3
18.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
42
RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA
Kuvvetlerin bileenlerinin bulunmas ili ilgili hesaplar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Bileen kuvvetler nelerdir, bileke kuvveti ile farklar nelerdir, bileen

kuvvetlerin bulunmasnda uygulanan yntemler nelerdir. Analitik ve grafik
yntemi aklaynz.
2. KUVVETLERN AYRITIRILMASI VE
BLEENLERNN BULUNMASI
2.1. Bileen Kuvvetlerin Tanm
Kuvvet vektrel bir miktar olduundan birletirilmesi gibi, bileenlere ayrlmas
vektrel (Paralel Kenar Metoduna gre) olarak yaplr.
Resim 2.1: Ayrtrma ve bileenler
Kuvvetlerin ayrtrlmas ile oluan kuvvetlere bileen denir. Bileke kuvvetinin

meydana gelmesinde etkili olan kuvvetlerin her birine bileen kuvvet denir.
43
2.2. Grafik Metotla Bileenleri Bulma

Bir kuvvet, paralel kenar metodu ile etki dorultusu zerinde bir noktadan geen iki
bileene ayrlabilir. Aslnda bileenler, bileke kuvveti kegen kabul eden paralel kenarn
kenarlarna eit vektrlerdir.
ekil'de bileke ve AA ile BB dorultular bellidir. Buna gre F1 ve F2 bileenlerinin
bulunmas bir lek dhilinde R bilekesi izilir. Bu bilekenin ucundan AA ve BB
dorultularna paraleller izilir. Bunun sonucunda dorultular ile birletirildiinde F1 ve F2
bileenleri bulunur.
Resim 2.2: Ayrtrma grafik yntemi
Bir kuvvet, bileenlerinin iddetleri belli, dorultular belli olmadnda iki bileene
ayrlabilir. art, F1 + F2 > R olmaldr.
ekildeki gibi, F1 ve F2 ile R'nin iddetleri belli deildir. Buna gre ayrtrma u
ekilde bulunur. Bir lek dhilin de R bilekesi izilir. Yine ayn lek dhilinde F1 kuvveti
alnr, pergel bu deer kadar alr ve O ucundan bir yay izilir. Ayn ekilde F2 alnr, yine
pergelle bu deer kadar alr ve biraz nceki yay kestirilir. Meydana gelen A noktas ile O
noktas arasndaki doru zerinde F1 kuvveti iaretlenir. Daha sonra B ucundan F1'e ve O
44
ucundan AB'ye paraleller izildiinde kesim noktas C ile O noktalarn birletiren doru
zerinde de F2 bileeni iaretlenir.
Bir kuvvet, bileenlerinden birinin iddeti, dierinin dorultusu belli olduunda iki
bileene ayrlabilir. ekilde grld gibi, R bilekesi F2' nin dorultusu ve F1' n iddeti
bellidir.
Belli bir lek dhilinde R bilekesi izilir. Pergel ayn lekle F1 kadar alr, B
ucundan itibaren ON dorultusu zerinde kestirilir. Bulunan AB dorusu F1' e eittir.
Dolays ile O ucundan AB dorusuna bir paralel izilir ve zerinde F1 iaretlenir. Daha nce
bulunan OA dorusuda F2' ye eittir.
2.3. Analitik Metotla Bileenlerini Bulma

Bir kuvvetin iki bileene ayrlmas, kuvvetlerin ayrtrlmasnn temelini oluturur. Bu
nedenle kuvvetlerin bileenlerine ayrlmasnda uygulanan yntemler unlardr:
2.3.1. Sins (Lami) Teoremi

Bu teoremin uygulanlabilmesi iin, kuvvet says olmal ve bir noktada
kesimelidir. Ayrca, kuvvetlerin vektrel toplam sfra eit olmaldr. Yani kuvvetlerin u
uca toplamnda gen kapanmaldr.
2.3.1.1. Lamiye (Sins) Gre
Bu teorem, dik genlere ayrlamayan kuvvetlerin ayrtrlmasnda kolaylk salar.
Bir kuvvet ayrtrlaca kuvvetlerle gelii gzel bir gen oluturduunda, kuvvetlerin
karlarndaki alar biliniyorsa, Lami Teoremine gre ilem yaplr.
45
Resim 2.5: Lami (sins) Teoremi
Teoreme gre, bileke ve bileen kuvvetlerin geninde, kuvvetlerin karlarndaki

alarn sinslerine oran sabittir.
F
F1
F
2 3
sin 1 sin 2 sin 3
olur.
Alarn sinsleri belli olduundan orantlarnda F1 F2 ve F3 ayran kuvvetleri, analitik

olarak bulunur.
2.3.1.2. D Lamiye (Sins) Gre
Lami Teoremine gre, kesien kuvvet dengede isi bunlardan herhangi birinin, br
ikisi arasndaki ann sinsne oran sabittir. Kuvvetler aras a bilindii takdirde, Lami
Teoremine gre problem zlr.
Resim 2.6: D Lami (Sins) Teoremi
F
F1
F
2 3
sin sin sin
olur.
46
2.3.2. z dm Yntemine Gre

z dm yntemi, genel bir yntem olup her trl kuvvetlere uygulanabilir. Bu
yntemde, kuvvetlerin yatay ve dey koordinatlara gre durumlar deerlendirilir.
Dorultular ayn noktada kesien ve ayn dzlemde bulunan kuvvetlerin dengede
olabilmeleri iin, bilekelerinin sfr olmas gerekir. Denge art iin; Fx = O, Fy = O
olmaldr. Bunu gerekletirebilmek iin, kuvvetler koordinatlar sistemi iinde incelenir
(x,y). Orijin noktasnda (O) kesien her bir kuvvetin, eksenler zerindeki dik grntleri yani
iz dmleri bulunur (ekil 2.6 iz dm yntemi).
Resim 2.7: ki kuvvetin iz dm bileenleri izdm bileenlerinin durumu
Her koordinat zerinde bileenlerin toplamlar alnarak, tek kuvvete dntrlr.

Sonuta, x ve y eksenleri zerinde birer kuvvet meydana gelir. Bunlarnda tekrar bilekesi
bulunarak, sistemi etkileyen kuvvet ve eksenle yapt a bulunur.
Statiin temel prensibi uyarnca, F kuvvetinin dorultusu zerinde ancak ters ynde ve
F kuvvetine eit bir kuvvet, sistemi sfrlar, yani dengeyi salar. Sonu olarak;
47
Resim 2.8. ki kuvvetin izdm
R2 = Fx2 + Fy2 = O
Fx = O ( x iz dmlerinin toplam sfr )
Fy = O (y iz dmlerinin toplam sfr )
Durumlar denge artlarn gerekletirir. Sonuta, bu artlarda iki bilinmeyenli
denklemler zlebilir.
Resim 2.9: ok sayda kuvvetin iz dm kuvvetlerin iz dm bileenlerinin

ayr ayr durumu
48
Resim 2.10: z dm Yntemine Gre bileke
Bir kuvvetin ayrtrlmasnda iz dm bileenleri hesaplanrken sins teoremindeki

dik genden yararlanlr. Yani her kuvvetin kendi iz dm bileenleri ile dik gen
oluturduu dnlr.
Sistemdeki bir F kuvvetinin yatay iz dm kuvveti Fx ve dey iz dm kuvveti
Fy dir. Sistemdeki birden fazla kuvvet ( F1 ; F2;.) varsa kuvvetlerin yatay bileenleri F1x,
F2x olur (ekil: 2.6).
R = ( Fx)2 + (Fy )2 ve
tan
Fy
Fx
olur.
49
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Kuvvetlerin bileenlerinin bulunmas ile ilgili hesaplar yapnz.
Uygulama 1:
ekilde grlen F kuvvetinin x ve Y iz dmlerini grafik ve analitik metotla bulunuz.
zm:
x ve y koordinatlar izilir ve x koordinat ile 300 a yapan bir dorultu ve onun
zerinde F kuvveti iaretlenir. F kuvvetinin ucundan koordinatlara gnderilen dik nlarn,
koordinatlar deldii dnlen noktalarn O noktas ile birletirilmesi sonucunda iz
dmleri bulunur.
FX = 43 mm = 43 daN
FY = 25mm = 25 daN
ki kuvvet bulunduu iin, Lami (Sins) Teoremi uygulanmaz. Trigonometrik
fonksiyonlardan faydalanarak zme gidilir.
Buna gre OAB dik geninden cos 300 =
50
FX
F
FX = 50cos300
Cos 300 =
FX
50
FX = 500,866
FX = 43,3 daN
FY = 50sin 300
Sin 300 =
FY
50
FY = 500,5
FY = 25 daN
Uygulama 2:
ekilde grlen eik dzlemdeki cisim arlk kuvvetinin sonucu olarak ne kadar bir
kuvvetle ekilir. Grafik ve analitik metotla znz.
zm:
Grafik zm rnek 1 ekil 2.14teki gibidir.
FG = 150 daN
= 300
51
lek:
30 daN = 10 mm
FG = 150daN = 50
GX = 25 mm =
25 30
= 75 daN
10
GY = 43 mm =
43 30
= 129 daN
10
Analitik zm:
sin 30 =
GX
G
GX = Gsin 300 = 1500,5 = 75 daN

Cos 300 =
GY
G
GY = Gcos300 = 1500,866 = 129,9 daN

Uygulama 3:
ekildeki sistem dengededir. = 30 eik ve 50 N ykl makarann ubuundaki
denge kuvveti ne kadar olur?
zm:
Sistemin sabit makarasndan dolay FG = F = 50 N (yk = kaldran kuvvet) olmaktadr.
Burada FG ve F kuvvetleri, makara ubuundaki Fp kuvvetiyle dengelenmektedir. Bylece
kuvvet diyagram, ekil 4.15 b deki gibi olur. Lami Teoremine gre zm yaplabilir:
52
FG FP aras a 1800 300 = 1500 olduundan
FP
F
0
sin 150
sin 75 0
den,
FP =
F sin 75 0 50 0,9659
96,59 N
0,5
sin 150 0
Kesien kuvvetten ikisinin bilekesi, nc kuvvete eitse nc kuvvetin

bileenleri de bu iki kuvvete eit demektir. Bu durumda dengedeki sistem, bileke kuvvetin
iki bileenini bulmak eklinde de zlr. zmde genlere ayrma yntemi
uygulanabiliyorsa, gerektiinde bu yolla da sonuca gidilebilir.
Uygulama 4:
ekilde grlen kuvvet sisteminin bilekesini iz dm metoduna gre bulunuz.
53
zm:
Analitik metot: Bu metotta eimleri belli olan kuvvetler ayn tatbik noktasnda
getii dnlr, bu nokta ayn zamanda bilekenin tatbik noktas veya geecei bir nokta
olduuna gre, bu noktadan gemek zere koordinat eksenleri alnr. Kuvvetlerin
izdmleri bu eksenler zerine drlr. Bu nedenle her kuvvet birbirine dik iki bileene
ayrlm olur. Ayn eksen zerinde bulunan kuvvetler ynlerine gre matematiksel olarak
toplanr.
X ekseni zerindeki bileenlerin toplam:
F1 = kuvvetinin X ekseni zerindeki izdm
Fx1 = - F1cos 1
FX2 = F2cos 2
FX3 = F3cos 3
FX4 = - F4cos 4
F
F
FX 1 FX 2 FX 3 FX 4
F1 cos 1 F2 cos 2 F3 cos 3 F4 cos 4
Y ekseni zerindeki bileenlerin toplam

FY1 = F1sin 1
F1 = kuvvetinin Y ekseni zerindeki izdm

FY2 = F2sin 2
FY3 = - F3sin 3
FY4 = - F4sin 4
F
F
FY 1 FY 2 FY 3 FY 4
F1 sin 1 F2 sin 2 ( F3 sin 3 ) ( F4 sin 4 )
Btn kuvvetlerin eksenler zerindeki bileenleri bulunup toplandktan sonra

yaplacak i tatbik noktalar bir ve aralarndaki a 900 olan iki kuvvetin bilekesini
bulmaktan ibarettir. Bu da daha nce grdmz gibi
R=
2
X
FY2
denklemi ile bulunur.
Kuvvetlerin X ve Y eksenine gre iz dmleri bulunurken iaretlerine ok dikkat

etmek gerekir. Terimler bileenlerin ynlerine gre pozitif veya negatif olarak iaretlenir. Bu
iaretlemede X ekseni zerinde ynleri saa doru olan kuvvetler ( + ) pozitif sola doru
54
olanlar ( - ) negatif olarak Y ekseni zerinde ise yukar doru olanlar ( + ) pozitif aa doru
olanlar ( - ) negatif olarak iaretlenir.
F
F
F
F
(300 cos 60 0 ) 200 cos 30 0 250 cos 450 (100 cos 450 )
129,2 N
300 sin 60 0 200 sin 30 0 (250 sin 450 ) (100 sin 450 )
112,4 N
R=
R=
(129,2) 2 (112,4) 2
2
X
FY2
R = 17,12 N bulunur.
Bilekenin X ekseni ile yapm olduu a,
tan X
F
F
Y
X
112,4
0,869
129,2
tan X 0,869 X = 410
olur.
55
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
1
2
3
Deerlendirme ltleri
lamiye gre kuvvetlerin bileenlerini buldunuz mu?
Di lamiye gre kuvvetlerin bileenlerini buldunuz mu?
zdm yntemine gre kuvvetlerin bileenlerini buldunuz mu?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
56
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Kuvvetlerin ayrtrlmas ile oluan kuvvetlere ..denir. Bileke kuvvetinin

meydana gelmesinde etkili olan kuvvetlerin her birine denir.
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

2.
( )Bileenler, bileke kuvveti kegen kabul eden paralelkenarn kenarlarna eit

vektrlerdir.
3.
( )Lami (Sins) Teoremi dik genlere ayrlamayan kuvvetlerin ayrtrlmasnda

kolaylk salar.
4.
( )Lami Teoremine gre, bileke ve bileen kuvvetlerin geninde, kuvvetlerin

karlarndaki alarn cosinslerine oran sabittir.
5.
( )z dm yntemi, sistemdeki kuvvetleri birbirine dik x ve y koordinatlar

dorultusunda ayrtrmak iin kullanlr.
6.
( )ekilde grlen denge halindeki srtnmesiz makara sisteminde ile alarn

analitik metotlarla bulunuz.
7.
ekilde grlen ask sistemindeki iplere m = 4 kg ktle arlndaki bir cismi

dengelemektedir. AC ve BC iplerine tesir eden kuvvetleri analitik metotla bulunuz.
57
8.
ekildeki kuvvet sisteminin bilekesini ve bilekenin X ekseni ile yapm olduu ay

analitik olarak bulunuz.
DEERLENDRME
58
RENME FAALYET-3
RENME FAALYET-3
AMA
Moment ve mesnet hesaplar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Moment nedir, nasl hesaplanr. eitli moment alma yntemlerini aratrnz.
3. MOMENT VE MESNET TEPKLER

3.1. Momentin Tanm
Kuvvetin dndrme etkisine moment denir Momentin oluabilmesi iin cisme etki
eden kuvvetin dorultusu, dndrme noktasnn dndan gemelidir Aksi hlde moment
olumaz (ekil:3.1). Bir momentin deeri, kuvvetin bykl ile kuvvet kolunun uzunluu
arpm kadardr ( Kuvvet kolu uzunluu, dndrme noktasndan kuvvetin dorultusuna
inilen dikmenin boyudur.).
Resim 3.1:Moment
ekilde grlen kapy, eitli noktalarndan iterek kapatmaya alalm. Kapnn A

noktasnda F1 kuvveti ile rahat itilerek kapatldn ve mentee etrafnda dndn
gzleriz. B noktasnda, F2 kuvveti ile biraz zor, C noktasnda daha zor, itilerek kapatldn
anlarz. D noktasnda (mentee ekseni), ne kadar ok kuvvet uygulanrsa uygulansn kapnn
dnme hareketi yapmad ve kapanmadn grrz.
59
Resim 3.2
Sonu olarak, uygulanan kuvvetler menteeden uzaklatka kapnn dnme

hareketinin kolaylat aksi durumda ise zorlat tespit edilmektedir. Menteeler, moment
noktasndan geen eksen zerinde olduundan, kuvvet uygulansa da kapnn dnme hareketi
yapmad da grlmtr. Buna gre moment olabilmesi iin, kuvvet uygulanan cismin bir
eksen etrafnda dnmesi, gerekmektedir. Bir kuvvet, dorultusu zerinde kaydrlrsa da
momentin deeri korunur.
3.2. Noktaya Gre Moment Alma

Kuvvetin ( F ) momenti iin seilen nokta (0), bir eksenin kuvvet dzlemini deldii
noktadr. Bu noktadan kuvvet dorultusuna inilen dikmenin uzunluu (r), kuvvet kolunu
verir. Bylece noktaya ve eksene gre. Moment, M0 = Fr olur. Burada moment ekseninin
kuvvet dzlemini deldii noktaya moment merkezi denir. Moment bir arpm olduundan;
merkezi ya da ekseninin belirlenmesi ve iki elamann bilinmesi gerekir. Bunlardan biri eksik
olursa moment tanmlanamaz. Moment genellikle (M) ile gsterilir. Ancak alnd noktay
da belirlemek iin bu harfin sa alt kesine bir iaret konulabilir (ndis). Bir noktaya gre
momentlerin toplam da, () iareti ile belirtilir. Bir (0) noktasna gre alnan momentlerin
toplam, (Mo) eklinde ifade edilir
Resim 3.3
60
M = Moment
Nm
F = Kuvvet
r = Kuvvet kolu ise
M = Fr
olur.
Nm
Kuvvet, ynl byklk olduu iin, bunun bir uzaklkla arpm olan moment de
ynl bir byklk olur. Bu nedenle moment bir vektrle gsterilebilir (ekil:3.3) e dikkat
edilecek olursa bir kuvvetin momenti, kuvvetin iddeti taban ve moment merkezi de tepe
noktas olmak zere izilen gen alannn iki kat kadardr. OAB geninde, F kuvveti
taban; r moment kolu da yksekliktir.
Resim 3.4
gen alan, A= Fr
1
m olur.
2
Moment, gen alannn iki kat olacandan.

M=2
F r
2
Nm sonucu kar.
M=Fr
Nm
Birimi:
M=Nm=1j (SI sistemine gre)

M=dyncm=1Erg
1N=105dyn
Bir dzlem zerinde birden fazla kuvvet bulunabilir. Bunlardan bazlar saat akrebi
ynnde, bazlar da ters ynde dndrme etkisi yapabilirler. Bunlarla ilgili olarak, iaretleri
kendimizde seebiliriz. Saat akrebi yn (-) negatif, ters yn (+) pozitif alnmas
allagelmitir. Ancak bu bir kural deildir. Daha nce de sylenildii gibi, ynleri arzu
ettiimiz ekilde iaretleyebiliriz. Ancak burada nemli olan ynleri balangta seip btn
problemlerde ayn ekilde kullanmaktr. Aksi halde, setiimiz iaretleri problemin bir
blmnde kullanr, baka blmnde de dier ynleri alrsak karkla ve yanlla sebep
olur.
61
3.3. Denge Sistemlerine Gre Moment Hesaplama

Ters ynl ve birbirine paralel, ayn zaman da iddetleri eit kuvvetlerin meydana
getirdii sisteme "kuvvet ifti" denir.
Resim 3.5: Kuvvet iftti
a = Kuvvet ifti kolu

N = Kuvvet ifti dzlemi
Bir kuvvet ifti elamanlar ve deerleri sabit olmak zere, baka bir kuvvet ifti
ile deitirilebilir.
Bir kuvvet ifti, kendi dzlemi zerinde baka bir yere kaydrlabilir.
Bir kuvvet ifti, bulunduu dzleme paralel baka dzleme doru hareket
ettirilebilir.
Moment vektrel bir deer olduundan, kuvvet iftinde moment vektrleri ile
gstermek, zmlerde nemli kolaylk salar. Klavuz ile vida ekme ileminde, buji
kolunun iki ucuna uygulanan kuvvetler kuvvet iftine iyi bir rnektir. Burada klavuzun
dn yn moment vektrnn dn yndr.
Resim 3.6: Dn yn
M=Fa
62
Bilekenin sfr olmas art (Kuvvetler okgeninin kapal olmas hli)

ki veya daha ok kuvvetlerin, herhangi bir noktaya gre momentlerinin toplam, bu
kuvvetlerin yerini tutan bilekenin, ayn noktaya gre momentine eittir.
Resim 3.7: Varignon prensibi
Fr=F1r1+F2r2
Dengede olan kuvvet sistemlerinde bileke sfra eittir. Dolays ile herhangi bir
noktaya veya eksene gre momenti de sfrdr. Bilekenin momentinin sfr olmas, sistemi
meydana getiren bileenlerin ayn noktaya gre momentlerinin toplamnn sfra eit olmas
arttr.
F=Fn (Varignon prensibi)
Mc= 0 (Varignon teoremi prensibi)
-Fnr + F1r1 + F2r2 = 0
Bu blmden itibaren adet denklem kurularak bilinmeyenli problemler
zlebilir.
Fx = 0
Fy = 0
M = 0
3.4. Mesnetlerde Oluan Kuvvetler ve Ynleri

Yatay konumda yk tayan elemanlara, kiri, kirileri tayan sistemlere de
mesnet = dayanak" denir. Mesnet tepkilerinin bulunabilmesi iin, mesnetlerin incelenmesi
gerekir.
63
Resim 3.8: Mesnet eitleri
ekil.3.8de (A) noktasnda kiriin oturduu dayanak, mafsall mesnet ve (B)

ucundaki dayanak ise serbest, kayan mesnet adn alr. ekil Bde ise bir beton iine
gmlm ucu ile dier blm serbest olan kiriteki A ksmna, ankastre mesnet denir.
Mesnetlerde, kirie yaplan etki ekline gre kar kuvvetler (tepkiler) oluur. Statiin temel
prensipleri gereince etki=tepki dir.
Mafsall mesnetler: Bir pim ile sabitlenmi olup x ve y eksenleri ynnde hareket
yapamazlar. Dolays ile x ve y eksenleri ynnde iki kuvvet tayabilirler.
Resim 3.9: Mafsall mesnet
Ax ve Ay tepkilerinin ynleri, balangta doru ya da geliigzel seilebilir. Kurulan

Fx ve Fy = O denklemleri sonucunda deeri (+) karsa yn doru seilmitir. Deer (-)
karsa tepki yn hatal alnmtr. Dzeltilerek zme devam edilmesi gerekir. Ksaca
mesnet tepkilerinin ynleri sabit olmayp seilen ynlere gre deiebilir.
Hareketli mesnetleri: Kayar durumda olduklarndan sadece dey konumda yk
tayabilirler. Dey konumda ay tepkisi oluur (ekil 3.10). Etki ekline gre; x ynnde bir
kuvvet gelirse kiri kayar ve sistemin dengesi bozulur. Dey konumda ay tepkisi oluur.
Resim 3.10: Hareketli mesnet
64
Ankastre mesnetler: Bir ucundan desteklenip dier ucu bota olduu iin. Dnme
hareketini engelleyici ve sabitlendii yerden kma durumuna gre. Ax, Ay ve M tepkileri
meydana gelir.
Resim 3.11: Ankastre mesnet
Buna gre bilinmeyenleri vardr. Daha nce belirtilen Fx = O Fy = O EM = O

denklemleri kurularak zme gidilir.
3.5. Moment Uygulamalar

3.5.1. Dolayl Yklere Gre
Resim 3.12: Dolayl yklere gre moment
N dzlemi y - y eksenine diktir. F1 ve F2 kuvvetleri N dzlemi zerinde

bulunduklarndan, izdmleri de kendileri kadardr. Dolayl yk olarak (O) noktasn kendi
iddetleri kadar etkilerler.
MF = - F1r1 F2r2
3.5.2. Al yklere gre moment

Silindir N dzlemine dik olduundan, F kuvveti direkt olarak dndrme etkisi
yapamaz. F kuvvetinin N dzlemine paralel veya yapk, yani iz dm kuvveti etkili olur.
Fx = Fcos
65
My y = Fxr
(y-y gre moment)
Resim 3.13: Al yklere gre moment
My y = Frcos
olur.
66
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Moment ve mesnet hesaplarn yapnz.
Uygulama 1:
ekilde grlen cvata iki azl anahtar ile sklmaktadr. Meydana gelecek momenti
bulunuz.
D = 600 mm
F = 200 N
zm
D = 600 mm = 0,6m
r = 300 mm = 0,3 m
F = 100 N
Moment = Kuvvet Kuvvet kolu
M=Fr
M = 200 0,3 = 60 Nm
M = 60 Nm
Uygulama 2:
ekilde grlen kasna dndren 100 N iddetindeki kuvvet iftinin meydana
getirdii momenti bulunuz.
D = 500 mm = 0,5 m
F = 100 N
M=?
Burada kasnak bir kuvvet iftti tarafndan zorlanyor.
67
Moment = Kuvvet Kuvvet iftti kolu

M = 100 0,5 = 50 Nm
M = 50 Nm
Veya aadaki yntem kullanlarak sonuca varlr.
- Md +0,25 100 + 0,25 100 = 0

Md = 2 (0,25100)
Md = 2 25
Md = 50 Nm
eklinde bulunur.
Uygulama 3:
ekildeki kapal (dengede) bulunan gvenlik supabnn yk F1 = 250 N ise supab
amaya alacak kuvveti bulalm.
zm:
Supap mafsalna(A) gre toplam moment,
L1 = 180 cm = 1,8 m
L2 = 55 cm = 0,55 m
F1 L 1 - F2 L 2 = 0
2501,8 F2 0,55 = 0
68
2501,8 = F2 0,55
F2
250 1,8
818,1N
0,55
olur.
Uygulama 4:
ekildeki sistem dengede olduuna gre G ykn bulunuz.
zm:
cos 700 = 0,342
sin 700 = 0,94
F1 = 8000 N
F2 = 30000 N
G=?
G 2 - F1 3 + F2 sin 4,5 = 0
8000 3 + 30000 0,94 4,5 = 2 G
24000 +126900 = 2 G
102900 = 2 G
102900
51450 N
2
G = 51450 N
Uygulama 5:
ekil deitirmeyen ve arlksz AB ubuu ekilde grld gibi yklenmitir. BC
ipini geren kuvveti hesaplaynz.
69
zm:
AB ubuuna etki eden kuvvetler dengededir. Dengede olan kuvvet sisteminin
herhangi bir eksene gre toplam momenti sfrdr. Moment ekseni A' dan geirilecek olursa:
10002 +5003-SC4sin300 = 0
SC=
2000 1500 3500
1750 N olur.
4 0,5
2
Uygulama 6:
A noktasnda srtnmesiz pimle bal AB ubuunun B dayanma yerindeki aksi
tesirinin 600 N. olabilmesi iin 1000 N. luk kuvvet A ucundan ne kadar uzaa (x = ?) etki
ettirilmelidir?
zm:
AB ubuuna etki eden kuvvetler sistemi dengededir. Bu bakmdan, herhangi bir
eksene gre bu kuvvetlerin momentlerinin cebrik toplam sfrdr. A pimine etki eden kuvveti
denkleme sokmamak iin, buradan geen bir eksene gre moment alrsak;
denkleminden,
70
1000X 600120=0
600.120 7200
72cm
1000
1000
bulunur.
Uygulama 7:
ekilde grlen kuvvetlerin y-y eksenine gre momentlerini bulunuz ve bir moment
vektr ile gsteriniz.
zm:
N dzlemi y - y eksenine dik olduu iin kuvvetlerin izdm kendileri kadardr. Bu
sebepten momentleri, iddetleri ile moment kollar arpmna eittir. Etki kuvvetin
momentleri cebri toplam bileke momentini verir. Buna gre bileke moment:
MR = F112 + F220
MR = 30012 + 45020
MR = 3600 + 9000
MR = 12600 N cm = 126 Nm
Bileke moment vektr, kuvvetlerin bulunduu dzleme dik ve moment ekseni
zerinde alnr. Bykl MR kadardr. Yn ise sa el kuralna gre saptanr.
Uygulama 8:
ekilde grlen ubuun A ve B mesnetlerindeki aksi tesirleri hesaplaynz.
71
zm:
0 denkleminden,
-3000 + RA + RB = 0
RA+RB=3000
0 denkleminden,
30002-RA1,2=0
RA
3000 2
5000 N
1,2
RA+RB=3000 denkleminde yerine konulursa,

RB= 3000-RB
RB = 30005000
RB= -2000 N
RA=5000 N yukar doru ve
RB=-2000 N aa doru bulunur.
72
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
1
2
3
4
5
Deerlendirme ltleri
Noktaya gre moment buldunuz mu?
Denge sistemine gre moment buldunuz mu?
Mesnetlerde oluan kuvvetler ve ynlerini buldunuz mu?
Dolayl yklere gre moment buldunuz mu?
Al yklere gre moment buldunuz mu?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
73
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Kuvvetin dndrme etkisine . denir.
2.
Moment ekseninin kuvvet dzlemini deldii noktaya .. .. denir. ()
Aadaki cmlelerin sonunda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

3.
( )Bir momentin deeri, kuvvetin bykl ile kuvvet kolunun uzunluu fark
kadardr.
4.
( )Bir kuvvet sistemi dengede ise bileke sfr olacandan momenti de sfr olur.
5.
( )Kuvvetlerin dndrme ynne gre momentlerin de yn ortaya kar.

6.
ekildeki mafsall kol sisteminde F1 kuvveti ne kadardr?
7.
ekildeki sistemde denge salanabilmesi iin L uzunluu ka cm olmaldr?
DEERLENDRME
74
RENME FAALYET-4
RENME FAALYET-4
AMA
Cisimlerin arlk merkezlerini bulma ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
eitli geometrik cisimlerin arlk noktalarn grafik ve analitik olarak bulunuz.
4. AIRLIK MERKEZ
4.1. Arlk Merkezinin Tanm
Bir cismin ktlesine ait yer ekimi kuvvetinin getii ve cismin her konumuna gre
deimeyen noktaya arlk merkezi denir.
Resim 4.1: Arl merkezi
Cismin arln oluturan yer ekimi kuvveti, cisme ait moleklleri etkileyen yer
ekimlerinin bilekesidir. Bileke kuvvet, cismin arlk merkezinden geer (ekil:4.1). Bu
nedenle bir cisim, arlk merkezinden asld her konumda dengededir.
75
4.2. Arlk Merkezini Bulmak

4.2.1. Analitik Metotla Arlk Merkezini Bulmak
Cisimler boyutlu olduklarndan arlk merkezi uzaydaki yerini x, y ve z
koordinatlarna gre belirlemek gerekir. Ancak cismin; simetri dzleminin, simetri ekseninin
veya simetri noktasnn olmas halinde koordinatn hesaplanmasna gerek yoktur.
Simetrisi ve homojenlii olmayan cisimlerde arlk merkezi, youn olan tarafa kayar.
Arlk merkezi bulunurken homojen cismin geometrik ekli dikkate alnr. Buna gre:
izgilerin arlk merkezi: Tel ubuk gibi cisimlerin arlk merkezi,

izgilerin arlk merkezine gre hesaplanr.
Yzeylerin arlk merkezi: Sa, levha, ince plaka gibi cisimlerin arlk
merkezi yzeylerin arlk merkezine gre hesaplanr.
Yzeyi oluturan dzgn yzeylerin alanlar (A1, A2) bulunur.

Alanlar arlk merkezlerinin y eksenine uzakl ile arplarak toplanr
(A1x1 + A2x2 ).
Bulunan toplam deer bileke yzeyinin alanna (A1 +A2) blnrse
arlk merkezinin x uzakl bulunur.
Ayn ilem x eksenine gre yaplarak y uzakl bulunur.
X0 =
A1 x1 A2 x 2
A1 A2
Y0 =
A1 y1 A2 y 2
A1 A2
Hacimlerin arlk merkezi: Cismin boyutu dikkate alnarak arlk

merkezi hesaplanr.
4.2.2. Grafik Metotla Arlk Merkezini Bulmak

Ayn dzlem iinde bulunan paralel kuvvetlerin bilekesi, Finkler okgeni Metodu
ile bulunur. Bu metot iki blmden meydana gelir.
76
Resim 4.2: Arl merkezini grafik yntemiyle bulunmas
4.2.2.1. Kuvvet poligonu

Bilekenin, iddetini, dorultusunu ve ynn verir.
4.2.2.2. p poligonu
Bilekenin, sistem zerindeki yerini verir. Arlk merkezi bu izgi zerindedir.
Metodun uygulanmas iin nce kuvvet poligonu izilir. Kuvvetler bir lek dhilinde, u
uca eklenerek, bileke ( FG ) bulunur. Poligon dnda, herhangi bir yerde, bir nokta (O)
alnr. Sras ile FG1 FG2 FGn kuvvetlerinin balang ve son noktalar, (O) noktas ile
birletirilir. Birletirme sonucu meydana gelen izgilere, n ad verilir.
Kuvvet poligonunda, bir kuvveti evreleyen nlar, ip poligonunda ayn kuvvet
zerinde kesiirler (ekil 4.2/b ip poligonu). FG1 dey izgisi zerinde bir A noktas alnr.
Kuvvet poligonundan anlald gibi, n 1 ve 2 FG1 i e ait olduklarndan A noktasndan
geerler.
Buna gre; kuvvet poligonu zerindeki 1 nna paralel olmak zere A' dan geen bir
doru izilir. Daha sonra 2 nna paralel olarak, yine A' dan geen bir doru izilir. 2 n
ayn zamanda FG2 'de ait olduundan, doru uzatlarak, FG2 dey izgisi kestirilerek B
noktas elde edilir. 3 numaral nda FG2 'ye ait olduundan, kendisine paralel olacak
ekilde B noktasndan geirilerek izilir. Ayn zamanda FGn' e ait olduundan, uzatlarak
FG3'n dey izgisi kestirilir. (C) N4 n FGn' e ait olduundan, C noktasndan bu na
paralel olan bir doru izilir. 1 ve 4 numaral nlar, ayn zamanda bileke kuvveti (FG)
snrladklar iin uzatlarak kesitirilerek (D) noktas bulunur. Sistemin arlk merkezi, bu
D noktasndan geen dey izgi zerindedir. Arlk merkezinin tam yerini bulmak iin,
finkler okgeninin (Y) koordinat tarafndan uygulanmas gerekir. Buradan elde edilecek
izgi ile nce bulunan ve D noktasndan geen izginin kesim noktas, uygulama noktasdr.
77
Resim 4.3: Arlk merkezinin deneyle bulunmas
Arlk merkezinin bulunmasnda, aadaki pratik kurallar uygulanabilir. Boyu ile

oranlandnda, genilii ve kalnl ok kk olan cisimler (tel ve ubuklar) bir izgi
halinde gsterilir. Bu cisimlerin arlk merkezi, grafik ya da analitik metotla bulunabilir
.
Boy ve genilii ile oranlandnda; ihmal edilebilecek kadar kk kalnl olan

cisimlere levhalar denir. Bunlar iki boyutlu dnlp, yzey olarak ele alnrlar. Arlk
merkezi, grafik veya analitik metotlarla, daha nce anlatld gibi zlr. Yzeylerin
arlk merkezleri, deneysel yol ile de bulunabilir. Geometriden genin arlk merkezinin,
kenar ortaylarnn kesim noktas olduu bilinir. Herhangi bir ABC geni alalm ve A
noktasndan asalm. Denge saland zaman, ekl ipinin dorultusu belirlenir. Daha sonra,
B ucundan aslan gen dengelenince, yine ekl ipinin dorultusu belirlenir. ki
dorultunun kesim noktas, genin arlk merkezidir.
Yzeyler; geometrik ekillerden meydana geldiinden, geometriye bavurularak hzl
ve pratik zmler salanabilir. eitli geometrik ekillerin arlk merkezlerini veren
izelge ekler blmnde gsterilmitir. Boyutlarndan hibiri ihmal edilemeyen cisimlerin
arlk merkezleri, hacimsel olarak bulunur. Bu cisimler, boyutlu olarak incelenir.
nitelerde, seviye bakmndan bu cisimler, iki boyutlu olarak ele alnacaktr.
4.3. Yzeylerin Arlk Merkezinin Bulunmas

4.3.1. Dzgn Yzeylerin Arlk Merkezini Bulmak
Resim 4.4: Dzgn yzeyler
nce dzgn bir ubuun arlk merkezi, ubuun ortasdr. Dikdrtgen, kare, ekenar
drtgenin arlk merkezi, kegenlerinin kesim noktasdr. Dairenin ise, merkezidir. Dzgn
yzeylerde arlk merkezi, simetri ekseni zerindedir (ekil 4.4).
78
4.3.2. i Bo Yzeylerin Arlk Merkezini Bulmak

i bo yzeyler, dzgn ekilde ise arlk merkezleri yine kegenlerin kesim noktas
veya dairenin merkezidir. Arlk merkezinin uygulama noktas, simetri ekseni zerindedir.
Ancak bu nokta bo ksmda kalr. Hayal olarak bu noktadan etki yaplyormu gibi
dnlr. i bo yzeylerde boaltlan ksmlar simetrik deilse, arlk merkezi grafik ve
analitik metotlarla bulunur. Ancak, boaltlan ksmlar denklemde, negatif (-) olarak
iaretlenir. Arlk merkezi ise dolu ksma doru kayar.
Resim 4.5: i bo yzeyler
4.3.3. st ste Katlanm Yzeylerin Arlk Merkezini Bulmak
Resim 4.6: Katlanm yzeyler
Katlanm cisimler, tel ya da sac levha olabilir. Dzgn ve ii bo yzeylerde, yzey

alan esas alnabiliyordu. Burada ise, katlanan blgede arlk fark meydana gelir. Dolays
ile yzey deil, cismin arlnn esas alnmas daha doru olur. zm, paralel kuvvetlerin
bilekesinin bulunmas eklindedir. Grafik ve analitik zm uygulanabilir. Pratik olarak
katlanm yzeyler, vektrel olarak bir izgi ile ifade edilerek u denklem kurulabilir.
G1 D01 = G2 E01
4.3.4. Bileik Yzeylerin Arlk Merkezini Bulmak

Bileik yzeyler; belli geometrik ekle sahip yzeylerin birletirilmesi sonucu
meydana gelir. Bileik yzeylerin arlk merkezi bulunurken, ekil basit ve dzgn
79
yzeylere ayrlr. Her yzeyin arlk merkezi bilinen metotla iaretlenir. Grafik olarak,
finkler okgeni uygulanr. Analitik olarak Varignon Teoremi uygulanr.
Grafik yntem
Baz basit yzeylerin arlk merkezleri onlarn geometrik merkezleridir. Dzgn

olmayan veya birleik yzeylerin arlk merkezleri grafik olarak aadaki yola gre
bulunur.
Resim 4.7: Bileik yzeylerin arlk merkezi
Arlk merkezi bulunacak dzlemsel yzey basit yzeylere ayrlr.

Arlk merkezleri iaretlenir.
Her basit yzeyin alan ile doru orantl kuvvetler seilir.
80
Seilen bu kuvvetler birbirine paralel olacak ekilde ait olduklar

merkezlere uygulanr.
Bu kuvvetlerin bilekesi ve dorultusu herhangi bir geometrik metotla
bulunur. ekil 4.7de Finkler Metodu uygulanmtr.
Basit yzeylerin alanlar ile doru orantl olan kuvvetlerin tatbik
noktalar ve iddetleri deimeden eski dorultusu ile herhangi bir a
kadar dndrlr (rnekte 90 dndrlmtr.).
Bilekeleri ve bilekenin dorultusu tekrar bulunur.
ki bileke dorultusunun kesime yeri aranan arlk merkezidir.
Analitik yntem
Resim 4.8: Bileik yzeylerin arlk merkezi analitik yntem
X0 =
A1 x1 A2 x 2
A1 A2
Y0 =
A1 y1 A2 y 2
A1 A2
81
Resim 4.9: i bo yzeylerin arlk merkezi analitik yntem
X0 =
A1 x1 A2 x 2
A1 A2
Y0 =
A1 y1 A2 y 2
A1 A2
82
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Cisimlerin arlk merkezlerini bulma ile ilgili hesaplar yapnz.
Uygulama 1:
ekildeki parann arlk merkezi koordinatlarn bulunuz.
zm:
X0 =
A1 x1 A2 x 2
A1 A2
Y0 =
A1 y1 A2 y 2
A1 A2
X1= 5 cm
X2 =20cm
Y1= 22,5 cm
Y2 = 5cm
A1 =250 cm2
A2 = 400cm2
A1 = 250 cm2
A2 = 400 cm2
250 5 400 20 1250 8000
250 400
650
250 22,5 400 5 6375 2000
Y0
=
250 400
250 400
X0
X0
9250
650
Y0 =
X 0 14,23cm
8375
650
Y0= 12,88 cm
83
Uygulama 2:
ekildeki st ste katlanm parann arlk merkezi koordinatlarn

bulunuz.
zm:
Taral alann arlk merkezi koordinatlar bulunacaktr.
X0
Y0
A1 X 1 A2 X 2 A3 X 3
A1 A2 A3
A1 Y1 A2 Y2 A3 Y3
A1 A2 A3
X1= 1,5 cm
X2= 6 cm
X3 = 4,5 cm
A1 = 36 = 18 cm2
A2 = 26 = 12 cm2
A3 = 34 = 12 cm2
X0
A1 X 1 A2 X 2 A3 X 3
A1 A2 A3
X0
18 1,5 12 6 12 4,5 27 72 54
18 12 12
42
X0
153
42
X 0 3,64 cm
84
Y1 = 3 cm
Y2 = 1 cm
Y3 = 4 cm
A1 = 36 = 18 cm2
A2 = 26 = 12 cm2
A3 = 34 = 12 cm2
Y0
A1 Y1 A2 Y2 A3 Y3
A1 A2 A3
Y0
18 3 12 1 12 4 54 12 48
18 12 12
42
Y0
114
42
Y0 2,71 cm
Uygulama 3:
X0
Y0
ekildeki ii boaltlm paran arlk merkezi koordinatlarn bulunuz.
A1 X 1 A2 X 2
A1 A2
A1 Y1 A2 Y2
A1 A2
85
zm:
X1 = 4 cm
X2 = 2,2 cm
A1 = 5 8 = 40 cm
A2 =
D2
4
3,14 2,5 2 3,14 6,25 19,62
4,9 cm2
=
4
4
4
X0
A1 X 1 A2 X 2
A1 A2
X0
40 4 4,9 2,2 160 10,78 149,22
40 4,9
35,1
35,1
X 0 4,25 cm
Y1 = 2,5 cm
A1 = 5 8 = 40 cm2
Y2 = 2 cm
A2 =
D2
4
3,14 2,5 2 3,14 6,25 19,62
4,9 cm2
=
4
4
4
Y0
A1 Y1 A2 Y2
A1 A2
Y0
40 2,5 4,9 2 100 9,8 90,2
40 4,9
35,1
35,1
Y0 2,56 cm
Uygulama 4:
ekilde grlen taranm alann alk merkezinin koordinatlarn bulunuz

(ller cm olarak alnacaktr).
86
zm:
Taranm alan 1,2 dikdrtgenleriyle 3 nu.l genin birbirine eklenmesi ve 4 nu.l
dairenin karlmasyla elde edilmitir. Bu paralarn arlk merkezlerinin yerini biliyoruz.
Buna gre;
X0=
A1 X 1 A2 X 2 A3 X 3 A4 X 4
A1 A2 A3 A4
66
42
8
3
2
4
6 6 3,14 4 2
6 14 6 9
2
4
6 14 6 6 9 10,5
X0=
X0=
504 567 144 37,68

84 54 18 12,56
X0=
1215 37,68 1177,32
143,44
143,44
X0=8,2 cm
Y0=
A1 Y1 A2 Y2 A3 Y3 A4 Y4
A1 A2 A3 A4
87
Y0=
84 7 54 3 18 8 12,56 3
84 54 18 12,56
Y0=
588 162 144 37,68 856,32
143,44
143,44
Y0=5,97 cmdir.
88
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
1
2
3
4
5
Deerlendirme ltleri
Analitik metotla arlk merkezini hesapladnz m?
Kuvvet poligonu metoduna gre arlk merkezini hesapladnz m?
i bo yzeylerin arlk merkezini hesapladnz m?
st ste katlanm yzeylerin arlk merkezini hesapladnz m?
Birleik yzeylerin arlk merkezini hesapladnz m?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
89
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Bir cismin ktlesine ait yer ekimi kuvvetinin getii ve cismin her konumuna gre
deimeyen noktaya .. denir.
2.
Cisimler boyutlu olduklarndan arlk merkezi uzaydaki yerini , .. ve

Koordinatlarna gre belirlemek gerekir.
3.
Bir ktleye ait arln, bulunduu etki noktasna .. . denir.
Aadaki cmlelerin sonunda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

4.
( )Bir cisim, arlk merkezinden asld her konumda dengededir.
5.
( )Kegenlere gre eit paralara ayrlabilen yzeylerin arlk merkezi, bu

kegenlerin kesitii noktadr.
6.
ekildeki bileik yzeyin arlk merkezini analitik yntemle (X0) bulunuz (ller
cm olarak alnacaktr.).
90
7.
ekilde grld gibi dikdrtgen levhadan 5070 cm llerindeki ksm

kartlmtr. Meydana gelen eklin arlk merkezini analitik metotla bulunuz
(ller cm olarak alnacaktr.).
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
91
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz zmlerini yapnz.
1.
Yukardaki kuvvetler; F1=750N F2=500N, F3=800N olduuna gre bileke kuvvet

(R) ka N dur?
2.
Yukardaki kuvvetler; F1=220N, F2=600N, F3=75N, F4=150N, F5=200N olduuna

gre bileke kuvvet (R) ka N dur?
3.
Yukardaki kuvvetlerin bilekesini ka Ndur?
4.
Yukardaki ekildeki tornalama ileminde kaleme gelen kuvvetler FV = 70 N FK = 50

N olduuna gre bileke kuvveti ne kadardr? ( = 900)
92
5.
6.
Aadaki ekilde grlen kayk kanaln her iki kenarndan 35 , 25 olmak

zere ekilmektedir. Bu iki kuvvetin ortak etkisi 4000 N olduuna gre, bu alar
altnda ekme kuvvetleri ne kadardr?
0
Aralarnda dik a yapacak ekilde duran iki kii bir cismi ekiyor. Birinci kii700
N,ikinci kii 500Nluk kuvvetlerle bir cisme etkimektedir.
a)
Bu iki kuvvetin yapaca etkiyi tek bana yapabilecek kuvvetin (bilekenin)

deeri nedir?
b)
Cismin takip edecei dorultu ile birinci ahs arasndaki a ka derecedir?
93
7.
ekilde grlen ubuun A ve B mesnetlerindeki aksi tesirlerini hesaplaynz.
8.
Bir AB ubuuna ekilde grld gibi 8000 Nluk kuvvet etki ettirilmitir. B
mesnedindeki aksi tesiri bulunuz.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
94
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Doru
Doru
Yanl
Yanl
Doru
Doru
Doru
Yanl
Kuvvet
iddeti,
Dorultusu,
yn,
Uygulama
noktas
Kilogramkuvvet
kgf
Dorultusu
bykl
Paralelkenarn
uygulama
noktasdr.
= 90
Bilekeyi
A taraf R= 25
Nluk farkla
oyunu kazanr.
601,3 N
630 N
95
RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI

Bileen,
bileen
kuvvet
Doru
Doru
Yanl
Doru
1
2
3
4
5
38,2 0
21,80
R = 48,6 N
X 70 0

1
2
Moment
Yanl
Moment
merkezi
Doru
Doru
F1 = 40 N
L=90 cm
RB= 282,8 N
3
4
5
6
7
8

Arlk
merkezi
Doru
x, y, z
Basn
merkezi
Doru
X0=2,2cm
X0 =7,5cm
Y0 =4,5cm
1
2
3
4
5
6
7
,
96
MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1
2050 N
395 N
435 N
4
5
6
7
8
92 N
F1=1950 N
F2=2650 N
a) R= 800 N
b) 350
RA=3077 N
RB=1077 N
FB= 367 N
FC= 410 N
97
KAYNAKA
KAYNAKA
ASLAN Mehmet, Cisimlerin Dayanm, stanbul, 1998.
CURUN Nurettin, Cisimlerin Dayanm, Ankara, 1981.
ZKARA Hamdi, Mekanik, Ankara, 2000.
DURKAL Dursun, Cisimlerin Dayanm, stanbul, 1998.
ZKARA Hamdi, Cisimlerin Dayanm, Ankara, 2000.
BAYVAS M. evki, Genel Mekanik, Ankara, 1978.
BAYVAS M. evki, Genel Mekanik, stanbul,1966.
BAYVAS M. evki, Cisimlerin Dayanm, Ankara, 1974.
TSE, DIN, ISO Standartlar ve eitli Makine Kataloglar.
ETNKAYA Selim, Mustafa BALCI, Standart Birimler, Yksek Teknik

retmen Okulu Matbaas, 1979.
ERASLAN N., Teknik Mekanik, Teknik Okul Yaynlar, 1960.
98

Kuvvet Ve Moment

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kuvvet Ve Moment

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

4.3. Yzeylerin Arlk Merkezinin Bulunmas ................................................................. 78

Motorlu Aralar Teknolojisi

Makine paralarnn zerine gelen bileke kuvvetlerinin

Makine paralar zerine gelen kuvvetlerle ilgili hesaplar

renci, makine paralarnda kuvvet analizi, moment,

Motor blm snf ve laboratuvar, makine paralar, motor

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra

Mekanik bilimi nedir? Aratrnz.

evrenizdeki mekanik aletler nelerdir?

CGS ve MKS birimleri nelerdir?

Kuvvet sistemleri nelerdir ve kuvvet birimleri nelerdir?

Geometrik olarak dik a, geni a ve dar a deerlerini, derece olarak bilgi

Doal olaylarn en basiti, cisimlerin geometrik ve fiziksel zelliklerini

1.1.2. Mekaniin Uygulama Alanlar

Resim 1.1: Uan havalanmas

Resim 1.2: Hareket halindeki tr

Bu alanda alan bilim adamlar yaptklar uzun ve hassas almalarla, cisimlerdeki

endstriyel gelimelerin temelini oluturan prensiplerin sahiplerinden, konumuzla ilgili

1.1.3. Mekaniin Blmleri

Resim 1.3: Paskal kanunu

Resim 1.4: Pnmatik sistem

Gazlarn mekanii, gaz maddenin hacim, scaklk ve basn deiimine gre

Statik, kuvvetlere etkilenen cisimlerin denge durumlarn inceler. Mekaniin ok eski

Resim 1.5: Dzgn hareket

sinematik problemleri ounlukla grafik metotla zmlenir. Nedeni, geni matematik

Resim 1.6: Yol zaman diyagram

Resim 1.7: Dinamiin temel kanunu

F= tme kuvveti (N)

FG= Arlk kuvveti(10N)

1kgf = 1kp = 10N = 1daN

g= Yer ekimi ivmesi(9,81m/s )

Resim 1.8: Etki-tepki

1.1.4. Birim Sistemleri

CGS Temel Birim Sistemi

CGS Birim sistemi: Bu sistemde c (santimetre olarak) uzunluu, g ktleyi ve s zaman

MKS Temel Birim Sistemi

Gravitasyonel MKFS birim sistemi

Uluslararas ller Konferansnn 1971de yapt toplantda, en temel

DIN 1304'e gre

Tablo 1.1: SI teknik birimler (M K S A) sembolleri

1.1.4.2. Trev Birim Sistemi

Resim 1.9: Dinamik

1.2. Kuvvetler Sistemi

Resim 1.10: Kuvvet

Cisimlerin denge durumunu deitiren veya deitirmeye zorlayan sebebe "kuvvet"

1.2.2. Kuvvetin Elamanlar ve Vektrleri

Statik prensiplerini incelerken grlecei gibi kuvvet, dorultusu boyunca istenilen

Resim 1.11: Kuvvetin elemanlar

iddeti: Kuvvetin bykln (deerini) belirtir.

Vektrler ynlendirilmi doru paralar ile gsterilir. Dorunun boyu vektrn

1.2.3. Kuvvet Birimleri

Teknik mhendislik alannda, Fransa'da bulunan lrudyumlu platinden yaplm

Resim 1.12: Ktle ve arlk

g= m/s2 (Yer ekim ivmesi)

Mutlak CGS birim sistemine gre din (dyn)

1.2.4. Kuvvetlerin Snflandrlmas

Dorultular Ayn Olan Kuvvetler

Kuvvetler ayn ynde ise bileke:

Resim 1.13: Ayn ynl kuvvetler