Hồi Ký Trần Quang Cơ

HI K TRN QUANG C
Mc Lc
0. HI C V SUY NGH
1. VIT NAM TRONG THP NIN 70 CA TH K 20
2. MT NHIM K I S KHNG T NHT
3. I HI I MI
4. CP 87 V BA TNG QUAN H CA VN CAMPUCHIA
5. T CHNG DIT CHNG N GII PHP !
6. MT BC T CI TRI: A DNG HO A PHNG HO QUAN H
7. TRUNG QUC UN MNH THCH NGHI VI TH CC
8. HIP MT CA HI NGH QUC T PARIS V CAMPUCHIA
9. NG TIU BNH TIP KAYSONE PHOMVIHAN NI VI VIT NAM
10. THUC NG NHNG KHNG D C TT
11. B CHNH TR NH GI CUC M PHN THNG 6.90
12. MT S CHN LA THIU KHN NGOAN
13. CUC GP CP CAO VIT TRUNG TI THNH
14. THNH L THNH CNG HAY L THT BI CA TA ?
15. AI L NGI NG L RA PHI NH DAI ?
16. MN N THNH
17. NHNG VN V TNH HNH QUC T V CHNH SCH I NGOI CN C TRANH
LUN
18. I HI VII V CI GI PHI TR CHO VIC BNH THNG HO QUAN H VI
TRUNG QUC
19. HIP 2 CA HI NGH QUC T V CAMPUCHIA
20. KT THC MT CHNG NG NHNG LCH S CHA SANG TRANG
21. PH LC - NHNG THCH THC I VI AN NINH V PHT TRIN CA TA
22. I DNG V TC GI
HI C V SUY NGH
LI TA
Trong 44 nm (1954-1997) lm ngoi giao, tri qua nhng giai on khc
nhau, bn thn chng kin v tham gia nhiu s kin ngoi giao ng ghi
nh ca thi k khng chin v ca thi k hu chin nh cuc m phn
ho bnh vi M Paris (1968-1973), m phn v bnh thng ho quan
h vi M (1977 Paris, 1978 Nu-c), u tranh ngoi giao v vn
Campuchia v bnh thng ho quan h vi Trung Quc, s d ti chn
qung thi gian 1975-1991 ny vit k c ny v n cha ng nhiu
din bin khc mc t nh v i ngoi, nht l trong quan h ca ta vi ba
nc ln, d b v tnh hay c lm ri rng cho lch s c trn
1 Hi K Trn Quang C
www.vietnamvanhien.net
trnh; khin cho vic nh gi v rt bi hc b sai lch, v y cng l

giai on m mi quan h ca ta vi cc nc ln c nhng iu ng phi
bn khon suy ngh, khng nhng cho hin ti m c th c cho tng
lai
Bi cnh quc t lc ny rt phc tp, chin tranh lnh i vo giai on
cui, c 3 nc ln Lin X, M, Trung Quc u c nhng chuyn i v
chin lc, t ch i u quyt lit vi nhau chuyn sang ho hon tay
i ri tay ba. Cc din chnh tr lun bin i chu Thi Bnh
Dng tc ng trc tip n tiu khu vc ng Nam v nc Vit Nam
ta. Khu vc ng Nam lc ny cng ang trong qu trnh chuyn i t
quan h i u sang quan h i thoi gia hai nhm nc ng Dng
v ASEAN. Hon cnh ny ng ra (i hi) Vit Nam phi mnh dn sm
i mi t duy v i ngoi c c mt ng li ph hp vi thc
tin khch quan nhm thot ra khi th c lp, ho nhp c vi pht
trin chung ca khu vc v th gii. Nhng khng ! T duy chnh tr x
cng giam gi nc ta trong cnh kh khn mt thi gian di. Chnh v
th, ngoi giao qung thi gian ny li trong ti nhiu bn khon suy
ngh v ci ng, ci sai ci nn lm v ci khng nn lm. Ti ngh rng
nu nghin cu mt cch trung thc v c trch nhim nhng s kin ca
giai on lch s ny th t y c th rt ra nhng bi hc b ch v ch
ng cho ngoi giao ta hin ti v tng lai vi mc ch ti cao l m
bo c li ch ca dn tc trong mi trng hp.
V vy ti liu ny ti vit lm 2 phn: Hi c v Suy ngh [1]. Phn Hi
c c gng ghi li mt cch khch quan v trung thc din bin ca cc s
kin trong thi gian 1975-1991 trn c s nhng t liu v nht k cng
tc cn lu gi c. Cn phn Suy ngh dnh cho nhng ngh ca ring
ti, nhng iu trn tr ca ti khi nghin ngm li cc s vic tri qua.
Nhng ngh hon ton theo ch quan, c th sai c th ng.
23.1.2001
Bn tho ny c b sung v hon chnh ngy 22.05.2003
Trn Quang C
[1] Bn vn c chuyn tay vi nm nay ch l phn Hi c m thi.
Chng 1
VIT NAM TRONG THP NIN 70 CA TH K 20
2 Hi K Trn Quang C
Nc Vit Nam ta trong nhng nm 70 ca th k 20 tri qua nhng s

kin to ln: Hip nh Paris 1973 v Vit Nam kt thc cuc m phn
ma-ra-tng 1968-1973 gia Vit Nam v M ton thng ca chin dch
H Ch Minh nm 1975 a Vit Nam ti nh cao ca gii phng dn
tc v uy tn quc t. Thng li ca Vit Nam trong khng chin chng M
khng ch l mt tc nhn a n nhng thay i rt quan trng trong
chin lc ca cc nc ln m cn lm chuyn i cc din chnh tr khu
vc ng Nam . N s sc mnh qun s v ch kin cng ca Vit
Nam, mt khc lo ngi mi e do t nc Trung Hoa khng l tng ln
mt khi M rt khi ng Nam , ng thi li c yu cu pht trin kinh
t, cc nc ASEAN st sng bnh thng ha ci thin quan h vi Vit
Nam; t chc lin minh qun s SEATO tan r; xu hng ho bnh, n
nh ng Nam pht trin. Sau khi b go nc lnh Vit Nam M
lo tho chy khi ng Nam , song li s to ra mt khong trng c
li cho cc i th ca mnh. Mt mt s Lin X tha th m rng nh
hng ng Nam v th gii, mt khc lo Trung Quc pht huy vai
tr nc ln Chu lp ch trng nn M va tm cch khai thc
mu thun X Trung va mun c mt nc Vit Nam c lp c vi
Trung Quc ln Lin X duy tr th cn bng chin lc gia ba nc
ln trong khu vc chu Thi Bnh Dng.
Trong tp Ti liu Lu Nm Gc[1] ca M c vit: Bo co ca i s
M ti Anh gi B Ngoi Giao M ngy 1.3.67 ghi li mt i thoi ngn
ngoi trng Anh Brown v ngoi trng Ba Lan Rapacski ti Lun- n
ngy 22.2.67. Khi Brown hi nhn nh ca Rapacski v mc th lc
ca Kossyguine (th tng Lin X lc ) i vi H Ni. Rapacski tr
li: Khng km ca ng i vi H Ni. V khi Brown hi: Gia
Trung Quc v Lin X nc no c nhiu nh hng hn i vi H
Ni? Rapacski tr li: Bc Vit Nam. ng li c lp t ch ca
Vit Nam th hin r nt trong sut thi gian m phn vi M Paris.
Sau cuc m phn vi M Paris, nm 1973 ti c bt lm v
trng v Bc M nn c y iu kin trc tip theo di v x l mi
quan h ca nc ta vi M sau chin tranh.
Vo qung hn mt thng sau khi gii phng min Nam, ta c nh Lin X
chuyn cho M mt thng ip ming Lnh o Vit nam Dn ch Cng
ho (VNDCCH) tn thnh c quan h tt vi M trn c s tn trng ln
nhau. Trn tinh thn , pha Vit Nam t kim ch trong khi gii
phng, to c hi cho ngi M khng b cn tr trong vic tin hnh di
tn nhn vin ca h. Pha Vit Nam c gng lm mo s cn thit
khng lm xu i quan h vi M trong tng lai. Khng c s th ch
3 Hi K Trn Quang C
vi M Vit Nam v Vit Nam cng khng mun thy nh vy pha

M.
Ngy 12.6.75, M gi n s qun ta Paris bc thng ip p li: V
nguyn tc, M khng th hn g VNDCCH. ngh trn c s tin
hnh bt c quan h no gia hai bn[2]. M sn sng nghe bt c gi
no m pha VNDCCH c th mun a ra. Thng ip ny do S qun
M Paris gi ti S qun ta, ni dung khng ni r l ca B Ngoi Giao
M hay ca cp no.
Ngy 11.7.75, ta gi thng ip cho M, ch yu nhc li on ni v M
Trong bo co ca Ngoi trng Nguyn Duy Trinh c trc Quc hi
ngy 4.6.75: Vic Chnh ph Hoa k tn trng cc quyn dn tc c bn
ca nhn dn Vit Nam, t b hon ton s can thip vo cng vic ni b
min Nam Vit Nam, lm ngha v ng gp vo vic hn gn vt thng
chin tranh v cng cuc xy dng li sau chin tranh c hai min Vit
Nam, s to iu kin thit lp quan h bnh thng gia VNDCCH v
Hoa k theo tinh thn iu 22 Hip nh Paris v Vit Nam.
Cuc tip xc u tin sau chin tranh gia ta v M din ra ti Paris ngy
10.7 cp b th th nht i s qun ( Thanh Pratt) ch yu bn v
vn MIA, c th pha M xin c trao tr mt s hi ct phi cng M
b bn ri min Bc. n cuc gp tip theo ngy 5.9.75, cng vn gia
Thanh v Pratt, ta ng s giao cho M 3 b hi ct gic li, song
mi ti thng 12 ta mi cho php mt on 4 h ngh s M do Ch tch U
ban POW/MIA[3] G.V. Montgomery dn u vo H Ni nhn. on ny
c Th tng Phm Vn ng tip.
Sang nm 1976 M li thng qua Lin X thm d vic tip xc vi ta,
song khng nh s khng thc hin iu 21 ca Hip nh Paris. Cng
hm ngy 26.3.76 ca Henry Kissinger lc ny l ngoi trng gi
ngoi trng Nguyn Duy Trinh cm n ta n tip on Montgomery
v sn sng m cuc tho lun v vic thit lp mi quan h gia hai
nc[4]. Ngy 30.4 B trng ngoi giao ta gi cng hm tr li, nu li
nhng vn tn ti gia hai nc (vn bi thng chin tranh v vn
ngi M mt tch trong chin tranh), trn c s gii quyt 2 vn
s bnh thng ho quan h vi M theo quy nh ca iu 22 Hip nh
Paris. Ta sn sng xem xt ngh c th ca M v vic m thng lng
gia hai bn. Ta s c tr li khng qu lu, song s khng trc khi
Quc hi M bn v vic b cm vn i vi Vit Nam. Gn nh ng thi
vi vic G. Ford bc kin ngh ca Quc hi M yu cu tm ngng trong
6 thng lnh cm vn bun bn vi Vit Nam, B Ngoi Giao M gi
thng ip khng nh sn sng sm c tho lun vi Vit Nam, song nhn
4 Hi K Trn Quang C
xt quan im ta t thng lng trn c s p dng mt cch c chn

lc cc Hip nh k [5] l khng em li kt qu xy dng; vn
kim im y [6] v MIA s l mt trong nhng vn hng u ca
M, ch khi no vn ny c gii quyt mt cch c bn [7] mi c
th tin b tht s ti bnh thng ha quan h gia hai nc chng ta.
ngh Vit nam xem li mt cuc hp bn v cc vn tn ti l c b ch
hay khng ?
Tnh hnh nhng nhng nh vy ko di cho ti khi Jimmy Carter trng c
tng thng thay Gerald Ford nm 1977. Chnh quyn mi ca ng Dn
ch c quan im chin lc khc v thi i vi Vit Nam mm mng
hn. Nguyn nhn quan trng khin chnh quyn Carter quan tm ngay t
u n vic thit lp mi quan h mi vi Vit Nam l li ch chin lc
ca M khu vc chu Thi Bnh Dng. i s M ti LHQ,
Andrew Young, ni r iu : Chng ti coi Vit Nam nh mt Nam
T chu . Khng phi l b phn ca Trung Quc hay ca Lin X, m
l mt nc c lp. Mt nc Vit Nam mnh v c lp l ph hp vi
li ch quc gia ca M (thng 1.77).
Ngy 6.1.77, thng qua Lin X, M li a ra mt k hoch 3 bc v
bnh thng ho quan h vi Vit Nam:
1. Vit Nam cho bit tin v nhng ngi M mt tch trong chin tranh
(MIA).
2. M chp nhn Vit Nam vo LHQ v sn sng lp quan h ngoi giao
y , cng nh bt u bun bn vi Vit Nam.
3. M c th ng gp khi phc ti Vit Nam bng cch pht trin bun
bn, cung cp thit b v cc hnh thc hp tc kinh t khai thc.
Ngy 3/3/1977 chnh quyn Carter quyt nh ni lng mt phn cm vn
i vi ta, cho php tu thy v my bay nc khc ch hng sang Vit
Nam c gh cc cng v sn bay ca M ly nhin liu (nhng vn
cm ngi M bun bn vi Vit Nam, cm tu M n Vit Nam n
cng v sn bay M). Ngy 9.3.77, M cho php cng dn M c i
thm Vit Nam, Cu Ba, Bc Triu Tin, Campuchia k t ngy 18.3.77.
n gia thng 3 ta nhn tip n Lonard Woodcock, c phi vin ca
tng thng M Carter sang Vit Nam. Ngy 17.3.77 Th tng Phm Vn
ng tip L. Woodcock v 4 thnh vin trong c Thng ngh s
Mansfield ti Ch tch ph H Ni. Ngy hm , on M cng
n cho Ngoi trng Nguyn Duy Trinh.
Sau chuyn i thm m ng ny, hai bn tho thun m cuc m
phn v bnh thng ho quan h gia Vit Nam v M ti Paris. on ta
5 Hi K Trn Quang C
lc do Th trng Ngoi giao Phan Hin dn u, thnh vin c ti, v

trng V Bc M, anh V Hong, v trng v Lnh s v my cn b
v Bc M: (cc) anh Bi Xun Ninh, Cng, H Huy Tm, L Mai. Anh
L Mai khi l cn b v Bc M, lm phin dch cho trng on. S
qun ta Php c anh Thanh, b th th nht, v anh Nguyn Thin
Cn, ty vin bo ch, tham gia on. Pha M do R. Holbrooke lm trng
on. Cuc m phn din ra kh lu, phi qua 3 vng m phn trong
thng 5, thng 6 v thng 12 nm 1977. a im lun phin i s qun
ta v i s qun M ti Php. Trong m phn vng 1 (ngy 3-4.5.77), lp
trng ca M l hai bn thit lp quan h ngoi giao y ngay v v
iu kin, cn nhng vn khc gia hai bn li gii quyt sau; M s
khng cn Vit Nam vo LHQ. Cn v iu 21 (ca Hip nh Paris v
VN), M c kh khn v php lut nn khng thc hin c, ha s thc
hin khi c quan h, b cm vn bun bn v xt vin tr nhn o.
Theo ch th nhn trc khi i, ta kin quyt i phi gii quyt c gi
[8] 3 vn : ta v M bnh thng ho quan h (bao gm c vic b cm
vn v lp quan h ngoi giao y ), ta gip M gii quyt vn MIA
v M vin tr 3,2 t -la cho Vit Nam nh ha hn trc y. Tr
ngi ln nht cho vic bnh thng ho quan h l vic ta i M vin tr
3,2 t -la cho ta v Quc hi M khi dt khot khng chp nhn vin
tr lm iu kin cho vic bnh thng ho quan h vi Vit Nam. Ngy 23.6, m phn vng 2, M nu li cc ngh hi thng 5. Ngy 19.7.77,
ti Hi ng Bo An Lin Hip Quc (LHQ), M quyt nh rt b vic
ph quyt Vit Nam vo LHQ. Sau vng 2, anh Phan Hin phi bay v
H Ni bo co v xin ch th, thc cht l ngh trn nn c thi thc
t v i sch mm do hn, nhng nghe ni c 4 v lnh o ch cht ca
ta lc u nht tr lp trng trn. Trc i hi kin quyt ca ta, ti
vng 3 (19-20.12.78), M ngh nu cha tho thun c v vic thit
lp quan h ngoi giao y th c th lp Phng Quyn li [9] th
hai nc, nhng nh vy th cha b cm vn c. Sau khi c Phng
quyn li th s tu tnh hnh m xt b cm vn, song ta vn gi lp
trng cng nhc i gii quyt c gi 3 vn .
R rng nm 1977 chnh quyn Carter thc s mun bnh thng ho quan
h vi Vit Nam. Ngoi trng M C. Vance, ngy 10.1.77 tuyn b:
Vic tin ti bnh thng ho quan h M Vit nam ph hp vi li ch
ca hai nc Nm 1977 c kh nng thc t ta bnh thng ho
quan h vi M nhng ta b qua. Trong khi , theo s xi gic ca
Bc Kinh, chnh quyn Polpot bt u chin tranh bin gii chng ta t
ngy 30.4.77 v n phng ct t quan h ngoi giao vi ta ngy
31.12.77.
6 Hi K Trn Quang C
T u nm 1978, quan h gia 3 nc ln M-X-Trung bt u chuyn

t hnh thi i u tng i mt sang hnh thi M-Trung cu kt chng
Lin X, Lin X nhn th yu ca M sau thm bi Vit Nam ra sc
tng cng nh hng Phi v M Latinh bng hc thuyt ch quyn
hn ch ca Brejnev ti chu . Lin X a qun vo Afghanistan
(1979), ng thi thc hin chnh sch bao vy Trung Quc. Vit Nam
cng b coi l mt mt xch ca vng vy . ng Tiu Bnh, cui thng
2.79, c ni vi cc nh bo Bc kinh: Chng ti c th dung th vic
Lin X c 70% nh hng Vit nam, min l 30% cn li dnh cho
Trung Quc
Cng t nm 1978, M y nhanh qu trnh bnh thng ho quan h vi
Trung Quc (t thng 2.73, khi Kissinger i thm Bc Kinh. Trung Quc
v M k tho thun lp C quan lin lc th 2 nc vi quy ch
nh mt s qun). Nc c chi l bi Trung Quc ngn chn Lin
X ca c vn an ninh quc gia Z.Brzezinski dn dn ln lt ch
trng ca ngoi trng Cyrus Vance v R.Holbrooke l thc y song
song vic ci thin quan h vi Vit Nam v Trung Quc. Ngy 23.8.78,
trong lc M m phn v bnh thng ho quan h vi ta Paris, ngoi
trng M C.Vance i thm Bc Kinh. Cho n khi ng Tiu Bnh
tuyn b Trung Quc l NATO phng ng v Vit Nam l Cuba
phng ng (19.5.78) v Brzezinski i thm Trung Quc (20.5.78) th
chnh quyn Carter chn con ng bnh thng ho quan h vi Trung
Quc v gc sang bn vic bnh thng ho quan h vi Vit Nam.
Ngy 21.8.78, Quc hi M cn c mt on 7 h ngh s thuc c hai
ng Dn ch v Cng ho do h ngh s Dn ch G.V.Montgomery, ch
tch U ban POW/MIA, dn u sang Vit Nam ch yu trao i vi th
trng Phan Hin v vn tm kim ngi M mt tch trong chin
tranh (MIA). Ta trao tr cho M mt s b hi ct t thin ch hp
tc trong vn MIA. V theo yu cu ca h, ti dn on
Montgomery i min Nam, thm thnh tht Cao i v mt tri ngi
Campuchia t nn chin tranh bin gii Ty Ninh. y l ln u tin ta
cho php mt on M chnh thc thm thnh ph H Ch Minh k t khi
gii phng min Nam.
Sau ng mt thng, ti sang Nu-c tip tc cuc m phn v
bnh thng ho quan h vi M. Cuc m phn vng 4 v bnh thng
ho quan h Vit Nam M khng ko di nh nm 1977 Paris. Ln ny
trng on m phn ca ta l th trng ngoi giao Nguyn C Thch.
Cn pha M vn l R.Holbrooke. n lc ny khi ta quyt nh rt b i
hi M phi bi thng chin tranh vin tr 3,2 t la mi bnh
thng ho quan h v nhn cng thc bnh thng ho quan h khng
7 Hi K Trn Quang C
iu kin ca M th mun. S d M tip tc m phn vn bnh

thng ho vi ta lc l ch nhm lm Vit Nam chp chng trong quan
h vi Lin X v trong vn Campuchia, trong khi M chuyn
hng sang pha Trung Quc. R.Holbrooke ni vi ta: M coi trng chu
; M cn bnh thng ho quan h gia hai nc. Nhng M lo ngi Lin
X t cn c Cam Ranh.
Trong khi ch i pha M tr li dt khot v vn bnh thng ho
quan h, khong h tun thng 11, anh Thch v H Ni trc; cn ti vn
li Nu-c gi cu. Ngy 30.11.78, R.Oakley, tr l ngoi trng
M, tr li s thc dc ca ti, cn ni: M khng thay i lp trng
bnh thng ho quan h vi Vit Nam, nhng phi chm li v cn lm r
3 vn Campuchia, Hip c Vit-X v vn ngi di tn Vit Nam.
Ri h trao cho ti tm nh to nh ca s qun ngu trn ng R. Hoathnh-n, ni l s trao tr ta to nh lm tr s i s qun, v yu cu
ta cung cp s ngi nh c ca tng lnh s qun M ti ng Trng
Thi (?) H Ni.
Ti li Nu-c mi ti cui thng 1.79, sau khi ta a qun vo
Campuchia gip bn nh ui Polpot gii phng Nng-Pnh. Ngy
9.1.79, ngoi trng M Cyrus Vance ni: Cc cuc ni chuyn M
Vit Nam v bnh thng ho tan v do cuc xm lc Campuchia ca
Vit Nam. Ti ngh, thc ra M quyt nh dt b qu trnh m phn
bnh thng ho quan h vi ta t khi tham gia khi COMECON v k
Hip c hu ngh vi Lin X (3.11.78), bt tay vi Trung Quc
chng Lin X chu Thi Bnh Dng. Ngy 15.12.78, M v Trung
Quc ra thng co chung chnh thc cng nhn nhau v thit lp quan
h ngoi giao t ngy 1.1.79. Vic ng Tiu Bnh i thm M (29.1
4.2.79) nh du vic bnh thng ho quan h M Trung Quc, cng l
chnh thc xp li vic bnh thng ho quan h Vit Nam M ti 17
nm sau. Khi y ti cn lu li Nu-c nn c chng kin cnh Hoa
kiu Nu-c n ng: trong khu ngi Hoa (Chinatown), dc mt
ng ph treo ton c nm sao11, cn dc mt ng ph song song
treo ton c thanh thin bch nht [11] ! Trong khi gp Carter Hoathnh-n. ng Tiu Bnh t s tin cng vo Vit Nam v khng
gp phi phn ng bt li no t pha M. Theo Bzrezinski, trong cuc hi
m vi Carter hm 29.1, ng yu cu c s cng tc gia M v Trung
Quc chng Lin X. Cn Carter c phn thn trng hn, ng cn c
nhng cuc tham kho cht ch gia hai nc chn ch ngha bnh
trng ca Lin X, nhng thn trng trnh cp ti ngh ca ng.
Sau , ngy 16.2.79, Carter c nu 6 nguyn tc x s khi Trung Quc
xm lng Vit Nam: M khng can thip trc tip; khuyn khch cc bn
t kim ch; Vit Nam rt qun khi Campuchia v Trung Quc rt qun
8 Hi K Trn Quang C
khi Vit Nam; cuc xung t khng e do li ch trc mt ca M;

khng t li vn bnh thng ho vi Trung Quc; quyn li ng
minh ca M khng b e do. Cng t , cuc xung t Campuchia v
quan h vi Vit Nam c t trong khun kh ca mi quan h gia 3
nc ln M-X-Trung. V cng t M gn vn quan h M Vit
Nam vi qu trnh gii quyt vn Campuchia.
L nhn chng lch s v cng l ngi trc tip tham gia cc hot ng
ngoi giao ny vi t cch l v trng V Bc M B Ngoi giao, trc
tip tham gia on m phn v bnh thng ho quan h vi M Paris
nm 1977, ri Nu-c nm 1978, ti tht s au xt v ta b l mt
c hi cng c th ng ca Vit Nam trong ho bnh tp trung pht
trin t nc sau bao nm chin tranh, l c hi san bng khong cch vi
cc nc cng khu vc. Trong tp hi k ca mnh [12], L Quang Diu
nhn xt: Nm 1975 thnh ph H Ch Minh c th snh ngang vi
Bangkok. Nhng nay (nm 1992) n tt li ng sau ti hn 20 nm.
Vic ta t chi li ngh bnh thng ho quan h khng iu kin ca
M, lm cao trc vic ASEAN ng mun Vit Nam tham gia t chc
khu vc ny, theo ti, a li nhng h qu v cng tai hi cho nhn
dn v t nc ta. Liu Trung Quc c dm tip tay cho bn dit chng
Polpot khiu khch ta v c dm nh ta nm 1979 nu nh Vit Nam sau
Chin thng 1975 c mt chin lc thm bn bt th thc s cu th
hn ? Vic bnh thng ho quan h vi M v vic gia nhp khi ASEAN
mi ngt 20 nm sau (1995) ta mi thc hin c mt cch kh cht vt.
Theo ti, t duy i ngoi c phn cng nhc ca ta lc y qu khng
theo kp bc chuyn bin ca chnh tr th gii th hin qua s iu chnh
chin lc ca cc nc ln sau s kin Vit Nam 1975, dm c nhng
quyt sch linh hot kp thi em li li ch to ln lu di cho dn tc ta.
Ngc li, vic ta b l c hi bnh thng ho quan h vi M lc ny
khin Vit Nam gn nh n c trc mt Trung Quc y tham vng.
Cn vi Trung Quc, sau khi c Hip nh Paris 1973, Trung Quc c li
ch duy tr nguyn trng ng Dng, nht l vic Vit Nam chia ct
thnh hai min di hai ch chnh tr khc nhau l ph hp vi lu
di ca h ng Nam . Sau khi i thm Trung Quc v, thng ngh s
M K.Mansfield bo co trc Quc hi M (1.2.75): Trung Quc tn
thnh hai nc Vit Nam tip tc tn ti. Trung Quc cho rng mt
nc Campuchia thng nht, trung lp l iu ch yu trong mt ng
Dng n nh.
T 1973 xy ra nhng va chm bin gii Vit-Trung. Nm 1974,
Trung Quc chim ngon lnh nt phn cn li qun o Hong Sa ca ta.
9 Hi K Trn Quang C
C ngi cho rng ch sau khi ta ng hn theo Lin X th Trung Quc mi

chng ta. Song s tht l cc hot ng th ch ca Trung Quc i vi
Vit Nam xy ra t trc khi Vit Nam tham gia khi SEV (thng 6.78)
v k Hip c hu ngh vi Lin X (thng 11.78). Thng 12.75, sau khi
thm Trung Quc qua Paris, H.Kissinger ni: M ang tnh ton vic s
dng Trung Quc hn ch nh hng ca Vit Nam khu vc.
Nt c trng ca giai on 1975-1978 l Campuchia tr thnh tiu im
ca s i u gia mt bn l Trung Quc v mt bn l Vit Nam c
Lin X ng h. S i u y tr thnh xung t qun s ngay t thng
5.75 v pht trin ln thnh cuc chin tranh bin gii Ty-Nam nc ta.
Trong khi tr li phng vn, ngy 8.1.78, Z. Brzezinski, c vn an ninh ca
tng thng M, nhn nh: iu l th y l trng hp u tin ca
mt cuc chin tranh qua tay ngi khc [13] gia Lin X v Trung
Quc: xung t gia Vit Nam c Lin X ng h v Campuchia c
Trung Quc ng h.
Nh vy ch hn 4 nm sau khi gii phng c t nc, ta li b x y
vo cuc chin thm khc Campuchia, i u ngay vi Trung Quc, k
tng l ng minh chin lc ca ta trong 30 nm chin u chng xm
lc phng Ty. Sau hai cuc khng chin gian kh, dn ta mi ch c
hng mi v ca chin thng v ho bnh m cha y 5 nm. Vt
thng chin tranh cha lnh th lm vo cnh na ho bnh na chin
tranh. Chin tranh chng M tuy gian kh khc lit song Vit Nam cn c
c mt trn nhn dn th gii rng ln ng h, cn trong cuc chin u
chng dit chng Polpot th Vit Nam hu nh hon ton c lp. Cc nc
cng khu vc lo s Vit Nam sau khi h xong Campuchia s pht huy
sc mnh qun s ra c ng Nam . Cn Trung Quc ra sc vu khng
Vit Nam xm lc Campuchia v c mu lp Lin bang ng
Dng lm ch c Lo ln Campuchia, xo m tnh cht chng dit
chng ca vic Vit Nam a qun vo Campuchia.
Cng thi gian ny, do nhng kh khn kinh t x hi chng cht ca
thi k chin tranh cha c tho g, li b bao vy cm vn bn ngoi
nn trong nc ny sinh ra tnh trng vt bin trn ra nc ngoi ca
mt b phn dn chng c min Nam ln min Bc, to thm gnh nng
v i ngoi cho ta, bi en thm hnh nh Vit Nam trn quc t. Vn
Campuchia v vn thuyn nhn [14] lc qu l gnh nng trn mt
trn i ngoi ca ta trong thp nin 80 ca th k 20.
Na cui ca thp k 70 ny l thi gian ta chng cht nhiu sai lm v i
ngoi nht trong sut lch s dng nc sau cch mng (t 1945 n nay):
Ta khng khn ngoan duy tr quan h cn bng vi Trung Quc v Lin
10 Hi K Trn Quang C
X, nhn t cc k quan trng m bo thng li ca ta trong khng chin

chng M.
B l c hi bnh thng ho quan h vi M, nm 1977, khi chnh
quyn Carter ch ng ngh hai bn bnh thng ho quan h khng
iu kin.
nh gi sai v khng gia nhp khi ASEAN ngay t 1976 khi c 6 nc
ny u mong mun ta tham gia v li ch ca mi mt quc gia v ca
chung khu vc.
Dnh lu qu su v qu lu vo vn Campuchia.
Nhng sai lm ny c h qu lin quan cht ch vi nhau, gy thit hi ln
cho ta v i ngoi v an ninh-quc phng, v pht trin kinh t trong mt
thi gian di.
Ghu ch:
[1] Pentagone Papers
[2] proceed on this basis in any relations between the two sides
[3] Prisoner of War/Missing in Action
[4] I believe that the interests of peace and security will benefit from
placing the past behind us and developing the basis for a new relationship
between our two countries
[5] selective application of past agreements
[6] full accounting
[7] substantially
[8] package deal
[9] Interest section
[10] C CHND Trung hoa (BT)
[11] C Trung hoa Dn quc i loan (BT)
[12] From Third world to First T th gii th Ba n th gii th Nht
[13] Proxy War
[14] boat people
Trong lch s 50 nm ca nc CHND Trung Hoa th c hn 30 nm
Trung Quc ht chng Lin X li chng Vit Nam. Trn c s , ti hoi
nghi l liu c th ng trn l tng chung XHCN tranh th Trung
Quc c chng ?
Chng 2
MT NHIM K I S KHNG T NHT
Thng 10.82, ti c b nhim i lm i s ti Vng quc Thi Lan
mt im tin tiu ca mt trn i ngoi thi k y v chnh quyn Thi
Lan lc gn b rt cht vi Trung Quc trong vic nui dng b l dit
chng Polpot chng Vit Nam. Khng th ni nhim k i s ca ti
11 Hi K Trn Quang C
Thi Lan khi l bnh lng hay t nht. Hu nh khng c thng no l

khng c nhng m ng biu tnh trc s qun h ht phn i Vit
Nam xm lc Campuchia, xm phm lnh th Thi. Thng thng
nhng hot ng ny tr nn no nhit vo u ma kh hng nm, cng
lc vi cc hot ng qun s bt u trn bin gii Campuchia Thi.
m biu tnh c khi l dn xm-l [1], c khi l t chc dn v
Thi, c khi l m ngi Vit phn ng my tnh ng Bc thng
t tp trong Cng vin Lum-pi-ni gn i s qun ta trn ng Oai-rlt [2], nhn tin biu tnh ph.
Bo ch Thi Lan hi hnh nh rt khoi theo di phn nh cc hot
ng ca i s Vit Nam, c bit l nhng khi c cuc gp g khng ly
g lm vui v gia B Ngoi giao Thi Lan v i s Vit Nam. Phi ni
rng nhit khng kh chuyn tr gia ti vi cc v quan chc ngoi
giao Thi phn nh kh trung thnh cng chin s vng bin gii
Campuchia Thi Lan. Ti khng th no qun li pht biu y phn n
ca ngi T lnh lc qun y quyn uy Ac-thit Kham-lang-ec vi bo ch:
Chng cn c i s Vit Nam Thi Lan na, sau khi ti lch s
nhng kin quyt t chi nhn hai bc cng hm phn i ca ngoi
trng Thi. Bc cng hm ngy 17.4.83 ca Thi phn i qun i Vit
Nam bn ri chic my bay trinh st L19 lm cht vin phi cng li my
bay , v sau li bn hng mt chic trc thng ca qun i Thi. Cn
cng hm ngy 1.5.84 phn i qun i Vit Nam pho kch vo lnh th
Thi thuc tnh Surin lm cht v b thng mt s dn lng. Tuyn b
gin d ca tng Ac-thit c mt s bo Thi ph ho, trong t
nht bo ting Anh Daily News [3] c x lun vit: Chnh ph (Thi Lan)
cn yu cu Vit Nam thay ngay i s ca h Bangkok phn i vic
ng ny t chi nhn cng hm phn khng ca Thi. S vic xy
ra vo thi gian u ma kh 1984-1985, lc qun tnh nguyn Vit Nam
m chin dch nh thng vo vng t thnh v xo sch cc cn c ca
3 phi Khmer phn ng nm trn ng bin gii Campuchia Thi Lan
v cm su vo t Thi Lan. Cng thi gian xy ra nhng v tp
kch v pho kch ca qun Trung Quc vo my tnh bin gii pha Bc
nc ta phi hp cu nguy cho bn dit chng Polpot mt trn pha
Ty nc ta.
Thng qua bo ch Thi, ti cng c dp lm cho nhn dn Thi Lan r
s tht v vn Campuchia trong khi tr li phng vn ca t Kledlap [4]
ngy 15.4.84:
Hi: Ngi c tn thnh kin cho rng chin tranh Campuchia l cuc
xung t gia Lin X Vit Nam mt bn vi Trung Quc Khmer
mt bn, cn ASEAN v cc bn khc ch ng vai tr ph ? Nu ng
nh vy, Ngi c kin th no v sng kin ca ng Adam Malik v m
12 Hi K Trn Quang C
phn Lin X Vit Nam Trung Quc gii quyt vn Campuchia ?

Tr li: Thc cht ca ci gi l vn Campuchia hin nay l vic Trung
Quc s dng mt trong nhng cng c c lc nht v cng l th bo
nht ca h can thip v e do an ninh ca cc nc ng Dng,
trc ht l Campuchia. Nu cho rng y l xung t gia Lin X Vit
Nam vi Trung Quc Khmer th l mc by Trung Quc c, u l sai
lm nguy him. V nh th s khng thy c mi e do ln i vi an
ninh ca tt c cc nc khu vc ny l ch ngha bnh trng v b quyn
Trung Quc, Lin X t trc n nay ch gip nhn dn ba nc ng
Dng bo v c lp v xy dng ho bnh t nc mnh, khng e do
ai c. V vy, xin min pht biu v kin ca ng Adam Malik y.
Hi: Chin tranh Campuchia ko di s nh hng n kinh t Vit Nam
v ASEAN, khng r ai s chu ng c lu hn ai ?
Tr li:Ti ngh rng khng nn t vn nh vy, v s trng him k
ca Bc Kinh. Th on ln ca h trong chnh tr quc t xa nay vn l
ngi trn ni xem h nh nhau [5]. Nc chng ta khng ln nh h, v
vy ta cn phi thng minh hn h, t nht cng khng mc mu h. Li
ch ca nhn dn cc nc ng Nam khng cho php chng ta ko di
tnh hnh i u hin nay cho cc nc khc ng ngoi hng li.
Trong chuyn i Innxia thng 3 va qua ca B trng Nguyn C
Thch, Vit Nam v Innxia nht tr nhn nh l tnh hnh tip tc
nh hin nay l c hi cho cc nc trong khu vc trong c gng xy dng
nn kinh t v ci thin i sng nhn dn mnh. Hai bn tha nhn l
gii quyt c tnh hnh ny s c li cho tt c cc nc ng Nam .
Nu khng s ch c li cho cc bn th ba.
Hi: Khng r Ngi c th khng nh c hay khng rng trong tnh
hnh hin nay qun Vit Nam s khng trn qua bin gii Thi Lan.
Tr li: V iu ny chng ti c th m bo chc chn rng chng ti
khng xm phm lnh th ca Thi Lan.
Hi: Nhng chnh quyn v qun i Thi Lan vch r iu xy ra.
Mt s phng vin nc ngoi cng a tin ny.
Tr li:Xin khng nh li rng trong t tn cng bn Khmer va qua,
bn ny chm vo lnh th Thi Lan. Lc lng ca chng ti dng
li bin gii ch khng xm phm lnh th Thi Lan, mc d pha Thi
Lan to iu kin cho bn ny chy sang. V tin ni rng bt c t
binh Vit Nam, c xc binh s v xe tng Vit Nam trong t Thi Lan l
hon ton ba t.
Hi: Ngi T lnh ti cao kim T lnh Lc qun (Ac-thit Khm-lang-c)
a ra tin ny.
13 Hi K Trn Quang C
Tr li: Chnh Ngi T lnh ti cao qun i khng nh tin ni rng qun
i Thi Lan s dng my bay A.37 nm bom ph hu kho v kh ca
Khmer , cng cha r kho ny nm trn t Thi Lan hay trn t
Campuchia. Trong khi chin s ang xy ra bin gii, qun i Thi Lan
khng to iu kin cho phng vin nc ngoi vo lm tin khu vc
. Nhiu phng vin nc ngoi rt bt bnh v vic ny v ni rng qun
i Thi Lan a tin rt ln xn, hm nay ni th ny, ngy mai li ni th
kia, khng thng nht. V d nh lc u ni bt c 40 t binh Vit
Nam, sau ni l bt c 41 ngi, tip ni ch bt c 6 ngi,
cn l ngi Khmer.
Hi: Khng r Vit Nam s c bin php sm chm dt chin s nh th
no?
Tr li: Theo kin ring ti, nu chin s ln ny chm dt cng sm s
cng c li cho cc bn. Trc ht chng ti mun gi gn mi quan h,
mun lm cho bin gii Thi Lan Campuchia c ho bnh n nh v
mun cho Vit Nam v Thi Lan sm c quan h hu ngh. Chng ti
khng mun chin tranh ko di, nhng cng khng s chin tranh ko di.
Hi: Vn khng an ton hin nay l qun i Vit Nam p st bin
gii Thi Lan. Nu vo cng v Thi Lan th Vit Nam cng s cm
thy mnh khng an ton nu nh c lc lng nc ngoi xm phm nh
vy. y l iu suy ngh hin nay ca Thi Lan.
Tr li: Nu nh cc ng theo di k vn th cc ng s thy khng phi
l vn g mi m c. Chng ti nhiu ln a ra nhiu sng kin: t
nm 1980 chng ti ngh xy dng khu an ton dc bin gii Thi
Lan Campuchia nhm bo m an ninh khu vc ny, lm cho pha
Thi Lan khi lo ngi vic qun i Vit Nam c mt Campuchia. Nhim
v ca qun i Vit Nam Campuchia ch nhm tiu dit lc lng
Polpot. Chng ti nhiu ln tuyn b qun i Vit Nam s rt ngay khi
nguy c e do t Trung Quc chm dt.
Khi cho in bi phng vn ny, Ban bin tp t ct b khng ng tr
li ca ti ni v bng chng l qun i Thi gip qun Polpot v
xm phm lnh th Campuchia.
Trong khi Vit Nam tip tc sa ly vo Campuchia th ba nc ln trong
tam gic chin lc M X Trung li c s iu chnh chin lc
tp trung vo pht trin kinh t, i vo xu th ho hon nhm va tranh th
va u tranh, kim ch ln nhau. Vn Campuchia bt u c a
vo chng trnh ngh s ca cc cuc m phn tng cp mt gia ba
nc ln. Ngay t khi Trung X khi u qu trnh m phn bnh
thng ho quan h gia hai bn, thng 10.82 Bc Kinh, Trung Quc
nu tr ngi cho vic bnh thng ho quan h Trung X l xung t
14 Hi K Trn Quang C
bin gii Trung X, vn Campuchia, vn Afghanistan, v trao bn

yu sch 5 im v vn Campuchia cho Lin X.
1. Lin X chm dt ng h Vit Nam xm lc Campuchia.
2. Vit Nam tuyn b rt ht qun khi Campuchia. m phn bnh thng
ho quan h Trung-Vit s bt u sau khi nhng n v qun Vit Nam
u tin rt.
3. Trung Quc c nhng bin phm ci thin quan h vi Lin X.
4. Lp chnh ph lin hip Campuchia i din cho tt c cc phe phi
Campuchia (iu ny c ngha l hp php ho phi Polpot dit chng).
5. Bo m quc t cho mt nc Campuchia c lp v khng lin kt.
n ngy 1.3.83, Trung Quc a ra cng khai 5 im trn. Thc ra lc
Trung Quc a ra lp trng 5 im gii quyt vn Campuchia ch
yu lm con bi mc c vi Lin X, v gy sc p vi M v ASEAN
ch cha nh gii quyt v Trung Quc cho rng ghm chn Vit Nam
Campuchia cng lu cng c li cho h. Thi gian ti lm i s Vit Nam
Thi Lan th i s Trung Quc Thi Lan l Trng c Duy, vi
Trng Thanh l tham tn. Nhng nhn vt ny ti li gp li sau ny khi
m phn vi Trung Quc v bnh thng ho quan h gia hai nc. Thi
gian lm i s Bangkok cng gip ti tm hiu c thm v lu
di ca Trung Quc ng Nam v trong vn Campuchia.
Vn Hoa kiu cng l mt c im m Trung Quc mun khai thc
hng ginh thm li th chnh tr v kinh t ng Nam . S lng
ngi Hoa Thi Lan cng nh cc nc ng Nam khc u kh ln
v nm vai tr quan trng trong nn kinh t a phng. Nhng cc ni
khc cng ng ngi Hoa thng tch bit ra, cn Thi h hu nh
ng ho vi dn a phng. Rt kh phn bit ngi Thi gc Hoa vi
ngi bn a, nht l trong tng lp trung lu tr ln, k c trong hong
tc.
Trong khi , ngi Vit Thi Lan li chu mt s phn hm hiu hn
nhiu. Ta quen gi l Vit kiu Thi Lan, nhng chnh quyn Thi Lan ch
coi h l nhng ngi t nn bt hp php ca nc Vit Nam cng sn,
khng coi l ngoi kiu (khng c cp tng-o giy chng nhn l
ngoi kiu) cng khng c nhp quc tch Thi. V vy nn hng chc
vn ngi Vit mc d lm n sinh sng trn t Thi hng chc nm
vn b qun thc my tnh min ng Bc Thi Lan. Phi xin giy
php ca chnh quyn Thi nu mun ra khi ni mnh c tr cng nh nu
mun n s qun Bangkok nhng dp Tt Nguyn n hay ngy Quc
khnh. Ngc li i s ta cng khng th ti nhng tnh c ng ngi
Vit ng Bc thm hi b con kiu bo mnh. Ngi tin nhim ti,
anh Hong Bo Sn, trc khi kt thc nhim k i s t vn vi
B Ngoi Giao Thi Lan xin c i ng Bc thm v cho t bit kiu
15 Hi K Trn Quang C
bo v nhn c cu tr li rt chi l ngoi giao: khng m bo an

ton trn ng i.
vt qua s ngn cn n vi kiu bo, vo trung tun thng 6 nm
1985, khng bo trc cho B Ngoi giao Thi nhng c thng bo vi
ban i din Vit kiu tnh, ti cng my anh em trong b phn lnh s p
my bay ni a i thng n Ubon Thani, tnh c ng Vit Kiu nht
vng ng Bc. n ni b con Vit kiu Ubon v cc tnh ln cn t
chc n tip cc k nhit tnh, bc l tnh cm kht khao vi qu hng
t nc. Nhng ng thi, chnh quyn v cng an tnh cng khng km
phn quan tm n chng ti. H cht vn ti ngay khi vo phng khch
sn: V sao ngi i s i khng bo cho B Ngoi Giao ? Ngi n Ubon
c vic g ? d kin trc tnh hung ny, ti thn nhin p: Ti
nhn c thip bo ci con chu gi hi chm nn vi i. Hn na y
l chuyn ring t gia nh nn khng mun cc ngi bn tm n. i
khi cu chuyn trao i i li lc u c v cng thng nhng kt thc
kh m thm. Cui cng h ch yu cu mi khi i s i u xin cho hai
xe m t i trc v mt xe t cng an i sau h tng. V bui l ci
hm sau c bin thnh mt cuc mt-tinh ln t chc ngoi tri chim
c mt ng ph ln ng o Vit kiu c tham d. S kin ny l
mt k nim kh qun ca ti Thi Lan.
Thng 10 nm 1986, va trn 4 nm Thi, ti kt thc nhim k i s,
ri Bangkok v H Ni. Ngay sau khi v nc, ti c giao nhim v
nghin cu gip bn Lo trong cuc m phn vi Trung Quc vo cui
nm 1986 theo yu cu ca B Ngoi Giao Lo. Ti sang Vientiane 3
ln trong my thng 10, 11 v 12.86 trao i kin vi bn trong vic
chun b ni dung chnh tr v k hoch tin hnh cuc m phn. Vic
Trung Quc p ng kh nhanh li tuyn b ca ngoi trng Lo trong
bn tuyn b ca Hi ngh b trng ngoi giao 3 nc ng Dng ln
th 13 (thng 8.86) trong khi h vn t chi m phn bnh thng ho
quan h vi Vit Nam, nhm chia r ba nc ng Dng, m mu bnh
thng ho quan h ring r vi Lo, ci thin quan h vi Lin X v
ng u gy sc p vi ta trong vn Campuchia. V vy, trong m
phn, Trung Quc mun ko Lo i vo bn cc vn c th thuc quan
h song phng hai nc. C th Trung Quc nu 4 vn : lp li quan h
ngoi giao cp i s, quan h mu dch, tho thun nhng im tn ti v
bin gii, nhn dn vng bin hai bn qua li t do. Cn pha Lo nu li 3
vn : tnh hnh cng thng bin gii Lo Trung Quc, Trung Quc
nui dng bn Lo lu vong, gii quyt vi c 3 nc ng Dng.
Theo ch trng nht tr vi ta l khng gii quyt g, ch yu thm
d i phng v gi cu tip tc m phn, Lo ko Trung Quc phi
16 Hi K Trn Quang C
i vo bn nhng vn c tnh cht nguyn tc v phi cp n nhng

vn m Bc Kinh mun ln trnh nh vn Campuchia, vn quan
h Trung Quc Vit Nam. Qua m phn chnh thc cng nh qua nhng
cuc trao i ring, ta hiu r thm c v ca Trung Quc i
vi khu vc ny. Lc ny Trung Quc tuy cha thay i chnh sch i vi
ng Dng ng Nam , song c kh khn thc bch v thi gian.
Trc mt h cn mun nn gn ct ta, mun thm d mc on kt
nht tr gia Vit Nam Lo Campuchia, nht l v vn Campuchia.
Th trng ngoi giao Lu Thut Khanh, trng on m phn Trung
Quc, coi vn Campuchia khng lin quan g ti Lo cng nh ti quan
h Trung Quc Lo, nhng ng thi li c qua Lo thm d ca
ta trong vn Campuchia.
Cuc m phn khng em li kt qu. Lu mi Lo sang Bc Kinh bn
tip. i vi ti, y cng l mt dp bn thn ti c b sung thm hiu
bit v chnh sch ca Trung Quc i vi ng Dng v dng su sa
ca h khi tip tc tung ra lun iu Vit Nam mu thit lp Lin bang
ng Dng.
Ghi ch:
[1] loi xe xch-l my ca Thi
[2] Wireless Road
[3] Tin tc hng ngy
[4] B quyt
[5] To sn quan h u
Chng 3
I HI I MI
i hi VI, mnh danh l i hi i mi ca Vit Nam, thc cht bt
u t i mi t duy kinh t m i ti i mi t duy i ngoi. i hi
din ra trong bi cnh xu hng ho bnh n nh trn th gii ang pht
trin, cc nc ln i su vo quan h ho hon tng cp M X, M
Trung v X Trung. Tc ng mnh nht v trc tip nht ti vn
Campuchia v Vit Nam l ho hon X Trung. Khng phi ngu nhin
m Ngh quyt 32/BCT [1] ngy 9.7.86 quy nh cn t gii php chnh tr
vn Campuchia v i vo bnh thng ho quan h vi Trung Quc
(gii php vn Campuchia phi gi vng thnh qu cch mng
Campuchia, gi vng on kt 3 nc ng Dng) li ra i t ngy
trc bi din vn ca Gorbachov Vladivodstock (28.7.86) trong
Gorbachov cng b nhng nt ln trong chnh sch i ngoi mi ca Lin
X i vi chu Thi Bnh Dng: xch gn li vi Trung Quc, gii
quyt 3 tr ngi m Trung Quc nu ra (rt qun khi Afghanistan, chm
17 Hi K Trn Quang C
dt xung t bin gii Trung X, gii quyt vn Campuchia).

Gorbachov tuyn b: Vn Campuchia khng th gii quyt cc th
xa xi, k c Lip Hip Quc, phi gii quyt gia Vit Nam v Trung
Quc l hai nc XHCN lng ging.
Cng trong nhng nm 1986-1988, cuc khng hong kinh t x hi
nc ta ln ti nh cao. Trc thc bch ca hon cnh th gii v trong
nc nh vy, v i ngoi, ng quyt nh chuyn sang mt giai on
u tranh mi trong cng tn ti ho bnh vi Trung Quc, ASEAN, M
nhanh chng phc hi kinh t, pht trin trong ho bnh. Giai on u
tranh nhm ginh thng li hon ton cho cch mng CPC vi o tng
tnh hnh khng th o ngc [2] kt thc, v ta phi chp nhn thc
t u tranh tng bc t mt gii php chnh tr cho vn
Campuchia.
Sau khi c c c [3] i d i hi VI (thng 12.86), ti c bu vo
Trung ng kho 6. Ri n thng 1.87, nhn chc th trng B Ngoi
Giao, chuyn trch vn gii php Campuchia.
Ngy 7.3.87, B Chnh tr (BCT) [4] hp xem xt n u tranh ngoi
giao, nhn nh Trung Quc c hai mt: va tn ti nhn t XHCN, va c
chnh sch b quyn. nh gi v chin lc ca Trung Quc i vi ng
dng, BCT nu ba kh nng:
1. Tip tc i u.
2. Cng tn ti ho bnh.
3. Hp tc hu ngh.
Trn tinh thn ta ch trng tn cng ngoi giao trn hai mi: mt mt
ngh Vit Nam-Trung Quc m phn b mt to khun kh cho gii
php Campuchia; mt khc Campuchia ra tuyn b v chnh sch ho hp
dn tc. Ta ch trng lm vi trung Quc l chnh, ng thi thc y cc
din n khc.
Ngy 9.4.87, gip BCT xc tin vic thc hin Ngh quyt 32/BCT v
Ngh quyt v i ngoi ca i hi VI, B Ngoi Giao ra quyt nh
thnh lp T nghin cu ni b ly k hiu l CP87 vi nhim v:
- Nghin cu ch trng gii quyt cc vn bnh thng ho quan h
vi Trung Quc, vn Campuchia v ho bnh ng Nam ; chun b
cc phng n u tranh trc, trong v sau khi c gii php;
- Nghin cu cc din n c th tc ng tch cc ti phng hng ;
- Nghin cu ni dung phi hp hot ng vi Lin X, Lo, Campuchia
theo phng hng .
B phn thng trc CP87 gm c: Trn Quang C, ng Nghim Honh
(V trng v Tng hp i ngoi), t ph; Nguyn Phng V (V
18 Hi K Trn Quang C
trng v Trung Quc); Trn Xun Mn (V trng v chu II). Cc

thnh vin khng thng trc ca CP87 c : anh ng Nghim Bi (V
trng v Bc M), anh T Hu Canh (V trng v Lin X), anh
Nguyn Can (V trng v chu III), anh Trnh Xun Lng (V trng
V Bo ch) L th trng chuyn trch vn Campuchia, ti c nhim
v trc tip ch o CP87.
B Ngoi Giao CHND Campuchia cng thnh lp b phn B1 c th
trng Ngoi giao Dith Munty, Sok An, Chom Prasit lm i tc ca CP
87.
Ghi ch:
[1] B Chnh tr
[2] prversible
[3] khng phi qua ng c mt ng b a phng
[4] ca Ban Chp hnh trung ng ng CS VN
Chng 4
CP 87 V BA TNG QUAN H CA VN CAMPUCHIA
Trc tnh hnh quc t v khu vc ngy cng ri rm phc tp, vn
Campuchia c quc t ho cao, chng ti khng th khng cng nhau
r li nhng nhn t c bn trc khi a ra nhng phng n gii quyt.
Qua phn tch tnh hnh, chng ti thy vic gii quyt vn Campuchia
nay quc t ho cao nm trong li ch khng nhng phe phi Campuchia
m cn ng n li ch ca cc nc trong khu vc v chu nh hng
tnh ton chin lc ca cc nc ln trn th gii na. Cho nn nhng lc
lng trc tip can d vo vic gii quyt vn Campuchia c th phn
thnh ba tng:
Tng 1 gm 5 nc thng trc Hi ng Bo An (P5), ch yu l 3 nc
ln: Trung Quc, Lin X v M.
Tng 2 gm cc nc ng Nam , ch yu l Vit Nam v Thi Lan.
Tng 3 l cc bn Campuchia gm Nh nc Campuchia (SOC) v 3 phi
trong ci gi l Campuchia Dn ch.
Thot nhn tng chng nh cc phe phi Campuchia v nhng nc k
cn phi gi vai tr quyt nh vn Campuchia v c li ch st sn.
Nhng nu suy xt tht thu o th mi thy gi vai tr quyt nh li l
cc nc ln. Vic nghin cu gii php ca chng ti tt nhin phi tp
trung vo theo di st nhng nhn t trc tip trong tng th ba, nhng
khng th b st nhng ng thi trong mi quan h gia cc nc thuc
19 Hi K Trn Quang C
tng th nht, chin lc ca cc nc ln M, Lin X v nht l Trung

Quc.
Chng ti thy: khc vi Lin X v M, chin lc ca Trung Quc lun
lun thay i. Nm 1978 nh du bc ngot trong chin lc i ngoi
ca Trung Quc, chuyn t chin lc ng h cch mng th gii chng
quc M sang chin lc cu kt vi M v cc lc lng phn ng khc
chng cch mng th gii. tranh th M, vi yu cu c vn v k thut
phng Ty thc hin 4 hin i, Trung Quc c nhng bc i rt
quyt lit v mt i ngoi nh nm 1978 ct vin tr cho Vit Nam,
Anbani hai nc chng quc mnh nht, a ra khu hiu chng: i
b Lin X, tiu b Vit Nam, t xng l NATO phng ng v coi
Vit Nam l Cuba phng ng, cng nhn ch c ti Pinoche va
lt Allende Chile, ng h bn phn ng chu Phi chng Angola, ng
h Tho thun tri a-vt gia M-Israel v Ai-cp chng li li ch ca
nhn dn -rp v Palestine. Cn ng Nam , Trung Quc dng vn
Campuchia hnh thnh s lin kt vi M, Nht, ASEAN v cc
nc phng Ty bao vy, c lp Vit Nam. Trung Quc s dng vn
Campuchia v vic nh Vit Nam lm cng c chnh trong vic thay i
chin lc ton cu ca h, thay i bn v th nhm phc v mc tiu 4
hin i.
T nm 1981, c ba nc M, X, Trung bt u iu chnh chin lc, ci
thin quan h tng i mt. T thng 10.82, Trung Quc ni li m phn
Trung-X. ng thi Trung Quc chuyn t ch chng b quyn Lin
X sang chng c hai siu, M v Lin X. T gia nm 1984, Lin X
bt u iu chnh chnh sch v vn Campuchia, thc y ta v
Campuchia i vo gi php chnh tr vn Campuchia; gi ta tip xc
vi Sihanouk v bt u tho lun vi M v Trung Quc v vn
Campuchia.
Trung Quc khng c li ch chung vi Vit Nam hay bt c nc XHCN
no khc trong s nghip bo v ch ngha x hi chng quc. Trung
Quc tuyn b bo v ch ngha x hi nhng Trung Quc khng h tuyn
b bo v ch ngha x hi cc nc trn th gii. iu c ngha l
Trung Quc ch bo v ch ngha x hi v ch ngha b quyn ca Trung
Quc.
c c phng hng hnh ng gia lc nhiu nhn thc v i
ngoi ca ta khi cn trong tnh trng tranh ti tranh sng, chng ti t
chc nhng bui tho lun trong ni b CP 87 vi tinh thn t do t tng
c nhn thu c thc cht ca s vic. Trong lc nhn thc con ngi
v th gii bn ngoi cn b chi phi bi cm tnh mnh hn l tr, ngi ta
xem nh thc cht vn m hng theo nhng hin tng nht thi.
20 Hi K Trn Quang C
Sau s kin Trng Sa 1988 m hi qun Trung Quc gy tn tht kh

nng cho hi qun ta v vic Trung Quc tip tc gy cng thng trong
quan h vi ta, bc b cc ngh ca ta ci thin quan h gia hai nc,
trong ni b ta xut hin nhng kin khc nhau. Khng kh chung lc
u l khng thun li cho vic bnh thng ho quan h vi Trung Quc
theo tinh thn Ngh quyt 13 ca BCT. Ta nhn mt bnh trng b quyn
ca Trung Quc m nt hn mt x hi ch ngha. Nhiu kin cho rng
trong khi Trung Quc ang chng ta trong vn Campuchia v tm cch
ln chim bin gii hi o ca ta, vic ta quyt nh rt qun khi
Campuchia, sa Li ni u ca iu l ng l hu khuynh trong quan
h vi Trung Quc. Ch trng ca B Chnh tr v gim tuyn truyn
chng i Trung Quc cng khng c thc hin y . Ngy 20.5.87,
vi tinh thn thc s cu th, B Ngoi giao lm t trnh ln BCT kin ngh
sa Li ni u ca Hin php, b ch ni Trung Quc l k th trc tip
v nguy him nht nh sa iu l ng, mi ti 26.8.88 Quc hi mi
c ngh quyt thng qua vic sa ny. C ngi cn ni ma: c phi Ngoi
giao nh qu gi trc Trung Quc khng?.
Nhng ri sang nm 1989, khi bt u cuc khng hong trong phe
XHCN, mt s ngnh trong Trung ng v ngay trong B Chnh tr li
xut hin nhng kin khc nhau v nh gi s kin Thin An Mn cng
nh nh gi tnh hnh Lin X ng u. Lc ny lun im c a
dng li l d bnh trng th no Trung Quc vn l mt nc XHCN.
Ti v anh em trong b phn thng trc CP 87 mt kh nhiu thi gi
tranh lun v thc cht Trung Quc l XHCN hay bnh trng b quyn?
Mt no l chnh trong chnh sch i ngoi ca Trung Quc? Ch ngha
x hi mang mu sc Trung Quc c th l g? Trung Quc mun g trong
vn Campuchia? Mun g khi nui dng b l Khmer chng Vit
Nam? ca Trung Quc i vi Vit Nam?
Chng ti thy rng: Trung Quc ngy nay c hai mt: mt XHCN v mt
bnh trng b quyn. Tnh cht XHCN th hin tng i r nt hn v
chnh sch i ni, c cu x hi, c cu kinh t ca h. Cn ng li
i ngoi ca Trung Quc li mang tnh cht c truyn ca h l bnh
trng b quyn. Ci bt bin ca Trung Quc l tham vng b quyn.
Nhng nhng ci m Trung Quc s dng lm cng c thc hin chnh
sch li l vn bin. Tu theo li ch ca h trong tng lc m mt
nc no c th c Trung Quc coi l bn hay l th. Ti ng Nam
, khi Trung Quc mun chng hay gy sc p vi chnh quyn t sn cc
nc ny th h lp ra hoc gip lp ra cc ng cng sn Mao-t Thi
Lan, Min in, M-lai, khi Trung Quc thy cn tranh th cc chnh
quyn t sn khu vc ny th ta thy cc ng cng sn ln lt tiu
21 Hi K Trn Quang C
tan phc v cho mc ch ca Trung Quc. Ri sau s kin Thin An

Mn xoa du phn ng ca M v phng Ty, Trung Quc hy sinh nt
ng Cng sn M-lai. Theo knh ca Bc Kinh, TBT ng ny l Trn
Bnh, gc Trung Quc, ra k kt u hng chnh quyn Ma-lay-xi-a v
gii tn ng Cng sn.
Trng hp Khmer sau ny cng vy. Theo t thc Khmer ngy
17.10.2000, di u Trung Quc git Polpot e do nhng ch huy
Khmer cn li buc tr v vi Hun-xen vit: Sau khi i gp S qun
Trung Quc ti Bangkok, Polpot cht khng phi do bnh tt cng khng
phi do Hun-xen m cht do thuc c ca Trung Quc (?). Bi v Trung
Quc vn ng cc ch huy Khmer tr v vi ch ca Th tng
Hun-xen khng c nn git Polpot e do nhng ch huy Khmer
khc S d Trung Quc mun cc ch huy Khmer tr v vi Hunxen v Trung Quc chn Hun-xen lm con bi c li v chnh tr cho h
sau khi Polpot khng cn ngha i vi h na.
Trong lch s 50 nm ca nc CHND Trung Hoa th c hn 30 nm
Trung Quc ht chng Lin X li chng Vit Nam. Trn c s , ti hoi
nghi l liu c th ng trn l tng chung XHCN tranh th Trung
Quc c chng ?
Trong khi nghin cu Trung Quc i vi Vit Nam v trong vn
Campuchia, chng ti th lit k nhng thay i trong lp trng ca
Trung Quc v vic ni li m phn bnh thng ho quan h vi ta trong
thi gian 1980-1988. Kt qu cho thy l t khi Trung Quc n phng
chm dt vng 2 m phn Vit Trung v bnh thng ho quan h hai
nc vo ngy 8.3.80, Trung Quc lun lun nng cao iu kin ni li
m phn vi Vit Nam:
a. (80-9.85) Trung Quc i ta rt ht qun khi Campuchia th sn sng
ni li m phn:
- Thng 10.82, ti vng 1 m phn X-Trung, Trung Quc trao cho Lin
X bn ngh 5 im v vn Campuchia trong im 2 ni: Vit
Nam tuyn b rt hon ton th Trung Quc s tin hnh tham kho vi
Vit Nam v bnh thng ho quan h hai nc ngay sau khi Vit Nam rt
nhng n v u tin. Thng 3.83, Trung Quc a ra cng khai ngh
ny.
- Sau chin dch pho kch v tp kch quy m ln trn ton tuyn bin gii
min Bc nc ta ko di 3 thng (thng 4-6.84), Trung Quc tuyn b: ch
cn Vit Nam ha rt qun khi Campuchia th hai bn s m m phn.
22 Hi K Trn Quang C
- Ngy 21.1.85, tr li th 8.1.85 ca ngoi trng Nguyn C Thch

ngh hai bn ni m phn, ngoi trng Trung Quc Ng Hc Khim vit:
Quan h Trung Vit xu i, vn ct li l qun i Vit Nam xm
chim Campuchia Sau khi Vit Nam cng khai cam kt v thc hin rt
qun khi Campuchia th m phn mi c ngha thc t.
b. T thng 9.85 n cui nm 1985 khi ta tuyn b s rt ht qun khi
Campuchia trong nm 1990, Trung Quc li khng ni sn sng m
phnvi ta na, m ch ni s ni chuyn vi i s hai bn.
- Ngy 6.9.85, i s qun Trung Quc ti H Ni gi cng hm tr li
cng hm ngy 21.8.85 ca B Ngoi Giao ta trong ni: Vit Nam
tuyn b thi gian rt qun ko di n 1990 v t iu kin v l cho
vic rt qun, nh vy l cha c thin ch. m phn gia hai nc vi
bt c hnh thc no cng kh t kt qu. Nu Vit Nam c vn g cn
ni th c chuyn qua i s hai bn.
c. T cui 1985 n thng 3.86, Trung Quc mt mt vn i ta cam kt
rt qun nhng a ra iu kin l nu Vit Nam khng loi tr lc lng
Polpot th Trung Quc s m phn ngay vi Vit Nam.
- Ngy 18.12.85, lnh t Rumani Ceaucescu sau khi thm Trung Quc
thng bo vi anh Hong Tng chuyn TBT L Dun: Trung Quc s
m phn ngay vi Vit Nam, nu Vit Nam ng khng loi tr lc
lng Polpot. m phn s bt u trong khi Vit Nam cha rt qun khi
Campuchia, song cn cam kt rt ht.
d. T thng 3.86 (khi 3 phi Khmer phn ng a ngh 8 im) n
nay (6.87), Trung Quc i Vit Nam rt ht qun nhng i Vit Nam ni
chuyn vi Chnh ph lin hip Campuchia dn ch v vi Sihanouk cn
Trung Quc ch m phn trc tip vi Vit Nam sau khi vn
Campuchia c gii quyt theo cch ca Trung Quc.
- Ngy 25.8.86, th trng ngoi giao Trung Quc Lu Thut Khanh ni
vi V Thun, V ph v Trung Quc B Ngoi giao ta: Trung Quc
khng th thay mt Campuchia bn vi Vit Nam vn Campuchia
c, Vit Nam phi bn vi Campuchia Dn ch.
- Thng 10.86, TBT H Diu Bang ni vi Honecker, TBT ng Cng sn
c ang thm Trung Quc Lc u Trung Quc ngh c th m phn
(vi Vit Nam) trc, rt qun sau. Nhng sau tnh li nhiu ln, Trung
Quc quyt nh Vit Nam phi rt qun trc, sau mi m phn. y
l phng n tt nht, nu khng s tc ng khng tt ti ASEAN v 3
phi (Sihanouk, Son San v Khmer ).
23 Hi K Trn Quang C
- Ngy 14.5.87, ng Tiu Bnh tip Tng th k LHQ De Cuellar v nh

ng ta chuyn cho ta mt thng ip ming: Ch khi no vn
Campuchia c gii quyt theo cch ny (Vit Nam rt qun khi
Campuchia, lp chnh ph lin hip 4 bn gm Sihanouk, Son San, Khieu
Samphon, Heng Xamrin; do Sihanouk ng u) th Trung Quc mi m
phn trc tip vi Vit Nam. m phn nh vy s bao gm c vn bnh
thng ho quan h gia Trung Quc v Vit Nam. Cn trc th mi
cuc m phn trc tip u khng th c c.
- Ngy 26.7.87, anh Thch gp i s Trung Quc chuyn thng ip
ming ca Th tng Phm vn ng ngh hai nc m phn b mt.
n ngy 28.7.87, Ngoi trng Ng Hc Khim ni cha tr li thng
ip v Trung Quc khng mun chp nhn s ri Campuchia.
Nh vy l t sau khi n phng ct t cuc m phn (sau khi Trung
Quc gy chin tranh xm lc Vit Nam thng 2.79, ta c 2 vng m
phn vi Trung Quc: vng 1 t 18.4 n 18.5.79 ti H Ni; vng 2 t
28.6.79 n 6.3.80 ti Bc Kinh) t nm 1980 n cui nm 1988 ngt
hai chc ln Vit Nam gi th hoc cng hm cho Trung Quc ngh ni
li m phn nhng u b Trung Quc bc vi l do ny hoc l do khc.
V Trung Quc nng cao dn iu kin ln (v qun s i Vit Nam rt
qun, v chnh tr i Vit Nam chp nhn s lp chnh ph lin hip
Campuchia, bao gm c Khmer ). Trong khi thoi thc m phn, Trung
Quc xc tin m phn bnh thng ho quan h vi Lin X (t thng
10.82) v Lo (t cui 1986) c lp v p Vit Nam. c bit l thng
qua m phn vi Lin X. Sau khi Gorbachov ln lm TBT ng Cng
sn Lin X (11.3.85), X-Trung bt u bn n vn Campuchia trong
vng m phn th 7 Bc Kinh (4-20.10.85), Trung Quc th hin ngay
thi lm cao, khng ni n m phn vi Vit Nam na gia tng sc
p i vi Vit Nam v vn Campuchia. Trong vng 10 m phn X
Trung Mc-t-khoa (7.2.87), Trung Quc nu li 3 tr ngi trong vic
bnh thng ho quan h vi Lin X m tr ngi ln nht l vic Vit
Nam xm lc Campuchia. V cng t , cc ln gp g X Trung u
tp trung bn vn Campuchia v cng khai ho iu .
Chng 5
T CHNG DIT CHNG N GII PHP !
R rng Trung Quc mu dng vn Campuchia ci thin th ng
trong quan h vi cc nc ln, trc ht l trong quan h Trung X v
quan h Trung M. Cn Gorbachov cng sn sng dng mn qu
Campuchia sm gp c ng, ci thin quan h vi Trung Quc
nhm tc ng n quan h M X. Chnh trong bi cnh , ra i
24 Hi K Trn Quang C
ci gi l gii php , xut pht t tng ca Gorbachov mun vn

Campuchia c gii quyt gia hai nc XHCN, Vit Nam v Trung
Quc, cho nn nh gn ghp hai lc lng cng sn Khmer th ch,
Khmer ca Polpot-Ieng Sary thn Bc Kinh v Nh nc Campuchia
thn H Ni, bt tay nhau di ci m ho hp dn tc.
u thng 3/1987, ngoi trng Lin X Shevardnadz n Phnom Penh
trong chuyn i thm 3 nc ng Dng. Sau cuc gp Shevardnadz,
Hunxen ni vi anh Chnh, trng on chuyn gia Vit Nam
Campuchia l: Lin X c v mun thc gic gii quyt nhanh vn
Campuchia cng nh vn Afghanistan, Lin X chc chun b mt
cng thc gii php chnh tr Campuchia, nhng gn hi khng ni, chc
Lin X s nu trong cuc gp Gorbachov Nguyn Vn Linh Mc-tkhoa (thng 5.87). Shevardnadz ni n ho hp dn tc Campuchia v
hi ai trong Khmer cn c th dng c ? Hunxen lin h chuyn ny
vi pht biu ca Gorbachov Vladivodstock (28.7.86) v cho rng c th
Lin X ngh n chuyn khuyn khch hai phi cng sn Campuchia dn
xp vi nhau. Khi thut li li Schevardnadz khuyn Campuchia thc y
mnh ho hp dn tc, Hunxen ni: Chng n m v th chng s lm tht
nhng ngi tch cc, trc ht l bn chng ti.
Sau cuc hp BCT 7.3.87, L c Th sang trao i vi BCT Lo, ri n
cui thng 4.87, L c Th li cng L c Anh bay sang Campuchia
hp vi nhng ngi lnh o PhnomPenh bn vic thc y gii php
chnh tr Campuchia v quan h vi Trung Quc, trong on c ti v anh
Trn Xun Mn ca CP 87. Anh L c Th khi a ra gi gii
php . Bn thn ti ln u mi c bit tng tn v ci gi l gii
php . Ni gn li, gii php l mt sn phm ca mng tng
gii quyt cuc xung t Campuchia bng cch ho gii PhnomPenh vi
bn dit chng Polpot v lp nn mt nc Campuchia XHCN va lm
va lng Trung Quc va hp ca lnh o ta. Trong thm tm chng ti
nhng anh em CP 87 u thy khng th chp nhn c ci sng
kin k qui ny. Phn v qu gh tm vi ti c ca bn Khmer i
vi nhn dn Campuchia cng nh i vi nhn dn ta c th ngh n
chuyn hp tc vi chng; phn v ngh rng kh c kh nng thc hin
c tr chi nguy him ny. Qu nhin lnh o Phnom Penh n
nhn nhng gi ny vi mt thi lnh nht. H ch trng n c
bng mt gii php qun s, coi Khmer ln Sihanouk v Son San u l
i th phi loi tr. Nhng di sc p ca hai ng minh chnh Lin
X v Vit Nam trong cuc hp gia cc bn Campuchia Jakarta,
Hunxen th tip xc vi Khiu Samphon, song tn u s Khmer
ny ch p li bng mt thi khinh mit.
25 Hi K Trn Quang C
Ngy 22.12.87, cng theo gi ca Lin X, ta v bn Campuchia tn

thnh Lin X gi Message Oral [1] cho ngoi trng Trung Quc
ngh Lin X v Trung Quc gp phn dn xp mt cuc gp g gia
CHND Campuchia v Khmer . Nu Trung Quc ng , Lin X sn
sng tip xc vi Trung Quc cp ngoi trng. Trung Quc khng
p ng ngh . Trung Quc cha mun gii quyt vn Campuchia,
cn mun dng vn ny mc c vi Lin X v M, dng 3 tr
ngi hm phanh quan h vi Lin X.
Ngy 30.7.88, trong bui thng bo kt qu cuc Hp khng chnh thc
Jakarta ln 1 (JIM 1) [2] cho i s, i bin cc nc XHCN Phnm
Pnh, khi i s CHDC c hi v kh nng li ko Khiu Samphon v
nhng nhn vt n ho ca Khmer , Hunxen ni: Bn ny l th ch
khng phi l ngi. C chng trong rng, khng c chng, ta cng gii
quyt c. Chng khng thay i, nhn dn Campuchia khng chp nhn
chng. Chng ti rt hiu Khmer . Mong cc ng ch hiu cho, bn ny
khng chi c. Nu ch ring Campuchia thi th Campuchia khng cn
Khmer . Nhng Campuchia lin quan n cc nc xung quanh m Vit
Nam li cn bnh thng ho quan h vi Trung Quc nn chng ti chp
nhn chng v chnh tr Ti cho rng c chng ngoi rng, khng
sao c ! Thi Lan trung lp th Campuchia tranh th Sihanouk, Son San
nh Khmer .
Ngy 12.10.89, tm s vi i s Ng in, sau khi ph phn Lin X
nhng b Trung Quc, p Campuchia tho hip vi Trung Quc v
Khmer , nh ng ti phm vi nn nhn, khng tn trng cc nc
bn, Hunxen ni: Vit Nam cng c ng ch ni phi nhng b ci g
gi th din cho Bc Kinh. Nm 1987 ti cng tnh n gii php .
Bn Khmer , tr s u s, c th tham gia, chng phi xin li nhn dn
ri ho hp dn tc. Nay ti suy ngh nhiu, tip xc vi dn nhiu
ni, trc tip gp bn Khiu Samphon, ti nhn thc r l dt khot khng
chi vi bn ny c, phi gii tn lc lng ca chng.
Thng ging 1989, Hunxen xut bn cun sch Campuchia con ng 10
nm, c dnh mt on di ni v gii php , cho ch trng l
sai lm v nguy him, l iu phi l v tri o c khi nh ng bn
ti phm Polpot vi nn nhn ca chng, ri kt lun gii php l con
ng nguy him rt ln cho nhn dn Campuchia. N khng th no hnh
thnh c, bi v chng ti khng nh ngi ta hiu l c th ho
ng vo ci ca bn Polpot c.
Ngy 1.6.90, khi gp anh Thch sn bay Ni Bi trn ng i Tokyo
gp Sihanouk, Hunxen ni: BCT Campuchia thy gii php ( ) nh
tho thun gia 3 ng ch TBT cng c nhiu kh khn v 3 nhn t:
26 Hi K Trn Quang C
1. Bn Polpot l bn rt cc oan v ch ngha dn tc.

2. Sau hn 10 nm nh nhau, vic hp tc gia hai qun i khng th d
dng c.
3. Bn Polpot s c gng a mt s ng vin ln hn s ng vin ng
Nhn dn Cch mng Campuchia ginh a s trong mt ng hp nht.
Chiu 22.6.90, anh Phun Sipasot, ngoi trng Lo, ni vi i s ta
Nguyn Xun: Gii php l khng nn v khng th thc hin, bt li
cho ta. Trung Quc ang b c lp v l nc duy nht ng h dit chng.
Chc Trung Quc khng mun Gii php m mun gii php thc cht
gm 4 bn duy tr vai tr v v tr ca Khmer m khng mang ting
l ng h dit chng.
Ngay chnh pha Trung Quc cng nhiu ln nhn xt thng vi ta v
sng kin gii php . Ngy 17.7.90, Lu Thut Khanh ni vi i s
ng Nghim Honh: Vit Nam vn cha c quyt tm, cha dt khot
trong vic gii quyt vn Campuchia. Ch trng ca Hunxen gii
quyt vi Sihanouk l khng thc t. Ch trng ca Vit Nam hp tc hai
phi cng sn Khmer cng khng thc t. Cn c c ch lin hip 4 bn do
Sihanouk ng u mi c quc t cng nhn. Ngy 27.7.90, trong mt
cuc chiu i ca s qun Ai-cp ti H Ni, i s Trung Quc Trng
c Duy ni r vi V ph v Trung Quc V Thun: Gii php l
khng thc t v lm nh vy chng khc g ht tt c cc mi tn v mnh,
t c lp mnh. Hin nay Trung Quc ch trng bo v CNXH trong
nc ch khng ch trng ging cao ngon c CNXH v mt i ngoi.
Vy ai c sng kin ngh ra ci qui thai ny? Gorbachev chnh l cha
ca n. Cn Hunxen khng phi l khng tnh ti chuyn ny. Ngy
17.6.87, khi i thm Lo, Hunxen c ni vi Ngoi trng Lo Phun
Sipasot: Mun lin hip vi phi Polpot khng c Polpot hn l vi
Sihanouk v bn Polpot c lc lng nhng khng c th chnh tr, cn
Sihanouk ngc li, khng c lc lng nhng c th chnh tr. Song
ngi bo dng Gii php chu o nht li l lnh o Vit Nam.
Trong lnh o Vit Nam sut thi k 1987-1991, c ngi vn coi Gii
php l nc bi hay, cho rng gii quyt vn Campuchia theo cch
s lm hi lng Trung Quc. Nhng thc ra ci sng kin ny chng
hp vi ng li tranh th phng Ty v mc tiu 4 hin i ca ng
Tiu Bnh cht no m li gy thm s nghi ngi ca Nh nc Campuchia
i vi ta, m chnh Trung Quc em chuyn ny ni vi M v cc
nc phng Ty chng t rng Vit Nam lun c th on lt lo, l
mt i tng m phn khng ng tin cy, bn ngoi th h to chng
dit chng bn trong th p Phnom Penh tho hip vi bn Polpot.
27 Hi K Trn Quang C
Tht ng tic, o tng v gii php ny vn cn eo ui kh lu

trong cc tnh ton ca ta v vn Campuchia, thm ch c sau khi Trung
Quc ni thng vi ta trong cuc gp cp cao Thnh l h khng
th nut ni mn qu !
[1] tho thun ming
[2] Jakarta Informal Meeting (JIM)
Chng 6
MT BC T CI TRI: A DNG HO A PHNG HO
QUAN H
Trong khi hp CP 87 sng 14.5.87, chng ti tho lun si ni lm sao
ginh li th ch ng trong vic gii quyt vn Campuchia. Anh Thch
c kin: Khng nht thit ta ch lm vi Trung Quc. Phi thy l ba
nc ln M-X-Trung ang chm li vi nhau trao i v ci khung gii
php. Cn nh kinh nghim nhng nm 1954, 1973, Trung Quc vn phi
tip tc li dng mu thun M-X, Trung-X khng th gii quyt vi
nhau qua u M, phi tho thun c vi M. Cho nn ta ch hc u vo
mt con ng ni chuyn vi Trung Quc l khng ng. Bn thn ti
rt tm c suy ngh . Lu nay ti thng cm thy ta chu l thuc hi
nhiu vo anh c Lin X, anh hai Trung Quc trong t duy v hnh ng
nn t hn ch mnh trong hot ng i ngoi trn th gii v khu
vc ng Nam . Mun Trung Quc mm i, phi cho thy ta ngy cng
nhiu bn. Ngc li, nu ta ch thy c Trung Quc thi v nu Trung
Quc thy ta yu v n c th h s rt cng rn vi ta. Chnh v vy m
Trung Quc buc ta phi c ht nhng b n n nhng b kia. Mt
khc, Gorbachov v li ch nc ln, khng r v tnh hay hu , lm
Vit Nam vo ci khung phi gii quyt vn Campuchia vi Trung
Quc.
Phi ni rng vi np suy ngh qu thin lch, qu cng nhc v hai phe
lc , ch ring ngh n chuyn quan h vi cc nc phng Ty gn
nh mt iu hu k, nn vic ngoi giao cp n m rng tip xc hp
tc ra ngoi th gii XHCN gn nh l chuyn ng tri. Ngi ta chp
nhn n khng phi d dng. T tng a phng ho, a dng ho trong
quan h i ngoi n vi ta hi chm nhng cha mun.
Theo hng , ta nghin cu v m t tn cng ngoi giao thng 68.87 vi c im:
- Khng tn cng v ni dung gii php nh mi khi, m tn cng v c
ch gii quyt vn ;
- Thm d tt c cc din n c th a n gii php, tip xc trc tip
hay gin tip tt c cc i phng (Trung Quc, ASEAN, M);
28 Hi K Trn Quang C
- Phi hp tt vi vic Campuchia ra tuyn b v chnh sch ho hp dn

tc.
t tn cng em li nhng kt qu mong mun, lm bc l hai xu
hng i ngc chiu nhau trong hng ng i phng, nhng mu thun
trong hng ng i phng n ra mt cch cng khai gay gt (gia
Trung Quc vi ASEAN, M, Sihanouk; trong ni b ASEAN, trong ni
b 3 phi Campuchia Dn ch).
Trong xu th i thoi ang c y mnh gia X M, thng co
29.7.87 ca cuc gp gia Vit Nam (Nguyn C Thch) v Innxia
(Mochtar), i din cho hai nhm nc ng Dng v ASEAN, tho
thun dng hnh thc t chc cocktail party hp vi cc bn
Campuchia bn vn Campuchia gn vi vn ng Nam , vic Vit
Nam cng b t rt qun 1987 c mi quan st vin nc ngoi lm
chuyn ng tnh hnh. M c c phi vin ca tng thng n Vit Nam,
Sihanouk tuyn b tm thi chc ch tch Campuchia Dn ch v sn sng
gp Hunxen.
Ngy 20.5.88, BCT ra ngh quyt 13 ch trng gii quyt vn
Campuchia trc nm 1990 v phn u bnh thng ho quan h vi
Trung Quc. Ngh quyt ni r: Phn u bnh thng ho quan h vi
Trung Quc l mt qu trnh gay go, phc tp, i hi c thi gian. Sau khi
bnh thng ho, quan h hai nc kh tr li ngay nh nhng nm 50, 60.
Cuc u tranh tip tc di nhiu hnh thc khc, khng nh tnh trng
i u nh hin nay chng ta phi lun cnh gic, chun b tt v mi
mt khi bc vo cuc u tranh mi, lm tht bi mi m mu v th
on xu hng lm suy yu ta, din bin hon bnh, chia r, ph hoi ni
b, chia r 3 nc Vit nam, Lo, Campuchia Cn phng nga, khc
phc nhng t tng lch lc, ch thy gii hn Trung Quc l b quyn,
khng thy Trung Quc l XHCN; hoc ch thy Trung Quc l XHCN m
khng thy b quyn, bnh trng. i vi Lo v Campuchia, ngh quyt
nu r: Vic Lo v Campuchia s i ln XHCN hay pht trin theo con
ng dn tc, dn ch nhn dn l do ng v nhn dn hai nc
quyt nh, ph hp vi iu kin thc t v nguyn vng ca nhn dn
nc
Tt c nhng ng thi to ra kh nng thc t ph v b tc v vn
Campuchia ko di hn 8 nm qua. Trung Quc buc phi tnh ton
li, h khng cn kh nng khng ch ASEAN cng nh Sihanouk na. V
pha cc nc ASEAN, iu khin h lo ngi Vit Nam nht trong vn
Campuchia l vic Vit Nam a qun sang Campuchia nay ang c d
b vi vic Vit Nam tuyn b rt qun khi Campuchia. Cc din n
29 Hi K Trn Quang C
mi v vn Campuchia c m ra khin cho sc p ca Trung Quc

i vi Vit Nam b hn ch li.
Trong ho hon gia ba nc ln, vai tr Trung Quc lc ny vn lp nht,
ho hon X M pht trin mnh nht. X M tho thun gii quyt
vn Afghanistan l mt vn chu m khng c vai tr ca Trung
Quc. Trung Quc lo ngi vi ci , X M ri s gii quyt cc vn
chu khc nh vn Campuchia m cng khng c vai tr Trung
Quc. Trung Quc mun gi vai tr mt trong ba nc ln gii quyt vn
Campuchia. Nh th s li cho Trung Quc hn l vn
Campuchia c gii quyt gia ngi Campuchia vi nhau, gia ASEAN
ng Dng, hay gia Trung Quc Vit Nam. V vy Trung Quc
chng li tho thun Vit Nam Innxia 29.7.87 thnh ph H Ch
Minh, ra sc ph din n Hunxen Sihanouk, i Vit Nam m phn vi
Sihanouk, h tr Thi Lan gy xung t bin gii Thi Lo, gy ra xung
t vi hi qun ta Trng Sa (3-4.88). Trong tnh hnh , Vit Nam v
CHND Campuchia cng b t rt qun tnh nguyn Vit Nam ln th
7 khi Campuchia trong nm 1988. y l t rt qun ln nht t khi ta
bt u rt qun nm 1982. Vic ny lm tng thm kh khn lng tng
cho Trung Quc v d lun quc t li bt u tp trung hng v vn
x l bn dit chng Polpot, ng thi lm tng s thc bch sm c mt
gii php chnh tr cho vn Campuchia trc khi Vit Nam rt ht qun
vo nm 1990 nh tuyn b.
Chng 7
TRUNG QUC UN MNH THCH NGHI VI TH CC
Ngy 6.12.88, sau chuyn i Lin X ca ngoi trng Trung Quc Tin
K Tham, Lin X thng bo li cho ta l cc pht biu ca Tin v
vn Campuchia c thay i chng no, chng t Bc Kinh ang dn
dn nhn thc thy vic t gii php cho vn Campuchia theo kch bn
ca Trung Quc l khng thc t v Trung Quc ang t b ng li ko
di cuc xung t. V gii php, Trung Quc ng vi Lin X l vic
rt qun Vit Nam l mt b phn trong gii php; v cc vn ni b
ca Campuchia, Trung Quc cho rng phi c gii quyt bi bn thn
nhn dn Campuchia trn c s ho hp dn tc, khng c s can thip t
bn ngoi. Song Trung Quc vn nhc li lp trng c v vic lp chnh
ph lin hip lm thi 4 bn do Sihanouk ng u, gim dn i n gii
tn qun i ca c 4 bn Campuchia; thc cht l xo nguyn trng
Campuchia.
Ngy 24.12.88, tr li th ngy 15.12 ca B trng ngoi giao ta, pha
Trung Quc mi mt th trng ngoi giao Vit Nam ti Bc Kinh trao
30 Hi K Trn Quang C
i kin gia th trng ngoi giao hai nc chun b cho cuc gp cp

ngoi trng Trung-Vit. Sau 10 nm i u gay gt v sau 8 nm mt
mc t chi m phn vi ta, y l ln u Trung Quc nhn m phn
vi Vit Nam v vn Campuchia v v bnh thng ho quan h hai
nc, thc hin bc chuyn sch lc ng Nam phc v cho vic
chuyn chin lc chung ca Trung Quc trn th gii v trong quan h
vi X, M. S iu chnh chin lc ny c xc nh ti Hi ngh
B Chnh tr ng Cng sn Trung Quc Bc i H thng 9 nm 1988,
v c cng khai ho ti Quc hi Trung Quc thng 3.89. S iu chnh
chin lc ln ny din ra trong tnh hnh th gii cng nh tnh hnh ng
Nam v Campuchia c nhng thay i to ln, c bit t nm 1987.
Quan h X M t nm 1987 c ci thin nhiu, hnh thnh th hai
cc gii quyt cng vic th gii v c chu . Trung Quc khng cn li
dng c mu thun X M nh trc; ng thi quan h Trung X
ci thin chm so vi quan h M X, lm cho v tr ca Trung Quc b
yu trong quan h gia ba nc ln. Mt khc vic X M gim cam kt
qun s bn ngoi thc y xu th c lp ca cc nc khc, lm
tng xu hng hp tc khu vc gii quyt cc vn khu vc. Quan h
gia cc nc ng Nam t 1987 t tnh trng i u chuyn tng
bc sang va hp tc va u tranh trong cng tn ti ho bnh. Cc cuc
hp JIM 1 v JIM 2 gii quyt c mt quc t ca vn Campuchia
v to khun kh hp tc gia hai nhm nc ng Nam gii quyt
cc vn khu vc. c bit chnh quyn Chatichai Thi Lan lc ny
quyt tm tch khi chnh sch i u ca Trung Quc ng Nam ,
thc hin chnh sch bin ng Dng t chin trng thnh th trng.
Trong tnh hnh , vic Trung Quc tip tc chnh sch gy cng thng
trn b v trn bin khu vc ny ch lm tng mi lo ngi i vi nguy c
b quyn ca Trung Quc.
Vi vic qun Vit Nam rt ba phn t v s rt ht vo thng 9.89, ct
li ca vn Campuchia khng cn l vn rt qun Vit Nam na m
tr thnh vn lm sao loi tr ch dit chng Polpot. Nhng bin i
to ln ny buc Trung Quc phi chuyn t ch ko di m phn v bnh
thng ho quan h vi Lin X li dng mu thun X M v tranh
th vn v k thut ca M sang xc tin bnh thng ho ton din quan
h vi Lin X, gi cn bng gia quan h ca h vi X v vi M, ng
thi tng bc ci thin quan h vi cc nc lng ging to iu kin
quc t thun li cho vic ci thin th ca Trung Quc trn th gii v
chu .
Thng 1.89, ta ni li m phn vi Trung Quc c gng bnh thng
ho quan h vi Trung Quc ng thi khng nh thi ng h Nh
nc Campuchia gi vng thnh qu cch mng.
31 Hi K Trn Quang C
Ngy 5.1.89, TBT Nguyn Vn Linh dn u on i biu cp cao ca

Vit Nam sang Phnom Penh d l k nim 10 nm thnh lp Cng ho
Nhn dn Campuchia. Ngay chiu hm (16 gi) TBT Nguyn Vn Linh
c cuc hi m vi Heng Somrin ti Hong Cung. Heng Somrin thng
bo: B Chnh tr (Campuchia) nht tr s tip tc tn cng ngoi giao
trn c s rt qun Vit Nam ng thi vi vic ngn chn vin tr qun
s nc ngoi gip bn Khmer i ch, chm dt mi s can thip vo
cch mng Campuchia to iu kin thun li cho ho m Vit Nam
Trung Quc, Lin X Trung Quc, y mnh thng thuyt Campuchia
Thi Lan. Chng ta phi c mt lch rt qun mi, trong nu c mt
gii php chnh tr, ta s tuyn b rt ht qun Vit Nam khng chm qu
thng 9.89. Nu Vit Nam ng , s tuyn b trong din vn ca ti v
ca ng ch ngy mai. Nguyn Vn Linh tn thnh v ngh thng bo
li cho Lin X v Lo bit. Ngay chiu ti hm anh Linh bo ti
sa li bi din vn ca anh theo nh hai bn tho thun.
Sng 6.1.89, trong bui mt tinh long trng, TBT Heng Somrin tuyn b:
Campuchia v Vit Nam tho thun l nu c gii php chnh tr th
qun Vit Nam s rt ht, chm nht l vo thng 9.90. TBT Nguyn Vn
Linh cng tuyn b: Vit Nam hon ton nht tr vi Campuchia s rt
ton b qun Vit Nam cn li vo cui thng 9.90. Vic rt ht qun phi
song song vi vic chm dt vin tr ca nc ngoi, chm dt vic s
dng lnh th nc ngoi chng Campuchia, tin hnh di s kim sot
quc t.
Qua nhng cuc trao i gia ta vi bn, l mt thnh vin trong on Vit
Nam, ti d cm chng no nhng kh khn khi i su vo gii php.
Lnh o Campuchia c phn qu t tin, mun ta hon ton ng h bn n
c; cn ta li thin v gii quyt vn Campuchia mt cch thun li cho
ci thin quan h Vit-Trung.
Trong na u nm 1989, c hai vng m phn cp th trng ngoi
giao gia ta vi Trung Quc (inh Nho Lim v Lu Thut Khanh) ti Bc
Kinh. Vng u (16-19.1.89). Trung Quc ch trao i lt qua v quan h
hai nc ri tp trung m phn vn Campuchia. Hai bn tho thun
tng i nhanh my vn v mt quc t ca gii php Campuchia (rt
qun Vit Nam, gim st quc t, chm dt vin tr qun s, tng tuyn
c). Hai bn ng thc y cc bn Campuchia thng lng sm t
gii php v Campuchia, Trung Quc cho l mt quc t c bn xong,
mun ta tho thun hng gii quyt mt ni b ca gii php Campuchia,
ch yu l vn chnh quyn v vn qun i ca cc bn Campuchia
trong thi k qu (thi gian ngng bn cho n tng tuyn c), cho rng
c tho thun v t kt qu v 2 vn ny th mi c gii php, nu
32 Hi K Trn Quang C
khng th mt quc t c tho thun cng khng gii quyt c, v kh

bn quan h hai nc. Lp trng ca ta l cc vn ni b Campuchia
phi do cc bn Campuchia gii quyt. ng ch l Tin K Tham khi
tip inh Nho Lim c ni: 4 nc Trung Quc, Lin X, Vit Nam, Thi
Lan l nhng nc c lin quan trc tip, c trch nhim v vn
Campuchia, cn tho thun vi nhau v chnh quyn lm thi 4 bn
Campuchia trong thi k qu th mi gii quyt c vn
Campuchia. H ni bn vi Lin X v Lin X nht tr nguyn tc
ny.
Ngy 11.2.89, BCT hp bn n u tranh v vn Campuchia theo
hng:
Tch v gii quyt tng bc mt quc t v mt ni b ca vn
Campuchia;
gn vic gii quyt vn Campuchia vi yu cu kin lp ho bnh
ng Nam ;
trin khai cc din n: VitTrung (vng 2), JIM 2, 4 bn Campuchia,
ThiSOC, VitThi, VitM.
Trn tinh thn , ngy 15.2.89, ti cng my cn b CP87 bay i Jakarta
hp Nhm lm vic [1] chun b cho cuc hp JIM 2 (19-21.2.89) vi
thnh phn cng nh JIM 1 (cc bn Campuchia, Vit Nam, Lo v 6 nc
ASEAN). Hi ngh khng nh li kt qu t c nm trc JIM 1 (2528.7.88) v nht tr l vn Campuchia phi c gii quyt bng mt
gii php chnh tr, gp phn vo vic thit lp khu vc ho bnh n nh
ng Nam . Mc tiu cui cng l xy dng mt nc Campuchia c
lp, c ch quyn, ho bnh, trung lp v khng lin kt trn c s quyn t
quyt v ho hp dn tc. Hi ngh nht tr cn triu tp Hi ngh quc t
v Campuchia bn v i n mt gii php chnh tr ton din, cng
bng v hp l cho vn Campuchia.
Ngy 14.3.89 BCT hp quyt nh rt ht qun khi Campuchia vo cui
thng 9.89 v thc y din n Hunxen Sihanouk.
Sang vng 2 m phn Vit-Trung (8-10.5.89) vn ti Bc Kinh, cuc m
phn vp ngay vo hai tng ln: vn dit chng v vic x l cc vn
ni b Campuchia (lp chnh ph lin hip lm thi 4 bn do Sihanouk
ng u, ng kt v gim qun i ca 4 bn Campuchia). m phn kt
thc m khng i n kt qu g. Pha Trung Quc ngh tm thi cha
tnh n m phn vng 3. Tin K Tham ni vi inh Nho Lim ri sau
cng b: bnh thng ho quan h hai nc ch c th thc hin sau
khi vn Campuchia c gii quyt, khng phi l trc . Sau
ny Trung Quc ni toc ra rng: Vit Nam khng nhng phi rt ht
33 Hi K Trn Quang C
qun ra khi Campuchia m cn c trch nhim gii quyt nhng hu qu

ca vic Vit Nam a qun vo Campuchia, c th l xo chnh quyn v
qun i CHND Campuchia c hnh thnh sau khi qun Vit Nam
vo PhnomPenh nh ui bn Polpot.
Vic Trung Quc ni li m phn vi Vit Nam lc ny, m pha Trung
Quc gi l gp g ni b, theo ti, mc ch chnh l biu din cho
th gii thy l Trung Quc nm con ch bi gii quyt vn
Campuchia.
Vit Nam v Trung Quc l hai nc XHCN cng chng m mu
quc xo b CNXH, phi cng chng quc. Trc ht phi pht trin
quan h gia 2 nc. Cc vn khc gii quyt sau
Chng 8
HIP MT CA HI NGH QUC T PARIS V CAMPUCHIA
Hai thng sau, Hi ngh quc t Paris v Campuchia (30.7-30.8.89) c
triu tp. Hi ngh tuy cha gii quyt c vn Campuchia nhng c
th ni m ra giai on kt thc. Sau JIM, y l nh cao ca cc din
n v l cuc hi ngh quc t u tin bn v vn Campuchia. Hi
ngh tin hnh ngoi khun kh ca LHQ tuy c mt De Guellar, Tng th
k LHQ, v b trng ngoi giao 5 nc thnh vin Hi ng Bo An.
Tng Th k LHQ d hi ngh ch vi t cch mt thnh vin ca hi ngh.
Trong hi ngh ny, ln u cc bn Campuchia i ch ngi st cnh
nhau, di mt ci bin ghi tn chung l Campuchia. Ngoi i din ca 4
phi Campuchia: Hunxen (CHND Campuchia), Khiu Samphon (Khmer
), Ranarit (phi Sihanouk), Son Soubert (con Son San), c cc on i
biu ca 17 nc do b trng ngoi giao dn u: Lin X, Trung Quc,
M, Anh, Php, Nht, c, n , Canada, Vit Nam, Lo, Thi Lan,
Innxia, Singapore, Malaysia, Philippin, Brunei. Phong tro Khng Lin
Kt do ngoi trng Zimbawe i din. Ngoi trng Php Roland Dumas
v ngoi trng Innxia Ali Alatas l ng ch tch hi ngh.
Sng 28.7.89, ti cng i b phn on ta ti Paris. on c cc anh L
Mai, ng Nghim Honh, Ng in, H Vn Lu, Trn Huy Chng, L
Cng Phng, Hunh Anh Dng, ch Tn N th Ninh. Thiu tng Phi
Long c B Quc Phng c i tham gia on. Ngy 29.7 anh Nguyn
C Thch n ni. Hi ngh khai mc chiu 30.7. Thnh phn hi ngh tuy
xem nh khng c li cho ta, song ta n hi ngh vi th mnh ca Tuyn
b rt ht qun vo cui thng 9.89 m CHND Campuchia vn t ra vng
vng t tin.
34 Hi K Trn Quang C
Ngay t u Hi ngh vch ra chng trnh phi hp c thng t 30.7

n 30.8.89 v vn rt phc tp m lp trng gii php ca cc bn
li cn kh xa nhau. Sut thi gian hi ngh ni cm ln hai vn ln:
1. Loi tr hay chp nhn bn dit chng Polpot;
2. Duy tr hay xo b nguyn trng chnh tr v qun s Campuchia.
Cuc u tranh din ra gay gt trong sut qu trnh hi ngh. i phng
dng p lc ca 5 nc ln v a s trong hi ngh i p t vic lp
Chnh ph lin hip lm thi 4 bn do Sihanouk ng u v i lp b
my kim sot quc t ca LHQ. Cn pha ta i loi tr bn dit chng
Polpot, i tn trng nguyn tc nc ngoi khng c can thip vo
cng vic ni b Campuchia, tn trng nguyn trng Campuchia c hai
chnh quyn, tn trng quyn ca nhn dn Campuchia t quyt nh ch
chnh tr ca mnh v lp chnh ph ca mnh thng qua tng tuyn c
t do. Pha ta chp nhn vai tr ca LHQ nu LHQ chm dt nhng ngh
quyt thin v, ng h mt bn chng mt bn.
Pht biu ca ta ti phin hp ton th tp trung ln n dit chng Polpot,
khng nh kt lun ca JIM v hai vn then cht (rt qun Vit Nam v
ln n dit chng) v nguyn tc khng can thip vo cng vic ni b
Campuchia, cao v tr ca Nh nc Campuchia. Cc ngoi trng ch
d cc phin hp ton th hi ngh trong 3 ngy u v 2 ngy cui ca hi
ngh, cn phn ln thi gian dnh cho cc bui hp cc u ban: y ban 1
(v kim sot ), u ban 2 (v bo m quy ch), u ban 3 (v ngi t nn
v vn ti thit Campuchia), u ban ad hoc (gm cc bn Campuchia
bn cc vn thuc ni b Campuchia) v u ban Phi hp, c nhim v
tho lun thc cht ni dung ca gii php.
Cng trong thi gian ny, ta tranh th tip xc ring cc on. Ngy 3.8,
th trng ngoi giao Lin X Rogatchev cho bit: ph on Trung Quc
Lu Thut Khanh ni do khng c thi gian nn Tin K Tham khng gp
c ng ch Nguyn C Thch; nhng Tin li ni nu ng ch Trn
Quang C yu cu th c th gp (?). Hm sau Lu Thut Khanh li nhn
qua Rogatchev: Cha thy ng ch C yu cu gp, nu yu cu th s
nhn li. n sng 7.8.89, ta t vn vi pha Trung Quc: Nguyn C
Thch v Trn Quang C ngh gp quyn trng on Trung Quc Lu
Thut Khanh (Tin K Tham v nc) trao i kin. Lu Thut
Khanh nhn li ngay. Cuc gp din ra ti s qun Trung Quc Paris
ngay 4 gi chiu ngy hm . Thi ca Lu t ra nh nhn tuy lp
trng Trung Quc cha c g khc. Lu ni nu Vit Nam ng c
chnh ph lm thi 4 bn Campuchia (tc l c c Khmer nh mt
thnh vin ngang vi 3 bn kia) th vn Campuchia coi nh gii quyt,
35 Hi K Trn Quang C
v thanh minh l Trung Quc khng mun pha 3 phi chim 3/4 chic
bnh, ch cn c s tham gia ca c 4 bn Campuchia, cn chia phn nh
th no l tu h. Nu ch 2 bn, 3 bn th khng thc t v khng chp
nhn c. Lu ngh ta khng dng t dit chng; vn dit chng
l vic ni b Campuchia, do h t gii quyt.
S d Trung Quc n Hi ngh Paris trong khi cha sn sng gii quyt
vn Campuchia l v h ang c gng g th c lp sau s kin Thin
An Mn v trong lc ni b h vn u tranh gay gt v cc vn i ni
v i ngoi. Trung Quc bt chp tnh hnh thc t, a ra i hi rt cao
l xo nguyn trng Campuchia trc tng tuyn c, chia s quyn lc
cho 4 phi, lm suy yu cch mng Campuchia, chia r 3 nc ng
Dng. M, phng Ty, ASEAN mu thun vi Trung Quc v vn
Khmer , nhng thng nht vi Trung Quc trong vic khng chp nhn
nguyn trng Campuchia, v c li ch khng lm xu thm quan h vi
Trung Quc.
Chiu 10.8, tr l ngoi trng M Lambertson cng 4 ngi trong on
M ti phng lm vic ca on ta Trung tm hi ngh Klber, yu cu
gp ti trao i v vn Campuchia. Ti cng anh L Mai tip h
trong 1 ting. H trnh by quan im ca M v vn Campuchia: cn
c gii php ton b, khng nhn gii php b phn; c s chia s quyn
lc tht s cho cc phi Khmer khng cng sn v trao thc quyn cho
Sihanouk, ch khng phi tng trng, mong Vit Nam tc ng
Hunxen mm do hn. V vn dit chng v Khmer , h vn gi li
ni nc i. H ni n trin vng quan h tt gia M v Vit Nam,
nhng khng qun vn MIA. Ngy 11.8.89 anh Thch v nc, n
25.8 mi tr li. Cn c on li, chia nhau i hp cc u ban
Tuy ta c trnh tranh ci vi on Trung Quc trong cc bui hp chung
nh tho thun vi Lu Thut Khanh, nhng trong bui hp u ban 1
(U ban v kim sot quc t) ngy 16.8 bn vn dit chng, sau khi ti
pht biu ln n Khmer , vch ti c dit chng, i biu Trung Quc
phn bc: Vit Nam i kt ti dit chng l che du hnh ng xm
lc, thoi thc trch nhim, vin c chng dit chng a qun tr li
Campuchia; kt ti dit chng th Khmer s khng c tham gia chnh
quyn, s vo rng tip tc nh nhau, do s khng c ho bnh
Campuchia; v ti cho Vit Nam s phi chu trch nhim v thnh
cng hay tht bi ca hi ngh. Ti khng th khng pht biu p li cc
lun iu , khng nh phi gii quyt vn ngn chn dit chng mi
gii quyt c cc vn khc. Ti vch r s tht lch s l nhng nm
1975-1978 l thi gian ch dit chng Polpot honh hnh th Vit Nam
khng c mt Campuchia, lc ch c c vn Trung Quc m thi.
36 Hi K Trn Quang C
Sau pht biu ca ta v vn dit chng, tr Trung Quc v Singapore,

khng cn ai ni ct b t genocide (dit chng). Sihanouk tuyn b
khng cho Khmer i din cho 3 phi, cc u ban u phi ghi nhn v
bn vn dit chng, nhng k i khng dng t dit chng cng phi
tha nhn s tn bo ca Khmer .
Ngy 29.8.89, theo chng trnh nh, cc ngoi trng, tr ngoi
trng M v ngoi trng Trung Quc, tr li Paris hp phin kt thc
hi ngh. Ngy 30.8, sau khi trao i vi hai ng ch tch hi ngh v d
tho tuyn b ca hi ngh quc t, anh Thch ch phng hp n 12 gi
tra, v tnh hnh sc kho phi tr v s qun ngh. Ta bo Ban Th k
hi ngh l th trng Trn Quang C s l quyn trng on Vit Nam
d phin hp cp b trng b mc hi ngh.
Cuc hp hp khng chnh thc cp b trng bt u t khong 14 gi
ko di gn 5 ting. V l hp hp, mi on ch c 2 ngi d, nn ch c
ti v anh L Mai trong phng hp. Cuc hp ny ch yu tranh ci v
iu b sung vo d tho Tuyn b hi ngh ca trng on Canada da
theo ca Trung Quc, mang hm ph nhn kt lun ca JIM v 2 vn
then cht ca gii php. Do cha hiu ht ca i phng, anh
Hunxen pht biu chp thun b sung ny. trnh ch s h ny v
khng i phng c th khai thc s khc nhau gia ta v Campuchia,
ti yu cu ch tch cuc hp ngng cuc hp t pht trao i ring
gia 3 on Vit Nam, Campuchia v Lo. Sau khi phn tch bn thy
c nh nguy him ca i phng trong im b sung ny, ti ngh
c 3 on gp 2 ng ch tch yu cu sa li b sung ny, khng cho
i phng c th li dng cu ch mp m ni l Hi ngh Quc t
Paris ph nhn kt lun ca JIM v chng dit chng.
Sau khi d tho Tuyn b ca Hi ngh c thng qua, mi i vo phin
hp chnh thc b mc Hi ngh sau mt thng lm vic lin tc. Tuyn
b chung ngn gn ca Hi ngh Quc t Paris v Campuchia ghi nhn Hi
ngh ny l mt bc tin c ngha. Hi ngh tm ngng, ku gi cc bn
Campuchia v cc nc c lin quan tip tc c gng i ti mt gii
php ton b.
Kt qu rt hn ch ca Hi ngh phn nh tnh cht v cng phc tp ca
vn Campuchia. Vic Vit Nam rt ht qun vo thng 9.89 v trin
vng Nh nc Campuchia vn ng vng thc p i phng phi c
hi ngh ny, song cha ti mc h phi chp nhn nguyn trng chnh tr
qun s Campuchia. Hi ngh khng thnh cng do nhiu nguyn nhn
nhng nguyn nhn chnh l Trung Quc v i phng mun gii quyt
trn c s xo b Nh nc Campuchia, Mt khc Trung Quc cn hy
37 Hi K Trn Quang C
vng lm thay i c tnh hnh sau khi Vit Nam rt qun. V pha Nh
nc Campuchia, sau chuyn i Thi Lan ngy 25.1.89 ca Hunxen theo
li mi ca Th tng Chatichai v sau nhng ln tip xc vi nhm
Chaovalit t thng 6.88, Bn Campuchia c phn o tng Thi Lan v
nh gi khng ng lc lng ca bn thn mnh nn ti Hi ngh T ln
th 9 thng 7.89 ngay trc Hi ngh Paris, quyt tm n c bng mt
gii php qun s. Lc ny tnh hnh ng u c nhng din bin phc tp
bt u t vic Cng on on kt ln cm quyn Ba Lan.
Ngy 5.10.89, trong khi tr li phng vn bo ch, ti ni v nguyn
nhn khin hi ngh quc t Paris cha thnh cng:
Ngay t nhng ngy u, d lun trong v ngoi Hi ngh u thy vt
cn chnh v duy nht cho kh nng tin trin cu Hi ngh l nhm i
din ca Polpot c s khuyn khch v ph ho ch yu ca mt s nc
v li ch ring t ca h. Cng v cui Hi ngh, iu ny cng thnh s
thc hin nhin.
lp lim trch nhim, h vu khng Vit Nam v Nh nc
Campuchia qu cng rn khin Hi ngh b tc.
Lm sao chng ta c th i n tho thun c trong khi i phng
ngoan c ti mc t mu thun mt cch trng trn trong lp trng cng
nh cc lp lun ca h ? H ni tn trng nguyn tc ch quyn ca nhn
dn Campuchia nhng h li i phi cc nc ngoi tham gia gii
quyt cc vn ni b Campuchia, li p t cho nhn dn Campuchia
phi chp nhn mt chnh ph theo hnh thc h nh ra trc; h ni h
v cng phn i ti c git ngi ca bn Polpot nhng h li i hp
php ho t chc dit chng v i cho chng c chia quyn cai tr t
nc Campuchia.
Cng ng quc t c trch nhim loi tr him ho dit chng ny. c
bit l nhng nc xa nay ln ting do Vit Nam rt qun trong khi
li ln trnh ln n dit chng, th nay n lt h phi c trch nhim
ngn dit chng gy ni chin Campuchia.
V trin vng quan h gia cc nc khu vc vi tin trin ca vn
Campuchia cn tu thuc cc nhn t ch quan cng nh khch quan,
trong c kh nng ca ta chuyn ho cc nhn t khch quan c li hn
cho vic thc hin mc tiu ca ta. Chng hn nh kh nng thc hin
phng chm thm bn bt th trong i ngoi i hi c c mt
nim rng ri hn v bn. Tt nhin m rng vic kt bn khng c ngha
l th tiu u tranh v phi trn c s bo v tt li ch an ninh quc gia
ca ta.
38 Hi K Trn Quang C
Cng nn bit i vi vn dit chng Campuchia, Lin X v li ch

chin lc ca mnh, nn ch trng hu nh khng khc g Trung Quc.
Trong cuc gp anh Nguyn Vn Linh H Ni ti 5.9.89, Heng Somrin
cho bit anh va i ngh Lin X v v k rng:
Trc khi i, ti nu yu cu c gp Gorbachov thng bo tnh hnh
Campuchia v trao i mt s vn , Lin X ng . Nhng khi n Lin
X, ng ch Gorbachov khng gp ti m ng ch u vin d khuyt
B Chnh tr, ph ch tch X Vit ti cao gp. Ti hiu rng v hi ngh
quc t Paris cha c kt qu g nn Gorbachov khng gp ti. Trong khi
gp ti, pha Lin X ni thng l chng ti phi chp nhn lp chnh ph
lin hip 4 bn, cho c Khmer vo v Sihanouk lm ch tch. Chnh
ph v Sihanouk c thc quyn. Lin X gii thch l trong Khmer
ch c Polpot v vi ngi theo Polpot l xu thi, cn li th Phnom Penh
nn chp nhn cho h tham gia chnh ph. Lp trng ny ca Lin X,
chng ti khng ng .
Vy l n lc ny c Lin X ln Trung Quc v li ch ca mnh cng
nht tr trong hnh ng dng sc p nc ln can thip vo cng vic ni
b, xm phm ch quyn ca Campuchia.
Chng 9
NG TIU BNH TIP KAYSONE PHOMVIHAN NI VI
VIT NAM
Nhng bin ng ln trong tnh hnh th gii bn ngoi lc ny tc ng
mnh m ti suy ngh ca lnh o ta v phng hng chin lc i
ngoi. Cuc khng hong chnh tr ti nhiu nc theo ch XHCN
bng n t nm 1989 v ang c chiu hng lan rng ra. Thng 6.89 xy
ra v Thin An Mn Trung Quc. Cng trong nm 1989, ch XHCN
cc nc ng u nh CHDC c, Ba Lan, Rumani, Hung, Tip, Ba
Lan u sp . u thng 10.89, TBT Nguyn Vn Linh i d k nim
40 nm Quc khnh CHDC c, khi v n H Ni th bc tng Berlin
, Honecker b lt. Lnh t Rumani Ceaucescu, ngi m khi Berlin anh
Linh xem ra tm u hp trong vic bn chuyn tm huyt cu vn s
nghip XHCN th gii ang lm nguy, va chn t chn ro v n
Bucarest th b truy bt. Vi t duy mi ca Gorbachov, tnh hnh Lin
X ngy cng tr nn ln xn.
Trc tnh hnh y, trong ni b lnh o ta ny sinh nhng kin khc
bit trong nhn nh v s kin Thin An Mn cng nh v nhng bin i
dn dp ti cc nc XHCN ng u v Lin X. Ni ln l kin nhn
mnh mt XHCN ca Trung Quc, phi bng mi gi bt tay ngay vi
Trung Quc bo v ch ngha x hi, chng M v cc th lc
39 Hi K Trn Quang C
quc khc. Chnh iu to nn bc ngot kh t ngt trong thi

ca ta i vi Trung Quc. Suy ngh n gin ca ta l khng c l g Vit
Nam li ngng nghnh vi Trung Quc trong khi Lin X bnh thng
ho quan h vi Trung Quc t thng 5.89. Lo cng tho thun trao i
i s tr li vi Trung Quc v bnh thng ho quan h gia hai nc,
nh du bng cuc i thm chnh thc Trung Quc ca Kayson
Phomvihan, TBT ng NDCM Lo, thng 10.89.
Chnh l thng qua cuc ni chuyn vi Kayson ngy 7.10.89 Bc Kinh
m ng Tiu Bnh bc l r phn no nhng tnh ton su xa ca mnh
i vi Vit Nam: phn ho Vit -Lo, Vit Campuchia, Vit X v
phn ho c ni b Vit Nam. ng ni vi Kayson rng: Vit Nam c
biu hin chng Trung Quc t khi H Ch Minh cn sng; rng sau khi
thng M, L Dun tr mt chng Trung Quc, xm lc Campuchia, Vit
Nam i theo Lin X, a qun vo Campuchia, nn mi c chuyn Trung
Quc nh Vit Nam. Lc u Trung Quc cho l v Brejnev xi gic nn
Vit Nam xm lc Campuchia, nhng chnh l do Vit Nam c lp
Lin bang ng Dng, khng mun Lo, Campuchia c lp. Vit Nam
chng Trung Quc v Trung Quc l tr ngi cho vic lp Lin bang ng
Dng Trong khi khng tic li ph phn L Dun, ng ht li ca
ngi Nguyn Vn Linh. ng k li khi lm TBT ng Cng sn Trung
Quc, nm 1963, t chc a Nguyn Vn Linh t min Nam sang
Hng Kng i Bc Kinh gp nhau, khen anh Linh l ngi tt, sng
sut v c ti; nh Kayson chuyn li hi thm anh Linh; khuyn Nguyn
Vn Linh nn gii quyt dt khot vn Campuchia, nu lm c vic
ny th s khi phc c uy tn ca Vit Nam. Cho y l vic Vit Nam
phi lm, v nhng g Vit Nam ang lm l sai lm; mong mun bnh
thng ho quan h vi Vit Nam trc khi ng ta ngh hu V iu
kin bnh thng ho quan h Trung Vit, ng nhn mnh Vit Nam
phi rt ht qun, rt trit , rt tht s khi Campuchia th s c bnh
thng ho quan h (tuy lc ta kt thc t rt qun cui cng khi
Campuchia t ngy 26.9.89).
Theo thng bo ca i s Lo ti Trung Quc, trong 70 pht ni chuyn
vi Kayson, ng ni v Vit Nam v quan h Trung Vit ti 60 pht.
Ngy 21.10.89 BCT ta hp nhn nh v pht biu ca ng Tiu
Bnh khi tip Kayson cuc hp i n kt lun l: trong lc Trung Quc
ang cn gng vi ta, ta cn c thi kin tr v tho ng, khng cay c,
khng chc tc nhng cng khng t ra nhn qu. Cn tip tc thc hin
ng li i hi VI v Ngh quyt 13 ca BCT, cn thy c mt XHCN
v mt b quyn nc ln ca Trung Quc. Trong khi c ko Trung Quc,
40 Hi K Trn Quang C
ta cn ng thi hot ng trn nhiu hng; cng c kt cht ch vi Lo;

phn ho M, phng Ty, ASEAN vi Trung Quc.
Theo phng hng , ngy 6.11.89, anh Thch chuyn qua i s
Trung Quc thng ip ming ca TBT Nguyn Vn Linh gi ng Tiu
Bnh, ng mong sm c bnh thng ho quan h gia Vit Nam v
Trung Quc. Ba tun sau, anh Thch li gi th cho Tin K Tham nhc
li thng ip ngy 6/11 v ngh pha Vit Nam sn sng gp li pha
Trung Quc cp b trng hoc th trng ngoi giao ti H Ni hoc
Bc Kinh trong thng 12.89. Nhng Trung Quc khng tr li thng ip
ca TBT ta ln th ca anh Thch.
Mi n ngy 12.12.89, i s Trung Quc mi gp anh Thch chuyn
thng ip ming ca Trung Quc tr li TBT Nguyn Vn Linh, vn t
iu kin cho vic ni li m phn vi ta: ng ch ng Tiu Bnh v
cc lnh o khc ca Trung Quc chn thnh mong mun sm bnh
thng ho quan h Trung Vit. Vn Campuchia l nguyn nhn ch
yu lm cho quan h hai nc xu i n nay cha c ci thin. Vic
khi phc quan h hu ngh gia hai nc cha c th ci thin nu b qua
vn Campuchia. ng ch ng Tiu Bnh c nu ra l vic Vit Nam
rt qun sch s, trit v vic Campuchia lp Chnh ph Lin hip Lm
thi 4 bn do Sihanouk ng u l hai vn ht nhn thit thc cn ng
thi gii quyt. Pha Trung Quc sn sng suy xt ngh ca Vit Nam v
vic m vng thng lng mi cp th trng nu Vit Nam chp
nhnmt c ch gim st quc t do LHQ ch tr c 4 bn Campuchia tham
gia kim chng vic rt qun Vit Nam v lp chnh ph 4 bn do
Sihanouk ng u trong thi k qu .
Ngy 11.11.89, BCT hp bn v thng qua n u tranh ngoi giao v
vn Campuchia. Trn c s nh gi tnh hnh qun s, chnh tr trn
chin trng v xu th chung trn th gii, ta ch trng cn phn u t
mt gii php chnh tr v vn Campuchia. ra 4 phng n v c
quan quyn lc Campuchia trc tng tuyn c. Phng n thp nht l
gi nguyn b my ca hai chnh ph ang tn ti, lp chnh ph lin hip
hai bn trung ng t chc tng tuyn c v thc hin nhng iu
tho thun.
Ngy 2.12.89, anh Thch sang bn vi BCT Campuchia, phn tch chin
tranh Campuchia l mt cuc ni chin, Vit Nam khng th a qun
tr li (4 ngy sau khi Vit Nam rt qun t cui, lc lng Son San
nh chim Thmar Ponk; ngy 22.10.89, Khmer nh chim Pailin v
uy hip th x Battambang, theo yu cu ca Bn, ta phi a lc lng c
bit ln gip), ni k v tnh cht quc t ca vn Campuchia v xu th
41 Hi K Trn Quang C
trn th gii. Bn vi Bn cn u tranh t mt gii php chnh tr

ginh git thng li tng bc. BCT Bn hon ton nht tr v thy cn s
dng vai tr LHQ nh sng kin ca Ngoi trng c G. Evans ngy
24.11.89.
Cuc hp BCT ta ngy 6.12.89 bn v sng kin ca c v nht tr v
vic s dng vai tr LHQ. Sau khi trao i, BCT Campuchia hon ton
ng vi kin ca BCT ta. T ngy 10-25.1.90, Bn triu tp Hi ngh
T 10 bn i vo gii php chnh tr. Ngy 18.1.90, quc hi
Campuchia thng qua vic LHQ t chc tng tuyn c, u quyn cho
Hunxen m phn v vn ny.
Vic ta v Bn Campuchia chp nhn s dng vai tr LHQ v xem xt
sng kin ca c gii quyt vn phn chia quyn lc b b tc Hi
ngh quc t Paris thc y mnh m cc din n bn v vn
Campuchia: cuc hp IMC Jakarta ngy 26.3.90, cc cuc hp P5, cuc
hp Hunxen-Sihanouk vng 6 Bangkok ngy 22.2.90
T 26.2 n 1.3.90 ti th Innxia hp Hi ngh khng chnh thc
v Campuchia (IMC) [1]. D hp ngoi cc bn Campuchia, Vit Nam,
Lo v 6 nc ASEAN (nh hp JIM), cn c thm i din Tng Th k
LHQ, Php v c. Hi ngh khng ra c tuyn b chung v Khmer
dng quyn ph quyt.
Tht bi ca Mt trn Gii phng Sandino trong cuc tng tuyn c
Nicaragua ngy 25.2.90 v tht bi ca cuc hp IMC v vn
Campuchia Jakarta ngy 28.2.90 tc ng mnh vo lnh o ta v
phng hng gii quyt vn Campuchia.
Ngy 8.3.90, c vn L c Th cho gi ti v anh inh Nho Lim n
nh ring s 4 Nguyn Cnh Chn ni my kin v vn Campuchia:
Cn c chuyn hng chin lc trong u tranh v vn Campuchia.
Phi gii quyt vi Trung Quc, nu khng th khng gii quyt c vn
Campuchia. Khng th gt Khmer . Cn mm do v vn dit
chng, c th ni khng tr li chnh sch sai lm trong qu kh.
Khng chp nhn LHQ t chc tng tuyn c. Cn nu phng n lp
chnh ph lin hip lm thi hai bn bn phi t chc tng tuyn c
Campuchia. Phi gii quyt mt bc c bn vn Campuchia trc i
hi VII khai thng nhng vn khc.
Hai hm sau anh li ni vi Nguyn C Thch nhng . S vic ny
khin ti suy ngh: ti sao li thay i phng hng i sch trc khi i
hi ng hp ? Ti sao li ch ni vi anh Thch sau khi ni vi chng
ti ?
42 Hi K Trn Quang C
T ngy 8-20.3.90, Heng Somrin ngh H ni, c dp gp g TBT

Nguyn Vn Linh, C vn L c Th, C vn Phm Vn ng, L c
Anh trao i v tnh hnh Lin X ng u, Nicaragua v tt nhin v tnh
hnh Campuchia. TBT Nguyn Vn Linh v L c Anh ni cn phi cnh
gic vi LHQ, khng th LHQ t chc tng tuyn c Campuchia. T
y Bn Campuchia chuyn sang phng n SNC [2] t chc tng tuyn
c, khng tn thnh LHQ t chc tng tuyn c na. Sau ny, ngy
11.8.90, khi nhc li vn ny, Hunxen than phin vi anh Ng in, i
s ta PhnomPenh: Khi anh Heng Somrin i ngh H ni, ng ch
Nguyn Vn Linh v ng ch L c Anh gp anh Heng Somrin t lo
ngi v vic s dng vai tr LHQ. Anh Heng Somrin v ni li ci ny. Ti
c ni l giao cho LHQ c mt phc tp nhng giao cho SNC phc tp hn
v n c h thng, ngi nhiu m ta cn phi lo i ph vi c LHQ na.
Ci ny lm ti rt kh. Quyt nh ca hai ng ch TBT lm ti rt kh.
Khng nn c kin khc nhau gia TBT v Th tng. Ti phi lm
theo kin nht tr Vic s dng vai tr LHQ hay SNC l b phn quan
trng ca quyt nh chin lc c i vo gii php chnh tr hay khng.
Dng SNC rt phc tp. Campuchia khng ngi v kh nng tham gia
cc u ban ca SNC i ph vi bn kia. Hunxen cn cho bit ngy
20-21.5.90, khi 3 TBT Vit Nam, Lo, Campuchia gp nhau ti H ni
nhn dp 100 nm ngy sinh H Ch tch, bn vic khng LHQ t chc
tng tuyn c Campuchia, TBT ng Lo Kayson bn khon iu ny v
ni: Ta nhn ri ta li thi. Ta tro cao ri, nu tut xung d ng au.
n ngy 3.4.90, Trung Quc t nhin li biu th hoan nghnh vic th
trng inh Nho Lim n Bc Kinh kim tra s qun v cng b tin
Trung Quc s m phn vi th trng ngoi giao Vit Nam v vn
Campuchia.
Lc ny CP 87 gii th. Cc thnh vin thng trc ca CP 87 u
c b nhim i nhn cc trng trch nc ngoi. Anh ng Nghim
Honh nhn quyt nh i i s Trung Quc. Anh Trn Xun Mn
nhn chc i s Angiri. Anh Nguyn Phng V trn ng i nhn
chc i s Philipin, cht trong tai nn my bay trn bu tri Thi
Lan . Thay vo , B Ngoi Giao lp Nhm ad hoc v gii php
Campuchia vi nhim v c th hn v vn Campuchia n lc gii
quyt. Nhm vn do ti ph trch, c cc anh Trn Huy Chng, L Cng
Phng, Hunh Anh Dng, Nguyn Can tham gia.
Nhm nghin cu gii php Campuchia chng ti nhn nh c my l do
khin Trung Quc mm mng hn trong thi i vi Vit Nam v
vn Campuchia:
43 Hi K Trn Quang C
- Quan h M X ang c chuyn ng mnh. Ch trong vng 6 thng, t

thng 12.89 n thng 5.90, c 2 cuc gp cp cao X M. Trong khi
quan h ca Trung Quc vi M v cc nc phng Ty chm khi
phc sau v Thin An Mn.
- Gia Trung Quc vi M, ASEAN, phng Ty ang ny sinh nhng
mu thun mi v vn Campuchia, ch yu trong vn i x vi
Khmer . Trong cc cuc hp 5 nc thng trc Hi ng Bo An
thng 2 v thng 3.90, Trung Quc th b c lp buc phi c nhn
nhng v phi chp nhn vai tr ln ca LHQ.
- m phn Sihanouk Hunxen c tin trin. Ngy 9.4.90 Sihanouk c
phn nhng b khi a ra 9 im gii php, nhn lp Hi ng Dn tc
Ti cao (SNC) gm s i din bng nhau ca hai chnh ph, 6 ca Chnh
ph PhnomPenh v 6 ca Chnh ph Campuchia Dn ch nh Hunxen
ngh; khng i gii tn Nh nc Campuchia (SOC), tuy i thc
quyn cai qun Campuchia trong thi k qu phi l c cu quyn lc
ca LHQ.
Ngy 10.4.90, BCT hp bn phng hng thc y gii php chnh tr
vn Campuchia. n u tranh sch lc v vn Campuchia do B
Ngoi Giao d tho: dng cng thc LHQ ni v vn dit chng v cho
Khmer vo chnh ph lin hip Campuchia, nhn vai tr Sihanouk.
BCT thy khng nn giao cho LHQ t chc tng tuyn c m nn tr li
phng n 4 m BCT thng qua ngy 6.12.89 (lp chnh ph lin hip
t chc tng tuyn c.) i a s BCT ng . Cc ng ch Nguyn Vn
Linh, L c Anh, o Duy Tng, ng S Nguyn cn nhn vo m mu
ca quc M sau cuc khng hong chnh tr ng u. TBT c
kin: Vit Nam v Trung Quc l hai nc XHCN cng chng m mu
quc xo b CNXH, phi cng chng quc. Trc ht phi pht trin
quan h gia 2 nc. Cc vn khc gii quyt sau mt Campuchia
thn thin vi Trung quc, thn thin vi Vit Nam l tt nht. Trn c s
im ng ny m gii quyt vn Campuchia c li cho Campuchia
Phng n 4 l tt. Khng LHQ nhng tay vo v LHQ l M, Thi lan
l M.
Ring Nguyn C Thch ni r quan im ca B Ngoi giao l cn tranh
th Trung Quc, song ng thi phi chun b c 3 kh nng v thi ca
Trung Quc.
kh nng 1: Trung Quc cng ta bo v ch ngha x hi;
kh nng 2: Trung Quc cu kt vi M chng ta nh trc;
kh nng 3: Trung Quc va bnh thng ho quan h vi ta, va tranh th
M, phng Ty l chnh.
44 Hi K Trn Quang C
Lc ti c cm gic nhiu u vin BCT khng tn thnh quan im ny

v c nh hng cng Trung Quc bo v ch ngha x hi chng
quc.
Ngy 16.4.90, thc hin quyt nh ca B Chnh tr theo hng sm lm
lnh vi Bc Kinh, anh Nguyn C Thch i PhnomPenh gp 4 ngi ch
cht trong BCT Campuchia: Heng Somrin, Chia Xim, Hunxen v Sor
Kheng c thuyt phc bn nn tnh ti bc sch lc v vn dit
chng v khng gt Khmer . Nhng Bn Campuchia khng ng v t
ra mun gi ng li c lp trong vic gii quyt vn Campuchia,
khng mun ta m phn vi Trung Quc v cc vn ni b ca
Campuchia. Bn t ra rt gng v vn dit chng, ni nu b ta s khng
cn v kh g chng li cc lun iu ca i phng vu co Vit Nam
xm lc Campuchia, chnh quyn Phnom Penh do Vit Nam dng ln.
Hn na chnh lc ny phng Ty li ang khi ln vn ln n dit
chng.
Phi nhn rng ta khuyn bn Campuchia i vo gii php (t nm
1987), vic ta thuyt phc Bn chp nhn vai tr ca LHQ (thng 12.89)
ri li bo Bn bc vai tr ca LHQ (thng 3.90), khuyn Campuchia i
vo phng n 4 (lp chnh ph lin hip 2 bn) (thng 4.90) gy nghi
ng trong lnh o Campuchia i vi Vit Nam. Vic lnh o
Campuchia khng chp nhn gi ca BCT ta trong cuc hi m ngy
17.4.90 nh du bc ngot mi trong quan h Vit Nam-Campuchia sau
khi Vit Nam rt ht qun khi Campuchia.
Ngy 2.5.90 di danh ngha i kim tra s qun, anh inh Nho Lim
n Bc Kinh c cuc trao i kin khng chnh thc vi Trung
Quc. Ln ny i tc khng phi th trng Lu Thut Khanh m l tr
l b trng T n Tn. Ph t cho anh Lim l anh ng Nghim
Honh, lc ny l i s Vit Nam Trung Quc t thng 2.90. Cuc
m phn c vi tin trin nho nh.
Ni dung cuc trao i kin ch yu v vn Campuchia. Ta t ra mm
do hn, ni c th trao i kin v mt gii php ton b, nhng khng
th quyt nh v cc vn ni b Campuchia. T nhc li li ng Tiu
Bnh: gii quyt vn Campuchia cn phi thc hin 3 im: mt l,
Vit Nam thc s rt qun, rt sach s, trit , l tin cho vic
gii quyt vn Campuchia; hai l, sau khi Vit nam rt qun, 4 bn
Campuchia cn thc hin lin hip; ba l, chnh ph lin hip phi do
hong thn Sihanouk ng u, Polpot khng c m Hunxen cng
khng c. Nu nhng vn trn c gii quyt th c th ni l chng
ta kt thc qu kh, tip s m ra tng lai.
45 Hi K Trn Quang C
Ln ny pha Trung Quc i vo nhng vn thun tu ni b ca

Campuchia, i ta m phn v phm vi quyn lc ca SNC v v vic x
l qun i 4 bn Campuchia. V vn chnh quyn Campuchia trong
thi k qu (t khi Vit Nam rt ht qun n khi tng tuyn c), T
ni Trung Quc thy tt nht l thnh lp mt chnh ph lin hip 4 bn
gi l Hi ng Dn tc Ti cao cng c bng khng th phi chn
phng n giao quyn cho LHQ. Chnh quyn thi k qu ny phi bao
gm c 4 bn Campuchia (vi hm Khmer c chnh thc coi l mt
bn tham chnh) mi th hin c tinh thn ho gii dn tc. Nu cc
ng ch thy ni 4 bn c kh khn th ni l cc bn Campuchia cng
c. Khng gt mt bn no, khng bn no nm c quyn. Trong bui
lm vic vi anh ng Nghim Honh sng 4.5.90, V ph Trng Thanh
cng nhc li ny: Hi ng ny bao gm i din ca 2 chnh ph, 4 bn
hay cc bn Campuchia u c. T ni: Nu so snh gia phng n
chnh ph lin hip lm thi do Trung Quc ra v phng n LHQ qun
l th chng ti vn thy phng n Trung Quc l tt hn. V vn dit
chng, T ni c e do l nu c khng nh Khmer phm ti th
pha bn kia s ni Vit Nam l xm lc v Phnom Penh l ngu quyn,
cho nn, khng nn ni n vn na.
Trong m phn, pha Trung Quc l r mun SNC thc t s thay
th chnh ph Phnom Penh; cn qun i ca 4 bn Campuchia phi tp
kt vo nhng a im c ch nh ri gii gip ton b; t nht l lc
u gim qun s ti mc ti a. Mc ch l tc b th mnh c v chnh
quyn ln v lc lng v trang ca Nh nc Campuchia. Cch lm ca
Trung Quc ng l mt mi tn bn hai ch, va xo sch thnh qu
cch mng Campuchia, va phn ho quan h Vit Nam-Campuchia.
trnh i ngay vo chuyn hc ba ny, anh Lim ni s em hai vn ny
v nghin cu thm ri s pht biu. ng thi theo ch th trn, ta nhn
Vit Nam khng ni ti t dit chng na; ta tn thnh khng ni ti qu
kh nhng phi cp v tng lai v s tm mt cng thc khc thch hp
ni v vn . Pha Trung Quc cn ngh lnh o Vit Nam nn
gp Sihanouk nh Sihanouk ng , to thun li cho vic thc y gii
php. ng ch l T n Tn gi l sau khi Vit Nam v Trung
Quc nht tr c v gii php Campuchia th 3 nc Trung Quc, Vit
nam v Thi Lan s hp li. iu ny chng t l Thi Lan gi mt vai tr
khng nh trong vic cng Trung Quc nui dng Khmer v lm chy
mu Vit Nam bng vn Campuchia.
V bnh thng ho quan h hai nc, pha Trung Quc khng mn m g
vi gi ca ta v vic xch li gn hn gia hai nc XHCN cu vn
s nghip XHCN chung trn th gii ang lm nguy. Trung Quc ch t
46 Hi K Trn Quang C
quan h vi Vit Nam trong khun kh chung sng ho bnh nh vi cc

nc lng ging khc.
Phn v tnh th thc bch y nhanh gii php Campuchia, phn v hi
lng vi cuc gp y, Tin K Tham ng u thng 6 s c T n Tn
sang H ni vi danh ngha khch ca i s Trung Quc H Ni
tip tc trao i kin vi ta. y l ln u tin trong 10 nm qua pha
Trung Quc nhn sang H Ni m phn vi ta, trong khi tuyt i a s
cc t m phn Vit Trung u tin hnh Bc Kinh. ng thi
ny c lnh o ta hiu nh mt c ch thin ch c bit ca Trung
Quc i vi Vit Nam.
Trung Quc h ngh theo kiu i Hn ca h v kt qu l h p
mnh. Ngoi giao l mt v i, phi gi th, khng phi lc no cng lt
ht l bi ra. Khng th a ngc ra cho n m
Chng 10
THUC NG NHNG KHNG D C TT
Sng 30.5.90, BCT hp bn v m phn vi Trung Quc, TBT Nguyn
Vn Linh thng bo vi B Chnh tr v cuc hp vi 2 TBT ng Lo v
ng Campuchia ngy 20-21.5, ni ra d nh s gp i s Trung Quc v
T n Tn khi T n H Ni. C vn Phm Vn ng v mt s trong
BCT t phi thn trng trong x s vi Trung Quc. Anh T ni: My
nghn nm Trung Quc vn l Trung Quc, khng nn c tin. Ta cn thm
d thc y nhng phi cnh gic, ng h. Mi cng khuyn anh
Linh khng nn gp i s Trung Quc v T n Tn trc cuc m
phn. Nhng L c Anh li t ra ng tnh vi d nh ca anh Linh, cho
rng phi thm d v phn tch chin lc ca Trung Quc, x l mi quan
h ca 3 nc ln v 5 nc thng trc HBA, tranh th th gii th ba,
ng h cc nc XHCN. a s trong BCT u cho rng khng nn ni n
gii php vi Trung Quc na. Cui cng TBT Nguyn Vn Linh kt
lun li l anh s ch gp i s Trung Quc, cn khng gp T n Tn;
v pha lnh o ta, ch c anh Thch tip T. Nguyn Vn Linh cn ni
khi gp Trng c Duy anh s ch ni v hp tc hai nc v ngh gp
cp cao, khng ni n gii php . Nhng trn thc t trong cuc gp
i s Trung Quc vi hm sau, Nguyn Vn Linh li nu vn .
Ngy 5.6.90, vi ngy trc khi T n Tn n H Ni, TBT Nguyn
Vn Linh mi i s Trng c Duy (va t Bc Kinh tr li H Ni)
n Nh khch Trung ng ng ni chuyn thn mt t lng trng th
i vi Bc Kinh. Trong cuc gp, nh chp nhn li ph bnh ca
ng (ni qua Kayson), Nguyn Vn Linh ni: Trong quan h hai nc,
10 nm qua c nhiu ci sai. C ci sa nh vic sa i Li ni u
47 Hi K Trn Quang C
ca Hin php, c ci sai ang sa. Anh st sng ng mun sang gp

lnh o Trung Quc bn vn bo v Ch ngha x hi v quc
ang m mu th tiu ch ngha x hi chng m mu din bin ho
bnh, mi ng phi t lc chng li. Lin X l thnh tr XHCN , nhng
li ang c nhiu vn . Chng ti mun cng cc ngi cng sn chn
chnh bn vn bo v ch ngha x hi Ti sn sng sang Trung Quc
gp lnh o cp cao Trung Quc khi phc li quan h hu ho. Cc
ng ch c ku mt ting l ti i ngay Trung Quc cn ging cao
ngn c ch ngha x hi, kin tr ch ngha Mc-Lnin. V vn
Campuchia, anh Linh gi dng gii php gii quyt: Khng
c l g nhng ngi cng sn li khng th bn vi nhng ngi cng sn
c, h gp Sihanouk cn c hung chi l gp li nhau.
Sng 6.6.90, B trng Quc phng L c Anh li gp ring v mi cm
i s Trng c Duy. Cuc gp ring ch gia hai ngi, Trng c
Duy vn l thng dch, rt tho ting Vit nn khng cn c ngi lm
phin dch. Ni dung cuc gp ny mi n ngy 19.6 trong cuc hp BCT
nh gi cuc m phn 11-13.6 gia ti v T n Tn, L c Anh
mi ni l gp Trng c Duy ni c th thm ba m anh Linh
ni vi i s Trung Quc hm trc (gp cp cao hai nc; hai nc on
kt bo v ch ngha x hi; hai nhm cng sn Khmer nn ni chuyn vi
nhau). Nhng trc , t ngy 6.6, pha Trung Quc (tham tn L Gia
Trung v B th th nht H Cn Vn) cho ta bit ni dung cu chuyn
gia L c Anh v Trng c Duy. Cn i s Trung Quc cho anh
Ng Tt T, V trng v Trung Quc bit l trong cuc gp ng ta ngy
6.6, anh L c Anh ni kh c th v gii php : Sihanouk s
ch ng vai tr tng trng, danh d, cn lc lng ch cht ca hai bn
Campuchia l lc lng Heng Somrin v lc lng Polpot, Trung Quc v
Vit Nam mi bn s bn vi bn Campuchia ca mnh, v thu xp hai
bn gp nhau gii quyt vn . a im gp nhau c th Vit Nam, c
th Trung Quc, nhng Trung Quc l tt hn c. y l gp nhau bn
trong, cn bn ngoi hot ng ngoi giao vn nh thng Ngy xa
Polpot l bn chin u ca ti
Tra ngy 9.6.90, i s Trng c Duy ni vi V Trung Quc B
Ngoi giao ta rng, trong cuc gp TBT Nguyn Vn Linh, pha Trung
Quc rt ra c 3 kin:
1. ng ch Nguyn Vn Linh ni v quan h hai nc rt m . Ni 10
nm qua c nhiu ci sai. C ci sai nh li ni u ca Hin php, c ci
sai ang sa. Mun gp cp cao Trung Quc trao i nhng vn ln
trong quan h hai nc.
48 Hi K Trn Quang C
2. V tnh hnh quc t: tnh hnh Lin x, ng u c nhiu thay i.

Lin X trc y l thnh tr ca CNXH, nay thnh tr ny cng lung lay
ri. Trung Quc cn ging cao ngn c CNXH, kin tr ch ngha McLnin. Vit Nam kin tr ch ngha Mc-Lnin. Nhng mgi cng sn
chn chnh phi on kt bo v CNXH. Ch ngha quc lun tn
cng vo CNXH. Chng tuyn b n cui th k ny s lm cho CNXH
bin mt.
3. V Campuchia: ti sao nhng ngi cng sn khng hp tc vi nhau ?
Polpot v Hunxen phi hp tc vi nhau.
Chiu 10.6.90, B th th nht s qun Trung Quc H Cn Vn ni vi
anh V Thun, V ph v Trung Quc B Ngoi giao: T n Tn tuy l
tr l ngoi trng nhng l ngi c thc quyn trong vic gii quyt cc
vn chu . Trn kha cnh no c th ni cn c thc quyn hn c
cp th trng. Vic T sang Vit Nam ln ny l c s quyt nh ca cp
cao nht ca Trung Quc, ch khng phi B Ngoi giao.
Theo H Cn Vn, ngy 23.5.90 Cc trng Cc i ngoi B Quc
phng Vit Nam V Xun Vinh mi Tu vin qun s Trung Quc
Triu Nhu n thng bo l TBT Nguyn Vn Linh v B trng Quc
phng L c Anh s tip T n Tn khi T n H Ni. Chnh nhng
ng thi bt thng v vt ra ngoi khun kh ngoi giao ny ca ta
lm cho Trung Quc hiu rng ni b Vit Nam c s phn ho v vai
tr ca B Ngoi Giao khng cn nh trc.
Ngy 8.6.90, khi c bit l ln ny ti s l ngi ng ra thay anh inh
Nho Lim m phn vi T n Tn, B trng Quc phng L c Anh
cn in thoi dn ti trnh ch ng ni n gii php : Vic hai bn
tip xc vi nhau l chuyn lu di, cn cho n nh lu di. Trung
Quc s tc ng vi pha Campuchia thn Trung Quc, ta s tc ng vi
pha Campuchia thn ta hai bn kim ch vic th ch nhau. Vic ny
phi c thi gian, khng th nhanh c, khng th i h tr li ngay.
ng thc h, c h ch ng, khi no tr li c th h tr li Phi
rt b mt. L ra rt nguy him. Ch ni khi gp ring ch khng ni khi
m phn. Vic anh Nguyn Vn Linh t vn vi i s Trng c
Duy ni sn sng i Trung Quc gp cp cao nht, cng khng nn hi li
nu h cha ni ti. Nhng li dn d ny i vi ti thc ra l khng cn
thit, khng phi v ti sn thc bo mt cao, m bi v ngay t u ti
kh chu vi ci ngh gi l gii php , vi ngh bt tay vi bn
dit chng d ch l gin tip lm va lng Trung Quc. Nhng s
vic tr nn phc tp khi tra ngy 11.6.90 sau m phn phin u vi T
n Tn ti v B Ngoi Giao hi bo li vi anh Thch. Anh Thch lc
ny ang hp Hi ngh ngoi giao nh gi tnh hnh ng u Lin X.
49 Hi K Trn Quang C
Nghe ti phn nh tnh hnh m phn xong, anh lin gn hi ti c ni vi

T v gii php khng. Ti ni: ng ch L c Anh dn phi
thn trng trnh ni n vn khi m phn. Anh Thch vn li:
Vy ng ch nghe theo kin b trng Quc phng hay kin b
trng Ngoi giao ?. Ti p: L cn B Ngoi Giao, ti sn sng chp
hnh kin anh, vi s hiu bit rng anh ni vi t cch l u vin B
Chnh tr. Lc y ti tht bt ng trc phn ng ca anh Thch, nhng
ng thi cng cm nhn c vt rn nt trong BCT kh su.
Pha Trung Quc tt nhin khng lt hin tng ny v chnh h ang
mun tc ng vo ni b ta. Chnh thi qu c bit, qu nhn mnh v
cng qu s h ca lnh o ta ngy 5 v 6.6.90 gy kh khn khng
nh cho ngoi giao ta trong t m phn ny. Ngay t hm u n H
Ni v trong sut my ngy m phn, T n Tn lun gi ging cao
ngo, dng uy lc ca chnh lnh o ta gy sc p vi cn b ngoi
giao ta. Ngay trong li p t ti bui tic ca ti chiu i on Trung
Quc ti 9.6.90, T ni: Sau khi nghe i s Trng c Duy bo co
li, ti cng tng thm lng tin tng, ti tin rng ng ch th trng Trn
Quang C v cc ng ch B Ngoi giao Vit Nam nht nh s tun
theo nguyn v tinh thn ca cc ng ch lnh o Vit Nam, c th ho
vo cuc trao i vi chng ti chng ta nhanh chng gii quyt xong
vn .
Vo phin m phn u tin, sng 11.6.90, T tm cch ghim li nhng
im c li cho Trung Quc hoc t nht cng hp vi ca h bng
cch nu ra 5 nhn thc chung rt b ch m hai bn t c trong
cuc gp Bc Kinh u thng 5.90:
1. Hai bn u cho rng vn Campuchia cn t c mt gii php
ton din, cng bng v hp l.
2. Pha Vit Nam by t rt ht qun khi Campuchia, chp nhn s
kim chng ca LHQ v cam kt s khng quay li Campuchia.
3. Hai bn u cho rng, trong thi k qu Campuchia sau khi Vit
Nam rt ht qun, chm dt vin tr bn ngoi v thc hin ngng bn, cn
thnh lp Hi ng ton quc ti cao. V nguyn tc, hai bn chng ta u
tn thnh Hi ng ton quc ti cao phi l c cu quyn lc c thc
quyn. Cn vic t chc Hi ng th no, kin ca hai bn c bn
nht tr vi nhau. ng c vin ca Hi ng c th l ai th phi do cc
bn Campuchia la chn. Trung Quc, Vit Nam tn trng s la chn .
Chng ta tn thnh Hi ng ton quc ti cao khng loi tr bt c bn
no, cng khng bn no nm c quyn. V Hong thn Sihanouk, hai
50 Hi K Trn Quang C
bn u ch trng Hong thn Sihanouk lm Ch tch Hi ng ton quc

ti cao.
4. Vn qun s trong thi k qu , hai bn u cho rng trnh xy
ra ni chin v gi ho bnh Campuchia, cn c s sp xp tho ng
qun i 4 bn Campuchia. D nhin sp xp nh th no, hai bn chng ta
cn bn thm.
5. Cn mt im na, cc ng ch Vit Nam by t t nay v sau s khng
nhc n vn dit chng, k c trong cc vn kin quc t cng khng
nu na.
V vy T ngh tp trung bn hai im tn ti ca ln gp trc l vn
phm vi quyn lc ca SNC v vn lc lng v trang ca cc bn
Campuchia trong thi k qu . Trong 3 ngy m phn, mi khi pha
Trung Quc thy ta khng chp nhn yu sch v l ca h v hai vn
thuc ni b Campuchia ny, nht l khi ta kin tr cng thc hai bn
Campuchia tc l hai chnh ph PhnomPenh v chnh ph Campuchia
Dn ch, hoc c th ni cc bn Campuchia, nhng dt khot bc cng
thc 4 bn Campuchia ca h mang hm chp nhn vai tr hp php
ca bn Khmer v nhc n tho thun Tokyo, th T li ln ging ch
trch ti lm tri ngc kin ca lnh o Vit Nam. Y a ra lp lun l
lnh o Vit Nam a ra hp tc gia 2 phi cng sn Khmer tc
l nhn t 4 bn Campuchia (c ngha l a Khmer ln ngang vi
Chnh ph Phnom Penh). T ni: Pht biu ca cc ng ch khng nn
tri ngc vi cc ng ch lnh o Vit Nam. kin ca B Ngoi giao
nn nht tr vi ca lnh o cp cao, khng nn c hai ting ni tri
ngc. Ti phi a T tr v v tr ca y: ng ch c th yn tm,
khng cn lo h chng ti l B Ngoi giao c ting ni khc Trung ng.
ng chng ti nht tr t trn xung di. B Ngoi giao l mt b phn
chu s lnh o cht ch ca B Chnh Tr chng ti.
V vn Hi ng Dn tc Ti cao Campuchia, Trung Quc kin tr 3
im:
a. SNC phi l c quan chnh quyn ti cao hp php duy nht, i din
cho c lp, ch quyn, thng nht ca Campuchia. V mt i ngoi, i
din cho Campuchia trn quc t, gi gh ca Campuchia LHQ; v mt
i ni, thc hin quyn lp php v qun l hnh chnh, trc tip nm cc
ngnh quan trng nh hng n tng tuyn c t do, cng bng gm quc
phng, ngoi giao, ni v, tuyn truyn, ti chnh (vi hiu ngm l xo 5
b ny ca chnh quyn Phnom Penh).
b. Khng loi bn no (tc l khng loi Khmer ), khng bn no c
quyn.
51 Hi K Trn Quang C
c. Thnh phn, s lng do 4 bn Campuchia bn bc v quyt nh.

Sihanouk lm ch tch SNC (thc cht l bc b Thng co chung Tokyo
tho thun l Hi ng gm 12 ngi, chia u cho 2 bn, mi bn 6
ngi).
Ti khng nh SNC c trch nhim v quyn lc trong vic thc hin cc
hip nh c k kt v Campuchia, v ho gii dn tc v v tng tuyn
c; hai chnh quyn hin tn ti khng c lm vic g cn tr trch
nhim v quyn lc trn y ca SNC. Cn vic cc bn Campuchia chp
nhn kin ca Trung Quc n u l quyn ca cc bn Campuchia,
Vit Nam v Trung Quc khng th thay cc bn Campuchia sp t vic
ni b ca Campuchia.
V vn lc lng v trang, Trung Quc i ghi vo bin bn tho thun:
qun i ca 4 bn Campuchia phi tp kt vo nhng a im ca u ban
gim st ca LHQ ch nh. Cn vic gim qun hay gii php th cho
SNC hoc chnh ph sau bu c quyt nh.
Ti ni: Vit Nam tn trng tho thun gia cc bn Campuchia Tokyo
l lc lng v trang u ng . Nguyn tc v lc lng v trang cc
bn Campuchia l chm dt ni chin cng sm cng tt, duy tr ngng
bn, khng can thip vo i sng chnh tr, khng can thip vo tng
tuyn c bo m cho tng tuyn c c thc s t do v cng bng.
Cn cc bin php thc hin cc nguyn tc trn s do cc bn
Campuchia tho thun vi nhau.
Sau khi t phn ng v lp trng ca ta, T ni: Ti mun ni tht rng
nu ln ny chng ta i mt bc khng hay th s c hu qu sau ny.
Khng nhng hai chng ta tht vng m kt qu cn tri ngc vi nguyn
vng ca ng ch TBT Nguyn Vn Linh v cc ng ch lnh o khc
ni vi chng ti. Chng ta ang ng ba ng, la chn th no ? Thi
gian khng cho php. Trung tun thng 7, 5 nc Hi ng bo an hp li.
Trung Quc khng th khng t thi . Nu Trung Quc v Vit Nam
khng t c kt qu gii quyt vn Campuchia th lng mong mun
ca chng ta s chu hu qu ln.
Nh thuyt phc ta chp nhn lp trng ca h, T a ra d kin ca
Trung Quc gii quyt vn Campuchia theo 5 bc:
1. Trung Vit t c tho thun v gii php vn Campuchia v ghi
nhn li bng mt bin bn ni b;
2. Hp ngoi trng 5 nc Trung Quc, Vit Nam, Thi Lan, Innxia,
Lo v ra tuyn b chung;
3. Hp hi ngh c tnh cht khu vc gia 5 nc trn v 4 bn Campuchia;
4. Hp 5 nc Hi ng Bo an v 4 bn Campuchia.
52 Hi K Trn Quang C
5. Hp hi ngh quc t Paris v Campuchia.

T ni ch trao i ni b vi ta d kin ny y, khng ni vi 4 nc
u vin thng trc HBA, cng khng ni vi Lin X trnh s quy
nhiu ca bn ngoi. Ti trnh bnh lun c th, ch ni y l mt gi
th v, rt ng suy ngh, song cn lm sao cho bc khi ng ca chng
ta y c kt qu th ton b k hoch mi c kh nng trin khai c.
Chiu ngy 12.6.90, theo yu cu ca pha Trung Quc, c cuc hp
hp gia hai trng on. Qua T nh ti chuyn ti lnh o Vit Nam
tr li ca lnh o Trung Quc v nhng kin m Nguyn Vn Linh v
L c Anh ni vi i s Trung Quc ngy 5 v 6.6.90: Lnh o
Trung Quc rt coi trng quan h Trung Vit, Lnh o Trung Quc
cng rt coi trng nhng kin TBT Nguyn Vn Linh v ng ch L
c Anh ni vi i s Trng c Duy. Pha Trung Quc cho rng
quan h TrungVit sm mun cng s bnh thng ho. Hai bn u cn
cng nhau c gng thc hin. Vn Campuchia, cuc chin tranh
Campuchia ko di hn 10 nm. y l vn ton th gii quan tm,
cc nc trong khu vc, nht l ASEAN, cng rt quan tm. i vi hai
nc Trung Quc v Vit Nam, nhim v cp bch cn gii quyt hin nay
l trn c s nhng nhn thc chung t c, tip tc trao i kin v
hai vn tn ti (vn quyn lc ca Hi ng ti cao v vic x l
qun i ca cc bn Campuchia), lm sao cho c tin trin hai vn ny.
Nu c nh vy, chng ta s gp phn vo vic thc s gii quyt vn
Campuchia. Bc i ny l ht sc quan trng. Ch c i xong bc ny,
chng ta mi c th suy ngh n nhng bc sau. Cng c ngha l ch c
i xong bc ny lnh o Trung Quc mi suy ngh v vic gp cp cao
v vic thc y hai phi cng sn Khmer ho gii vi nhau.
Nghe T c xong, ti hi li: Nh vy c phi l ch sau khi gii quyt
xong vn quyn lc ca SNC v vn lc lng v trang Campuchia
th Trung Quc mi ngh n vic gp cp cao ? T khng nh ng l
nh vy v ni thm: Gii quyt hai vn c ngha l Trung Quc v
Vit Nam nht tr c bn v vic gii quyt vn Campuchia, s lm
thnh bin bn chung ghi cc iu nht tr lm c s thc y gii
quyt vn Campuchia, tc ng i vi bn b mi bn v m u qu
trnh bnh thng ho quan h hai nc. T ni: Nht quyt phi gii
quyt xong hai im tn ti c c gii php ton b, khng nn
vt qua vn Campuchia. Gii quyt xong vn Campuchia th cc
bc tip theo v gp g cp cao v bnh thng ho quan h gia hai
nc s d gii quyt.
Ngay sau , ti sang gp th tng Mi bo co tnh hnh cuc m
phn chun b cho vic anh y tip T n Tn chiu hm sau nh
53 Hi K Trn Quang C
d nh. Ti ni: Ch vi vic anh Linh v anh L c Anh gp Trng

c Duy trc khi T n Tn ti H Ni lm cho pha Trung Quc ln
ging trong m phn, nay nu anh Linh hoc anh Mi li tip hn na
th rt khng nn. Nghe ti trnh by xong, Mi bo s d anh ngh
n chuyn gp T l v sng 10.6.90, L c Anh n yu cu Mi
gp T, nay nh vy th khng cn gp na. Mi bo ti cng i ngay
sang bo co s tnh vi TBT Nguyn Vn Linh v anh Linh cng d nh
tip T. Sau khi nghe ti trnh by, c mt pht lng i, ti ngh bng TBT
chc b bt ng v nhng cu tr li qu lnh nht ca lnh o Trung
Quc i vi nhng iu tm huyt m anh v L c Anh th l vi
i s Trng c Duy. Ri anh Linh cho kin l trong tnh hnh ny
anh Mi hoc mt cp cao khc ca ta khng cn tip T n Tn na.
Ba ngy m phn vi T ni chung l cng, nhng ging t ch n ra khi
T n Tn n cho B trng Nguyn C Thch chiu 13.6.90 trc khi
on Trung Quc ri H Ni. Ngay t u khng kh tr chuyn khng
ly g lm mn m lm. Nhng n khi T ni: Cc ng ch ni chng ta
nn khuyn hai phi cng sn Campuchia ho gii vi nhau, ni l
mong mun chn thnh ca Vit Nam. Nhng trn thc t, cc ng ch c
sc tiu dit Khmer . Nu lnh o Vit Nam mun c s ho gii gia
hai nhm cng sn Khmer th l d nhin phi chp nhn 4 bn. Chng
ti khng th hiu c trong hai ging ni , ci no l tht, ci no l
gi. Nghe ting ni ny th ting ni kia l gi di, nghe ting ni kia th
ting ni ny l gi di. Mong rng sau ny cc ng ch khng nn lm
nh vy, anh Thch phn ng mnh: Chng ti khng i cc ng
ch ni ch c hai bn Campuchia; cc ng ch cng khng th i chng
ti ni 4 bn. Chng ti ni cc bn, khng loi b bn no l ri. Nu
ni khc i l chng li Hi ngh Tokyo. Ti ni tht, dng th on xuyn
tc th rt kh m phn Ti rt trng ng ch nhng rt khng hi lng
vi nhng iu ng ch ni v ng ch c nhng xuyn tc. Nh th rt
kh m phn. Cuc ni chuyn kt thc bng cu Cho Ngi ! ca T
n Tn. V anh Thch cng p li bng t thay vo t ng ch.
Ti khng c mt trong bui anh Thch tip T n Tn, nhng khi nghe
k li chuyn ti khng h ngc nhin. Ti nh nh in ci ging ngo
mn kiu s gi thin triu ca T trong bui gp ngy 13.6.90: Ln
ny ti sang H Ni ch yu bn vi cc ng ch Vit Nam v vn
Campuchia, ng thi cng xem xt nguyn vng ca cc ng ch, chng
ti chun b kin v quan h hai nc Trung Quc Vit Nam. Khi
ni nguyn vng ca cc ng ch l T mun ni n nhng iu m
anh Linh v L c Anh ni vi i s Trung Quc Trng c Duy
ngy 5 v 6.6.90. y l cuc m phn gia hai quc gia bnh ng, lm
sao Trung Quc c th ni n chuyn xem xt nguyn vng ca lnh
54 Hi K Trn Quang C
o Vit Nam c? Thm vo , tm trng B trng Nguyn C Thch

trong nhng ngy ny li ang nng chu nhng suy t khc.
Sau khi xy ra va chm gia B trng Nguyn C Thch v trng on
Trung Quc T n Tn, sc p vo ni b ta cng mnh hn: sut na
cui 1990 n 1991, Trung Quc pht l B Ngoi giao, ch lm vic vi
Ban i ngoi; Ngoi trng Tin K Tham t chi gp Ngoi trng
Nguyn C Thch ti k hp i hi ng LHQ Nu-c thng 9.90.
Trc , Trung Quc phn ho ni b ta bc l r: mun ta phi
thay i B trng Ngoi giao. Khng ch th, Trung Quc cn li dng s
c tin ca lnh o ta ph hoi uy tn i ngoi ca ta bng cch dng
th on c l tin ra vi cc nc.
Liu thuc ca thy Tu bc cho ta tht l ng, th nhng u c d c
tt !
Chng 11
B CHNH TR NH GI CUC M PHN THNG 6.90
Ngy 19.6.90, BCT hp nh gi cuc m phn. Rt tic khng hiu
v sao ngay sng hm hp BCT, anh Linh li i vo thnh ph H Ch
Minh v nhn qua anh Nguyn Thanh Bnh ngh BCT c hp nhng
cha bn v phng hng ti.
L ngi trc tip m phn vi Trung Quc, ti trnh by trc BCT
bn bo co ca B Ngoi Giao trong c nhn nh v ca Trung
Quc qua cuc m phn ny:
1. Trung Quc v vn quan h vi Vit Nam v v vn
Campuchia, qua cuc gp ny bc l r. Chin lc ca Trung Quc l
t u tin cao nht vo vic tranh th M, phng Ty, ASEAN phc
v mc tiu 4 hin i ho. Chnh sch i vi Vit Nam, cng nh vi
Lin X v cc nc khc u phi phc tng li ch ti cao ny, khng
c gy nn bt k nh hng xu no cho quan h ca Trung Quc vi
M, phng Ty, ASEAN. Chnh v vy Trung Quc khng p ng
nhng ngh m TBT Nguyn Vn Linh v L c Anh ni vi i s
Trung Quc trc cuc m phn ny:
a. V vic ta ngh gp cp cao nht ca 2 nc cng sm cng tt, Trung
Quc tr li ch sau khi gii quyt xong vn Campuchia th lnh o
Trung Quc mi suy ngh n vic ny, cng nh mi c th bn vn
bnh thng ho quan h hai nc.
55 Hi K Trn Quang C
b. V vic ta ngh hai nc on kt bo v ch XHCN, h ni r

h coi quan h vi Vit Nam sau ny cng ch nm trong phm vi quan h
gia hai nc lng ging, trn c s 5 nguyn tc cng tn ti ho bnh. H
cn ni quan h Vit Nam Trung Quc khng th lm cho M v
ASEAN lo ngi.
c. V vic ta ngh hai nc cng thc y 2 phi cng sn Khmer ho
gii vi nhau, h cng ch tr li l phi gii quyt xong vn Campuchia
th lnh o Trung Quc s tnh v vic ny. Thc cht phng n gii
quyt vn Campuchia ca Trung Quc l nhm xo i chnh quyn v
lc lng qun s ca Nh nc Campuchia giao thc quyn cho SNC
do Sihanouk ch tr. Hai chnh quyn hin nay Nh nc Campuchia v
Campuchia Dn Ch u do hai lc lng cng sn kim sot l chnh,
v cc lc lng qun s Campuchia mnh nht cng l ca hai nhm cng
sn Khmer. Trung Quc i cho Sihanouk v lc lng thn phng Ty
v tr u th bao trm Campuchia, c lc lng qun s ca LHQ h
tr hoc i LHQ cai tr hon ton Campuchia. thc hin tnh ton
chin lc ca h, Trung Quc sn sng ng theo phng n ca M v
phng Ty, tri vi suy tnh ca ta.
2. Trung Quc khng p ng cc ngh ca lnh o ta, ng thi h li
nh gi sai lm l Vit Nam yu, c nhiu kh khn do tnh hnh bn thn
Vit Nam v do tc ng ca tnh hnh Lin X, ng u nn qu lo s b
quc din bin ho bnh nh i vi cc nc ng u, do Vit
Nam rt cn Trung Quc. V vy h li dng lng kht khao hp tc vi
Trung Quc ca lnh o ta gy sc p mnh vi ta trong m phn.
ng thi, t khi c cuc gp khng chnh thc vi ta Bc Kinh cho n
nay, Trung Quc khng ngng a tin v cc hot ng ca Trung Quc
Trng Sa v Hong Sa vi l do va gy sc p vi ta va lm cho M,
ASEAN yn tm l quan h gia Trung Quc v Vit Nam chng phi c
s u i g hn mi quan h ca Trung Quc vi cc nc ng Nam
khc.
3. Trung Quc p ta chp nhn lp trng ca h v 2 vn thuc phm
vi ni b Campuchia cn nhm mc ch chia r ta vi bn Campuchia, sau
khi Trung Quc c gng tranh th Lo nhm tch Lo khi Vit Nam v
Lin X.
4. Trung Quc khng hi lng v Thng co chung Tokyo v n cao vai
tr Nht chu ng thi xo b vai tr Khmer , con ch bi ca
Trung Quc trong vn Campuchia Ngy 4 v 5.6.90 Tokyo c
cuc hp gia cc bn Campuchia v ra c Thng co chung
HunxenSihanouk tho thun mt cuc ngng bn t nguyn ng thi vi
56 Hi K Trn Quang C
vic lp ra SNC gm s ngi ca 2 bn ngang nhau (6+6), nhng Trung

Quc khng dm cng khai phn i nn c ko ta cng c lp trng khc
vi Thng co Tokyo.
5. Trung Quc a ra d kin gii quyt vn Campuchia theo 5 bc
nhm ginh cho Trung Quc vai tr trung tm v ch ng trong c qu
trnh gii quyt vn Campuchia, qua khng nh cc vn chu
khng th ch M v Lin X gii quyt m khng c Trung Quc. Trung
Quc xem m phn vi ta l bc m u c tnh quyt nh ca k
hoch 5 bc gii quyt vn Campuchia, v Trung Quc cho rng
Lin X khng p c Vit Nam, ch c Trung Quc dng n by v
bnh thng ho quan h vi Vit Nam mi p c Vit Nam xo b hoc
hn ch n mc thp nht chnh quyn Phnom Penh.
6. Trong quan h vi ta, Trung Quc lun c hai gii hn: mt ng l
Trung Quc mun khng lm g vi Vit Nam gy nh hng bt li n
quan h vi M, phng Ty, ASEAN; mt ng l Trung Quc cng
khng mun t ra qu cng vi Vit Nam lm cho vn Campuchia
khng th sm gii quyt c, ng thi duy tr quan h cng thng vi
Vit Nam khng ph hp vi li ch ca Trung Quc lc ny l to hon
cnh quc t thun li cho vic n nh ni b thc hin 4 hin i.
Nghe xong bn bo co v kin ngh ca B Ngoi giao, BCT cha c
kin ngay m bn ti din bin ca cuc m phn va qua. V v to ting
gia anh Thch v T n Tn chiu 13/6, anh o Duy Tng ni Cn
phi ni li mnh mi c. Cn anh ng S Nguyn ni Nu anh
khng phn ng mnh th chng ti khng th hiu ni. V vic anh Linh
v L c Anh gp Trng c Duy trc khi ta v Trung Quc m
phn, anh T pht biu: Trong cuc hp BCT bn v m phn vi Trung
Quc, ti ni 3 ln l khng c h, phi rt thn trng vi Trung
Quc. ng ny anh li nga bi trc h bit ht v kt qu l ci g
xy ra. Trung Quc h ngh theo kiu i Hn ca h v kt qu l h p
mnh. Ngoi giao l mt v i, phi gi th, khng phi lc no cng lt
ht l bi ra. Khng th a ngc ra cho n m. Khi anh L c Anh ni
c thanh minh s d anh ni gii php vi i s Trung Quc l v
BCT Campuchia nh ta thm d Trung Quc, anh V Vn Kit ni:
Nhng ta thm d tht th qu. Anh V Ch Cng ni: Trung Quc ly
li ch dn tc ca h l chnh, khng phi theo li ch chung ca CNXH.
H khc ta. D ta c mun hp tc h cng khng chu u. Khng nn o
tng. Anh L c Th, ngy 12.6, khi nghe bo co ni dung tr li ca
Trung Quc v cc ngh ca anh Nguyn Vn Linh v anh L c Anh,
c kin: Vic anh Nguyn Vn Linh v anh L c Anh gp i s
57 Hi K Trn Quang C
Trung Quc lm cho Trung Quc cng ln. ng l khng nn gp

(Anh L c Th lc ny ang m nng, nm nh).
Ngy 22.6, khi dn d anh ng Nghim Honh, i s ta Trung Quc,
anh L c Anh li ni: Anh Linh ni chuyn vi Trng c Duy cng
c i ch tht lng qu. Nhng cng khng phi v th m n cho l mnh
yu.
Ti ngh, xt cho cng ni b ta lc ny c hai cch nh gi v Trung
Quc, cng nh c hai cch nh ga v cuc khng hong chnh tr
ng u v Lin X nn c hai cch x s khc nhau. T n Tn ni
ta c hai ting ni tri ngc, khng bit ci no gi, ci no tht v
khuyn B Ngoi Giao nn nht tr vi kin ca lnh o cp cao, nh
th c ngha l Trung Quc bit ni b ta c k h m h khng di
g b qua khng li dng ginh li cho h.
Ngy 25.6.90 TBT Nguyn Vn Linh t thnh ph H Ch Minh in ra
cho BCT ni c bin bn cuc hp BCT ngy 19.6.90, c mt s
kin s pht biu sau. Anh khng ng thng bo cho Trung ng v cc
cp u v iu ti mt (tc l nhng iu L c Anh ni vi Trng
c Duy ngy 6.6.90) m ch thng bo rng cuc hp Vit Trung va
qua khng kt qu l do Trung Quc ph. Ngoi giao cn c cch gii thch
cho d lun theo hng trn. ngh anh Su Nam (L c Anh) i ngay
Campuchia thng bo cho Bn. Ngoi giao theo di bn Trung Quc l ra
nhng iu m ta ly tnh bn ni vi h th ph nhn ngay, khng
chm 2-3 ngy.
t m phn thng 6.90 khng kt qu, nhng Trung Quc khng ct cu
nh cc ln trc m ngh ta trao i vi h qua con ng i s. Nh
vy, sau khi m phn tht bi c hai loi hot ng tin hnh song
song: hai bn va tip tc ni chuyn vi nhau, va cng kch nhau trn
mt trn d lun.
ginh ch ng trong vic tranh th d lun quc t, ngy 21.6.90, di
hnh thc tr li phng vn ca Vit Nam Thng tn x, ti nu r
nguyn nhn khin cuc ni chuyn vi Trung Quc khng tin trin c
ch v Vit Nam kin quyt tun th nguyn tc khng can thip vo cng
vic ni b Campuchia; cn tr chnh cho gii php Campuchia l vic
Trung Quc vn c bm gi bn dit chng Polpot. Song iu khin Trung
Quc cay c nht l ti vch Trung Quc khng tn thnh Thng co
chung Tokyo nhng khng mun n phng mt mnh chng li. H
mun Vit Nam v Trung Quc cng c mt lp trng tri vi Thng co
chung Tokyo. V vy ngay sau , t Nhn dn Nht bo Bc Kinh ngy
5.7.90 c ngay bi K hoch mt hn nm hai ch ca H Ni ca
58 Hi K Trn Quang C
Thi Tch Mai, Tn Hoa X phn ng ngay v bi , ni Trn Quang C

nh d dn nhn dn th gii vo ci by ca h bng hng lot sch lc
mt hn nhm hai ci ch. th nht ca H Ni thng qua vic
ngng bn ti ch che y v vic qun i Vit Nam vn c mt
Campuchia. th hai ca H Ni l thnh lp SNC trong khun kh
Phnom Penh. th ba l ly cuc i thoi gia hai chnh quyn thay
th nguyn tc 4 bn.
Him c nht l Trung Quc thng bo kh rng ri vi cc nc
nhng iu Nguyn Vn Linh v L c Anh ni ring vi Trng c
Duy v gii php v on kt XHCN, nhm gy n tng xu v ta
i vi cc nc quan tm n vn Campuchia, k c Lin X v cc
nc bn khc ca ta.
Ngy 22.6.90, ti Bc Kinh, B Ngoi giao Trung Quc thng bo cho
i s cc nc EEC (Khi th trng chung chu u) v cuc m phn
Trung-Vit H Ni, v nhn xt l Vit Nam ht sc nng lng bnh
thng ho quan h vi Trung Quc v lo s s suy yu ca Lin X v
tnh hnh hn lon ng u. Ni l Vit Nam rt xo tr, rt cng rn.
Sng 26.6.90, i s CHLB c khi gp V Chu u II B Ngoi giao ta,
cng cho bit l ngy 22/6 Trung Quc thng bo cho i s cc nc
Th trng chung chu u Bc Kinh ni dung cuc hi m gia T n
Tn v ti v a ra kt lun: Vit Nam l nhng ngi rt xo tr, rt xu
xa v rt cng rn. H ch mun Hun Xen c quyn. H khng chu nhn
nhng bt c iu g ng Nguyn C Thch l ngi xo quyt, rt
cng rn v cm th Trung Quc cao . Ngy 26.6.90, i s c ti H
Ni ni vi Ngoi trng Nguyn C Thch: Trung Quc thng bo
cho Th tng Thi Lan l Vit Nam ngh Trung Quc v Vit Nam
hp tc vi nhau v vn Campuchia. Vit Nam ngh Trung Quc
cng Vit Nam tham gia mt gii php XHCN v Campuchia
Tuy nhin, theo ch trng kin tr thc y bnh thng ho quan h vi
Trung Quc v li ch chin lc ca ta, trong thi gian ny hng tun ti
vn gp trao i kin vi i s Trung Quc gi cu.
M v phng Ty mun c hi ny xo cng sn. N ang xo
ng u. N tuyn b l xo cng sn trn ton th gii. R rng n l k
th trc tip v nguy him. Ta phi tm ng minh. ng minh ny l
Trung Quc
Chng 12
MT S CHN LA THIU KHN NGOAN
Trong cuc gp ti ngy 25.6.90 B Ngoi giao, khng hiu sao Trng
c Duy c li ton vn tr li ca lnh o Trung Quc gi lnh o
59 Hi K Trn Quang C
Vit Nam v ni l bn ny chnh xc hn (so vi bn m T n Tn

chuyn ngy 12.6), trong on cui v Campuchia sa li l: Vn
Campuchia ko di 11 nm, tr thnh vn quc t trng i m
cng ng quc t, c bit l cc nc ASEAN, rt ch trng. Chng ti
cho rng vic ny cn lm gp. Trc mt l hai bn Trung Quc Vit
Nam nn n tho thun cng sm cng tt v mt s mt quan trng trong
gii php chnh tr v vn Campuchia thc y v tng cng hn
tin trnh gii quyt ton din vn Campuchia. Bc ny i tt th c li
cho vic suy tnh nhng vn ca bc sau v to iu kin cn thit cho
cuc gp cp cao Trung Quc Vit Nam, v to s ho gii ni b
Campuchia. Thc ra ni dung khng c g khc, ch l li l c sa li
cho bt ging xc xc ngo mn.
Ngy 2.8.90, trc khi hp BCT, TBT hi Nguyn C Thch c nn nhc
li Trung Quc v gp cp cao v ni gii php . Vo cuc hp,
Thch ni Trung Quc 3 ln bc b gii php . Anh V Ch Cng
ni thm: ch l o tng, ngy th.
Trong cuc gp Trng ngy 5.8.90, ti nu li nhng im m hai bn
c c s nht tr v nhng im tn ti v vn Campuchia, ng
thi ni r lp trng ca Vit Nam v vn vai tr LHQ v v vic lp
SNC. Ti nhn mnh lp trng nguyn tc ca Vit Nam l cng vic ni
b ca Campuchia ch c th do ngi Campuchia quyt nh. Trng c
Duy ng l nhng vn ni b Campuchia phi thuc ch quyn ca
Campuchia, nhng li cho rng nu khng s can thip ca bn ngoi th s
kh c c gii php ton din. Qua trao i, i s Trung Quc phi
tha nhn l cc nc khc c th bn nhng phi l ngi Campuchia
quyt nh th mi thc hin c. V quan h hai nc, Trng c bn
vit sn: Chng ti cho rng hin nay tnh hnh quc t chuyn bin rt
nhanh, khng ch i chng ta. Mong pha Vit Nam nm vng thi c,
sm h quyt tm, c quyt sch loi tr chng ngi, to iu kin cho
vic sm bnh thng ho quan h hai nc, v ni thm Trung Quc coi
trng quan h Trung Quc Vit Nam nhng phi lm tng bc mt.
n cuc gp ngy 13.8.90, theo li dn ca TBT Nguyn Vn Linh trong
cuc hp BCT 12.8, sau khi t hoan nghnh tuyn b ca L Bng
Singapore 12.8 (Trung Quc hy vng sp ti y s bnh thng ho quan
h vi Vit Nam v s bn bc vi Vit Nam nhng vn c tranh chp
nh qun o Trng Sa), ti ni: Lnh o chng ti rt vui mng v
hai bn c suy ngh gp nhau, chng ti cho rng hai nc chng ta cn c
s hp tc vi nhau trc mt cng nh lu di, v nhng vn c th
nh vn Campuchia cng nh cc vn rng ln hn m hai nc
cng c s quan tm ging nhau. Trng c Duy trnh by 7 im lp
60 Hi K Trn Quang C
trng ca Trung Quc v vn Campuchia, trong c vic lp SNC

gm 4 bn Campuchia do Sihanouk ng u, thnh phn v s lng do
cc bn Campuchia quyt nh v l c ch hp php duy nht. Cc im
khc khng c g mi. gy tc ng lm gim sc p ca Trung Quc,
ti thng bo cho Trung Quc cuc ni chuyn gia ta v M li Nuc ngy 6.8.90 v vn Campuchia (trong cuc gp ny M ch yu
thm d, vn ng ta chp nhn 2 vn kin ca P5 v gii php
Campuchia), Vit Nam v M s cn tip tc ni chuyn.
Thng 8.90, tnh hnh quc t cng nh vn Campuchia tip tc din
bin phc tp. T u 1990 m u thi k ho hon gia 3 nc ln,
ng thi 3 nc ln bt u dng c ch 5 nc thng trc Hi ng
Bo An (P5) gii quyt vn vn vng Vnh. T khi Vit Nam rt ht
qun khi Campuchia v cng i gn vo gii php th li ch ca
Campuchia v ca ta cng knh nhau. Chng ta ng trc tnh hnh 5
nc ln quyt tm t tho thun v mt gii php chnh tr v vn
Campuchia. Cn Campuchia li ang trc mt tnh th tin thoi lng
nan. Kh ko di ni chin v kh khn kinh t chnh tr trong nc v trn
th gii, m i vo gii php chnh tr th lo tht bi trong tuyn c. Mt
khc, thi ca M c i khc: ngy 18.7.90 ngoi trng James Baker
tuyn b M thi khng cng nhn Campuchia Dn ch (tc chnh quyn 3
phi do Sihanouk ng u), ln n Khmer , nhn i thoi vi Vit
Nam qua phi on Nu-c. Ngy 6.8.90, ta vi M tip xc Nuc, M ch yu thm d thi ta v vn kin khung ca LHQ v gii
php Campuchia.
Ngy 8.8.90 B Ngoi Giao trnh BCT n v vn Campuchia theo
hng phn r mt quc t v mt ni b ca gii php. V mt quc t,
gp vi bn nn ng phng n ca P5, cn mt ni b phi do bn
Campuchia quyt nh, ta tn trng.
Chiu 8.8.90, ti n gp C vn Phm Vn ng xin kin v n ny.
Anh ni: Tnh hnh hin nay to c hi thun li cho gii php
Campuchia. Cn tn dng c hi mi ny trong khi ta cn s dng c.
Phi dm chi vi LHQ, vi Hi ng Bo An, vi M v phng Ty.
Cn tranh th nhn t M trong tnh hnh mi n v l thuyt th tt
nhng lm sao thc hin c Khng nn t yu cu qu cao gi vng
thnh qu cch mng (Campuchia) i vo tng tuyn c bn ginh
c 50% l l tng
Ngy 12.8.90, BCT hp v n Campuchia do B Ngoi Giao tho. Sau
khi tho lun, anh Linh kt lun: Vi M, ta tip tc i thoi nh BCT
cho kin vi Trung Quc trong cuc gp 13/8 gia ti v Trng c
61 Hi K Trn Quang C
Duy, ta nn ni l 2 nc XHCN Vit Nam v Trung Quc nn hp tc

gii quyt vn Campuchia c mt nc Campuchia hu ngh vi cc
nc lng ging, trc ht l Vit Nam, Trung Quc, Lo. Ta khng ni
Vit Nam v Trung Quc l hai nc XHCN cn on kt chng quc
chng quc, bo v ch ngha x hi.
Nhng ri cuc gp Thnh lm lnh o Vit Nam xa ri quan im
thc t ny m ng hn theo Trung Quc, thm ch cn nh p Phnom
Penh chp nhn i hi qu ng ca Bc Kinh v vn SNC
Campuchia.
Chng 13
CUC GP CP CAO VIT TRUNG TI THNH
Ngy 29.8.90, i s Trng c Duy xin gp gp TBT Nguyn Vn Linh
v Th tng Mi chuyn thng ip ca TBT Giang Trch Dn v
Th tng L Bng mi TBT Nguyn Vn Linh, Th tng Mi v
C vn Phm Vn ng sang Thnh , th ph tnh T Xuyn, Trung
Quc ngy 3.9.90 hi m b mt v vn Campuchia v vn bnh
thng ho quan h hai nc. Trng ni mp m l ng Tiu Bnh c
th gp anh T. Trung Quc cn ly c Bc Kinh ang bn chun b t
chc ASIAD ( vn hi) nn khng gp cp cao Vit Nam th Bc
Kinh c v kh gi c b mt, m gp Thnh .
y qu l mt s chuyn bin t ngt ca pha Trung Quc. Trc y
Trung Quc ni khng ch sau khi gii quyt xong vn Campuchia mi
gp cp cao ta v mi bn vn bnh thng ho quan h. Nm ngy
trc ngy 24.8.90 Trung Quc cn bc b vic gp cp cao, nay li
mi ta gp cp cao trong mt thi hn rt gp v ng cp cao s ni
chuyn v c hai vn Campuchia v vn bnh thng ho quan h.
Thi thin ch gp gp nh vy ca Bc Kinh khng phi t nhin m
c. N c nhng nguyn nhn su xa v nhn t bc bch:
a. Tt c nhng hot ng i ngoi v i ni ca Trung Quc trong hn
10 nm qua khng nh chin lc nht qun ca h l kin quyt thc
hin 4 hin i, bin Trung Quc thnh mt cng quc hng u trn
th gii, ng thi xc nh v tr nc ln ca mnh trc ht ng Nam
v chu Thi Bnh Dng. V li ch chin lc , Trung Quc
kin tr tranh th M, Nht, phng Ty, ng thi bnh thng ho quan
h vi Lin X. Nhng sau hn 10 nm ci cch v m ca, tnh hnh
chnh tr, x hi v kinh t ca Trung Quc rt kh khn. Sau s kin Thin
An Mn, mc tiu chin lc ang b e do nghim trng. V i
ngoi, b M, Nht v phng Ty thi hnh cm vn. Trong khi , qu
62 Hi K Trn Quang C
trnh ci thin quan h M X tin trin rt nhanh. X M hp tc cht

ch gii quyt cc vn th gii v khu vc khng k n vai tr ca
Trung Quc. Ngay trong vn Campuchia, vai tr Trung Quc cng b
ln t (X M tip xc trao i cht ch v vn Campuchia, cuc gp
Sihanouk Hun Xen Tokyo l do s dn xp ca M, Nht v Thi,
ngoi mun ca Trung Quc). Phng Ty tip tc i Trung Quc thc
hin dn ch v gii quyt vn Campuchia trn c s kim ch Khmer
.
b. Chuyn i ng Nam ca L Bng (6-13.8.90) nm trong yu cu
chin lc ca Trung Quc tranh th hon cnh quc t ho bnh thc
hin 4 hin i, din ra trong bi cnh lin minh Trung Quc xy dng
ng Nam trong 10 nm qua chng Vit Nam ang tan v sau khi
Vit Nam rt qun khi Campuchia v sau khi M iu chnh chnh
sch. Cuc i thm ca L bc l nhng im ng v bt ng gia
Trung Quc v cc nc ASEAN. Cc nc ASEAN vn rt lo ngi l do
bnh trng ca Trung Quc. Trung Quc buc phi cam kt ni b cc
nc trong khu vc, ng h cc ng cng sn v vn Hoa kiu, tuyn
b sn sng thng lng v hp tc v vn Trng Sa. Tip tc i
u vi Vit Nam khng cn ph hp vi chnh sch ng Nam ca
Trung Quc lc ny na.
c. Sau khi Vit Nam hon tt vic rt qun khi Campuchia, cc nc
phng Ty, M, Nht, ASEAN i vo ci thin quan h vi ta theo hng
khng c li cho tnh ton ca Trung Quc ng Nam . Trc tnh
hnh , Trung Quc khng mun chm chn.
d. V thi im: trong cuc hp ngy 27 v 28.8.90 ti Nu-c, P5
tho thun vn kin khung v gii php ton b cho vn Campuchia
(gm cc vn : cc lc lng v trang Campuchia, tng tuyn c di s
bo tr ca LHQ, nhn quyn v bo m quc t i vi th ch tng lai
ca Campuchia). Vn kin v nhn quyn khng cp trc tip n vn
dit chng, ch ni Campuchia s khng tr li chnh sch v hnh
ng trong qa kh. Cn Trung Quc buc phi nhn nhng khng cn
i lp chnh ph lin hip 4 bn ngang nhau, phi chp nhn vai tr ln
ca LHQ. P5 tho thun lch gii quyt vn Campuchia: trong tun t
3.9 n 9.9 hp cc bn Campuchia Jakarta lp SNC trc phin hp
i hi ng LHQ, tip hp m rng vi cc nc trong khu vc (c
Trung Quc), n khong thng 10-11.90 hp u ban Phi hp Hi ngh
Paris v Campuchia son tho Hip nh trn c s vn kin khung do
P5 vch ra, cc ngoi trng k Hip nh; 15 nc trong Hi ng Bo
An thng qua. Trung Quc t cuc gp cp cao Trung Vit trong ci
khung thi gian ny. Tuy nhin Bc Kinh giu khng cho ta bit g v
63 Hi K Trn Quang C
nhng tho thun gia h v cc nc ln trong Hi ng bo an, mt khc

cng gi kn cuc hn gp ta Thnh v khng mun lm cho phng
Ty v ASEAN lo ngi kh nng on kt hp tc gia Trung Quc v
Vit Nam.
Ngy 30.8.90, B Chnh tr hp bn v vic gp lnh o Trung Quc. Anh
Linh nu kin l s bn hp tc vi Trung Quc bo v CNXH chng
quc, v hp tc gia Phnom Penh v Khmer gii quyt vn
Campuchia, mc d trc B Ngoi Giao trnh by n nu r l
rt t kh nng thc hin phng n ny v phng hng chin lc ca
Trung Quc vn l tranh th phng Ty phc v 4 hin i. Anh L
c Anh b sung anh Linh: Phi ni v ho hp dn tc thc s
Campuchia. Nu khng c Polpot th vn tip tc chin tranh. Anh V
Ch Cng khng ng , ni: Trung Quc s khng nghe ta v hp tc
bo v CNXH. Trung Quc mun tranh th phng Ty. Anh Thch cnh
gic: Vn c 3 kh nng v quan h gia ta v Trung Quc, khng phi
ch l kh nng tt c. D kin Trung Quc s nu cng thc SNC
6+2+2+2 nhn r l c 4 bn Campuchia (trong Khmer l 1 bn),
xo vn dit chng S thc sau ny cho thy Trung Quc cn i
cao hn th !
Ngy 2.9.90, ba ng ch lnh o cao cp ca ta n Thnh ng hn.
Thp tng c Hng H Chnh Vn phng Trung ng, Hong Bch Sn
Trng ban i ngoi, v inh Nho Lim Th trng B Ngoi Giao.
ng ch l trong on khng c b trng ngoi giao Nguyn C
Thch.
Sau 2 ngy ni chuyn (3-4.9.90), kt qu c ghi li trong mt vn bn
gi l Bin bn tm tt gm 8 im. Khi nghin cu bin bn 8 im ,
chng ti nhn thy c ti 7 im ni v vn Campuchia, ch c 1 im
ni v ci thin quan h gia hai nc m thc cht ch l nhc li lp
trng c Trung Quc gn vic gii quyt vn Campuchia vi bnh
thng ho quan h gia Vit Nam v Trung Quc. Trong 7 im v
Campuchia, 2 im l nhng im c tnh cht chung v mt quc t m 2
bn ang cn tranh ci (gii php chnh tr ton din cho vn
Campuchia; rt ht qun Vit Nam Campuchia c dn chng), cn 5
im th hon ton l p ng yu cu ca Trung Quc. Khng c im
no theo yu cu ca ta c. Trong bn tho thun, vn ni cm nht l
im 5 v vic thnh lp SNC. Lnh o ta tho thun d dng, khng
do d (!), cng thc 6+2+2+2+1 (pha Phnom Penh 6 ngi; pha 3
phi 7 ngi; 2 ca Khmer , 2 ca phi Son San, 2 ca phi Sihanouk
v bn thn Sihanouk) m T n Tn va a ra H Ni v b ti bc.
Cng thc ny bt li cho Phnom Penh so vi cng thc 6+6 hay
64 Hi K Trn Quang C
6+2+2+2, tc l hai bn c s ngi ngang nhau m Sihanouk v Hun

Xen tho thun Tokyo.
V sng kin gii php cho vn Campuchia m lnh o ta a ra,
tng nh pha Trung Quc s nhit lit hoan nghnh, song L Bng
bc i: Cc ng ch ni cn thc hin 2 ng cng sn hp tc vi nhau
pht huy hn na. Ti ng mt phn v khng ng mt phn. Bn
bn Campuchia, xt v lc lng qun s v chnh quyn, mnh nht l hai
ng cng sn, c vai tr nhiu hn. Nhng phn ti khng ng l
Campuchia khng ch c hai ng cng sn m cn c cc th lc khc l
lc lng ca Sihanouk v lc lng ca Son San. Lc lng ca h
khng ln lm nhng h c quc t ng h. Bi xch h th c lp SNC,
khng th on kt Campuchia. Cn phi cho hai bn kia pht huy tc
dng Campuchia. V Giang Trch Dn cng ni thm: Cc nc
phng Ty rt ch ti quan h ca chng ta. Cc ng ch n y, cho
n nay cc nc khng ai bit, cng khng cho cc bn Campuchia bit.
Chng ti cnh gic vn ny. H cho rng Vit nam XHCN, Trung
Quc XHCN u do ng Cng sn lnh o, hp vi nhau bn ci g y
? V vy chng ti gi kn chuyn i ny. Tnh hnh quc t hin nay nu
hai ng cng sn bt tay nhau l sch lc khng li cho chng ta.
Chng 14
THNH L THNH CNG HAY L THT BI CA TA ?
Ngay say khi Thnh v, ngy 5.9.90 anh Linh v anh Mi, c thm
anh Thch v L c Anh, bay sang Phnom Penh thng bo li vi
BCT Campuchia ni dung cuc gp g cp cao Vit-Trung. thm sc
thuyt phc Phnom Penh nhn Tho thun Thnh , anh Linh ni vi lnh
o Campuchia: Phi thy gia Trung Quc v quc cng c mu
thun trong vn Campuchia. Ta phi c sch lc li dng mu thun
ny. ng u tranh vi Trung Quc n mc x y h bt tay cht ch
vi quc. Lp lun ny c L c Anh m rng thm: M v
phng Ty mun c hi ny xo cng sn. N ang xo ng u.
N tuyn b l xo cng sn trn ton th gii. R rng n l k th trc
tip v nguy him. Ta phi tm ng minh. ng minh ny l Trung
Quc.
Nhng cu tr li ca Heng Somrin, thay mt cho lnh o Campuchia,
vn l: Phi gi nguyn tc khng can thip vo cng vic ni b ca
chng ta. Nhng vn ni b lin quan n ch quyn CPC phi do cc
bn CPC gii quyt. V gii php , Phnom Penh nhn nh: Trung
Quc khng mun hai phi cng sn Campuchia hp tc vi nhau gy
phc tp cho quan h ca h vi Sihanouk v vi phng Ty. V vy
65 Hi K Trn Quang C
chng ti thy rng kh c th thc hin gii php v gii php

tri vi li ch ca Trung Quc. Mc d ban lnh o Campuchia xc
nh r thi nh vy, song L c Anh vn c c thuyt phc Bn: Ta
ni gii php nhng l gii php Hng, va xanh va . Trc
mt khng lm c nhng phi kin tr. Ta lm bng nhiu con ng,
lm bng thc t. Cc ng ch cn tm nhiu con ng tip xc vi
Khmer . Vn tranh th Khmer l vn sch lc mang tnh
chin lc Nn kin tr tm cch lin minh vi Trung Quc, ko Khmer
tr v Ta ng ni vi Trung Quc l lm gii php , nhng ta
thc hin gii php ; c c xanhnhng thc t l hp tc hai lc
lng cng sn. Nguyn vn Linh bi thm: Xin cc ng ch ch li
dng mu thun, ng b l thi c. Trung Quc mun i vi M, nhng
M p Trung Quc nn Trung Quc cng mun c quan h tt vi Lo,
Vit Nam v Campuchia. Nu ta c sch lc tt th ta c gii php .
Theo bo co ca i s Ng in, thi ca bn Campuchia i vi ta
t sau Thnh c i khc. V cng khai, bn c trnh t ra b l thuc
vo Vit nam. Trn c s tnh ton v li ch ca mnh, bn t quyt nh
ly i sch, khng trao i trc vi ta, hoc quyt nh tri vi s gi
ca ta trn nhiu vic.
Nhn li, trong cuc gp Thnh , ta mc lm vi Trung Quc t nht
trn 3 im:
1. Trung Quc ni cuc gp Thnh s m phn c vn Campuchia
v vn bnh thng ho quan h, nhng thc t ch bn vn
Campuchia, cn vn bnh thng ho quan h hai nc Trung Quc vn
nhc li lp trng c l c gii quyt vn Campuchia mi ni n
chuyn bnh thng ho quan h hai nc;
2. Trung Quc ni mp m l ng Tiu Bnh c th gp c vn Phm Vn
ng, nhng ch l ci mi ko anh ng tham gia gp g cp
cao.
3. Trung Quc ni gi b mt vic gp cp cao hai nc, nhng ngay sau
cuc gp hu nh tt c cc nc c pha Trung Quc trc tip hay
gin tip thng bo ni dung chi tit bn tho thun Thnh theo hng
bt li cho ta.
Ngy 7.9.90 BCT hp tho lun v kt qu cuc gp cp cao Vit
Trung v cuc gp cp cao Vit Campuchia sau , v quyt nh ngay
hm sau Mi gp i s Trung Quc thng bo li lp trng ca
Campuchia; ng thi thng bo vi Lin X, Lo nh thng bo vi
Campuchia. Nu c ai hi v cng thc 6+2+2+2+1, ni khng bit.
66 Hi K Trn Quang C
Nhng bo Bangkok Post ngy 19.9.90 trong bi ca Chuchart Kangwaan

cng khai ho bn Tho thun Thnh , vit r Vit Nam ng
vi Trung Quc v thnh phn SNC ca Campuchia s gm 6 ngi ca
Nh nc Campuchia, 2 ca Khmer , 2 ca phi Son San, 2 ca phi
Sihanouk, thnh vin th 13 l Hong thn Sihanouk gi chc Ch tch
Hi ng. Tp ch Kinh t Vin ng (FEER) s 4/10 (10.10.90) ng bi
C C-rt v ci gy vit v cuc gp g cp cao Trung-Vit Thnh
gia TBT ng v Th tng hai nc, cho bit hai bn tho thun
cng thc 6+6+1 v vic lp SNC. Pha Vit Nam c nhng b nhiu
hn. Vic Ngoi trng hai nc khng d hp cp cao l ng ch . Bn
trong, Trung Quc ni h coi ng Thch l ngi c quan im cng rn
v vn Campuchia cng nh i vi Trung Quc. Ngy 12.10.90, nh
bo Nayan Chanda ni vi anh Thch: Trung Quc ang tuyn truyn
rng ri l lnh o Vit Nam nh la mi ngi, h k kt vi lnh o
Trung Quc v thnh phn SNC nhng khng thc hin tho thun cp
cao Vit-Trung. Vit Nam li cn xi gic chnh quyn Phnom Penh chng
vic bu Sihanouk lm ch tch SNC v a ra ht iu kin ny n iu
kin khc. Ngy 5.10.90, anh Nguyn C Thch gp Ngoi trng M
Baker. Baker cho bit l sau khi cuc hp cc bn Campuchia Bangkok
va qua tht bi, Trung Quc rt bt bnh vi lnh o Vit Nam. Trung
Quc cho rng lnh o cp cao ca Vit nam hon ton ng vi
ngh ca Trung Quc v con s 13 thnh vin ca SNC nhng li ni vi
Phnom Penh l cng thc l kin ring ca Trung Quc, khng lm
g thc y Phnom Penh thc hin tho thun gia cp cao hai nc.
Khng th tin c ngay c lnh o cp cao nht ca Vit Nam cng nh
B Ngoi giao Vit Nam. Baker cn ni rng Trung Quc bc b
ngh ca lnh o cp cao nht ca Vit Nam l Vit Nam v Trung Quc
on kt bo v CNXH chng m mu ca quc M xo b CNXH
cng nh ngh ca Vit Nam v gii php da trn lin minh gia
Phnom Penh v Polpot.
Cn L Bng trong khi tr li phng vn ca Paisai Sricharatchang, phng
vin t Bangkok Post ti Bc Kinh, ngy 24.10.90, xc nhn c mt
cuc gp b mt gia lnh o Trung Quc v Vit Nam hi u thng 9 v
cho bit kt qu cuc gp c phn nh qua cuc hp gia cc bn
Campuchia ngy 10.9.90 ti Jakarta. Trong khi ni khng bit chc pha
Vit Nam c gng thuyt phc Phnom Penh n u, L nhn nh l
H Ni chc cha lm mc. iu c th thy c qua vic Phnom
Penh c mt thi thiu hp tc [1].
S d ta d dng b mc la Thnh l v chnh ta t la ta. Ta t
to ra o tng l Trung Quc s ging cao ngn c CNXH, thay th cho
Lin X lm ch da vng chc cho cch mng Vit Nam v CNXH th
67 Hi K Trn Quang C
gii, chng li him ho din bin ho bnh ca ch ngha quc do

M ng u. T tng dn n sai lm Thnh cng nh sai lm
gii php .
Sau Thnh , trong BCT c nhiu kin bn ci v chuyn i ny.
Song mi n trc i hi VII, khi BCT hp (15-17.5.91) tho lun bn
d tho Bo co v tnh hnh th gii v vic thc hin ng li i
ngoi ca i hi VI v phng hng ti, cuc gp cp cao Vit Nam
Trung Quc Thnh mi li c cp ti khi bn d tho bo co
ca B Ngoi Giao c cu c mt s vic lm khng ng vi cc Ngh
quyt ca B Chnh tr v vn Campuchia. Cuc hp ny c y
TBT Nguyn vn Linh; cc c vn Phm vn ng, V Ch Cng; cc u
vin BCT Mi, V Vn Kit, Nguyn C Thch, L c Anh, Mai
Ch Th, Nguyn c Tm, o Duy Tng, ng S Nguyn, on Khu,
Nguyn Thanh Bnh.
Anh T ni: C thi gi v c c hi em ra kim im nhng vic va
qua nhn nh su sc th tt thi. Sau chuyn i Thnh , ti vn n
hn v thi ca mnh. Ni l t kim im th t kim im. Ti n hn
l hai ch. Lc Thnh , khi bn n vn Campuchia, ngi ni l
anh Linh. Anh Linh ni n phng n ho gii dn tc Campuchia. Sau
L Bng trnh by phng n 6+2+2+2+1 m T n Tn khi m
phn vi anh C H Ni p ta nhn song ta bc. Anh Linh ng
(ni khng c vn ). Lc c l do thy thi ca ti, Giang mi ti
ni. Ti ni: ti khng ngh phng n 13 ny l hay, ti ni l khng
cng bng Ti n hn l l ra sau on ta nn hi li sau ba tic
bui ti. Nhng ti khng ngh ra, ch phn vn. Sng sm hm sau, my
anh bn Ban i Ngoi v anh Hng H ni nh vi ti l ct sao tranh th
c nguyn tc consensus (nht tr), cn con s khng quan trng. Ti
nghe hi yn tm nhng vn ngh c hi vn hn. Sau , Trung Quc
a k bn tho thun c ni n con s 13 Ti phn vn mun c
bit ni dung trc khi ta h bt k. Nu nh on ta trao i vi nhau sau
phin hp u, sau khi L bng a ra cng thc 6+2+2+2+1 th ta c th
c cch bn thm vi h. Hai l trc khi k vn bn do chuyn vin hai
bn tho thun, cc ng ch lnh o cn xem li v bn bc xem c th
thm bt g trc khi k. Ngh li, khi h mi TBT, Ch tch HBT ta
sang gp TBT, Ch tch Quc v vin, li mi thm ti. Ti kh bt ng,
khng chun b k. Anh Mi cho l h mi rt trang trng, c hi ln,
nn i. Nhng i ri k mt vn bn m ta khng lng trc hu qu
v phn ng ca Bn Campuchia, rt gay gt. Ti hiu l Bn kh bt bnh,
thm ch l ut nhau. Cho ta l lm sau lng, c hi cho ngi ta.
68 Hi K Trn Quang C
Anh Linh: Anh T nh li xem. Khng phi ti ng , ti ch ni ta

nghin cu xem xt v cui cng t vn thng bo li Campuchia
By gi ti vn ngh th l ng. Ti khng thy n hn v vic mnh chp
nhn phng n 13 Vn Campuchia dnh n Trung Quc v M.
Phi tnh n chin lc v sch lc. Phi tip tc lm vic vi
Campuchia v chin lc, phi c nhiu bin php lm cho bn thy m
mu ca quc M chng ph ch ngha x hi chu , c Cuba. N
ph Trung Quc qua v Thin An Mn ri, nay chuyn sang ph ta
Trung Quc mun thng qua Khmer nm Campuchia. Song d bnh
trng th no th Trung Quc vn l mt nc XHCN.
Anh Thch: V chuyn Thnh , Trung Quc a c bng ghi m
cuc ni chuyn vi lnh o ta Thnh cho Phnom Penh. Hun Xen
ni l trong bin bn vit l hai bn ng thng bo cho Campuchia
phng n 6+2+2+2+1 nhng bng ghi m li ghi r anh Linh ni l
khng c vn g. Ti xin trnh by cc anh hiu nguyn do con s
13 l t u. Ti Tokyo thng 6.90, Sihanouk v Hun Xen tho thun
thnh phn SNC gm hai bn ngang nhau = 6+6. T n Tn sang H Ni,
p ta nhn cng thc 6+2+2+2+1 khng c. n cuc gp Thnh ,
Trung Quc li a ra. Khi ta sang Phnom Penh thuyt phc bn nhn
con s 13 vi nguyn tc lm vic consensus trong SNC, anh Hun Xen ni
ring vi ti: chng ti thng m phi nhn s ngi t hn bn kia (bn ta
6, bn kia 7) th mang ting Campuchia b Vit nam v Trung Quc p.
Nh vy, d l consensus cng khng th thuyt phc nhn dn Campuchia
c. Ch c th nhn 12 hoc 14 thnh vin trong Hi ng Dn tc Ti
cao. Phi ni l Phnom Penh thc mc nhiu vi ta. Lin X, Anh, Php,
Nht, M u cho ta bit l Trung Quc thng bo cho h y v
Tho thun Thnh v ni vi h l lnh o Vit nam khng ng tin
cy. Trung Quc s dng Thnh ph quan h ca ta vi cc nc
v chia r ni b ta
Hm sau, BCT hp tip, anh Mi ni: Ta tn thnh Sihanouk lm ch
tch Hi ng Dn tc Ti cao, Hun Xen lm ph ch tch, ly nht tr
trong Hi ng Dn tc Ti cao lm nguyn tc. y khng phi l mt
nhn nhng Nu c anh Thch i Thnh th tt hn
Anh T: Vn ch yu khng phi l thi ca ta Thnh nh anh
Mi ni, m l kt qu v tc ng n bn Campuchia nh gi ta nh
th no ? Thnh , iu ta lm c th chng minh c nhng
Campuchia cho l ta gii quyt trn lng h. V vy m ti n hn. Ti n
hn l v sau ny s li hu qu.
69 Hi K Trn Quang C
Anh Mi: Vi tinh thn mt ngi cng sn, ti cho l ta khng sai.
Bn Campuchia ngh g v ta l quyn ca h. Vi tinh thn mt ngi
cng sn, ta khng bao gi vi phm ch quyn ca bn.
Anh Thch: Hp B Chnh tr kim im, ti xin c ni thng. C
phi khi i Thnh v, anh Mi c ni vi ti l hai ng anh nhn
hi sm. Anh Linh nhn cng thc 13 v anh T nhn consensus (nguyn
tc nht tr).
Anh V Vn Kit: Trong thm tm ti, ti khng ng c anh T trong
on i Thnh . Nu c gp anh ng th anh T i l ng. Ti ni
thng l ti xt xa khi bit anh T i cng anh Linh v anh Mi ch
gp Giang v L, khng c ng. Mnh b n la nhiu ci qu. Ti ngh
Trung Quc chuyn l cm by.
Vn l ngi im m, song anh T c lc phi pht biu: Mnh h,
mnh di ri m cn ni s nghip cch mng l trn ht, cn c hay
khng th khng sao. Cng lm l ni ci , nhng ti khng ngh nh
vy l thng sch. Ti khng ngh ngi lnh o nn lm nh vy.
Tho thun Vit Nam Trung Quc Thnh ng nh anh T lo ngi
li mt n tng khng d qun i vi Phnom Penh. Trong phin
hp Quc hi Campuchia ngy 28.2.91, Hun Xen pht biu: Nh cc i
biu bit, vn SNC ny rt phc tp. Chng ta phi u tranh khc
phc v lm tht bi m mu ca k th nhng bn ng h chng khng
u. Mc d Hi ng c thnh lp trn c s hai bn bnh ng
nhng ngi ta vn mun bin thnh bn bn theo cng thc 6+2+2+2+1,
v vn ch tch lm cho Hi ng khng hot ng c.
Ti cn nh khi tip ti Phnom Penh, ngy 28.9.90, Hun Xen c
nhng kh mnh v vic ni v tho thun Thnh : Khi gp Sok An
Bangkok hm 17.9, Trung Quc do v i SOC phi cng nhn cng thc
m Vit Nam v Trung Quc tho thun. Nhng Phnom Penh c lp.
Sok An ni rt ng khi tr li Trung Quc l ny l ca Vit Nam
khng phi ca Phnom Penh.
Cuc hi m Thnh thng 9.90 hon ton khng phi l mt thnh tu
i ngoi ca ta, hin ti l mt sai lm ht sc ng tic v i ngoi.
V qu nn nng ci thin quan h vi Trung Quc, on ta hnh ng
mt cch v nguyn tc, tng rng tho thun nh th s c lng Bc
kinh nhng tri li tho thun Thnh lm chm vic gii quyt vn
Campuchia v do lm vic bnh thng ho quan h vi Trung Quc,
uy tn quc t ca ta b hoen .
70 Hi K Trn Quang C
Vic ta ngh hp tc vi Trung Quc bo v CNXH chng quc M,

thc hin gii php Campuchia l khng ph hp vi Ngh quyt
13 ca BCT m cn gy kh khn vi ta trong vic a dng ho quan h
vi cc i tng khc nh M, phng Ty, ASEAN, v tc ng khng
thun li n quan h gia ta v ng minh, nht l quan h vi Lin X v
Campuchia. Trung Quc mt mt bc b nhng ngh ca ta, nhng
mt khc li dng ngay nhng ngh chi xu ta vi cc nc khc
nhm tip tc c lp ta, gy sc p vi ta v Campuchia.
Cng vi vic ta thc p Phnom Penh i vo gii php , vic ta tho
thun vi Trung Quc cng thc SNC ti Thnh l khng ph hp vi
nguyn tc nht qun ca ng ta l khng can thip v khng quyt nh
cc vn ni b ca Campuchia, lm tng mi nghi ng vn c ca
Campuchia i vi ta, i ngc li ch trng tng cng v cng c mi
quan h vi ta vi Campuchia v Lo.
ta ch quan tm n iu m ta cho l c li ch i vi ta m thiu cn
nhc xem iu c ph hp vi li ch ca bn khng. Cch lm tt
yu nh hng xu n quan h gn b lu nay gia ta vi Phnom Penh
Chng 15
AI L NGI NG L RA PHI NH DAI ?
Sau cuc gp cp cao Thnh , yu sch chnh ca Trung Quc i vi
ta trong vn Campuchia tp trung ch yu vo vic i ta thc hin tho
thun Thnh , tc ng vi Phnom Penh theo hng: nhn bu
Sihanouk lm ch tch SNC gm 13 thnh vin ca 4 bn Campuchia; chp
nhn vn kin ca 5 nc thng trc Hi ng Bo an v vn
Campuchia.
6 gi sng ngy 9.9.90, i s Trung Quc n Ban i ngoi (ch khng
n B Ngoi giao) gp Hng H trao thng ip bo cc bn Campuchia
s hp ngy 10.9 ti Jakarta bn vic lp SNC v nhn mnh yu cu
Vit Nam tc ng theo hng tha thun ti Thnh . Ngay sau
BCT hp trao i v thng ip v quyt nh c ti i Jakarta.
Trong cuc hp ny BCT quyt nh t nay cc tip xc i ngoi v
mt Nh nc u phi qua B Ngoi Giao v phi bo co vi anh Thch
v b trng Quc phng L c Anh (?) v cch lm ca i s Trung
Quc pht l B Ngoi Giao mt cch qu l liu.
Tra ngy 9.9.90 ti cng anh Hunh Anh Dng p my bay qua ng
Bangkok sang th Innxia theo di cuc hp ca cc bn
Campuchia bn v vic thnh lp SNC. Khng c cm nang no km
theo ch th c, ch c li dn ngn gn ca TBT Nguyn Vn Linh l c
lp c SNC.
71 Hi K Trn Quang C
Chiu ti 10.9.90, va chn t chn ro t sn bay v n s qun ta

Jakarta, ti nhn c mt c in thoi t s qun Trung Quc gi ti.
Trng Thanh gi in thoi n ni l cho trc khi ri Jakarta v cm
n ti tc ng tch cc khin cho cuc hp cc bn Campuchia ny t
c mt s kt qu (!). Ti tr li l ti khng dm nhn s biu dng
, nu nh cuc hp kt qu tt th l do thin ch ca Nh nc
Campuchia.
Ch l lc ti xung sn bay Jakarta cng l lc cuc hp gia cc bn
Campuchia va b mc sau khi tho thun lp SNC gm 12 thnh vin,
chc ch tch cn trng v tun ti s hp phin u ti Bangkok gii
quyt nt vn ch tch SNC. Bn tuyn b chung ca cuc hp c ghi
Cc bn Campuchia chp nhn ton b vn kin khung ca P5 lm c s
gii quyt cuc xung t Campuchia. Ti ngh rng B Chnh tr bo
ti sang Jakarta c th l mt ng tc sch lc t ra vi Trung Quc l
ta tch cc thc hin tho thun Thnh . Cn Trng Thanh gi in
cm n ti thc ra cng l mt s v v ca Trung Quc khuyn khch
ti tip tc c gng thc hin tho thun Thnh ! Nhng s khuyn
khch li c tc dng tri ngc li, lm thc tnh ci con ngi bng
bnh trong ti. T u, ti v s anh em chuyn nghin cu vn
Campuchia v quan h vi Trung Quc trong B Ngoi Giao rt khng
thng vi tho thun Thnh v nhiu l, nay ti cng thy mnh khng
th hnh ng tri vi iu mnh cho l l phi.
Ngy 13.9.90 ti li c trong nc ch th i thng t Jakarta sang
Bangkok theo di phin hp u tin ca SNC . Sng 14.9.90 B
th thng trc B Ngoi Giao Thi Kasem mi ti ti B Ngoi giao
Thi Lan ni chuyn. Ch cu chuyn vn l vn Campuchia. Kasem
hi d ti v tho thun gia Vit Nam v Trung Quc v c ch SNC. Ti
tr li ch l nhng tin n khng cn c, khng nn tin. Tra hm ,
Sok An, th trng ngoi giao Campuchia, tm n gp ti. Anh hi kin
v cuc hp SNC Bankok sp ti, thi ta nn nh th no nu i
phng i a Sihanouk lm ch tch SNC v l thnh vin th 13 cu
SNC ? Ti gi cn gi vng nguyn tc hai bn ngang nhau. thin
ch, mt ln na, ta c th nhn cho i phng thm mt ngi nhng bn
ta cng phi thm mt ngi (mi bn 7 ngi). Khng 12 th 14 ch
khng nhn 13. Sau ti li c anh Sok An cho bit l Kraisak, con trai
Th tng Chatichai v l thnh vin trong nhm c vn ca Th tng
Thi, bo anh rng ng ta c B Ngoi giao Thi thng bo l Vit
Nam cng ng h vic lp SNC vi 13 thnh vin do Sihanouk ng u.
Ti ni vi Sok An y l iu ba t v ti s gp Kraisak ni li.
Chiu hm khi gp Kraisak, ti ni kh thng rng: Khng th coi ng
Sihanouk l ng ch Campuchia, l vua trn tt c. Vn thnh phn
72 Hi K Trn Quang C
cng nh chc ch tch SNC phi do ngi Campuchia quyt nh. Vit
Nam v Trung Quc khng c quyn b phiu v vn . Sau
Kraisak k li c cho Kasem. Kt qu l cuc hp SNC phin u tin
17.9.90 ti Bangkok tan v v Hun Xen khng chp nhn cng thc
6+2+2+2+1, c tuyt bu Sihanouk lm ch tch vi t cch l thnh
vin th 13 ca SNC. Hn Trung Quc gn trch nhim hoc t ra cng
l mt phn trch nhim v tht bi cho ti.
H tun thng 9.90, Trung Quc n Ph Th tng V Nguyn Gip
thm Trung Quc v d l khai mc Vn Hi (ASIAD) 11 vi t cch l
khch mi c bit ca Chnh ph Trung Quc (tuy nhin bo ch Trung
Quc vn a tin vic Trung Quc mi V Nguyn Gip l th theo yu
cu ca ta, d rng ngy 4.9.90 khi tip on cp cao ca ta Thnh
chnh Giang Trch Dn ni s mi anh Gip d khai mc ASIAD nh
mt c ch thin ch ca h). Ngy 24.9.90 khi tip i tng V Nguyn
Gip, Th tng L Bng c ni: Sau cuc gp cp cao Thnh , cuc
hp Jakarta kt qu tt, ra c tuyn b SNC 13 ngi. Song n khi
hp SNC Bangkok th khng tt. Xin ni thng thn vi ng ch l
chng ti thy Th trng Trn Quang C c tc dng xu trong vic ny.
Khi Kasem hi c phi thc s gia Vit Nam v Trung Quc i n
tho thun lp SNC gm 13 ngi hay khng? Trn Quang C p rng
hon ton khng c vic ; hon ton l nhng iu di tr. Chng ti
khng bit ti sao Th trng Trn Quang C li ni nhng li nh vy,
hon ton truyn t thng tin khng ng n. Anh Gip p: Khi v ti
s hi li v pht biu ca ng ch C. Nu c nh vy th y khng phi
l kin ca Trung ng chng ti. Ti khng bit vic ny v ti khng
ph trch cng tc ngoi giao.
Tin y ti thy cng nn ghi li mt chuyn c th gip cho chng ta
hiu thm c im ca ngi Trung Quc: sau khi n Bc Kinh, i
tng V Nguyn Gip c ngh gp mt s tng lnh trong qun i
Trung Quc nh Dng c Ch (Dng l tng ch huy cuc chin tranh
nh Vit Nam nm 1979). Nhng Dng ni mt cch bc tc: i no
ti li gp ng ta. M ca cc cn b chin s cn cha xanh c !. Ngy
1.10.90 Dng cng mt s tng lnh khc cn gi in thoi thm hi
ng vin s quan binh lnh Vn Nam, Qung Ty. Nh vn qun i L
Tn Bo tc gi cun Vng hoa di chn ni cao vit v cuc tn cng
vo Vit Nam thng 2.79, pht biu: Xem tin L Bng tip V Nguyn
Gip m trong lng ti cm thy bt rt. Gi y chng ta phi xem xt li
xem c gy ra cuc chin tranh khng? Chng nhng phn ln s quan
binh lnh di n v khng thng ngay c mt s tng lnh cao cp cng
khng thng ni.
73 Hi K Trn Quang C
T liu trn y ti ly bi V Nguyn Gip thm Bc Kinh gy chn

ng ca Quan Nghip Thnh ng trn bo Tranh Minh xut bn Hng
Kng thng 11.90. T n nay, ti vn phn vn l gia ngi Vit
Nam v ngi Trung Quc ng l ra ai l ngi phi nh dai hn v s
kin thng 2.79 ?
Chng 16
MN N THNH
T thng 9.90, Trung Quc lun coi ta mc n h v tho thun Thnh ,
i ta thc hin tho thun , c th l tc ng vi PhnomPenh nhn
SNC c 13 thnh vin v do Sihanouk lm Ch tch. Vi cch lm , h
khi su thm bt ng trong ni b ta Trung Quc thy rng vic thc
hin tho thun Thnh gp tr ngi chnh t B Ngoi giao nn ch
trng chia r ni b ta cng trng trn hn. i s mi ca Malaysia ngy
3.10.90 n cho x giao, ni vi ti l Bc Kinh ngi ta a tin l c
s khc nhau gia B Ngoi giao v lnh o ng v ch trng i
ngoi cho nn trong chuyn i Thnh gp cp cao Trung Quc khng
c ng Nguyn C Thch. Sau Thnh , trong khi ta ni rng hot ng
ca s qun Trung Quc Vit Nam th pha Trung Quc li t ra lnh
nht vi B Ngoi giao cng kch lnh o B Ngoi giao Vit Nam; hn
ch hot ng ca i s ta Bc Kinh, khng sp xp i s ta tham d
vo cuc L Bng tip anh V Nguyn Gip, anh V Oanh; c cn b cp
thp tip v lm vic vi i s ta. Trung Quc mt mt khng nh l vn
Campuchia cha gii quyt th quan h Trung Vit ch c bc i
nh, mt khc thm d v tch cc tc ng n vn nhn s v
phng n chun b i hi VII ca ng Cng sn Vit Nam s hp vo
gia nm 1991. T thng 3.91, ti k hp Quc hi Trung Quc kho 7, L
Bng tuyn b quan h Trung Vit tan bng v c mt s iu chnh
mm do hn trong vn Campuchia. V vn SNC ca Campuchia.
Trung Quc khng c bm gi con s 13, tm gc vn ch tch, ph ch
tch, a ra cng thc Sihaouk ch tr cc cuc hp SNC. T ch ch c
quan h vi 3 phi, sau cuc gp SNC Pattaya (Thi Lan), Trung Quc
chuyn sang quan h trc tip vi Nh nc Campuchia, mi Hun Xen
thm Bc Kinh trong 3 ngy (22-24.7.91).
Chiu ch nht 18.11.90 hp BCT v vn Campuchia. T sau khi P5
tho thun v vn kin khung (28.8.90) cuc u tranh v vn
Campuchia i vo giai on cui, gay gt v quyt lit. Thay mt B Ngoi
giao, ti trnh by n v nguyn tc u tranh v vn kin khung ca P5
v v vn SNC BCT cho kin. Khi ti trnh by xong, anh Thch
ngh BCT khng nh 2 im:
74 Hi K Trn Quang C
1. Vn SNC l vn ni b ca Campuchia, ta khng p bn c,

phi tn trng ch quyn ca bn;
2. V vn kin khung, ta phi bc nhng im vi phm Hin chng LHQ.
Nu khng sau ny c nh hng n vn x l Trng Sa Ta thy r
Trung Quc v M u nht tr xo Nh nc Campuchia bng cch khc
nhau.
Cui cuc hp, TBT Linh kt lun: v SNC ta khng th gp vi bn
c Nu ni Trung Quc v M nh nhau th ti khng ng . Sau hi
ngh Trung ng, BCT s nh gi li mt s vn lin quan n Ngoi
giao nh nhn nh v Trung Quc th no, tuyn b hoc ni v Trung
Quc nh th no ? Nguyn C Thch ni lun: ng nh gi li c
cuc hi m Thnh .
D tho Hip nh ton b v Campuchia ngy 26.11.90 do P5 tho ra
c cc thnh vin SNC Campuchia chp nhn v c bn ti cuc hp
Paris ngy 23.12.90. Ch trng ca ta l gii php chnh tr v
Campuchia, nht l nhng vn ni b Campuchia, phi do bn t quyt
nh v chu trch nhim vi dn tc Campuchia. Ta ht sc gip h,
gi h trnh c nhng tht bi khng ng c, nhng ta khng th
lm thay. Nh vy ta va ht lng gip bn va khng Vit Nam mt
ln na b sa ly vo cuc u tranh ni b ca Campuchia. Khng vn
gii php chnh tr v Campuchia li mt ln na tr thnh vn lch
s trong quan h Vit Nam Campuchia.
Theo yu cu ca bn, ngy 14.1.91, ti cng cc anh Hunh Anh Dng,
L Cng Phng, V Tin Phc, chuyn vin v gii php Campuchia, sang
Phnom Penh lm vic vi bn vi mc ch:
a. Tm hiu suy ngh v nh ca bn v gii php Campuchia sau khi
bn chp nhn vn kin khung ca P5 ti cuc hp Jakarta 10.9.90 v
chp nhn v c bn d tho Hip nh 26.11 ca P5 ti cuc hp Paris
23.12.90;
b. Thuyt phc bn kin quyt tch ring cc vn ni b thuc ch
quyn Campuchia ch tha lun v gii quyt trong SNC;
c. Tho thun k hoch chun b cho vic hp li Hi ngh quc t Paris.
Khi tip ti, anh Hun Xen ni: Trong ni b Campuchia, xu hng mnh
nht l mun c mt gii php chnh tr gi c thnh qu cch mng,
khng cho Polpot quay tr li Tnh hnh hin nay rt t nh. Tnh hnh
phc tp s xy ra nu ta chp nhn mt gii php v nguyn tc. Ch cn
75 Hi K Trn Quang C
chp nhau mt gii php nh vy th ni b Campuchia hn lon ri ch

cha ni l k kt. Ta gi lp trng cng nh va qua l tt. ngh Vit
Nam khng y qu nhanh tin trnh gii php.
Nh vy, qua cc cuc gp B trng Hor Nam Hong, th trng Dith
Munty v th trng Sok An, nht l qua pht biu ca Ch tch Hun Xen
chiu 16.11, c th thy c ch trng ca bn c ko di trng thi
nh m hin ti v nhiu yu t ch quan khch quan khc nhau, song
ch yu v trong ni b lnh o bn xu hng cha mun i vo gii php
cn rt mnh. Hun Xen cho bit theo quyt nh ca BCT Campuchia,
trong cuc hp Trung ng ngy 17.1.91, ng ta s thng bo cho Trung
ng l nm 1991 s cha c gii php. Tuy nhin, ti li c cm thy
trong suy ngh cng nh trong hnh ng lnh o Campuchia ang c
nhiu mu thun lng tng, cha xc nh c cho mnh mt ng li r
rng mch lc, m ch lo i ph tng bc vi nhng vn trong ni b
cng nh vi i phng.
Trong ln gp Heng Somrin H Ni ngy 24.2.91, anh Nguyn Vn Linh
vn c p bn cn thc hin tt chnh sch ho hp dn tc, khng nn
nhn mnh vn dit chng, nn SNC gm 13 thnh vin v Sihanouk
lm Ch tch. Heng Somrin v ni li vi BCT ng Campuchia th tt c
u bn khon v ngi rng Heng Somrin khng tho ting Vit nn nghe
c th sai st. Thc ra, nh Hun Xen ni vi anh Ng in, khi nghe Heng
Somrin ni li nhng kin ca anh Linh, BCT Campuchia rt lo v thy
Vit Nam khc Campuchia nhiu qu. Ngy 13.3.91 Hun Xen ni vi anh
Thch: C th c sch lc phn ho Khmer , nhng dt khot khng
th b vn dit chng. Nu b s c 3 mi nguy him: s mt con bi
mc c trong m phn ngay t u; mt li th trong tng tuyn c; k th
s c li trong vic vu co Vit Nam l mi chuyn xy ra 12 nm qua u
do Vit Nam gy ra c. S lng thnh vin SNC c th l 12 hoc 14,
khng th chp nhn con s 13, sn sng cho Sihanouk lm ch tch, Hun
Xen lm ph, khng i chc ch tch lun phin hay ng ch tch na.
Trong cch lm ny ca ta cho thy ta ch quan tm n iu m ta cho l
c li ch i vi ta m thiu cn nhc xem iu c ph hp vi li ch
ca bn khng. Cch lm tt yu nh hng xu n quan h gn b lu
nay gia ta vi Phnom Penh.
u nm 1991, BCT c cuc hp ti T78 thnh ph HCM (24-25.1.91)
bn v vn Campuchia. Ti trnh by ch trng tch mt quc t vi
mt ni b ca gii php Campuchia, ng thi bo co kin ca Hun
Xen cho bit l BCT Campuchia quyt nh khng i vo gii php trong
nm 1991. BCT quyt nh cn thm d kh nng hp BCT 3 nc
76 Hi K Trn Quang C
hng Campuchia i vo gii php, hp c tnh cht trao i, gi ch

khng quyt nh, ta khng th p bn, ng thi phi t c thin ch,
trnh mi vic lm ta b c lp.
Nhn dp ny, ti ng vi anh Thch l ti mun rt khi Trung ng
kho ti. Anh Thch t khng tn thnh. n thng 2.91, khi c cuc bu
i biu cc tnh i d i hi VII, ti gi th cho anh Nguyn
c Tm, trng ban T chc Trung ng, xin rt khi danh sch d i
hi VII. Lc ny tinh thn ti c phn mt mi v nhng s vic trong
thi gian qua. Nhng yu cu ca ti khng c p ng. Ti nhn c
giy i d i hi tnh ng b Sn la v c bu vo on i biu tnh
Sn la i d i hi ng ton quc ln th VII.Thng 6.91, ti c giy i
d i hi ng vi t cch i biu tnh Sn La ri tip tc tham gia
Trung ng kho VII.
Tnh hnh bt ng kin trong BCT cng n gn i hi cng bc l gay
gt. Ngy 13.4.91, trong cuc hp BCT bn v tnh hnh th gii v ng
li i ngoi chun b bo co chnh tr ti i hi, sau khi anh Thch
bo co v Tnh hnh th gii v chin lc i ngoi ca ng v Nh
nc ta, L c Anh gii thiu i t Ln, cn b Cc II B Quc phng,
trnh by v tnh hnh th gii v mu quc. Nghe xong, TBT
Nguyn Vn Linh pht biu: Ch quan ti ngh gia bn trnh by sng
nay (ca B Ngoi Giao) v bn trnh by tnh hnh qun s chiu nay ca
B Quc phng c nhiu ch khc nhau. Mun tho lun ch trng th
phi tho lun tnh hnh trc, nhng cch nh gia tnh hnh cn khc
nhau.
C vn Phm Vn ng: Ni khi hi lc ny tht khng phi l. Chng
ta cn c gng lm vic ng lng tm, nghim chnh, ng trch nhim
ca mnh. BCT giao cho 3 ng ch ph trch 3 ngnh lm nhng li
cha lm.
L c Anh: BCT nn nghe tnh hnh nhiu mt, ngay trong nc chng
ta cng nh gi khc nhau. Cn c vo nh ga chung, mi ngnh c
n ring, khng lm chung c. Nguyn C Thch ng 3 ngnh tho
lun i ti nht tr v tnh hnh, cn cng tc th mi ngnh lm.
Trn tinh thn , ngy 2.5.91, c cuc hp gia Ngoi giao, An ninh v
Quc phng thng nht nhn nh tnh hnh th gii. D hp v pha
Quc phng c: L c Anh, Trn Vn Quang, i t Ln (thng gi l
Ln tht), B Ni v c: Mai Ch Th; Ngoi giao c Nguyn C Thch v
4 th trng. Cn 3 ph ban i ngoi: Nguyn Th Bnh, Trnh Ngc
Thi, Nguyn Quang To. Thu hoch ca cuc hp kh ngho nn, khng
77 Hi K Trn Quang C
em li c s nht tr trong nhn nh tnh hnh, ch nht tr c my

im l lun chung chung.
Ch cn mt thng n ngy hp i hi VII, BCT hp lin gn 3 ngy
(15,16 v 17.5.91) tho lun bn d tho Bo co v tnh hnh th gii
v vic thc hin ng li i ngoi ca i hi VI v phng hng
ti. BCT c mt ng . Theo di cuc hp gh d thnh. S d thnh
lc u c 10 ngi, t chiu 16.5 khi i vo kim im vic thc hin cc
Ngh quyt v i ngoi ca i hi VI th d thnh thu hp li ch cn c
Hng H, Hong Bch Sn, inh Nho Lim v ti). T u n cui, ti
nhn r s u tranh gia hai quan im v mt quc t, nht l khi i vo
phn kim im thc hin ng li i ngoi, ni n vn Campuchia
v quan h vi Trung Quc. Bn d tho bo co ca B Ngoi giao c
nu c mt s vic lm khng ng vi cc Ngh quyt ca B Chnh
tr, thi i vi Trung Quc c s thay i qua 2 giai on (trc v
sau nm 1989) tri vi Ngh quyt 13 ca BCT (20.5.88), gia ta v bn
Campuchia bc l s khc nhau kh r rt, v i ngoi, ta lng tng,
thiu bnh tnh trc cuc khng hong chnh tr ng u v Lin
X; b l c hi ci thin vi ASEAN (khi Thi Lan mi Th tng
Mi sang thm, nhng anh Mi ni phi i Lin X, i n ri
mi i Thi), lm ny sinh tranh ci kh cng, c bit khi bn n ng
sai trong chuyn gp cp cao Trung Quc Thnh thng 9.90 v vn
chng dit chng v gii php .
Anh V Ch Cng: V Trung Quc rt phc tp BCT nh gi
Trung Quc c hai mt XHCN v b quyn. V XHCN cng cn thy l
trong nhy nhy Kh khn l cha bnh thng ho quan h H a
ra 5 tr ngi, c ci hng trm nm khng gii quyt ni. V d nh chuyn
Lin bang ng Dng, h bit ta khng c song c nu ln ct
chia r v ginh ly Lo v Campuchia, gt ta ra Chuyn gii php
l khng c, v nh vy th c ngha l Trung Quc s i vi ta
chng M trong lc ch trng ca h l tranh th khoa hc k thut ca
phng Ty hin i ho, cn g l Trung Quc na ?.
Ti cui cuc hp, Nguyn c Tm cn ni: Cha lm d tho Ngh
quyt ngay c v qua tho lun thy kin BCT cn khc nhau v nh
gi ng thnh tch, ng bn th, i sch. i hi n ni, sau i hi
khng cn BCT ny na, tuy mt s ng ch cn li Mc d vy
Nguyn Thanh Bnh ch tr cuc hp vn kt lun lm d tho Ngh quyt
v i ngoi.
78 Hi K Trn Quang C
Chng 17
NHNG VN V TNH HNH QUC T
V CHNH SCH I NGOI CN C TRANH LUN
1. V tnh hnh quc t: do tc ng ca cch mng KHKT, khong cch
giu ngho gia cc quc gia ngy cng ln. Thch thc ln nht ca nc
ta l nguy c tt hu v kinh t, yu t quyt nh trong sc mnh tng hp
ca quc gia hin nay ch yu l kinh t.
a. C tranh lun: nguy c din bin ho bnh hn thch thc tt hu v kinh
t. T c kin cho ca quc gia l sc mnh an ninh quc phng l
ch yu ch khng phi ch yu l sc mnh kinh t x hi trong mi
nc.
b. V mu thun thi i: nhiu kin cho rng nhng bin i ln trong
cc din th gii lm thay th t quan trng cu cc mu thun ln, mu
thun chnh chi phi quan h quc t ngy nay khng cn l mu thun
ng Ty m l mu thun Ty Ty. Nhng c kin cho mu thun
Ty Ty vn l quan trng.
c. V tp hp lc lng: kin chung ch trng a dng ho quan h.
Nhng cn tranh lun l tp hp lc lng theo thc h hay theo li ch
dn tc, hoc ni a dng ho nhng nhn thc h, cn tm ng minh
chin lc.
2. V v chnh sch ca cc nc ln v ASEAN:
M: V cu hi Cc din th gii mi to cho M thi c hay thch
thc? (M mnh ln hay yu i)
C kin cho rng M ang tranh th li th thit lp trt t mt cc do
M chi phi, kin khc cho rng ang hnh thnh trt t a cc, a
trung tm, hay trt t th gii ang trong qu trnh hnh thnh, ang c s
cn bng gia cc nc ln.
Mc tiu chin lc ton cu ca M l xo sch cc nc XHCN cn li
hay l kim ch cc trung tm kinh t t bn khc?
L gii hin tng cc nc khu vc mong mun M tip tc c mt s
gip n nh khu vc, cn Vit Nam cho M l mi e do nguy him
nht.
Trung Quc:V sao cc nc khu vc u lo ngi Trung Quc cn Vit
Nam t hy vng vo Trung Quc (ng minh chin lc)?
79 Hi K Trn Quang C
Mt bnh trng b quyn ca Trung Quc l chnh hay mt XHCN l

chnh? Thc cht ca ch ngha x hi mang mu sc Trung Quc?
V quan h M Trung Quc (lin quan n Vit Nam):
D lun chung: M lo kim ch Trung Quc chu Thi Bnh Dng
v mong Vit Nam gp vo . Nhng c kin cho M v Trung Quc
tho hip bt li cho Vit Nam. V M dt u tin quan h vi Trung Quc
cao hn nn M sn sng khi Vit Nam cho u tin .
nh gi v ASEAN:
C kin cho ASEAN l t chc c ting ni, c sc sng, bit li dng
mu thun cc nc ln v li ch quc gia v li ch nhm nc khu vc
mnh. Vit Nam cn sm gia nhp t chc ny.
3. V chin lc i ngoi ca ta:
V th ca Vit Nam c g khc trc?
e do chnh i vi an ninh v pht trin ca ta nay l g? Nguy c tt
hu v kinh t hay nguy c din bin ho bnh l e do chnh?
Bin php i ph vi e do v thc hin mc tiu ca ta? (ng minh
chin lc, quan h c bit).
Tp trung pht trin kinh t c phi l li thot duy nht cng c n
nh, ra khi khng hong kinh t x hi trong nc v nng cao v th v
vai tr nc ta trn quc t, i ph din bin ho bnh c hiu qu nht
hay khng? Ta t u tin cao nht cho pht trin kinh t hay cha?
Trong thc t i ngoi, thng c s lng tng ngp ngng v u tin
trong cc mi quan h sau:
+ gia pht trin kinh t v bo m an ninh chnh tr (gia nguy c tt hu
v kinh t v nguy c chch hng XHCN, nguy c b din bin ho bnh).
+ Li ch dn tc v ngha v quc t. Tp hp lc lng v phn bit bn
th theo quan im thc h hay theo li ch dn tc.
+ c lp ch quyn v hp tc quc t. Ho nhp cng ng th gii.
(2/1995)
( Trung Quc) .. xc nh quan h vi ta l thn nhi bt cn, s nhi
bt vin, tranh nhi bt u (thn nhng khng gn, s nhng khng xa,
u tranh nhng khng nh nhau). (Trung Quc) lun lun ly th
80 Hi K Trn Quang C
nc ln ln chim lnh th lnh hi ta, v him c nht l khng

ngng tc ng vo ni b ta
Chng 18
I HI VII V CI GI PHI TR
CHO VIC BNH THNG HO QUAN H VI TRUNG QUC
T 17 n 27.6.91 ng Cng sn Vit Nam hp i hi ln th VII a
li nhiu thay i quan trng v nhn s: Mi thay Nguyn Vn Linh
lm TBT; L c Anh nay nghim nhin gi v tr th 2 trong ng, U
vin thng trc BCT kim b th trung ng ph trch c 3 khi quc
phng an ninh ngoi giao v ln chc Ch tch nc. V Vn Kit
c gii thiu vi Nh nc c lm Ch tch Hi ng B trng; o
Duy Tng thng trc Ban b th. B ba Mi, L c Anh, o Duy
Tng nm b phn thng trc ca B Chnh tr v ca Ban B th. i
tng V Nguyn Gip b gt ra khi chc u vin Trung ng. Cn
Nguyn C Thch b bt ra khi B Chnh tr v chun b thi chc B
trng B Ngoi Giao (thc ra nhng thay i v nhn s trong BCT
c quyt nh t thng 5 v Trung Quc bit). D lun quc t xn
xao cho rng Nguyn C Thch l vt t thn trong vic Vit Nam bnh
thng ho quan h vi Trung Quc. Ti ngh rng mi ch l mt cch
ni n gin v vn khng ch l bnh thng ho quan h m l ph
thuc ho quan h.
Trc ht vn t ra l ai s thay anh Thch gi chc b trng ngoi
giao ? T u thng 7, ti nhiu ln c triu tp ln gp TBT
Mi v Trng ban t chc trung ng L Phc Th (ngi thay
Nguyn c Tm), c thng bo v thng v d nh a ti lm
B trng ngoi giao. Ln gp sng ngy 10.7.91, thy ti vn t chi,
Mi hiu lm tng ti khng nhn v cha c vo BCT nh Bi
Thin Ng ngi thay Mai Ch Th lm B trng B Ni V nn ha
s gii quyt chuyn sau khi nhn chc B trng ngoi giao. Ti ni
ch v l do sc kho m xin khng nhn: 45 nm nay ti lin tc cng
tc, c gng lm tt cc cng vic c giao, khng t nan. Song ln ny
khng th nhn. Ti ch c nguyn vng v lm nt cng vic th trng
ngoi giao. ngh cc anh quyt nh theo phng n chng ti ngh
ngy hm qua: c anh V Oanh hay anh V Khoan. Nhn y ti xin phn
nh t tng chung ca anh em cn b nhn vin B Ngoi giao l c s
i x cha cng bng vi Ngoi giao.
V sao ti c ngi ta chn thay Nguyn C Thch tuy bit r ti c
cng quan im v chnh tr i ngoi vi anh Thch ? Ti ngh c 2 l do:
mt l, che y ngha chnh tr ca vic [thay th anh]52 Nguyn C
81 Hi K Trn Quang C
Thch; hai l, c ch mi v i ngoi sau i hi VII c kh nng v hiu

ho hon ton mi ch trng v hnh ng sai khc vi quan im ca
my v trong Ban Thng trc BCT mi.
Sau khi ti c min, c mt cuc vnh ng kh si ni quanh vn
ny. Nhng tn tui nh V Oanh, Hng H, Hong Bch Sn, V Khoan,
Nguyn Dy Nin c ni ti. Cui cng Nguyn Mnh Cm, lc
ang l i s ta ti Lin X c chn, mc d khi y nh cn rt lng
l.
Sau i hi VII, mi vn quan trng v i ngoi ca Nh nc u do
Hng H, b th T, ph trch i ngoi, di s ch o trc tip ca L
c Anh v tt nhin c s tn thng ca TBT Mi, quyt nh.
Nhng phn cng vic xa nay vn do B Ngoi giao m nhim nay u
do Hng H v Ban i ngoi ch tr. Mt th d in hnh v v c
nhn h sn sng b qua danh d v quc th: Ngy 5.8.91, ti cuc hp
Hi ng B trng, Hng H tuyn b: T nay trong quan h vi Trung
Quc cc ngnh c tp trung ch anh Trng c Duy (i s Trung
Quc), khng cn qua s qun Vit Nam Bc Kinh. L c Anh cho
bit khi Trung Quc, Ph ban i ngoi Trung Quc Chu Lng c
ngh: v l do k thut, quan h gia hai ng xin lm qua Trng c
Duy. Hm sau, Hng H vi t cch Trng ban i ngoi tip i s
Campuchia Ouch Borith, thng bo: Theo s phn cng ca BCT Vit
Nam, t nay ng ch L c Anh v ng ch Hng H s ph trch vic
tho lun gii php Campuchia v cc vn lin quan. Nu lnh o
Campuchia mun bn cc vn trn th ngh quan h v tho lun trc
tip vi hai ng ch .
Ngy 9.7.91, va c bu lm TBT, Mi gp i s Trung Quc
Trng c Duy t mun c c phi vin i Bc Kinh thng bo v
i hi VII v trao i v quan h gia hai nc. Trc t ngyngy
11.6.91 B Ngoi Giao ta cng gp i s Trung Quc ngh m li
m phn cp th trng ngoi giao hai nc. Ngy 17.7, Trung Quc tr
li ng gp cp th trng Bc Kinh t 5.8 n 10.8. Hai ngy sau,
Trung Quc tr li ng vic ta c c phi vin gp lnh o Trung
Quc, nhng li sp xp cuc gp c phi vin ng trc cuc gp th
trng ngoi giao Vic lm trn cho thy mt mt Trung Quc mun
gp ta c hai cp, mt khc mun dng nhng tho thun vi cp c
phi vin p ta trong cuc gp cp th trng ngoi giao. cao
cng vic ny, pha Trung Quc ngh thay ch c phi vin thnh
on i din c bit ca Ban chp hnh Trung ng ng Cng sn
Vit Nam tuy on ch c 2 thnh vin l L c Anh v Hng H. Hng
H lc l b th T, ph trch i ngoi. Ph t on l Trnh Ngc
82 Hi K Trn Quang C
Thi, ph ban i ngoi ca ng. Ti nh khi B Ngoi giao c

ngh c mt th trng ngoi giao l u vin T i vi on nm tnh
hnh vn dng vo cuc m phn cp th trng ngoi giao ngay sau ,
nhng ngh khng c chp nhn. i s Vit Nam ti Trung Quc
ng Nghim Honh cng khng c tham d cc hot ng ca on,
trong khi i s Trung Quc ti Vit Nam, Trng c Duy li c mt
trong mi hot ng chnh thc ca on ti Trung Quc.
Ngy 28.7.91, on n Bc Kinh v trong my ngy sau gp
Kiu Thch, L Bng, Giang Trch Dn thng bo kh chi tit v i hi
VII. Thng bo c nhng kin khc nhau qu trnh tho lun, tranh lun
v vic biu quyt nhng vn quan trng trong i hi, v c cu nhn
s ca Ban Chp hnh T mi, Giang Trch Dn v L Bng t ra quan
tm n vic Vit Nam s c ngoi trng mi (thay Nguyn C Thch)
trong k hp Quc hi thng 8.91, Giang t hi lng: T y lng mnh,
ti ht sc hoan nghnh kt qu i hi VII ca cc ng ch Vit Nam.
c bit mc d chuyn i c mc ch gp lnh o Trung Quc thng
bo v i hi VII v bn quan h hai nc, nhng L c Anh v Hng
H ch ng xin gp T n Tn ti 2 ln, chiu 29.7 v ti 31.7 t
li (?). M u cuc gp chiu 29.7, L c Anh ni: Nm ngoi khi
ng ch T n Tn sang Vit Nam xy ra mt s trc trc khng hay
lm do pha chng ti gy ra (!). ng ch Nguyn Vn Linh v chng ti
khi bit vic ny, chng ti khng vui lm. Hm nay gp ng ch, ti ni
tnh cm ca ng ch Nguyn Vn Linh, Mi v ca ti Tnh hnh
trc trc trong quan h l mt vic au lng, nht l gia nhng ngi cng
sn. Khc nhc c qua ri, mong cc ng ch yn tm. Cn T th
cng mn dp ny than phin v i s ng Ngim Honh: Mt nm
nay ng ch y khng gp ti, tr khi gp cc cuc chiu i. y l ln
u tin ti gp ng ch Honh k t thng 6 nm ngoi (s thc l pha
Trung Quc c thnh kin vi anh Honh t trong cuc m phn thng
6.90 H Ni). T khng qun nhc n iu kin khng th thiu c th
bnh thng ho quan h vi Vit Nam: Ti rt hoan nghnh ng ch L
c Anh v ng ch Hng H l t nay khng ni dit chng na. Khi v
H Ni nu gp Campuchia ngh cc ng ch cng ni ny Nu
cc ng ch lnh o Vit Nam sang Trung Quc m ci ui Campuchia
vn cn th chng ti kh ni vi nhn dn. Mong vn Campuchia c
gii quyt th khi bnh thng ho quan h chng ti c th n ni vi nhn
dn Trung Quc v nhn dn th gii.
dn ng cho cuc gp cp th trng Bc Kinh thng 8.91, ti 31.7
Hng H m bo vi T n Tn: ng ch L c Anh v ti s lm
vic trc tip vi th trng Nguyn Dy Nin (ngi c ch nh i m
83 Hi K Trn Quang C
phn vi Trung Quc ch v cha c tin s vi Trung Quc) trc khi

ng ch y i Trung Quc. Chng ti phi bo co vi BCT c kin
ch o khng nhng v ni dung m c v tinh thn v thi lm vic.
Tinh thn ca chng ti l phn u lm cho cuc gp thnh cng. Sau khi
cam kt t nay khng ni n vn dit chng na, Hng H hi T:
Ti mun hi ng ch ngoi vn dit chng, cn hai vn gai gc l
vn qun i cc bn Campuchia v vai tr LHQ th phng hng gii
quyt nn th no, chng ti c th gp phn lm cho cuc gp th
trng Vit Trung Bc Kinh sp ti t kt qu tt. Xin kin i
phng v hng gii quyt vn m phn trc khi m phn, tht
l chuyn c mt khng hai trong lch s i ngoi !
Sau khi Trung Quc v, ngy 4.8.91, L c Anh v Hng H gp ti v
Nguyn Dy Nin ti Vn phng T ng chun b cho Nin i m
phn vi Trung Quc. Sau khi anh Nin c bn n ca B Ngoi Giao,
ti ni: Anh Honh (i s ta Trung Quc) va in v. Pha Trung
Quc thng bo c 3 bui lm vic nhng h ni c th lm mt bui l
xong. Chc chn T n Tn s a vn bn buc chng ta phi tho
thun. Nu ta nhn, h s x ra cho cc nc P5, ASEAN v bn
Campuchia. Ta s vo th phn bi ng minh, phn bi bn b. Nu ta
i sa vn bn ca Trung Quc th s khng ra c vn bn, m phn
s tht bi. Chng ti xem li bin bn thy Trung Quc gn rt cht
vn Campuchia vi vic bnh thng ho quan h, vn coi Campuchia
l iu kin. Trung Quc rt khn, khi gp cp cao ch tp trung vo vn
quan h hai nc, cn ci xng li. Gm ci xng ny, chng ta phi
gii quyt vn c tnh nguyn tc. Ta quyt tm bnh thng ho quan
h vi Trung Quc nhng khng c ph quan h vi Campuchia v
khng c th gii thay anh Vit Nam l ngi tro tr.
Bit ti qu gai gc, khng chu chp nhn tho hip v nguyn tc
vi Trung Quc, L c Anh v Hng H ch ni chung chung v chuyn
i Bc Kinh va qua. Hng H ni: Tinh thn ti nm c l Trng
c Duy v T n Tn u lo cuc gp th trng tht bi. T c hi:
Khng bit ng ch th trng no gp ti c nm c tinh thn ny
khng ? Ti lin bo: Nh vy cng r l h c yu cu cao nn h s ta
khng th chp nhn c. Hng H ni: Ti hiu h mun bnh thng
ho quan h l chnh nn h lo. Ti p: V mt ny th phi ni l Vit
Nam lo hn v Vit Nam mt bnh thng ho quan h vi Trung Quc
hn. Vo cui bui hp, Hng H ni: Chuyn i ca anh Nin l thun
li, sau chuyn i ca anh L c Anh. Anh Nin cng l nhn vt mi,
khng c tin s. Khi nhc n thng 6.90 h rt cay c. L c Anh
thm vo: Sau thng 6.90 li c pht biu vi bo ch ca hai bn nn
cng tch t thm, gng thm. ( ni n ln sau m phn thng 6.90,
84 Hi K Trn Quang C
gia ti v T n Tn c s ph phn nhau trn bo ch). V n chiu,

khi hp Thng trc BCT bn v vic m phn vi Trung Quc h ch
triu tp anh Nin, khng triu tp ti.
c bit trong cuc hp ny TBT Mi khng nh l khng nn
v vn Campuchia m cn tr vic bnh thng ho quan h ca ta vi
Trung Quc. V vn Campuchia, h ch th cho anh Nin tho thun vi
pha TQ:
1. Khng ni v vn dit chng. L c Anh ni phi dt khot thi
vn dit chng. V TBT Mi nhn thm: Nu ni vn dit
chng t l ng minh vi M chng Trung Quc (!)
2. Nng cao vai tr SNC Campuchia, h thp vai tr LHQ.
3. gim quan cc bn Campuchia 50%
m bo cuc m phn khng i chch khi qu o dn xp trc
vi Trung Quc. Hng H cn Trnh Ngc Thi, ph ban i ngoi,
li Bc Kinh tham gia on m phn, thc cht gim st Nguyn Dy
Nin c theo ng nhng iu h tho thun trc vi Trung Quc
khng.
Ngy 10.8.91, sau khi ci gi l cuc m phn ny t kt qu ng
Trung Quc (hoan nghnh Sihanouk gi chc ch tch SNC, ng h vn
kin khung ca LHQ v gii php Campuchia), vo ng ngy Quc hi
Vit Nam thng qua vic b nhim Nguyn Mnh Cm thay Nguyn C
Thch lm b trng B Ngoi giao, Ngoi trng Trung Quc Tin K
Tham nhn tip Nguyn Dy Nin v ng li mi tn Ngoi trng Nguyn
Mnh Cm thm Trung Quc ngy 16.9.91 chun b cho cuc gp cp
cao Trung Vit Bc Kinh.
Ta d kin sau cuc m phn Bc Kinh s sang Phnom Penh thng
bo cho bn Campuchia nhng ti 18.8.91 Hng H li gi in ch th:
Theo kin ng ch L c Anh, anh Nin khng phi i Campuchia
thng bo vi bn na v cng khng thng bo cho bt c ai v cuc m
phn Bc Kinh va qua (mc d pha TQ thng bo cho cc nc
ASEAN v cc nc phng Ty ri). V cn ni thm: T nay tr i,
trn giy trng mc en ng ghi ca Trung Quc na (?) v vn
ny BCT nm ri.
Ni chung, t sau i hi VII, tin trnh bnh thng ho quan h Vit
Nam Trung Quc nh c my c tra du y , din bin trn tru
theo trnh t nh. Ngy 5-10.11.91, sau khi Hip nh v Campuchia
85 Hi K Trn Quang C
c k kt Paris, TBT Mi v Th tng V Vn Kit thm chnh

thc CHND Trung Hoa hon thnh vic bnh thng ho mi quan h b
trc trc ln t thng 2.79. Nhng trong khi lnh o ta m k vng cng
Trung Quc bo v CNXH chng quc th h xc nh quan h vi
ta l thn nhi bt cn, s nhi bt vin, tranh nhi bt u (thn nhng
khng gn, s nhng khng xa, u tranh nhng khng nh nhau). Trung
Quc ni th song lun lun ly th nc ln ln chim lnh th lnh
hi ta, v him c nht l khng ngng tc ng vo ni b ta.
Chng 19
HIP 2 CA HI NGH QUC T V CAMPUCHIA
Vi tin trin nhanh chng qua cc cuc hp SNC ti Jakarta (6.91),
Bc Kinh, Pattaya (Thi Lan) v Nu c (9.91), P5 quyt tm gii quyt
nhanh gn vn Campuchia lm gii quyt cc cuc xung t khu vc
khc, c bit l Trung ng. C Lin X ln Trung Quc u c li ch
ng tnh vi phng Ty ch yu l M gt nt nhng vng mc
cui cng trong vic thng qua cc vn bn d tho Hip nh 28.11.90 ca
P5.
Cui thng 9.91, ti dn u on i biu nc ta i Nu c d kho
hp th 10 i hi ng LHQ. Khc vi nm 1988, khi ti i din Vit
Nam d i hi ng LHQ kho th 43, ln ny vn Campuchia i
st n gii php. Trong thi gian Nu c, ti tranh th tip xc vi
Hun Xen ang hp SNC tm hiu thi bn Campuchia v d
tho Hip nh. Ti c bit ngy 21.9.91, Nh nc Campuchia cui
cng bung th rt nhanh tt c cc im yu cu sa d tho Hip nh.
Nh vy, ch cn li mt mnh Vit Nam l nc duy nht i b sung d
tho v 4 im lin quan n Vit Nam. Ti vi thng bo tnh hnh ny v
nc nh sm c quyt sch ch ng cho on i biu ta i d Hi
ngh quc t Paris v Campuchia. Ngy 13.10.91 b phn thng trc v
sau cc ng ch khc trong BCT thng qua ch trng Vit Nam
tham gia k kt Hip nh vi 2 phng n u tranh v 4 im b sung
ca ta. Sng 14.10, anh V Vn Kit gp ti Vn phng Hi ng b
trng cho kin v 2 vn bn do B Ngoi giao chun b cho cuc hp
v vn Campuchia Paris. Sau khi nghe ti trnh by, anh Kit tn
thnh T trnh BCT v phng n u tranh ca ta ti Hi ngh quc t
Paris, v gp kin sa li 2 ch trong bn d tho Tuyn b Chnh ph.
Ngy 16.10, trn ng i Paris, ti c in ca ca B bo cho bit c
Levitte, th trng Ngoi giao Php v T n Tn, lc ny l th
trng ngoi giao Trung Quc, u mun gp ti sm, trc ngy hp U
ban Phi hp ca Hi ngh. Trn c s phn on l c hai u mun gp
86 Hi K Trn Quang C
thng lng v thc y Vit Nam rt cc yu cu sa i d tho

Hip nh bo m cho cuc hp U Ban Phi hp khi gp trc tr, ti
quyt nh gp Levitte trc, sau mi gp T. Suy ngh ca ti l:
Php l nc ng ch tch v l nc ng cai hi ngh, rt mun hi ngh
t kt qu. cao c vai tr Php trn quc t, ng thi gp Php
trc s t r c thin ch v tnh c lp ca ta, nu gp Trung Quc
trc gp Php sau th s chu ting b sc p ca Trung Quc m phi
nhng b.
Ngy 18.10, ngay sau khi n Paris, ti gp Levitte tho lun. ng nh
phn on, Php tha thit mong Vit Nam c thi mm do i vi
d tho Hip nh. Cui cng, t thin ch, ti tho thun vi Php v
cch lm nh sau: trong bo co ca Tng Th k LHQ trc Hi ng
Bo An s c gii thch nhng im m Vit Nam yu cu lm r. V ngay
trong cuc hp U ban Phi hp ngy 21.10.91, trong bn trnh by ca
Ph tng th k LHQ Ahmed Rafeuddin cng phi nu y cc gii
thch ny, ng thi Levitte nhn danh ch tch U ban s tuyn b hoan
nghnh thin ch hp tc ca Vit Nam thi khng a cc b sung d
tho Hip nh na v c nhng gii thch thch ng ca Ph Tng th
k LHQ. Ti cng tho thun vi Levitte s c cuc gp tay ba vi Ahmed
c tho thun cui cng.
Hm sau, ti gp Th trng ngoi giao Trung Quc T n Tn. T cng
c mc ch thuyt phc ta thi khng a cc yu cu b sung na, ni
nu Vit Nam a b sung th cc nc khc cng i b sung cn bng
li, M s i hon vic k kt v trch nhim cho Vit Nam.
Ngy 20.10.91, nh tho thun vi Php, ngay sau khi Ph Tng th k
LHQ n Paris, c cuc hp tay ba gia Vit Nam, Php v Ph Tng
Th k LHQ Ahmed. Ahmed tho thun cch lm nh ta bn vi Php
hm 18.10 v cho tr l ca ng ta ghi li cc cu ch m ta yu cu ni r
khi ng gii thch v my im b sung ca ta. Nh vy thc cht l
vt mc yu cu ca ta, nhng gi cao gi, ti ni s b tho thun
nh vy song ti cn phi xin ch th H Ni, s khng nh li trong sng
21.10 trc khi bt u hp U ban Phi hp.
Sng 21.10.91, khi on Vit Nam n Trung tm Hi ngh quc t Klber,
c mt on vin ca on Trung Quc ra mi ti gp T n Tn c vic
gp cn trao i trc khi hp. T yu cu gp ring ti ni chuyn bng
ting Tu khng qua phin dch, cho bit M nh a b sung vo nh
c mt on ln n dit chng v yu cu ti cho bit kin. Ti tr li:
chuyn ny by gi ch yu l vn ca ngi Campuchia, nn cc
bn Campuchia c kin. Cn quan im ca Vit Nam l n lc ny
87 Hi K Trn Quang C
khng nn bt c mt vn no gy tr ngi cho vic k kt. T xem

ra hi lng v cch t thi ca ta. Nhng cui cng hnh nh c s
tho hip gia M v Trung Quc, M rt b t dit chng trong on
b sung v ch ni chung chung v nhn quyn v cc quyn t do c
bn ca ngi Campuchia cn c cc nc tn trng.
Sau tin hnh phin hp th 8 ca U ban Phi hp ca Hi ngh
quc t Paris v Campuchia (PICC) [1] thng qua ln cui cc vn kin
a ra Hi ngh cp b trng. S vic din ra hon ton ng nh
tho thun gia ta vi Php v Ph tng th k LHQ. Sau li khai mc ca
hai ng ch tch Php v Innxia, Ph Tng th k LHQ Ahmed c
bn trnh by tnh hnh chun b trin khai vic thi hnh Hip nh s c
k kt v c y nhng li gii thch v 4 im m ta yu cu b sung
(vic a tr li hay a qun ca bt c nc ngoi no vo Campuchia
s l vi phm Hip nh; cc thng tin cn cung cp cho UNTAC ch lin
quan n cc lc lng nc ngoi cn c mt Campuchia khi k kt
Hip nh ny; s c mt ca s quan lin lc UNTAC th Vit Nam,
Lo v Thi Lan khng c hm m rng quyn hn UNTAC sang cc
nc lng ging ca Campuchia phi tn trng y ch quyn ca
cc nc ny). p li, ti pht biu hoan nghnh v ghi nhn nhng li
gii thch ca Ph tng th k LHQ. Levitte, ng ch tch cuc hp, biu
th cm n Vit Nam v thin ch hp tc.
Kt qu c 4 vn kin k kt u c nht tr thng qua trong U
ban Phi hp, khng c s tranh ci no v thc cht c, k c nhng vn
ta d phng nh: vn t binh, vn Vit kiu Campuchia, vn
bin gii Vit Nam Campuchia u khng c on no nu ra. Gi
y ch cn l cng vic k kt Hip nh ca anh Nguyn Mnh Cm ti
23.10.91.
Sng 22.10.91, i RFI (Php) xin gp ti v t cu hi: ng ti Paris
vi t cch l i biu ca Vit Nam tham d Hi ngh ho bnh v
Campuchia, v hm qua ng tham gia thng qua vn bn cui cng ca
Hip nh ho bnh. Trc ht xin ng cho bit cm tng v vic k kt
vn bn ny, khi m sau mi my nm chin tranh c lit, nay
Campuchia c ho bnh thc s ? Cu tr li ca ti lc l: Cm
tng ca ti i vi vic mt hai ngy na s k kt Hip nh ho bnh
v Campuchia l cm tng ca mt ngi sau nhiu ngy lun rng leo
ni ti c qung ng rng thnh thi, v cng l cm tng ca
mt ngi qua nhiu ngy i trn sa mc sp n trm ngh. Tuy nhin y
khng phi l trm ngh cui cng, m l ngh tip tc mt chng ng
mi vi nhng thch thc mi, nhng chc chn c nhiu iu ha hn tt
p hn.
88 Hi K Trn Quang C
[1] Paris International Conference on Campuchea (PICC)

Chng 20
KT THC MT CHNG NG
NHNG LCH S CHA SANG TRANG
Sau 12 nm rng r, i vi chng ta, vn Campuchia coi nh kt
thc v tr thnh mt h s ca b phn lu tr trong B Ngoi giao
Vit Nam. Nhng nhng bi hc ca 12 nm y vn cn c nhiu tnh cht
thi s, nht l bi hc v chnh sch v thi c x vi cc nc ln.
Tip sau vic vn Campuchia c gii quyt l vic thc hin bnh
thng ho quan h vi Trung Quc. Theo tho thun gia hai bn, ngy
5.11.91, TBT Mi v th tng V Vn Kit c cuc i thm
chnh thc nc CHND Trung Hoa, nh du s bnh thng ho quan h
gia hai nc. Quan h Vit Trung tun th cc nguyn tc tn trng
ch quyn v ton vn lnh th ca nhau, khng xm phm ln nhau,
khng can thip vo cng vic ni b ca nhau Quan h Vit Trung
khng phi l quan h ng minh, khng tr li quan h nh nhng nm
50-60
Tuy nhin sau khi bnh thng ho quan h, li dn dp din ra nhng s
kin xu trn nhiu mt quan h gia hai nc, tp trung gay gt nht l
cc vn lin quan n lnh th trn b vng bin gii H Giang thng 2,
3, 4.92; v ni li ng xe la Lin vn ng ng, Lng Sn thng
12.91 ri 4.5.92; Lc Lm, Qung Ninh thng 5.92) v tranh chp bin o
m nh cao l v Trung Quc cng khai ho vic k kt hp ng thm d
khai thc du kh vi Cng ty Nng lng M Crestone ti mt vng rng
ln trn thm lc a ca Vit Nam (bi T Chnh).
V sao Trung Quc tng cng ln p ta vo thi im ny? V Trung
Quc cho rng tnh hnh ang thun li cho h tranh th gp rt thc
hin yu cu tng th v lc (xy dng hi qun nhanh, n th bom 1000
kilton, thi hnh chin lc bin gii mm) nhm to cho mnh mt v
th bt li so vi M v cc nc ln khc, trong c gp rt
bin bin Nam Trung Hoa m ta gi l bin ng thnh vng bin c
chim ca Trung Quc, t khng ch ton b vng ng Nam .
1. Trt t th gii c khng cn, trt t th gii mi cha hnh thnh. Cc
i th chnh ca Trung Quc chu Thi Bnh Dng u ang gp
kh khn, Lin X va tan r. Lin bang Nga trc mt cha phi l thch
thc ng k, M ang gim bt s c mt v qun s chu Thi
Bnh Dng, trnh can thip nu li ch ca M v ng minh khng b
ng n.
89 Hi K Trn Quang C
2. ng Nam mi bt u qu trnh ni li cc quan h giao lu gia hai

nhm nc i u c. Trin vng lin kt hay nht th ho ng Nam ,
bt li i vi b quyn ca Trung Quc, ang cn c nhng tr ngi
(nghi ng nhau do khc thc h, va chm li ch, ca Thi Lan i
vi Lo, Campuchia) i hi thi gian khc phc Trung Quc mun tranh
th thi gian ny cn ph xu th hp tc khu vc gia ng Dng, ch
yu l Vit Nam v ASEAN to ra mt tp hp lc lng thn Trung Quc
ng Nam (qun phit Thi, qun phit Myanmar, Khmer
Campuchia v Lo nu c th) khut phc Vit Nam.
3. Bn thn Vit Nam cn ang lng tng v nhng vn chin lc (vn
ng minh, vn tp hp lc lng, vn bn th) trong tnh hnh
mi sau khi Lin X tan r, quan h vi M cha bnh thng ho, Trung
Quc mun i vo bnh thng ho quan h vi Vit Nam trn th mnh.
V vy Trung Quc nhn nha trong cc bc bnh thng ho quan h vi
Vit Nam, va to b mt thn mt gn b Trung Vit, va xit cht bn
trong, ginh li th cho mnh trn mi lnh vc quan h. C hai mt u
nhm t mc tiu khng nh Vit Nam ng Dng l thuc khu vc
nh hng ca Trung Quc, mun tch Vit Nam khi ng Nam v th
gii bn ngoi.
*
Ngy 29.11.93, ti cuc hp Trung ng th 6 kho VII nhn nh tnh
hnh v bn v nh hng ti, vi d tnh s xin rt khi Trung ng trong
k hp Trung ng gia nhim k ti, ti tranh th ni r quan im
ca ti trc phin hp ton th Trung ng di dng trnh by nhng
suy ngh ca mnh v Thi c v nhng thch thc.
Ti cho rng cc din mi lc ny c mt thun li l ang ny sinh nhng
xu th ph hp vi yu cu m ca, ho nhp vo i sng kinh tchnh
tr quc t ca ta, ang to nn thi c thc hin mc tiu ho bnh v pht
trin ca nc ta.
l:
1. Xu th c lp t ch, t lc t cng ca nhng nc nh v va, c
thc v li ch dn tc ca mnh, cng li chnh tr cng quyn p t
ca nc ln.
2. Xu th a dng ho quan h i ngoi, tng cng ngoi gia a phng
do nhu cu y mnh giao lu kinh t v an ninh tp th.
3. Xu th gi ho bnh n nh th gii v khu vc nhm bo m mi
trng quc t thun li cho tp trung pht trin kinh t.
4. Xu th lin kt khu vc v kinh t v an ninh khu vc.
ng thi, cng c nhng thch thc ln i vi an ninh v pht trin ca
90 Hi K Trn Quang C
ta, c t bn trong ln t bn ngoi:

1. Thch thc bn trong l t nn tham v nhng nhiu ang hu hoi sc
khng vt cht cng cng tinh thn ca dn tc ta, lm gim hn kh
nng chng ca ta i vi cc thch thc bn ngoi.
2. Din bin ho bnh mt dng biu hin ca mu thun ng Ty sau
chin tranh lnh.
3. B quyn bnh trng. Nguy him khng km din bin ho bnh, st
nch ta, th hin lc mm, cng gy m h mt cnh gic (im ny
trong hi ngh hu nh khng c kin no cp ti).
4. Tnh hnh Campuchia cn y bt trc vi Kh me cn , cng vi
ch ngha dn tc cc oan ca ngi Campuchia.
Trn c s nhn nh v thi c v nguy c nh vy, ti a ra kin
ngh:
1. Cn nhn tng th tnh hnh khch quan v ch quan, i chiu cc thch
thc vi kh nng cc mt ca ta chn cch x l st thc t, va sc.
2. Trc ht x l thch thc no trong tm tay ca ta, tp trung chng
tham nhng bo tn v tng cng sc khng phng nga thch thc
bn ngoi.
3. u tin cho lin kt khu vc (ng Nam ). Lin kt khng phi i
u chng nc no.
4. i vi cc nc ln, quan h hu ho, khng i u nc no, nhng
u gi khong cch nht nh.
5. Song song vi vic kt bn, khng l l vi vic u tranh khi cn thit.
Song lun gi gii hn. khng gy nguy c mt n nh khu vc.
6. Trnh khng lm g c th dn hai hoc ba i th cu kt li vi nhau
chng ta.
Nhng kin trn y c th dng lm on kt cho phn hi c ny ca
ti, v phn nh kh y quan im ca ti v cho n nay (nm 2000)
xem ra n cha phi li thi.
Nhng thch thc e do trn nhiu mt ca Trung Quc i vi ta
u ang l nhng vn hin thc, ang xy ra v ta ang phi x l,
khc vi nhng thch thc e do ca cc i tng khc, k c M, c
phn no cn l gi nh v d phng
Ph lc
NHNG THCH THC
I VI AN NINH V PHT TRIN CA TA
MT S KIN NGH I SCH
91 Hi K Trn Quang C
(Vit theo yu cu ca Thng trc BCT

v gi cc ng ch Thng trc BCT ngy 20.6.1993)
Nhng bin i ln trong chnh tr th gii nhng nm gn y cng nh
nhng bin i ln ca tnh hnh kinh t th gii v nhng tin b vt bc
ca khoa hc k thut tc ng tng hp vo s hnh thnh cc din
chin lc ngy nay vi nhng xu th mi ngy cng th hin r nt.
Bi cnh chung ny thc y tt c cc nc ln nh, pht trin hay
ang pht trin, phi iu chnh li chin lc, iu chnh li th t u tin
cc mc tiu chin lc ca mnh sao cho ph hp c im tnh hnh th
gii mi v nhng xu th chung hin nay.
Mt vn ln t ra cho mi nc l sm xc nh c nhng c hi v
nht l nhng thch thc tr ngi cho vic thc hin mc tiu chin lc
ca mnh. i vi ta, trong khi phn u thc hin mc tiu chin lc l
sm a t nc ra khi khng hong, n nh tnh hnh kinh t x hi,
phn u vt qua tnh trng nc ngho v km pht trin ci thin i
sng ca nhn dn, cng c quc phng v an ninh, to iu kin cho t
nc pht trin vi nhp mi vo u th k 21, bo m ho bnh
v n nh chng ta cn tm ra c cu tr li cho nhng vn cp bch
l: hin nay v mt i ngoi t nc ta ang ng trc nhng thch
thc, e do ch yu g? c th t u n v di dng no ? u l mi
e do trc tip nht, thc bch nht cn i ph ? Phng hng x l,
trong c vn tp hp lc lng i ph vi nhng e do, thch
thc sao cho ph hp vi kh nng cn rt hn ch v mi mt ca ta ?
I. Nhng thch thc e do an ninh v pht trin ca ta c th xut x
t u v di nhng dng no ?
Hn 2 nm qua k t i hi ng ln th 7, trn c s nhng thnh tu
trong cng cuc i mi trong nc, vic trin khai ng li i ngoi
rng m, a dng ho quan h theo hng Vit Nam mun l bn vi tt
c cc nc trong cng ng quc t, phn u v ho bnh, c lp v pht
trin, chng ta ci thin mt bc ng k v tr nc ta trn quc t.
Quan trng nht l ta ph c mt bc quan trng th b c lp v
chnh tr, to mi trng quc t thun li hn cho vic gi vng ho bnh
v y mnh pht trin kinh t.
Tuy nhin, trong tnh hnh quan h i ngoi ca ta b o ln gh gm
vi s tan r ca h thng cc nc bn b Lin X v ng u th
nhng kt qu ny mi ch l bc u v cha tht vng chc. V chnh
tr, ta cha to c hu thun quc t thay th cho nhng ch da truyn
thng m ta va mt i. V kinh t, t nc ta cn tnh trng lc hu v
92 Hi K Trn Quang C
kinh t, KHKT so vi nhiu nc trong khu vc v cha ra khi cuc

khng hong v kinh t x hi. Ngy nay quan h gia ta v cc nc
ch yu da trn c s li ch tng ng, trn tng mt, tng vn ; hon
ton khc vi phng thc tp hp lc lng truyn thng trc y v i
vi bt c i tc no cng u c hai mt hp tc v u tranh rt phc
tp. Trong khi , nhng e do thch thc v ang ny sinh t nhng
pha khc nhau, trc mt v trong tng lai gn.
Trn c s d bo chin lc, nhng i tng chnh trc mt hoc sau
ny c th to nn nhng e do thch thc ch yu i vi s nghip an
ninh v pht trin ca ta l: Trung Quc, M, Nht v Thi Lan .
Sau y l nhng dng thch thc e do m mi i tng c th gy ra
i vi ta:
1. Trung Quc: Sau hn 1 nm bnh thng ho, quan h Vit Trung c
nhiu mt c thc y nh trao i on qua li, m mt s ca khu,
bun bn bin gii Song mt tiu cc v hn ch ang ni ln, nhiu
hip nh k kt v nhiu tho thun cp cao cha c thc hin.
c bit t u nm 1993, Trung Quc dng nhiu bin php tng hp
tng sc p v to thm nhiu kh khn cho ta, gy tnh hnh khng n
nh cho ta c bn trong ln bn ngoi nhm lm chm pht trin kinh t
ca ta v km hm vic m rng quan h i ngoi ca ta trc ht l khu
vc ng Nam v chu Thi Bnh Dng. Nhng thch thc v e
do ca Trung Quc i vi ta ang c th hin ngy cng r nt di
cc dng chnh sau y:
a. Xm phm ch quyn v ton vn lnh th ca ta trn b v trn bin:
trong khi trn b, Trung Quc khng c du hiu no mun gii quyt cc
vn tn ti v bin gii, li cn lm xu thm tnh hnh (xm canh xm
c, xy k cng lm thay i dng chy cc sng sui bin gii c li cho
Trung Quc, ln sang pha ta) th trn bin Trung Quc lin tip c nhng
bc leo thang nghim trng t tranh chp ngoi bin ng, Trung Quc
tng bc ngy cng ln su vo thm lc a, ngay trong khu vc ta
phn l k kt vi cc cng ty nc ngoi v ang thm d khai thc du
kh (u thng 5.93, Trung Quc cho tu FENDOU 4 vo thm d a
chn khu vc l 6 nm su trong thm lc a ca ta) bc l bin
mt s khu vc trong thm lc a ca ta thnh vng tranh chp, ang
chun b d lun a o Bch Long V vo din tranh chp.
b. Ph mi trng quc t ho bnh n nh ca Vit Nam vi nhng hot
ng: Campuchia, thng qua Khmer khuy ng vn ngi Vit
Nam Campuchia ng thi lm cho tnh hnh Campuchia kh i vo n
nh; li ko 3 nc (Thi, Min, Lo) thnh mt cm lin kt kinh t
93 Hi K Trn Quang C
ng Nam lc a thng lu sng Mkng gn vi Trung Quc, tch

ri Vit Nam; khng hong bin ng ko di cng c tc ng ph mi
trng pht trin ca Vit Nam.
c. Gy mt n nh chnh tr, kinh t bn trong Vit Nam: nu tr li vn
ngi Hoa, y s ngi Hoa b v Trung Quc t nhng nm 78,
79 tr li Vit Nam; thng qua Khmer dn ui Vit kiu Campuchia
v nc; gy sc p vi Hng Kng a ton b s thuyn nhn v
Vit Nam trc nm 1997; hng lu t Trung Quc tun vo Vit Nam
qua con ng tiu ngch bn hng vo Vit Nam vi gi rt r gy ri
lon th trng, gy nh hng tiu cc n sn xut nc ta.
d. Km hm pht trin kinh t i ngoi ca Vit Nam: tip tc bt gi tu
thuyn ca ta (s lng nhiu hn 1992: 28 chic); chng vic ICAO tr li
vng FIR H Ch Minh cho Vit Nam.
2. M c th thch thc e do an ninh v pht trin ca Vit Nam qua cc
dng:
a. M l nc ln duy nht hin nay cha bnh thng ho quan h vi
Vit Nam v cn tip tc chnh sch cm vn gy tr ngi cho cc t chc
quc t (Qu tin t quc t, Ngn hng th gii) v cc nc khc trong
vic vin tr ti chnh v hp tc vi ta pht trin kinh t.
b. Tin hnh din bin ho bnh: thng qua nhng ci gi l u tranh cho
t do, dn ch, nhn quyn p ta a nguyn, a ng; kch ng cc vn
tn gio, dn tc thiu s gy tnh hnh phc tp lm mt n nh chng
ta.
c. Nui dng nhng phn t phn ng hoc thoi ho bin cht cn li
Vit Nam v cc lc lng phn ng ngi Vit ang nc ngoi khi c
iu kin thun li th gy bo lon, lt nh lm mt s nc.
3. Nht Bn trc mt l mt i tng hp tc chnh ca ta thc hin
yu cu pht trin nhanh kinh t Vit Nam, song ta vn phi d phng v
lu di nhng kh nng xu t pha Nht:
a. Trc ht l cng vi vic tng cng u t vin tr, Nht s tng bc
thao tng kinh t Vit Nam v a Vit Nam v c ng Nam vo qu
o Nht Bn phc v cho tham vng b quyn khu vc v th gii ca
Nht Bn v kinh t cng nh v chnh tr.
b. Mt khc, cng vi tham vng v chnh tr v kinh t c thc hin
tng bc, ch ngha qun phit Nht c th c phc hi nhm tr thnh
94 Hi K Trn Quang C
mt siu cng ton din khu vc v trn th gii. Nguy c ny s c

hu qu trc tip ti khu vc ng trong c Vit Nam.
4. Thi Lan hin l mt b phn ca ASEAN m ta ang tch cc tranh tr
hp tc c v kinh t ln chnh tr. Nhng ch ngha i Thi xa nay l
nguy c truyn thng i vi an ninh v pht trin ca Vit Nam, hin vn
tn ti v y tham vng.
Thi lun coi Vit Nam l mt i th tim tng v kinh t cng nh v
chnh tr. V vy thch thc ca Thi i vi ta c th n t hai pha:
a. V kinh t, Thi c li ch kim ch nhp pht trin ca Vit Nam
(vn U ban Mkng, FIR H Ch Minh) ng thi tn dng c Vit
Nam nh mt th trng tiu th hng Thi v mt ngun cung cp nguyn
liu (lm sn, hi sn, khong sn).
b. V chnh tr, qun s, Thi c li ch bin Lo v Campuchia t nhng
ng minh ca Vit Nam thnh vng chu nh hng Thi nhiu hn.
ng thi Thi vn c th cung cp cn c a cho cc lc lng phn
ng Vit Nam thm nhp ph hoi ni a ta.
II. Nguy c ln nht v thc bch nht e do an ninh v pht trin
ca ta l t u ?
Trong 4 i tng c th to nn nguy c e do ta, c nhng nc ln c
ton cu hoc khu vc nh M, Trung Quc, Nht; ring Thi Lan l nc
ngang tm vi ta nn mc thch thc i vi ta khng so c vi cc
nc ln. Trong cc dng thch thc khc nhau ca c 4 i tng, c
nhiu iu mi trn c s gi nh hoc d phng cnh gic, song c
nhng iu ang l hin thc, ang l nhng vn thc t v thc bch
t ra trc mt ta. V vy vi kh nng rt hn hp v mi mt ca ta, ta
cn phn bit r u l nguy c ln nht trc tip e do nhng li ch
sng cn ca dn tc Vit Nam tp trung tr lc v vn dng cao sch
lc i ngoi i ph li. Trc ht chc chn khng phi l Nht hay
Thi Lan. ch c th l M hay Trung Quc.
1. Chin lc ca M v M i vi Vit Nam
Sau s tan r ca Lin X v s kt thc chin tranh lnh, M gp phi
nhiu thch thc hn l c hi. Thch thc bi nhng vn kinh t x
hi cp bch trong nc, thch thc bi nhng i th vn l ng minh c
ca M trong chin tranh lnh nh Nht, EC. V vy, mc tiu chin lc
ca M phi iu chnh li mt cch thc t v khim tn hn: c gng duy
tr v tr s mt trn th gii v chu Thi Bnh Dng, hin ang tr
thnh v i chnh ca th gii. Trc thch thc ngy cng ln ca cc
95 Hi K Trn Quang C
trung tm kinh t phng Ty, vic xo CNXH chu cha phi l u

tin hng u ca M hin nay.
Khong cch v so snh lc lng gia M v cc cng quc khc khng
cn qu ln nh trc, thc hin c mc tiu chin lc trn, phng
hng ca M ch yu l to mt cn bng lc lng gia cc i th c
tim nng e do v tr s mt th gii ca M, dng i th ny kim ch
i th kia, thng qua hp tc kim ch cc i th, tng cng vai tr
cc th ch quc t (nh LHQ) trong vic x l cc xung t khu vc, to
thnh mt th n nh chung c li cho M.
chu Thi Bnh Dng cng vy, M ang c lp nn trt t khu
vc mi trn c s tam gic chin lc mi M Nht Trung thay cho
tam gic M X Trung ngy trc, trong M va tranh th v hp
tc vi Trung Quc m ch yu l vi Nht, va cnh gic kim ch c hai,
ch yu l Trung Quc.
Ring vi Trung Quc, M rt coi trng vai tr ca t nc c hn 1 t
dn ny trong k hoch to lp mt trt t quc t mi. M cn thc y v
tranh th s hp tc ca Trung Quc trong nhiu vn , nht l trong vic
x l cc cuc xung t khu vc trong Hi ng Bo an LHQ m Trung
Quc l mt thnh vin c quyn ph quyt. V vy chc chn M s
khng v Vit Nam m lm nh hng xu n quan h vi Trung Quc.
M s khng trc tip can thip vo cc tranh chp song phng gia Vit
Nam v Trung Quc nu tranh chp khng ng chm n li ch ca
M v n n nh ca c khu vc.
Song cng v li ch chin lc ca M, M khng th khuyn khch hoc
lm ng Trung Quc t do bnh trng xung ng Nam . Trong
chin lc chu Thi Bnh Dng ca M, chnh quyn Clinton t
ra coi trng vai tr ng Nam hn trc. C th v y l mt vng kh
nng ng v pht trin kinh t, ng thi li c mt c ch tiu khu vc
c sc sng v gn b vi li ch kinh t ca M. Song mt khc v y
ang l hng bung ra ca Trung Quc trong lp khong trng quyn
lc sau khi Lin X tan r v M thu bt s c mt qun s ng Nam
. Li ch ca M l to ra c y mt ng Nam n nh v
mnh cn bc Trung Quc trong chin lc bin gii mm v m
rng khng gian sinh tn. ca M l tng bc thc y vic m
rng ASEAN thnh mt t chc chung cho c 10 nc ng Nam , c
kh nng tr thnh mt i trng ng k i vi Trung Quc bo m n
nh khu vc. Trong k hoch to lp mt c ch an ninh khu vc ca chu
Thi Bnh Dng, M, Nht v phng Ty ni chung u ly
ASEAN lm ct li v t chc. Hi ngh thng nin gia ASEAN v 6
96 Hi K Trn Quang C
nc i tc ang tr thnh din n trao i v an ninh khu vc chu

Thi Bnh Dng. Nga cng t thi ng h phng hng ny. Ring
Trung Quc khng mn m.
Vy c kh nng M ng tnh hay cu kt vi Trung Quc chng Vit
Nam khng ? Trc y M v Trung Quc hp lc chng Vit Nam trong
vn Campuchia l v c hai cng c yu cu chung l nh vo Lin X
v xo b nh hng ca Lin X ng Nam . Nay Lin X sp ,
th chin lc chu Thi Bnh Dng thay i, nu M li i vi
Trung Quc chng Vit Nam th chng khc g l y Vit Nam vo tnh
th hoc ch ng lin minh vi Trung Quc hoc phi khut phc trc
sc mnh ca Trung Quc, t to iu kin cho Trung Quc tng bc
khng ch c ng Nam mt cch d dng v nhanh chng tr thnh
mt trong nhng i th e do v tr s 1 ca M trn ton cu. iu ny
hon ton ngc li mc tiu chin lc ca M.
Mt khc, mt nc Vit Nam i mi, c lp vi Nga, Trung Quc cng
nh khng chu s chi phi ca Nht, ci thin quan h v ho nhp vi
cc ng minh ca M ng Nam l ph hp vi li ch ca M v
ho bnh, n nh, nhm duy tr nh hng ca M v hn ch cc thch
thc ni ln i vi v tr ca M khu vc. Vit Nam tuy khng c mt v
tr quan trng trong chin lc ton cu ca M, nhng Vit Nam vn l
mt nhn t m M khng th khng tnh n trong chin lc ca M
chu Thi Bnh Dng v ng Nam . Hn na v kinh t M c li
ch tranh th th trng v ngun nhin liu ca Vit Nam. M khng
mun vng mt trong khi cc i th ca M i mnh vo th trng Vit
Nam.
Bn cnh nhng li ch c phn no trng hp vi ta nh trn, mt tiu cc
trong chnh sch ca M i vi ta khng nh. M khng th t b
din bin ho bnh vi ta. Tuy nhin M c lm c hay khng ch yu
cn tu thuc vo kh nng gi vng n nh chnh tr trong nc ca ta,
tc l tu thuc vo bn lnh chnh tr ca ng ta v s vng vng cnh
gic ca cn b v nhn dn ta v s gn b gia dn vi ng. y
nhn t vng mnh bn trong c ngha quyt nh. Thng li ca cng
cuc i mi, s n nh v kinh t x hi nc ta v vic khng
ngng nng cao cnh gic cch mng trong qu trnh a dng ha v m
rng quan h quc t s l m bo tt nht hn ch tc ng ca mi th
on din bin ho bnh. Mt khc cng phi thy r khng phi M tp
trung chng ph Vit Nam vi bt c gi no v M c nhng u tin chin
lc ln hn v hn na hin nay M ang c nhng li ch trng hp vi
ta khu vc m ta c th tranh th li dng phc v hu hiu cho mc
tiu chin lc ca ta.
97 Hi K Trn Quang C
2. Chin lc ca Trung Quc v ca Trung Quc i vi Vit Nam

Tri vi M, Trung Quc thy nhng bin i ln trong cc din th gii
ngy nay, mt c hi ngn nm c mt. i vi Trung Quc c hi ang
tng ln, cn thch thc gim i. Trong khi M cm thy cn co bt li
cng c v phng ng l chnh th Trung Quc nui tham vng ln l
mun vn ln tr thnh mt cc trong trt t th gii a cc mi. Trong
khi hin i ho trn 4 mt vn l cu cnh chnh thc hin mc tiu ,
Trung Quc khng ngng tranh th mi c hi c c thc hin k
hoch bnh trng, gy mt n nh ca nc khc (Campuchia,
Myanmar) mu li cho mnh. Do hin nay th cng nh lc cha
mnh, nn h thc hin mt cch tnh ton thn trng tu theo din
bin ca tnh hnh khu vc, phn ng ca cc i th v thc lc ca chnh
h.
Trc mt Trung Quc ang ra sc thc hin nhanh chng tr thnh
mt cng quc chu Thi Bnh Dng, c a v ngang hng vi
M, Nht khu vc ny. Trung Quc t mc tiu ln chim ton b bin
ng v tr u tin hng u. Trung Quc coi trng v tr chin lc ca
bin ng, v kim sot c bin ng tc l khng ch c c ng
Nam v c con ng giao lu huyt mch t Thi bnh dng qua n
Dng, v cng l khu vc giu ti nguyn nht l du kh (tr lng
du khu vc ny ngang Vnh Ba T) m Trung Quc ang cn y
nhanh tc pht trin.
ng ch l trong khi Trung Quc m mt chin dch hot ng ngoi
giao rng ln nhm tranh th tng cng quan h hp tc pht trin vi tt
c cc nc cng nghip ho phng Ty, tranh th cc nc ang pht
trin v khng lin kt hng khi phc vai tr lnh o th gii th ba, ci
thin quan h vi cc nc lng ging cng chung bin gii, c bit l gn
y tng cng li ko cc nc khu vc ng Nam ph th qun
lang u h, th Trung Quc lun tp trung mi nhn gy sc p v ln
dn Vit Nam trn mi vn , mc d ta dng phng sch t r
thi cu ho v hu ho vi h. Phi chng v Trung Quc cho rng
Vit Nam l im yu v d tnh ln nht lc ny (kh v qun s,
ngho v kinh t, n c v chnh tr) m li chim mt v tr chin lc
quan trng ng Nam v l tr ngi ln nht cho k hoch bin ng
ca Trung Quc.
Nhng hot ng bt li i vi Vit Nam ca Trung Quc s khng dng
li trng thi hin nay m s cn c tip tc y ti v Trung Quc cho
rng tnh th hin ti ang rt thun li cho vic Trung Quc ln p Vit
Nam m ch gp phi phn ng quc t mc thp nht v M cha b
cm vn Vit Nam; quan h hp tc, u t gia cc nc v Vit Nam
98 Hi K Trn Quang C
cn cha pht trin; vn Campuchia ang cn thu ht nhiu s ch

ca d lun quc t; c ch an ninh khu vc chu Thi Bnh Dng
cha hnh thnh. Trung Quc t nm 1997 thnh mt mc thi gian quan
trng trong qu trnh xy dng sc mnh mi mt ca Trung Quc: nm
1997 l nm Trung Quc thu hi Hng Kng v cng c th l nm thc
hin mt bc k hoch hnh thnh vnh ai kinh t i Trung Hoa bao
quanh ng Nam ; nm 1997 l nm qun i Trung Quc s c trang
b hng khng mu hm v cc trang b ti tn khc, c bit v hi khng
qun c th vn ra khp bin ng; c tin Trung Quc ang c rt
ngn mc tiu ca nm 2000 xung nm 1997 s tng tng sn phm quc
dn ln gp 4 ln. Sc p ca Trung Quc i vi ta s pht trin thun
chiu vi s pht trin cc mt ca Trung Quc.
3. Nhng phn tch tnh hnh trn y c th dn n kt lun:
Trc mt cng nh trong tng lai d bo c, Trung Quc l ngun
xut x chnh ca nhng thch thc e do i vi ch quyn v ton vn
lnh th, cng nh i vi an ninh v pht trin ca Vit Nam. Nhng
thch thc e do trn nhiu mt ca Trung Quc i vi ta u ang l
nhng vn hin thc, ang xy ra v ta ang phi x l, khc vi nhng
thch thc e do ca cc i tng khc, k c M, c phn no cn l gi
nh v d phng. Nhng mu thun v li ch trn cc mt gia ta vi
Trung Quc c nhiu hn vi cc i tng khc.
III. Kin ngh i sch
1. Xt v so snh lc lng gia Vit Nam v Trung Quc, Vit Nam l
nc nh so vi Trung Quc l nc ln, c trng lng v nh hng
chnh tr rng ln hn ta nhiu. Nu tch ring mi quan h Vit Nam
Trung Quc vi nhng vn tranh chp hin c cng nh tim tng th
tnh hnh hon ton bt li cho ta. Nhng nu gn mi quan h Vit Nam
Trung Quc vo trong tng th quan h quc t ca th gii v khu vc, th
ta c kh nng vn dng c nhng xu th ln ca thi i, nh tnh tu
thuc ln nhau gia cc quc gia trong nn kinh t ton cu c quc t
ho cao v xu th chung mun duy tr v cng c ho bnh v n nh
y mnh pht trin kinh t, ci thin th chnh tr ca ta trong cuc u
tranh nhm gii quyt cc vn tranh chp vi Trung Quc bo v li ch
chnh ng ca ta.
V bn cnh nhng ch mnh so vi ta trn mt trn i ngoi Trung Quc
c nhng im yu c bn m ta c th v cn bit cch khai thc c th
hn ch Trung Quc trong chnh sch ln p ta trn nhiu mt. Nhng im
yu l:
99 Hi K Trn Quang C
a. thc hin u tin ti cao l y nhanh hin i, Trung Quc cn M

hn l M cn Trung Quc. Do tuy gia M Trung Quc c u tranh
v tho hip, nhng r rng Trung Quc ngi phn ng ca M, khng
dm thch thc M trong khi th v lc ca Trung Quc cn c hn. Th
gii cng nh cc nc khu vc u coi M l i trng c hiu qu nht
trong vic kim ch Trung Quc. Cng v th Trung Quc rt khng mun
M ci thin quan h v i ti bnh thng ho quan h vi Vit Nam.
b. Trong lc cha xy dng c lc lng kinh t cng nh qun s
mnh, Trung Quc rt ngi cc nc khu vc ng Nam i tng
bnh trng trc mt ca Trung Quc lin kt vi nhau, c bit l gia
ASEAN v Vit Nam, thnh th qun lang u h chng li nguy c
chung. Chnh v vy m Trung Quc ang tm mi cch li ko phn ho
ng Nam thnh nhng mnh ring bit, thm ch c th chng i
nhau.
c. Trc xu th mnh m ca chung trn th gii v trong khu vc mun c
n nh tp trung ganh ua pht trin kinh t, Trung Quc rt ngi b d
lun quc t, trc ht l d lun khu vc, coi l nhn t gy mt n nh
chu Thi Bnh Dng v th gii. Cuc vn ng ca M, Nht,
nht l ASEAN, nhm tng bc thc y vic hnh thnh mt din n v
tin ti mt c ch v an ninh tp th khu vc chu Thi Bnh Dng
hin nay chnh l nhm kim ch Trung Quc.
2. c th tn dng nhng im yu ca Trung Quc vo vic ci thin
th chnh tr trong cuc u tranh khng cn sc ny, ta nht thit cn phi
chn la v hnh thnh mt chin lc i ngoi ht sc linh hot ph hp
vi chiu hng din bin chung ca chnh tr v kinh t th gii, thch ng
vi nhng c im ln ca cc din quc t hin ti. Cuc u tranh
chng li nhng thch thc e do ca i tng c bit ny l mt nhim
v ht sc thc bch, i hi nhng bin php tng hp song in v trn
mt trn ngoi giao l chnh.
Vi s kt thc trng thi th gii phn thnh 2 cc i ln nhau, do tnh
tu thuc ln nhau ngy cng tng gia cc nc trn ton cu v trong
mi khu vc, vic khng ngng m rng quan h quc t theo hng a
phng ho, a dng ho ho nhp vo i sng chung ca cng ng
quc t l rt quan trng c v chnh tr ln kinh t. ng thi trong bi
cnh quc t hin nay, an ninh ca mt nc tu thuc rt ln v trc ht
vo mi quan h vi cc nc trong khu vc. c bit vic x l cc
vng mc trong quan h quc t v khu vc ca ta va qua cho thy vic
x l tt mi quan h vi cc nc ln l cc k quan trng i vi li ch
an ninh v pht biu ca nc ta. Kinh nghim xng mu ca dn tc ta
100 Hi K Trn Quang C
trong nhng thp k qua cho thy cn c chnh sch quan h cn bng gia
cc nc ln, khn kho li dng nhng sai khc v li ch gia h vi
nhau, v tuyt i khng bn ngoi hiu l Vit Nam c i vi
nc ln ny chng nc n, gn li ch ca ta vi li ch an ninh v pht
trin ca cc nc lng ging trong khu vc ta cho nc ta mt th
quc t thun li hn.
3. Nhng trng im trong chin lc i ngoi ca ta phi l cc nc ln
trong tam gic chin lc chu Thi Bnh Dng v khi cc nc
ASEAN, nhng nhn t c kh nng tc ng nhiu ti Trung Quc.
a. Vi M:
Quan h vi M l mt b phn quan trng trong chnh sch a dng ho
quan h i ngoi ca ta. Hin nay M l nhn t duy nht c kh nng lm
i trng v kim ch Trung Quc, do ta cn kin tr v quyt tm ko
M i vo bnh thng ho quan h. Ko M vo vn M c li ch trc
tip Vit Nam, nht l li ch trong lnh vc du kh ngoi khi Vit
Nam, khin M khng th lm ng trc tnh hnh bt n nh do Trung
Quc khiu khch, xm ln gy ra. Mt nh nghin cu M v chu
nh gi mt dn khoan ca Cng ty Mobil Oil (M) bin ng c gi
tr ngang vi c mt Hm i 7.
Thc y bnh thng ho quan h vi M trc ht l vic b cm vn c
ngha rt quan trng i vi yu cu an ninh, n nh v pht trin kinh t
ca ta, gip ta ci thin vi cc i tng khc v to thm iu kin thun
li cho ta i ph vi cc thch thc hin nay. Trin khai mnh m quan h
vi M cng nh vi cc i tng khc khng phi to mt tp hp
lc lng chng Trung Quc v iu tri vi phng chm i ngoi
lm bn vi tt c ca ta, cng khng ph hp vi cc tnh ton chin
lc ca M cng nh ca cc nc khc.
Vic ta va gi ho kh vi Trung Quc va c quan h bnh thng vi
M v thc y quan h vi Nht, phng Ty v ASEAN v cc nc
khc s to ra cho ta th mnh trong quan h cn bng vi cc tng.
Trong tnh hnh hin nay vic hp tc gii quyt tt vn POW/MIA l
khu thit yu tho g tr ngi cho quan h Vit M. ng thi y
mnh cng tc vn ng trong ni b M (lobby) vi khu hiu c tnh
sch lc d tranh th d lun M thc y M sm b cm vn, thu ht
cc cng ty M vo lm n Vit Nam va to p lc va to iu kin
cho chnh quyn M i vo bnh thng ho quan h vi ta sm nht. Mt
khc ta cn quan tm c ch trng, chnh sch v bin php thch ng
v hiu ho ca M v cc nc phng Ty dng vn dn ch,
nhn quyn gy sc p vi ta.
Song song vi cc bc ci thin quan h Vit Nam v M, cn kt hp

m rng ng li ho hp dn tc bng nhng chnh sch c th i vi
Vit kiu M v cc nc khc nhm chuyn h thnh nhng lc lng
mnh m h tr cho cng cuc hin i ho nn kinh t v KHKT ca
nc nh. Vic lm ny tt nhin s tc ng tr li i vi vic tng
cng quan h hp tc ca ta vi M v cc nc c ngi Vit sinh sng.
b. Vi ASEAN:
ASEAN hin c coi l t chc khu vc c sc sng mnh nht m cc
nc ln, trong c Trung Quc, phi tnh n trong chnh sch chu
Thi Bnh Dng ca h. Gia ta v cc nc ASEAN c nguyn vng
chung l ho bnh, n nh v pht trin, ng thi cng phi lo i ph vi
thch thc bn ngoi, t Trung Quc v Nht Bn. Tng cng hp tc khu
vc va ph hp vi xu th hin nay va to th cho ta trong quan h vi
cc nc ln ngoi khu vc, nht l Trung Quc. thc y quan h ny,
ngoi vic tng cng quan h song phng bng cc bin php xy dng
lng tin, cn sm gt nhng tn ti trong quan h tay i gia ta v mt s
nc ASEAN qua vic hp tc gii quyt vn vng chng ln vi
Innxia, Malaysia, Thi Lan, cn c cc bc i mnh m tham gia
cc c ch hp tc khu vc v an ninh v pht trin ph hp vi kh nng
v li ch ca ta; c bit l cn tch cc tham gia qu trnh trao i v c
cu an ninh khu vc v sm tnh vic tham gia ASEAN. Ni chung ta cn
tch cc, ch ng tng cng cc im ng gia ta v cc nc ASEAN,
x l kho lo nhng khc bit, trnh nhng khc bit nh hng ti
quan h hp tc.
c. Vi cc nc v cc i tng khc, c bit l vi Nht Bn, Nga,
Cng ng chu u, ta cn tip tc tng cng quan h hp tc v nhiu
mt nhm tn dng ti a kh nng hp tc kinh t, KHKT, kinh nghim
qun l ca cc nc ny cho cng cuc pht trin t nc v qua gp
phn to th cn bng lc lng c li cho ta khu vc, tranh th tp hp
d lun rng ri h tr cho cuc u tranh bo v ch quyn, lnh th ca
ta, to nn mt mng li li ch kinh t chnh tr, che chn thm cho ta
trc mu xm ln ca Trung Quc.
d. Vi Trung Quc:
- Bnh thng ho quan h vi Trung Quc l mt yu cu chin lc ca
ta. Do Trung Quc thi hnh chnh sch 2 mt nn i sch ca ta cng gm
2 mt va hp tc va u tranh, va ch ng thc y quan h trn c s
nhng tho thun t c, va kin quyt bo v ch quyn lnh th
ng thi gi vng phng chm khng tr li tnh trng i u vi
Trung Quc cng nh khng t cc nc trc s la chn hoc Vit
Nam hoc Trung Quc. Bin php ti u lc ny l ch ng to nn cc
din cc nc ln v ASEAN c li ch kinh t, an ninh ngy cng ln

trong quan h vi Vit Nam. Cc din cng vi s ln mnh cng
nhanh cng tt ca bn thn chng ta s l s rn e c hiu qu nht i
v mi hot ng ln chim ca Trung Quc.
- Kin quyt u tranh hn ch ln chim ca Trung Quc bin
ng, c bit vng thm lc a ca ta; p dng cc bin php khn
kho nhng c hiu qu ngn chn hot ng ca Trung Quc m khng
dn n i u v qun s.
- Xc tin vic xc nh phm vi ca qun o Trng Sa xem xt khi
nim khai thc chung, ph Trung Quc li dng vn ny chia r
phn ho gia ta v ASEAN.
- Chun b kh nng a ra to n quc t hoc trng ti quc t vn
Trung Quc vi phm thm lc a ca ta.
- n mt lc no ta nn tnh n kh nng m cng Cam Ranh thnh
mt thng cng cho cc tu quc t ra vo, k c tu M, to s c mt
ca nhiu quc gia khu vc bin ng, ngn c chim ca mt
nc. Song tt nhin ta phi c chnh sch v lut php cht ch bo
m ch quyn v an ninh quc gia.
T duy chnh tr x cng giam gi nc ta trong cnh kh khn mt
thi gian di. Chnh v th, ngoi giao qung thi gian ny li trong
ti nhiu bn khon suy ngh v ci ng, ci sai, ci nn lm v ci khng
nn lm
Ph lc 2
I S K 1975 1991
1975
01.02
TNS M. Mansfield bo co trc Quc hi M sau khi i thm Trung
Quc v: Trung Quc tn thnh 2 nc Vit Nam tip tc tn ti. Trung
Quc cho rng mt nc Campuchia thng nht trung lp l iu ch yu
trong mt ng Dng n nh.
17.04
Gii phng Phnom Penh
30.04
Chin dch H Ch Minh ton thng. Gii phng Si gn
04.05
Qun Polpot tn cng o Ph Quc v t lin tip tn cng bin gii
trn b v trn bin ca ta

05.05
H. Kissinger: vi vic mt Vit Nam, s c s sp xp li lc lng quan
trng ng Nam , Campuchia v Lo s l ch hu ca H Ni, cn
Thi Lan v Innxia s t ng lin minh vi Vit Nam. Trung Quc s
gi khng cho Vit Nam c bt k hnh ng quyt lit no
?.05
Thng ip ming ca ta nh Lin X chuyn ti M t mun hai bn c
quan h tt
12.06
M gi n i s qun ta ti Paris thng ip: V nguyn tc, M khng
hn th g Vit Nam, ngh trn c s tin hnh bt c quan h no
gia hai bn. M sn sng nghe bt c gi no Vit Nam a ra.
11.07
Thng ip ta tr li: nhc M ngha v ng gp hn gn vt thng
chin tranh
10.07 v 05.09
Tip xc gia b th th nht SQ Vit Nam Thanh v b th th nht
SQ M Pratt Paris
27 29.07
on i biu ng Lao ng Vit Nam do B th th nht L Dun dn
u i thm Campuchia
09.08
V Watergate Nixon t chc. Ph tng thng G.Ford ln thay
11.08
Ti Hi ng Bo an, M ph quyt Vit Nam vo LHQ
07.12
G. Ford cng b hc thuyt Thi Bnh Dng mi gm 6 phng hng
chnh: sc mnh M cn bng lc lng Thi Bnh Dng, lin minh
vi Nht, bnh thng ho quan h vi Trung Quc, quan h mnh vi
ASEAN, gii quyt xung t khu vc, hp tc kinh t trong vng
21.12
on h ngh s M do G. V. Montogomery vo H Ni nhn 3 b hi ct
gic li M. Th tng Phm Vn ng tip on
thng 12
H. Kissinger pht biu Paris sau khi i thm Trung Quc: M ang tnh
ton vic s dng Trung Quc hn ch nh hng ca Vit Nam khu
vc
1976
10.01
M thng qua Lin X thm d vic tip xc vi ta, song khng nh
khng thc hin iu 21 (bi thng chin tranh)

26.03
H. Kissinger gi cng hm cho b trng ngoi giao ta: M sn sng tho
lun vi Vit Nam pht trin quan h mi gia hai nc
10.04
B trng Ngoi giao ta tr li: nu li nhng vn tn ti gia hai nc
(iu 21 v vn MIA). Trn c s gii quyt nhng vn s bnh
thng ho quan h vi M
07.05
Tng thng G. Ford bc kin ngh ca quc hi M yu cu tm thi
ngng cm vn bun bn vi Vit Nam trong 6 thng
08.05
Cng hm ca ngoi trng M H. Kissinger gi Ngoi trng Nguyn
Duy Trinh: sn sng m cuc tho lun v vic thit lp mi quan h mi
gia hai nc, song ch khi no vn MIA c gii quyt v thc cht
th mi c tin b i ti bnh thng ho quan h
19.06
Thng ip ca BNG ta ph phn M n phng tuyn b xo b Hip
nh, ln trnh ngha v i vi iu 21 ng thi li i Vit Nam thi
hnh iu 8b ca Hip nh: nhc li lp trng ta gn 2 vn vi nhau.
Bc u sn sng gp i din M Paris trao i kin
19.07
M gi thng ip tr li ng m cuc tho lun ti Paris gia ngi
th 2 ca hai s qun
01.08
Ta trao tr M tt c 27 ngi M b kt li Nam Vit Nam sau ngy
30.4.75
27.08
Thng ip ca ta gi M xc nh ngi gp (tham tn Trn Hon) v ni
gp (lun phin gia hai s qun ti Paris)
Thng 11
Tng tuyn c M Jimmy Carter (Dn ch) trng c Tng thng
Thng 12
i hi IV vi lun im 3 ging thc cch mng trong th tin cng
1977
06.01
M thng qua Lin X a ra k hoch 3 bc bnh thng ho quan h
vi Vit Nam: Vit Nam cho bit tin v MIA Vit Nam; M chp nhn
Vit Nam vo LHQ v sn sng lp quan h ngoi giao cng nh bt u
bun bn vi Vit Nam; M c th ng gp khi phc Vit Nam bng
cch pht trin bun bn, cung cp thit b v cc hnh thc hp tc kinh t
khc
11.01
Ngoi trng C.Vance: Vic tin ti bnh thng ho quan h M Vit
Nam l ph hp vi li ch ca hai nc
03.3
Chnh quyn J. Carter quyt nh ni lng cm vn vi Vit Nam
09.03
M cho php cng dn M i thm Vit Nam, Campuchia, Bc Triu Tin,
Cuba, k t 18.3.77.
17.03
U ban ca tng thng M do Leonard Woodcock dn u sang thm Vit
Nam.
30.04
Polpot bt u chin tranh bin gii chng ta.
03 04.05
Vng 1 m phn Vit Nam M ti Paris v bnh thng ho quan h hai
nc: M ngh lp ngay quan h cp i s, trao i s qun c quan
h lnh s; M khng cn Vit Nam vo LHQ; M c kh khn v mt
php lut nn khng thc hin iu 21 c m ha s thc hin khi c
quan h, b cm vn bun bn v xt vin tr nhn o.
02 03.06
Vng 2 m phn Vit M ti Paris. M nu li cc ngh ni
vng 1.
19 20.12
Vng 3 m phn Vit Nam M ti Paris, M ngh nu hai bn cha
lp quan h ngoi giao y th c th lp Phng quyn li (Interest
Section), nhng nh th th cha b cm vn c. Song ta vn gi lp
trng c gi 3 vn : quan h ngoi giao, bi thng v MIA.
- thng 12
Lin X a qun vo Afghanistan nh cao ca qu trnh Lin X bnh
trng, c th gii bn ngoi.
31.12
Chnh quyn Polpot n phng ct quan h ngoi giao vi Vit Nam.
1978
08.01
Z.Brzezinski: iu l th l y l trng hp u tin ca mt cuc chin
tranh qua tay ngi khc (proxy war) gia Lin X v Trung Quc, Vit
Nam c Lin X ng h v Campuchia c Trung Quc ng h.
05.05
Ph tng thng M W.Mondale pht biu khi i thm 5 nc ASEAN:
M s y mnh vic bnh thng ho quan h vi Trung Quc v n gi
th n nh khu vc: Chnh sch ca Trung Quc ng Nam v mt s

mt l song hnh vi M. M a ra ngh hp l vi Vit Nam v
vn gi lp trng thit lp quan h m khng c iu kin tin quyt. H
vn gi lp trng l M trc ht phi cam kt vin tr. Nhn dn, Quc
hi v chnh quyn M khng cho php lm iu .
11.05
R.Oakley, tr l ngoi trng M: Vit Nam, vi 50 triu dn, l quc gia
cng sn ln th 3 trn th gii v mnh nht v qun s ng Nam .
Thi Vit Nam vi cc nc khc l quan trng trong cc thp nin ti.
Quan h ngoi giao v s c mt ca M H Ni c th phc v li ch
bn b M chu cng nh li ch ca M v Vit Nam.
19.05
ng Tiu Bnh tuyn b: Trung Quc l NATO phng ng (c cng
gi 40 s on Lin x ti bin gii X Trung), Vit Nam l Cuba
phng ng.
29.06
Vit Nam tham gia khi COMEON.
05.07
Th trng ngoi giao Phan Hin ni ti Tokyo: Vit Nam sn sng bnh
thng ho quan h vi M khng c iu kin tin quyt.
0.05 (7?)
Brzezinski c vn an ninh ca tng thng M i thm Trung Quc.
27.07
Ngh quyt T.09 (kho IV): Trung Quc l k th trc tip v nguy him
nht. M l k th c bn v lu di, quyt tm nh ch dit chng
Polpot.
21.08
on 7 h ngh s M do G.V.Montgomery sang Vit Nam v vn MIA.
22 27.09
Vng 1 m phn Vit Nam M (Nguyn C Thch R.Holbrooke) ti
New york. Ta chp nhn ngh ca M a ra thng 5.77, tc l bnh
thng ho quan h khng iu kin. Vic ta chuyn i lp trng qu
mun nn khng em li kt qu. Holbrooke ni: M coi trng chu lo
s vic Lin X cn tr Cam Ranh.
01.10
Vit Nam tuyn b bc ngh ca Polpot ngy 29.9.98, i Campuchia
ngng bn v rt khi bin gii trc ri mi c th bt u thng lng.
03.11
Vit Nam v Lin X k hip c hu ngh v hp tc.
30.11
R. Oakley gp Trn Quang C ti Nu c ni: M khng thay i lp
trng bnh thng ho quan h vi Vit Nam, nhng phi chm li v cn
lm r 3 vn Campuchia, hip c Vit X v vn ngi di tn
Vit Nam.
15.12
Trung Quc v M ra thng co chung chnn thc cng nhn nhau v thit
lp quan h ngoi giao t ngy 1.1.79.
16.12
M.Mansfield i s M Nht: ch sau khi nhng kh khn gia Trung
Quc v Vit Nam c gii quyt mi c l do chnh ng hy vng
gia quyt quan h ngoi giao M Vit Nam.
1979
07.01
Ta gip bn nh ui Polpot v gii phng Phnom Penh.
11.01
Thnh lp nc CHND Campuchia.
29.01 04.02
ng Tiu Bnh i thm chnh thc M, Hi m J. Carter ng
16.02
Carter nu 6 nguyn tc s x khi Trung Quc xm lc Vit Nam: khng
can thip trc tip, khuyn khch cc bn kim ch, Vit Nam rt qun
khi Campuchia v Trung Quc rt qun khi Vit Nam; xung t khng
e do li ch trc mt ca M; khng v Vit Nam xm lc Campuchia
m t li vn bnh thng ho quan h vi Trung Quc; quyn li ng
minh ca M khng b e do.
17.02
Trung Quc tn cng Vit Nam trn ton tuyn bin gii pha Bc nc ta.
Dy cho Vit Nam mt bi hc (li ng Tiu Bnh).
17.02
B ngoi giao M ra tuyn b phn i c 2 cuc xm lc (Vit Nam vo
Campuchia, Trung Quc vo Vit Nam) v ku gi 2 bn rt qun ngay.
18.02
Chnh ph Lin X ra tuyn b phn i Trung Quc xm lc Vit Nam.
19.02
K hip c ho bnh, Hu ngh v Hp tc Vit Nam Campuchia ti
Phnom Penh.
Cui thng 2
ng ni vi cc nh bo Bc Kinh: Chng ti c th dung th vic
Lin X c Vit Nam 70% nh hng, min l 30% cn li dnh cho
Trung Quc.
05.03
Trung Quc tuyn b rt qun khi lnh th Vit Nam.
Thng 3
Trung Quc tuyn b hu Hip c Hu ngh, ng minh tng tr Trung
X k 15.2.1950 gia Chu n Lai v Krouschev dp Mao thm Lin X.

Thng 4
m phn vng 1 Vit Nam Trung Quc ti H Ni
Thng 4
L. Brejnev lm TBT. i hi CS Lin X th 26
07.10
Sihanouk gi 2 th v 1 in (ngy 7, 23/10 v 11/11). Ta khng tr li.
Thng 10
B Ngoi Giao pht hnh cun S tht v quan h Vit Nam Trung
Quc trong 30 nm qua.
10.12
LHQ quyt nh vn Khmer gi gh ca Campuchia ti LHQ.
1980
05.01
Hi ngh ngoi trng 3 nc Vit Nam Lo Campuchia ln th 1 ti
Phnom Penh. m phn vng 2 Vit Nam Trung Quc ti Bc Kinh.
Khng kt qu. Trung Quc ct cu m phn. T n cui nm 1988,
ta nhiu ln gi cng hm hoc th ngh ni li m phn, song Trung
Quc u bc b.
29.7
i s M Thi Abramowitz: M khng bao gi cng nhn ch
Polpot; tuy nhin gt Polpot ra khi LHQ ch cng lm tng v th ca Vit
Nam. Quan im ca M v Trung Quc v Campuchia c khc nhau. M
nhn vn v mt chin lc, c bit lo ngi bin gii Campuchia Thi
Lan.
1981
19.01
Tng thng mi R.Reagan: Quan h M Trung di thi Carter l khng
c li. M phi tr gi.
19.02
i s M Thi Abramowitz trao ta bn ghi nh: ng tic Vit Nam,
Lin X ph v n nh, ngc nhin vic Vit Nam cho Lin X s
dng cng Cam Ranh: khng hi lng vic gii quyt vn MIA trong 2
nm ri qua.
18.05
Ngh quyt 39 BCT: u tranh chng ch ngha Mao trn mi hnh thi ca
n; chng ch ngha bnh trng b quyn nc ln; lin minh v hp tc
ton din vi Lin X.
13.07
Hi ngh quc t v Campuchia Nu c. Ngoi trng M A.Haig ni

M khng c nh bnh thng ho quan h vi Vit Nam cn ang
chim ng Campuchia, lm mt n nh ng Nam .
12.12
ng Tiu Bnh tuyn b vi ngh s Italia Colombo: C M v Lin X
u l nhng tn b quyn. T Trung Quc chuyn t chng b quyn
Lin X sang chng b quyn ca hai siu.
1982
14.01
S qun M Bangkok gi message cho ta qua L Vn Ho: M mun
mt gii php chnh tr v Campuchia. M khng nhn vic i Vit Nam
rt qun ngay, rt ht m ch m phn rt mt phn v c 1 lch rt qun.
Mt nc Vit Nam c lp vi Lin X v Trung Quc l ph hp vi li
ch ca M. Mun bit kin Vit Nam v lc lng gi gn ho bnh ca
LHQ.
16 17.02
Hi ngh 3 ngoi trng Vit Nam Lo Campuchia ln th 5 ti
Vientiane.
24.03
Brejnev tuyn b Taskent: Lin X cha h ph nhn ch x hi ch
ngha ang tn ti Trung Quc. Mong mun ci thin quan h vi Trung
Quc.
07.07
Hi ngh 3 ngoi trng Vit Nam Lo Campuchia ln th 6 ti v
Campuchia tho thun i bc trc, quyt nh s rt mt s qun Vit
Nam khi Campuchia trong thng 7.82 v c th xem xt rt thm cn c
Thi v s p ng ca Thi Lan.
02.10
m phn X Trung ln th nht. Trung Quc a ra 5 im v
Campuchia v quan h Trung Quc Vit Nam: Vit Nam tuyn b rt
qun v iu kin khi Campuchia; nu Vit Nam quyt nh rt ht qun
khi Campuchia th sau t rt qun u, Trung Quc sn sng m phn
vi Vit Nam v bnh thng ho quan h.
?.10
R.Childress, c vn chnh tr qun s Hi ng An ninh Quc gia M ni
vi Nguyn C Thch: ngh on chuyn vin cp cao nht vo Vit
Nam tho lun vn MIA. M khng mun Vit Nam rt qun
Campuchia Polpot quay tr li.
10.11
Brejnev cht. Trung Quc c ngoi trng Hong Hoa sang ving. Khi i
ng dn: phi kho lo ni quan h hai nc xu i t sau nm 50 ch
Kroutchev, t sau nm 65 xu n mc nghim trng ch Brejnev; trnh

ni tn.
1983
23.02
Hi ngh cp cao Vit Nam Lo Campuchia hp Ving chn. Tuyn
b ca Vit Nam v Campuchia: hng nm s rt mt s qun Vit Nam
khi Campuchia; tt c qun tnh nguyn Vit Nam s rt ht v nc khi
mi e do i vi CHND Campuchia chm dt.
01.03
m phn X Trung ln th 2. Trung Quc nu vic Vit Nam chim
ng Campuchia l 1 trong 3 tr ngi cho bnh thng ho quan h Trung
X.
01.03
B Ngoi Giao Trung Quc: Vit Nam rt n v u tin khi
Campuchia, Trung Quc s ni li m phn.
12.04
Hi ngh bt thng 3 ngoi trng Vit Nam Lo Campuchia ti
Phnom Penh tuyn b rt qun Vit Nam ln th 2 vo thng 5.83. Rt 1
binh on.
02.05
L tin qun tnh nguyn Vit Nam rt t 2.
19 20.07
Hi ngh ngoi trng Vit Nam Lo Campuchia ln th 7 ti Phnom
Penh khng nh: qun tnh nguyn Vit Nam s c rt ht khi
Campuchia khi Trung Quc chm dt e do.
1984
28 29.04
Hi ngh ngoi trng Vit Nam Lo Campuchia ln th 8 ti
Vientiane.
Thng 4
Chin dch ma kh nh vo cc Khmer trn ng bin gii
Campuchia Thi Lan.
21 23.06
t rt qun th 3 ca qun tnh nguyn Vit Nam khi Campuchia.
1985
Lin X: Gorbachov ln, bt u iu chnh chnh sch i ni, ngoi.
Nhiu ln ni mong mun ci thin, quan h X Trung, song khng
ng n 3 tr ngi, c bit l vic rt qun Vit Nam khi Campuchia.

08.01
Nguyn C Thch th cho Ng Hc Khim ngh ni li m phn.
28 29.01
Hi ngh ngoi trng Vit Nam Lo Campuchia ln th 10 ti TP. H
Ch Minh tuyn b: qun i Vit Nam s tip tc rt dn hng nm v s
rt ht khi Campuchia vo nm 1990.
21.01
Ng Hc Khim th tr li: sau khi Vit Nam cng khai cam kt v thc
hin rt qun khi Campuchia th m phn mi c ngha thc t.
23.01
Ngoi trng Trung Quc Ng Hc Khim i cc nc ng Nam . Khi
n Singapore ni: Trung Quc s dy cho Vit Nam bi hc th hai.
02.04
t rt qun th 4 ca Vit Nam khi Campuchia.
15.05
Th trng ngoi giao M Armacost: V vn Campuchia, M s
ASEAN, Trung Quc i trc, M mun dng vn Campuchia ngn
Trung Quc v Lin X ci thin quan h.
1986
23 24.01
Hi ngh ngoi trng Vit Nam Lo Campuchia ln th 12 ti Phnom
Penh.
07 10.04
m phn X Trung vng 8 ti Matxcva, Trung Quc vn nu 3 tr
ngi, Lin X ngh gp cp cao (Gorbachov ng). Trung Quc t
chi.
28.05
t rt qun tnh nguyn Vit Nam th 5 khi Campuchia.
08.07
Ngh quyt 32 BCT: chuyn sang giai on u tranh mi di hnh thc
cng tn ti ho bnh vi Trung Quc, ASEAN, M; gii quyt ho bnh
vn Campuchia.
28.07
Din vn ca Gorbachov Vladivodstock nu nhng nt ln ca chnh
sch i ngoi mi ca Lin X i vi chu Thi Bnh Dng: xch
dn li vi Trung Quc, gii quyt 3 tr ngi bnh thng ho quan h
vi Trung Quc (rt qun khi Afghanistan, chm dt xung t bin gii
X Trung, gii quyt vn Campuchia). Vi M, Lin X c th c c
ch p ng (responsive gesture) v vnh Cam Ranh nu M rt cc cn
c qun s Philippin.
05 15.10
Vng 9 m phn X Trung ti Bc Kinh. 70% thi gian bn vn
Campuchia.
19.10
Lin X bt u rt qun khi Afghanistan.
Thng 12
i hi VI. Nguyn Vn Linh c bu lm TBT. Mi lm th tng.
Sa Li ni u ca iu l ng, xo ch ni v Trung Quc l k th
trc tip v nguy him nht.
1987
07.02
Vng 10 m phn X Trung ti Matxcva. Trung Quc li nu 3 tr
ngi cho vic bnh thng ho quan h Trung X, tr ngi ln nht l
vic Vit Nam xm lc Campuchia.
u th. 3
Ngoi trng Lin X Schevarnadz n Phnom Penh thc y gii quyt
vn Campuchia.
26.03
B Ngoi Giao thnh lp CP87 chuyn trch nghin cu gii php
Campuchia v vn bnh thng ho quan h vi Trung Quc.
19 20.04
L c Th gp Hun Xen, Heng Somrin v Chia Xim Phnom Penh,
khuyn Campuchia tho hip vi dit chng Polpot, thc hin gii php
.
08.05
Hp BCT v vn Campuchia (sau khi L c Th i Phnom Penh,
trc khi TBT Linh i Lin X.
20.05
B Ngoi giao kin ngh BCT sa Li ni u ca Hin php ch ni v
Trung Quc (n 27.8.88 mi thc hin).
10.06
Ph tng th k LHQ Ahmed chuyn ti ta 4 im ca ng Tiu Bnh.
17.06
Hun Xen (i thm Lo) ni vi Ngoi trng Lo Phun: mun lin hip
vi phi Polpot khng c Polpot hn l vi Sihanouk vi l l l bn
Polpot c lc lng nhng khng c th chnh tr, cn Sihanouk ngc li
khng c lc lng nhng c th chnh tr.
26.06
Nguyn C Thch gp i s Trung Quc chuyn thng ip ming ca
Th tng Phm Vn ng gi lnh o Trung Quc ngh m m
phn b mt hai nc.
29.07
Thng co chung Vit Nam Innxia sau cuc gp Nguyn C Thch
Mochtar ti TP. HCM. Tho thun dng hnh thc cocktail party cc
bn lin quan gp nhau bn gii php Campuchia.
22.08
Th ca Ng Hc Khim gi Nguyn C Thch ni Trung Quc cha th
tr li thng ip ca ta v Trung Quc khng mun chp nhn vic ri
Campuchia.
27.08
Chnh ph CHND Campuchia cng b chnh sch 5 im v ho hp dn
tc.
02.10
Thng ip ming ca ta nh Lin X chuyn cho Trung Quc nhn cuc
gp vng 11 Lin X Trung Quc ti Mc-t-khoa ngy 6.10.
06.10
m phn vng 11 X Trung ti Bc Kinh. a cng khai vic bn vn
Campuchia vo thng co bo ch.
29.11
t rt qun th 6 ca qun tnh nguyn Vit Nam khi Campuchia.
12.12
Hi m Hun Xen Sihanouk ln th 1 ti Fre en Taidenois (Php).
Thng co chung tho thun: gii quyt xung t Campuchia bng bin
php chnh tr; vn Campuchia do nhn dn Campuchia gii quyt; triu
tp Hi ngh quc t bo m tho thun gia cc bn Campuchia. Gp
li vng 2 Paris v vng 3 Bnh Nhng.
22.12
Vit Nam v Campuchia tn thnh gi ca Lin X Lin X gi thng
ip cho ngoi trng Trung Quc ngh Lin X cng Trung Quc dn
xp mt cuc gp gia CHND Campuchia v Khmer , Trung Quc
khng p ng.
30.12
BCT quyt nh i mi quan h gia ta vi Lo v Campuchia, rt chuyn
gia, c vn ta Lo v Campuchia gii tn on chuyn gia Vit Nam
Campuchia.
1988
20 22.01
Vng 2 Hun Xen Sihanouk ti Paris. Khng c thng co chung. Hai bn
nht tr: ch chnh tr Campuchia do nhn dn Campuchia quyt nh
qua tng tuyn c c gim st quc t; triu tp hi ngh quc t v
Campuchia theo kiu Hi ngh Genve 1954 v ng Dng.
20 29.01
Cuba, Angola v tr l ngoi trng M hp Luanda tho thun vic

rt ton b qun Cuba khi Angola.
01.02
Th Sihanouk gi th tng Phm Vn ng: Mi quan tm lun lun
ginh cho vic khi phc quan h hu ngh hai nc lng ging anh em
chng ta. Nh vy th gii php ny s ti gn.
08.02
Gorbachov tuyn b qun i Lin X s rt khi Afghanistan trong 10
thng k t ngy 15.5.88.
14 16.03
ng gia hi qun Vit Nam v hi qun Trung Quc Trng Sa.
20.05
Ngh quyt 13 BCT: gii quyt vn Campuchia trc 1990, phn u
bnh thng ho quan h vi Trung Quc.
26.05
B Ngoi Giao Vit Nam tuyn b rt qun t 7 gm 50.000 qun v B
T lnh qun tnh nguyn; s qun cn li s rt su vo 30km trong lnh
th Campuchia dc bin gii Campuchia Thi Lan.
Cui th.5
Hp cp cao X M Gorbachov Reagan ti Matxcva, c bn vn
Campuchia.
13 20.06
m phn X Trung ti Matxcva. Hai bn bn t m vn Campuchia.
Lin X rt ra 5 im ng vi Trung Quc v vn Campuchia.
28.06
Quc hi ra ngh quyt sa Li ni u ca Hin php (b cu Trung
Quc l k th trc tip v nguy him nht). Chnh thc thng qua ngy
27.8.88.
15.07
Nguyn C Thch gp i s Trung Quc nu mt lot bin php lm gim
cng thng quan h hai nc, ngh hai bn ni li m phn bt c cp
no.
25 26.07
Hp JIM 1 (Jakarta Infornal Meeting) ti B go (Innxia). Cuc hp
tin hnh lm 2 bc: bc u ch c 4 phi Campuchia; bc sau c
thm Vit Nam, Lo v 6 nc ASEAN. Mc ch: to mt khun kh cho
cc cuc tho lun khng chnh thc, gia cc bn lin quan trc tip v
cc nc hu quan trong vic tm kim mt gii php ton din, ng n
v lu di cho vn Campuchia. Cuc hp khng nh 2 vn then
cht: vic rt qun Vit Nam trong khun kh mt gii php chnh tr v
vic ngn chn s tr li ca ch dit chng Polpot.
07.11
Vng 3 Hun Xen Sihanouk ti Paris. Ch yu bn chng trnh ngh s
hp cp cao 3 bn (Hun Xen Sihanouk Son San ngy 8.11.88).

01.12
Hon thnh t rt qun Vit Nam th 7 khi Campuchia gm 50.000 qun
v B T lnh qun tnh nguyn Vit Nam Campuchia.
1989
05.01
TBT Nguyn Vn Linh dn u on i biu ng v Chnh ph Vit
Nam i Phnom Penh d l k nim 10 nm Quc khnh CHND
Campuchia.
06.01
Tuyn b ca Nguyn Vn Linh v ca Heng Somrin l s rt ht qun
Vit Nam khi Campuchia trong khun kh mt gii php chnh tr vo
thng 9.89.
09.01
Cuba bt u rt qun khi Angola theo Hip nh 12.8.88 gia Cuba,
Angola v Nam Phi.
09.01
Ngoi trng Thi Siddhi Savetsila n H Ni.
16 19.01
m phn Vit Nam Trung Quc cp th trng Bc Kinh v vn
Campuchia v vn bnh thng ho quan h hai nc.
01.02
Ngoi trng Schevarnadz n Bc Kinh hi m vi Tin K Tham v
vn Campuchia.
15.02
Lin X hon thnh vic rt
11.02
Hp BCT bn vic tch v gii quyt tng bc mt mt quc t v mt
ni b ca vn Campuchia; trin khai cc din n Vit Trung (vng
2), JIM 2, Vit Thi, Vit M
16 18.02
Hp tr b (Working group) JIM 2. Ta a ra 3 bc rt qun Vit Nam
khi Campuchia gn vi 3 bc chm dt vin tr qun s ca nc ngoi
cho cc bn Campuchia.
19 21.02
Hp JIM 2. Khng nh li 2 vn mu cht ca gii php cho vn
Campuchia l rt qun Vit Nam trong khun kh mt gii php chnh tr
v ngn nga s quay tr li chnh sch v nhng hnh ng dit chng
ca ch Polpot; chm dt mi s can thip ca nc ngoi v s gip
v qun s cho cc phi i lp Khmer.
14.03
Hp BCT: quyt nh rt ht qun khi Campuchia vo cui thng 9.89;

thc y din n Hun Xen Sihanouk.
22.02 03.03
Ngoi trng Nguyn C Thch thm Singapo, Malayxia v Thi Lan.
23.02
Trung Quc Innxia bnh thng ho quan h.
25.02
M Trung Quc: Bush n Bc Kinh gp ng Tiu Bnh.
13.03
X vit ti cao Lin X thng qua ngh quyt lp chc tng thng Lin X
Gorbachov c bn gi chc v ny.
15.03
Tip v lm vic vi Ph tng th k LHQ Ahmed ti H Ni v vn
Campuchia.
15.04
Ba chnh ph Vit Nam, Campuchia, Lo ra tuyn b: s rt ht qun Vit
Nam khi Campuchia thng 9.
30.04 01.05
Quc hi Campuchia hp phin bt thng: sa hin php, i tn nc
CHND Campuchia thnh Nh nc Campuchia (State of Campuchea), thay
quc k
02 03.05
Vng 4 Hun Xen Sihanouk ti Jakarta. Sihanouk hoan ngnh vic i tn
nc, quc k v nhiu sa i quan trng trong hin php Campuchia; ni
c th chp nhn v nc (nhng khi v ti Bangkok, Sihanouk li i .
T , quan h Hun Xen Sihanouk rt xu)
08 10.05
m phn Vit Nam Trung Quc cp th trng Bc Kinh. Trung quc
vn i ta tho thun v nguyn tc thit lp chnh ph lin hip 4 bn
Campuchia do Sihanouk ng u, ng kt v gim hoc gii th lc
lng qun s ca cc bn V quan h 2 nc, lp trng ca Trung quc
vn l gii quyt xong vn Campuchia th mi ci thin c quan h
vi Vit nam; tm thi cha tnh n tip tc m phn vi ta
15 16.05
Hi m cp cao Trung X (Gorbachov ng) ti Bc kinh
03 04.06
S kin Thin An Mn
04.06
Ba Lan: Cng on on kt thng tuyt i tng tuyn c
24.07/right>
Vng 5 Hun Xen Sihanouk ti Paris. Khng t tho thun no. Sihanouk
bc b tho thun ca JIM 1 v 2, i xo SOC lp chnh ph 4 bn
Campuchia
30.07 30.08
Hi ngh quc t v Campuchia ti Paris: vic rt qun Vit nam khng
cn l vn ln hi ngh m vn ln ni ln l Dit chng. Hi ngh
khng t c mt gii php chnh tr, b tc vn chia quyn gia
cc bn Campuchia trong thi k qu . Song thng qua c tuyn b
chung ghi nhn hi ngh l mt bc tin c ngha v s hp li.
07.08
Gp Th trng Lu thut Khanh (Ph trng on Trung quc ti PICC)
Paris.
07.08
Hung: ng Cng nhn XHCN i tn; Hung gia nhp EC
05.09
TBT Nguyn Vn Linh gp Heng Somrin H ni chuyn li Lin X
khuyn Phnom Penh nn nhn chnh ph 4 bn gm c Khmer , do
Sihanouk lm ch tch.
21 26 09
t rt qun Vit nam cui cng khi Campuchia
30.09
Hp BCT nhn nh v kt qu hi ngh Paris v Campuchia
07.10
Kayson Phonvihan thm chnh thc Trung quc nh du vic bnh thng
ho quan h Lo Trung quc. ng ni vi Kayson: Nu Vit nam rt
trit khi Campuchia th s bnh thng ho quan h vi Vit nam.
06.11
Thng ip ming ca Nguyn Vn Linh gi ng Tiu Bnh: mong sm
bnh thng ho quan h vi Trung quc; mong sm c dp gp li ng
09.11
ng c: Bc tng Berlin sp , kt thc chin tranh Lnh
20.11
Tip: Biu tnh ln Praha. Husak t chc. Lp chnh ph mi trong
ng Cng sn ch l thiu s.
21.11
5 nc thng trc HBA LHQ (P5) chp nhn phng n gii quyt vn
Campuchia ca c trong cao vai tr ca LHQ Campuchia trong
thi k qu .
28.11
Th Nguyn C Thch gi Tin K Tham nhc li thng ip ming ca
Nguyn Vn Linh gi ng v khng nh li pha Vit nam sn sng gp
pha Trung quc cp B trng hoc Th trng Ngoi giao ti Bc kinh
hoc H ni trong thng 12.89 bn cc bc bnh thng ho quan h
hai nc.
02.12
TBT ng Cng sn M lai Trn Bnh k tho thun vi chnh quyn

Malaysia v Thi Lan gii tn ng Cng sn v rt v sng Hadyai (nam
Thi Lan)
10.12
Bulgaria: Biu tnh ln Sofia
12.12
i s Trung quc thng bo tr li ca Trung quc cho thng ip ngy
6.11 ca Nguyn Vn Linh: t iu kin cho vic m li m phn cp
th trng Ngoi giao vi ta (Vit nam phi chp nhn s gim st ca
LHQ v vic rt qun khi Campuchia; phi chp nhn vic thnh lp
chnh ph 4 bn Campuchia do Sihanouk lm ch tch)
1990
09.02
i s M Thi Lan Dnhue chuyn thng ip ca M: gp ca Vit
Nam v mt cuc gp g gia b trng Nguyn C Thch hoc Th
trng Trn Quang C vi tr l Ngoi trng Solmn l qu sm. Hai
bn cn lm r cc vn cn tho lun v cc kh nng la chn, sau
Solmn sn sng gp pha Vit nam. M hin vn sn sng tip tc trao i
qua hai i s Bangkok
21.02
Vng 5 Hun Xen Sihanouk ti Bangkok. Tho thun v nguyn tc: s c
mt ca LHQ mc thch hp ca Campuchia l cn thit; cn thnh
lp mt c ch quc gia ti cao thc hin ch nht dn tc ca
Campuchia.
25.02
Nicaragua: Mt trn Sandino tht bi trong tng tuyn c
26.02 01.03
Hp Hi ngh khng chnh thc v Campuch (IMC) Jakarta. Ngoi
thnh phn nh JIM (Campuchia, Vit nam, Lo v 6 nc ASEAN) cn
c thm i din Tng Th k LHQ, Php v c. IMC khng a ra c
tuyn b chung v Khmer dng quyn ph quyt.
08.03
L c Th gp inh Nho Lim v Trn Quang C (v ngy 10.3 gp
Nguyn C Thch) a kin: cn c chuyn hng chin lc trong u
tranh v vn Campuchia; phi gii quyt vn Campuchia vi Trung
quc, khng th gt Khmer ; khng th chp nhn LHQ t chc tng
tuyn c ti Campuchia, lp chnh ph 2 bn 4 phi Campuchia t chc
tng tuyn c
10.04
Hp BCT bn n u tranh ngoi giao v vn Campuchia trong tnh
hnh th gii c bin i. TBT Nguyn Vn Linh, L c Th, o Duy
Tng, ng S Nguyn nhn mnh cn lin kt vi Trung quc bo v

CNXH v li ch chung ca c 2 bn.
16.04
Nguyn C Thch i Phnom Penh thuyt phc SOC mm do trong vn
dit chng, chp nhn Khmer tham gia chnh quyn lin hip trong thi
k qu
30.04
TBT Nguyn Vn Linh ni ti Tp HCM nhn dp k nim 15 nm gii
phng Si gn: Nn qun cuc chin tranh i mc d c bin c ln
trong qu kh. Vit nam cm thy c tnh hu ngh vi nhn dn M.
Ti mun thy bnh thng ho quan h Vit M tuy l mt tin trnh
lu di
03 08.05
Vng 3 m phn Vit Trung cp th trng Bc Kinh. Trung quc ni
roc h v cc vn thuc mt ni b trong gii php Campuchia v i
ta tn thnh: SNC nn l mt c cu c tnh cht chnh quyn lm thi, c
chc nng lp php v hnh chnh; qun i cc bn Campuchia nu cha
gii gip th tp kt vo mt s im nht nh v gim qun.
20 21.05
Hp 3 TBT Vit Lo Campuchia ti H ni nhn k nim 100 nm
ngy sinh H ch tch. Quyt nh cn thc hin Gii php gii
quyt vn Campuchia.
04 05.06
Hun Xen v Sihanouk i din cho 2 chnh ph Campucha hp ti Tokyo.
K tuyn b chung tho thun lp SNC vi s thnh vin 2 bn bng nhau
(6+6) tng trng cho ch quyn quc gia v thng nht dn tc
Campuchia
05.06
Ln u TBT Nguyn Vn Linh tip i s Trung quc Trng c Duy
06.06
B trng quc phng L c Anh tip v mi cm thn mt i s
Trung quc
11 13.06
Vng 4 m phn Vit Trung (Trn Quang C T n Tn). Ta khng
chp nhn vic can thip vo vn ni b Campuchia nh Trung quc
ngh. m phn khng kt qu
13.06
Ngoi trng Nguyn C Thch tip T n Tn. Ging iu cao ngo ca
T b Nguyn C Thch ph phn mnh.
19.06
BCT hp nh gi vng 4 m phn Vit Trung (vng mt TBT
25.06
i s Trng c Duy gp Th trng Trn Quang C chuyn thng
ip ca Lnh o Trung quc (c sa li) gi lnh o Vit nam

16 17.07
Hp P5 v vn Campuchia ti Paris
18.07
Ngoi trng M Baker tuyn b chnh sch mi ca M v vn
Campuchia: M tha nhn Vit nam rt qun khi Campuchia; chnh
quyn Phnom Penh hin l lc lng ch yu c kh nng ngn Khmer
tr li cm quyn. V vy, M quyt nh rt b vic cng nhn chnh ph
Lin hip Campuchia Dn ch (ca 3 phi) ti LHQ; sn sng tho lun vi
Vit nam v SOC thc y gii php cho vn Campuchia.
06.08
i thoi Vit M vng 1 (Trnh Xun Lng Kenenth Quinn) ti Nu
c v vn Campuchia v bnh thng ho quan h Vit M. M yu
cu ta: cam kt chp thun v thc y Campuchia chp nhn vn kin
khung P5; tuyn b hoan ngnh LHQ kim chng rt nhn vin qun s
cn li Campuchia; cho bit kin v SNC v vai tr ca LHQ
Campuchia
12.08
BCT hp bn vn Campuchia. TBT Nguyn Vn Linh kt lun: Nhng
vn tn ti hin nay thuc ni b v ch quyn ca Campuchia phi do
cc ng chi Campuchia t quyt nh. Vit nam tn trng nhng quyt
nh ca cc ng chi Campuchia v nhng vn ny.
12.08
Th tng L Bng tuyn b khi n thm Singapore: Hy vng s bnh
thng ho quan h vi Vit nam v hai bn s tho lun cc vn khc
nh tranh chp Trng sa
13.08
Th trng Trn Quang C tip i s Trung quc biu th hoan ngnh
tuyn b ca L Bng Singapore, nhc li mong mun sm c gp cp
cao hai bn.
27 28.08
Hp P5 ln th 6 v Campuchia i n tho thun: nhng dn xp qun s
trong thi k qu Campuchia; tuyn c di s bo tr ca LHQ; bo
v nhn quyn; vn bo m quc t. Hon thnh ton b 5 vn kin
khung v gii php Campuchia
29.08
i s Trung quc gp Nguyn Vn Linh v Mi chuyn li ca
Giang Trach Dn v L Bng mi TBT Nguyn Vn Linh, th tng
Mi v C vn Phm Vn ng sang hi m b mt vi lnh o Trung
quc ti Thnh vo ngy 3.9.90
30.08
Hp BCT bn v gp cp cao Trung quc ti Thnh
31.08
i thoi Vit M vng 2 ti Nu c. M ngh Vit nam v Phnom

Penh chp nhn khung gii php Campuchia ca P5, ngh SOC i hp
Jakarta lp SNC trn c s tho thun ca P5. M coi y l iu kin
M bnh thng ho quan h vi Vit nam v M gp Hun Xen
01.09
X Trung hp cp Ngoi trng ti Cp Nh Tn bn v vn
Campuchia
03 04.09
Cuc gp cp cao Trung Vit ti Thnh (th ph tnh T Xuyn).
Nguyn Vn Linh chp nhn cng thc lp SNC ca Trung quc
(6+2+2+2+1 v Sihanouk lm ch tch)
05.09
Nguyn Vn Linh i Phnom Penh thng bo lnh o Campuchia v cuc
gp Thnh , thuyt phc Phnom Penh nhn cng thc lp SNC ca
Trung quc. Campuchia phn i.
07.09
Ngoi trng M thng bo M quyt nh m i thoi trc tip vi
Phnom Penh
10.09
BCT c Trn Quang C i Jakarta theo di cuc hp ca cc bn
Campuchia bn v vic thnh lp SNC, di s ch tr ca Php v
Indonesia 2 ng ch tch PICC. Cc bn Campuchia ra tuyn b chung
chp nhn ton b vn kin khung ca P5 lm c s cho vic gii quyt
xung t Campuchia, thnh lp SNC.
10.09
Ph tr l Ngoi trng M K. Quinn thng bo: M quyt nh ni
chuyn vi trng on ta ti i Hi ng LHQ v bnh thng ho quan
h gia hai nc.
14 18.09
(Trn Quang C) i Bangkok theo di tip cuc hp ca cc bn
Campuchia gii quyt nt vn ch tch SNC.
17.09
Cc bn Campuchia hp ti Bangkok hon tt vic lp SNC. Cuc hp
tht bi do khng nht tr trong vic c on i biu SNC i d i Hi
ng LHQ v nht l do SOC (Hun Xen) khng chp nhn vic c
Sihanouk lm ch tch v thnh vin th 13 ca SNC.
20.09
HBA LHQ thng qua ngh quyt 608 ghi nhn SNC i din cho
Campuchia v mt i ngoi v gi gh ca Campuchia ti LHQ.
24.09
Ph Th tng V Nguyn Gip sang Trung quc d l khai mc ASIAD.
Th tng L Bng tip, ni v quan h 2 nc, nhn xt Trn Quang C
l nhn t tiu cc trong vic thc y gii php Campuchia
29.09
Nguyn C Thch gp Ngoi trng M Baker. M ni mun bnh thng
ho quan h vi Vit nam trong khung cnh mt gii php chnh tr v
Campuchia, ng thi tc v qui m bnh thng ho quan h tu thuc
vo tin b trong vn MIA v cc vn nhn o khc.
18.11
BCT hp bn v nguyn tc u tranh v vn kin chung P5 v vn
chc ch tch SNC.
26.11
P5 v Indonesia hp ti Paris tho thun d tho Hip nh Paris v
Campuchia
21.12
Hp SNC ti Paris vi s tham gia ca 2 ng ch tch PICC v i din
Tng Th k LHQ
1991
15 16.01
(Trn Quang C) Hp vi b phn B1 B Ngoi giao Campuchia chun b
cho cuc hp U ban phi hp PICC. Nhn nh v Trung quc
16.01
Hun Xen ni vi Trn Quang C: kh nng nm 91 cha c gii php
chnh tr. Cuc gp Paris va qua ch l din n d lun, khng phi
thng lng. V vy chng ti cha nu tch mt ni b v quc t.
24 25.01
Hp BCT Tp HCM tho lun ng li i ngoi phc v thc hin
mc tiu chin lc ca nc ta n nm 2000 do B Ngoi giao d tho
v vn Campuchia
02.02
(Trn Quang C) xin rt khi danh sch c T kho VII. Khng c
chp nhn.
24.02
Nguyn vn Linh gp Heng Somrin ti H ni, li thuyt phc Phnom Penh
nhn cng thc 6+2+2+2+1 thc y chnh sch ho hp dn tc theo
ca Trung quc trong cuc gp Thnh ngy 3.9.90
09.04
i thoi Vit M vng 5 ti Nu c. Tr l Ngoi trng R. Solomon
a ra l trnh 4 bc gp qu trnh gii quyt vn Campuchia vi cc
bc ci thin quan h M Vit
13.04
BCT hp nhn nh tnh hnh th gii v bn chnh sch i ngoi. Yu cu
phi hp tt hn gia 3 ngnh Ngoi giao Quc phng An ninh trong
nghin cu cc vn quc t.
08.05
Hp 3 ngnh Ngoi giao Quc phng An ninh nhn nh tnh hnh th
gii
15 17.05
BCT tho lun bn d tho Bo co v tnh hnh th gii, vic thc hin
ng li i ngoi ca i hi VI v phng hng ti; tip tc nh gi
v cuc gp cp cao vi Trung quc thng 9.90 ti Thnh .
15 19.05
Giang Trch Dn thm Lin X Chuyn thm Lin X u tin ca cp
cao nht Trung quc trong 34 nm qua. Thng co chung 2 bn ni nhiu
n vn Campuchia
02 04.06
Hp SNC ti Jakarta. Ngoi cc bn Campuchia, c 2 ng ch tch PICC
(Php v Indonesia), i din Tng Th k LHQ. Sihanouk cng c mt
vi danh ngha l khch mi ca Suharto. Cuc gp khng t kt qu g
ng k.
05.06
Hun Xen v Sihanouk gp ring tho lun v chc Ch tch v Ph Ch
tch SNC, ko di ngng bn ti khi c tng tuyn c, Sihanouk v Phnom
Penh, ku gi ngng vin tr qun s nc ngoi cho cc bn Campuchia
17 27.06
i hi VII ng CS Vit nam. Mi thay Nguyn Vn Linh lm TBT,
L c Anh lm Ch tch nc. Nguyn C Thch ra khi BCT v T
09.07
Trn Quang C gp TBT Mi xin khng nhn chc B trng Ngoi
giao
10.07
Mi gp i s Trung quc t vn c c phi vin sang thng
bo lnh o Trung quc v i hi VII
28.07 02.08
L c Anh v Hng H sang Trung quc vi danh ngha on i din
c bit ca T ng CS Vit nam thng bo lnh o Trung quc v
i hi VII ng CS Vit nam. C hai gp T n Tn xin li (v v to
ting vi b trng Nguyn C Thch)
Thng 8
Quc hi kho 8 hp k 9 thng qua danh sch chnh ph mi. Nguyn
Mnh Cm nhn chc B trng Ngoi giao thay Nguyn C Thch
08 10.08
Vng 5 m phn Vit Trung cp th trng ti Bc kinh v bnh thng
ho quan h.
09 14.08
Ngoi trng mi Nguyn Mnh Cm thm Trung quc
23.10
Hi ngh quc t v Campuchia ti Paris. K kt hip nh ho bnh

Campuchia
05 10.11
TBT Mi v Th tng V vn Kit thm chnh thc Trung quc.
Thng co chung v bnh thng ho quan h hai nc
14.11
Sihanouk tr v Phnom Penh sau 13 nm lu vong
25.12
Gorbachov t chc. C ba lim trn nc in Kremli b h xung thay
bng l c 3 mu ca nc Nga nh du vic Lin bang X vit chm dt
tn ti
1993
24.11 01.12
Hi ngh gia nhim k ca BCH T kho VII. (Trn Quang C) T
nguyn xin rut khi Trung ng
----------------------------------Ht-------------------------Ngun: http://ttxcc6.wordpress.com/hoi-ky-tran-quang-co/
I DNG V TC GI
Trn Quang C
(nh blog son-trung)
Tp hi k Hi c v Suy ngh ca ng Trn Quang C (1920) lu

chuyn trong nc t u nm 2003. Tc gi nguyn l y vin Trung
ng ng, Th trng th nht B Ngoi giao, thnh vin on Vit

Nam Dn Ch Cng Ha ti Hi ngh Paris (6873) v Vit Nam.
Trc khi lm vic ti B Ngoi Giao (1954), Trn Quang C l s quan
qun i nhn dn ging dy ti trng Cao ng Ngoi Giao. ng l
cn b ngoi giao sut 44 nm (5497) 1964 lm b th th nht
i S Qun Vit Nam Dn Ch Cng Ha ti Indonesia 1966 Trn
Quang C tr li H Ni, 1976 ph trch V Bc M ri chuyn sang v
u Chu trc khi sang lm i S ti Thi Lan vo nm 1982. c
a vo Trung ng ng cng sn Vit Nam t 1986; rng r 12 nm
k t 1979, ng Trn Quang C tham gia cc cuc thng lng nhm
gii quyt chin tranh ti Cambodia. Sau chin tranh Vit Nam, ng
tham gia cuc m phn bnh thng ho quan h vi ba nc Hoa
K, Lin X, v Trung Quc. Thng hai 1991, ng xin rt ra khi danh
sch c vo Ban chp hnh Trung ng ng cng sn Vit Nam
kha VII nhng khng c chp thun. Thng by cng nm ng gp
Tng B Th Mi xin khng nhn chc b trng ngoi giao thay
th ng Nguyn C Thch. Cui nm 1993, Hi ngh gia nhim k,
ng t xin rt khi Ban chp hnh Trung ng ng cng sn Vit
Nam.
Trong chiu hng i tm nhng i thoi thng thn gia cu th,
McNamara ngh nhng hc gi v cu lnh o cuc chin hai bn
cng sn Vit Nam v Hoa K cng ngi xung duyt li nhng quyt
nh trong cuc chin nhm hiu r kh d rt c nhng kinh
nghim lch s, thc dng cho ton cu qua bi hc Vit Nam. Su
hi ngh nh trn din ra ti H Ni t thng 11, 1995 n thng 2,
1998;Hi ngh th 7 thc hin ti Vin Rockefeller Bellagio, Italy.
ng Trn Quang C, Nguyn C Thch v mt s hc gi, tng lnh
v cu lnh o CHXHCN Vit Nam tham d chui hi ngh ny,
quan trng nht l hai hi ngh chnh vo thng 6, 1997 v thng 2,
1998.
Tp ti liu ny ghi li nhiu d kin quan trng v quan h ngoi giao
ca Vit Nam vi cc nc x hi ch ngha ln nh, vi Hoa K v
khi ASEAN cng nh nhng tranh chp trong ni b ng cng sn
Vit Nam.
Ghi li nhng thng tin ni cm v cc vn ca Vit Nam cn i
sau hn bn mi nm mt thy tai nghe c gi knmt, cha
bao gi ph bin cng vi nhng suy ngh ca mt cn b cng sn

trung kin, tp hi k ny s phn no gip cc nh quan st, nhng
ngi cm bt, thm ti liu phn tch cc din Vit Nam nhng nm
sau cuc ni chin v nhng thng ngy trc mt.
D ngn nm trc hay ngay thi ng i, quan h Vit Trung
lc no cng l ni quan ngi ca ngi Vit Nam, nht l trc
nhng mt mt, thit hi, e da ln n ch quyn v ti nguyn
Vit Nam trong nhng nm gn y dc ng bin gii pha Bc cng
nh Vnh Bc Vit v c vng Bin ng ca T Quc; tp ti liu
ny ch r mt s h qu ca t duy v cch ng x ca nhng ngi
c trch nhim an dn bo quc trong nhng thp nin cn i. y l
nhng bi hc qu gi cho tt c mi ngi Vit quan tm n vn
mnh dn tc.
Ph nh, mc lc, tt c nhng cc ch v ch thch tp ti liu
nhm gip ngi c d hiu hn v tra cu thm khi cn.
Trn Giao Thy http://www.truyen-thong.org/so14/so14.html
Chuyn n: Nng Phu

Ngy 22/1/4893 Gip Ng (21/2/2014)

Hồi Ký Trần Quang Cơ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hồi Ký Trần Quang Cơ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HI K TRN QUANG C

trnh; khin cho vic nh gi v rt bi hc b sai lch, v y cng l

Nc Vit Nam ta trong nhng nm 70 ca th k 20 tri qua nhng s

vi M Vit Nam v Vit Nam cng khng mun thy nh vy pha

xt quan im ta t thng lng trn c s p dng mt cch c chn

lc do Th trng Ngoi giao Phan Hin dn u, thnh vin c ti, v

T u nm 1978, quan h gia 3 nc ln M-X-Trung bt u chuyn

iu kin ca M th mun. S d M tip tc m phn vn bnh

khi Vit Nam; cuc xung t khng e do li ch trc mt ca M;

C ngi cho rng ch sau khi ta ng hn theo Lin X th Trung Quc mi

X, nhn t cc k quan trng m bo thng li ca ta trong khng chin

Thi Lan khi l bnh lng hay t nht. Hu nh khng c thng no l

phn Lin X Vit Nam Trung Quc gii quyt vn Campuchia ?

bin gii Trung X, vn Campuchia, vn Afghanistan, v trao bn

bo v nhn c cu tr li rt chi l ngoi giao: khng m bo an

i vo bn nhng vn c tnh cht nguyn tc v phi cp n nhng

dt xung t bin gii Trung X, gii quyt vn Campuchia).

trng v Trung Quc); Trn Xun Mn (V trng v chu II). Cc

tng th nht, chin lc ca cc nc ln M, Lin X v nht l Trung

Sau s kin Trng Sa 1988 m hi qun Trung Quc gy tn tht kh

tan phc v cho mc ch ca Trung Quc. Ri sau s kin Thin An

- Ngy 21.1.85, tr li th 8.1.85 ca ngoi trng Nguyn C Thch

- Ngy 14.5.87, ng Tiu Bnh tip Tng th k LHQ De Cuellar v nh

ci gi l gii php , xut pht t tng ca Gorbachov mun vn

Ngy 22.12.87, cng theo gi ca Lin X, ta v bn Campuchia tn

1. Bn Polpot l bn rt cc oan v ch ngha dn tc.

Tht ng tic, o tng v gii php ny vn cn eo ui kh lu

- Phi hp tt vi vic Campuchia ra tuyn b v chnh sch ho hp dn

mi v vn Campuchia c m ra khin cho sc p ca Trung Quc

i kin gia th trng ngoi giao hai nc chun b cho cuc gp cp

Ngy 5.1.89, TBT Nguyn Vn Linh dn u on i biu cp cao ca

khng th mt quc t c tho thun cng khng gii quyt c, v kh

qun ra khi Campuchia m cn c trch nhim gii quyt nhng hu qu

Ngay t u Hi ngh vch ra chng trnh phi hp c thng t 30.7

Sau pht biu ca ta v vn dit chng, tr Trung Quc v Singapore,

Cng nn bit i vi vn dit chng Campuchia, Lin X v li ch

quc khc. Chnh iu to nn bc ngot kh t ngt trong thi

ta cn ng thi hot ng trn nhiu hng; cng c kt cht ch vi Lo;

trn th gii. Bn vi Bn cn u tranh t mt gii php chnh tr

T ngy 8-20.3.90, Heng Somrin ngh H ni, c dp gp g TBT

- Quan h M X ang c chuyn ng mnh. Ch trong vng 6 thng, t

Lc ti c cm gic nhiu u vin BCT khng tn thnh quan im ny

Ln ny pha Trung Quc i vo nhng vn thun tu ni b ca

quan h vi Vit Nam trong khun kh chung sng ho bnh nh vi cc

ca Hin php, c ci sai ang sa. Anh st sng ng mun sang gp

2. V tnh hnh quc t: tnh hnh Lin x, ng u c nhiu thay i.

Nghe ti phn nh tnh hnh m phn xong, anh lin gn hi ti c ni vi

bn u ch trng Hong thn Sihanouk lm Ch tch Hi ng ton quc

c. Thnh phn, s lng do 4 bn Campuchia bn bc v quyt nh.

5. Hp hi ngh quc t Paris v Campuchia.

d nh. Ti ni: Ch vi vic anh Linh v anh L c Anh gp Trng

o Vit Nam c? Thm vo , tm trng B trng Nguyn C Thch

b. V vic ta ngh hai nc on kt bo v ch XHCN, h ni r

vic lp ra SNC gm s ngi ca 2 bn ngang nhau (6+6), nhng Trung

Trung Quc lm cho Trung Quc cng ln. ng l khng nn gp

Thi Tch Mai, Tn Hoa X phn ng ngay v bi , ni Trn Quang C

Vit Nam v ni l bn ny chnh xc hn (so vi bn m T n Tn

trng ca Trung Quc v vn Campuchia, trong c vic lp SNC

Duy, ta nn ni l 2 nc XHCN Vit Nam v Trung Quc nn hp tc

trnh ci thin quan h M X tin trin rt nhanh. X M hp tc cht

nhng tho thun gia h v cc nc ln trong Hi ng bo an, mt khc

6+2+2+2, tc l hai bn c s ngi ngang nhau m Sihanouk v Hun

chng ti thy rng kh c th thc hin gii php v gii php

Nhng bo Bangkok Post ngy 19.9.90 trong bi ca Chuchart Kangwaan