:

08

.

/1. / 1. 2./
(16.)* / //
()
(1.)** . : /
// (). /.
, , ,
.
. , ,
, . .
, , ,
- ,
, ,
, (. , koin).
, II
, .
.
.
, .

. XIII .
. XVII
. XVI . , ,
*

(16.) o :
,
. . .
, ,
, . ,
.
, ,
. (. .)
**
(1.) o :
, (syllabus). . .
, . (. .)

 .
.

,
, . 72
. III
(Tora). ,
. .
II . ,
(. Septuaginta- ).
LXX. .
.
.
.
. .
.
,
. .
, .
70. . . .
,
. ,
. ,
, . ,
. ,
.
I . ,
, (),
masora. .
. 90. (95.) (),
,
,
, .
, , .
. ,
.
.
, . . XVI
. .
. (Vulgata . , ),
( IV . V .- 384-402.)
. .
,
. ,
. , ,
.
.
(), ,
. V . (. , ).
, .

 . VII .
(. ). .
. IX
,
, . -
.

,

.
, -, , -.
, () ().
,
. . XVIII . , ,
. , , ,
, . .
.

, .
, .
.
. .
. , .
,
.
,
. ,
. , ,
,
.

( 9, 2)1
(. sefarim, . sefer- ). (he
biblai), libri . liber- . Sefer ,
ipru- , ,
aparu- , , , .
(bblos) , , , .
III ., II
. .
(2 8, 23)2
(bblos), , ( 9, 2) (bbloi)- .
(to bblion) , .
- (ta bibla) .
1

9, 2: ,
, .
2
2 2, 23: ( ) (...),
, , , , , 2006, . 1391. (. ..)

 (1 12, 9)3 (ta bibla ta haga).

. : .
, . ,
(ta bibla)
. . , I ,
, .
.
(he graph), . scriptura, , (hai
grapha). sefer- ,
. .
. (IV ) ( ) .
.
. .
testamentum
.
(he diathke), , .
brit, a .
.
.

. , ,
. , .
.
/2. /3. /
/
- . .
. -
, . testamentum
. , ,
.
, , ,
. -,
.
-,
. , ,
,
. , , ,
. .
. , ,
,
.
. .
3

1 12, 9: , ( , . .),
, , , ,
, , , 2006, . 1367. (. ..)

 . , .
. .
. ,
. ,
. . .
,
- ,
(. kabod, . (dksa)). .
, ,
, . ,
.
.
.
.
.
. ,
, ,
. .
, ,
. . ,
.
,
, .
.

, ,
, . ,
. , , ,
.
, . ,
. , , , ,
,
, . ,
, , .
, ,
.
, , ,
. . ,
,
. ,
,
, , ,
.
. .

. ,
, .

 . , ,
.
, .
.
. .
.
,
. ,

. ,
, . .
, .
,
, . .
, , ,
. . , .
, ().
,
, .
, , .

. .
, , .
, .
, ,
, ,
. , ,
. ,
.
. .
, ,
. . .
, . ,
, .
,
, .
. .
, ,
. .
(persona), . ,
. . ,
, , ,
. . ,
, . ,
,
. , .
, , 900 ,
, , . ,
, . .
. .

 . .
,
,
,
- ,
, , .
,
, , ,
.
,
, ,
, .
.
. ,
.

. ,

.
, .
, .
,
. .
.
.
,
, , .
//2. /4. /

,
.
,
(). ,

.
, , ,
, .
, , .
,
. : .
,
.
. . ,
, ,
, ,
, .

 .


,
. .
. (.
(parabol) , ).
, ,

. .
. ,
.
.
. ,
,
. . , .
.
. ,
, ,
. ,
, . .
,
.

, ,
.

. ,
, , ,
, .
. , .
, ,
, .
,
. (.
(Pentateuch(s)), . ).
, ,
, , ,
.
,
,
.
,
.
. ,

 , ,
,
.
-
, . , . ,
, ,
. .

.

. .

.
,
, .


. , ,
, ,
.
, , .
,

,
.
.
. .
,
.
, , ,
, .
.
: , . ,
.

, ,
.
, . ,
.
,
. , ,
.
/3. /5. /
.
, . .
.
,
. , ,

 , . .
.
, . .
. , .
.
, .
. .
: . ,
, .
: (Tora), (Neviim)
(Ketuvim). Tanah, (Tnk- Tora, Neviim,
Ketuvim). .
, ,
. ,
.

he penthateuchs, bblos,
, .
, . , -
(Tora). ,
. ,
III .,
.
.
, , ,
.
(. Genesis).

, " ",
Bereit. , ,
, ,
,
.

. ,
,
, ,
,
. ,
, ,
.
. .
. .
().
: (1-11),
, , (1250). .

10

 (. Exodus).

, ,
, ,
. 4 ,
. ,

.
.
.
,
, .
. ,
, ,
. .
. ,
. .
. ,
.
.
,
. ,
.
(Leviticus).
,
, .

. ,
. ,
. .
,
, .
(. Numeri)
, ,

. . ,
. .
. .
, , ,
, . ,
. ,
, . ,
.
. , ,
. , ,
.
. .
. , . ,
4

A, .

11

 . , .
.
. ,
,
. .
, .
, , , .


. Bamidbar,
, -
.

Deuteronomium, ,
, .
, . .
,

, . ,
,
. -.
, , ,
.
. ,
. ,
,
. , :
, , J, . .
,
.
.
. .
,
.
//3. /6. /

,
,
,
,
. ,
,
. , .

. 132. . . .
, ,

12

 . I . . ., , .
. , ,
, . (hai graphai), ,
- .5 , ,
,
, .
- , . , ,
.
. , .
.
, . II
.
. ,
, ,
, .
,
(Baraet) (Haftale), ,
.
70 . . . .
, . ,
, .
,
.
, Baraet, Haftare,

( ). , , ,
.
, ,
.

6, , ,
,
, ,
.
, , ,

, ,
, . .
, , .
,
5

, , ( 24, 13-35): ()
: !
?
.
6
( 7, 12): , , , :
.
( 22, 34-40): , .
, , : , ? :
, , . .
: . .

13

. , ,
, .
.
,
.7
, . ,
. ,
, . .
, . ,
.

,
, , , ,
, .
, , ,
,
.
,
,
, ,
,
. , ,
. ,
, , .
, .
: ( 11, 44).
.
,
. ,
, . ,
, ,
, . , ,
, , , ,
, , .
,
. ,
.
- - Neviim,
navi .
, .
Navi . Navi . ,
. , .
. navi
7

. . ( 15, 14-15):
, , .
: ,
, .

14

prophetes , . ,
prophetes
, ,

, ,
. ,
.
, ,
. , ,
.
, .

, . , ,

,
.
. navi. .
, .
. .
. , .

, , , , ,
.
/7. /
.
, , ,
, , .
180. . .
. ,
, ,
.
,
. : , ,
. ,
,

, .
- - -
- Ketuvim. V . -,
.
. , V

, . ,
,
, . . , ,
. ,

,

15

 . , ,
.
, ,
: , .
/8. /
Ketuvim- .
, ,
,
. , , , Ketuvim.
. ,
,
.
. ,
. ,
. , ,
. ,
, .
, .
, .
. .
, ,
. ,
.
.

. ,
. .


, Jehoua. .
Nvm.
. .

. .
.
.
,
.
. . ,
.
. ,
, ,
. ,
. ,
. ,

16


. -
,
, .
. ofetm,
. of- , krits, . kriti.
2. 16-19. . 8 ,
,
.
.
,
, .
, . emul, . Samuel,
. . ,
. ,
,
.
, , .
,
, , . mlakim, mlek- .

, , . Basileion, . .
,
,
.
. .
, .
. .
. ,
.
, .
,
20. 9,

.
. , .
, ,
.
.
, ,
, ,
.
8

( 2, 16-19): ,
. , ,
; ; .
, ,
; .
,
; .
9
- (1 , 1, 20): ,
, , , .

17

,
, ,
:
, , ,
,
.
, .
, .
- -,
. ,
,
, , ,
.
,
,

. ,
.
.
. , . .

.
.
. ,
. , ,
. ,
.
. .

.
.
.
, ,
, ,
. , .
.
. ,
. .
, ,
,
. , , ,

, ,
. ,
, .
, .
, ,
, , .
, . ,
.

18

 , .
.
.
, ,
, .

. ,
.
, .
, .
.
,
, ,
, ,
. ,
. .
, .
, , ,
.

,
. ,
. .
.
. .
.

.
.
.10
/9. /
, .

;
. . ,
.
. . ,
, , .
. ,
, , , ,
,
. .
.
.
, .
,
10

(1 10, 25):
, . .

19

 , ,
. ,
,
,

. , ,
. ,

,
.
.


.
.



.
,

,
, ,
.
, ,
.
, ,
. , .
, ,
. ,
. ,
,

,
.
.
,
, ,
miepat amelukah (?
. ) ( ), .

. ,
,
.

20

 , 17. (14-20. ) 11.

,
.
,
. ,
;
. .
, ,
, ,
.
.

.
, ,
,
.
.
.
,
, .
,
.
.
,

. ,
. ,
. , -
,
, ,
, . ,
,

,
. , ,
. ,
, .
,
. .
,
. ,
11

- (5 17, 14-20):
, , : , ,
, , ;
, . ,
, : . ,
, . ,
; ,
, , ;
, ,
.

21


. ,
.
.
. ,

; , ,
. ,
.
, , , ,
.
. .
, , ,
, ,

. ,
. .
, ,
.
,
, .
,
, ,
.
/10. /

,
, .
, ,
, . / ,
, () , :
.
5. ., .
3. ./
, .

, ,
,
,
. , .
, , ,
, .
.
. ,
. ,
, : .

22

 . / ,
, ./
, - , ,
. / , :
. -
, , ,
- ()
()- ,
./

.
.
.

.
. , ,
.
.
, ,
.
, .
, .
.
,
.
, .
, .
. 11 ,
.
, ,
.
,
. ,
,
(/). /

./
/11. /

,

. ,
,
.
,

.
,

23

 , , .
,
, , ,
,
,
, ,
, .
(12, 6)
(13, 1-5 18, 15-22).12
, ,
. ,
.
, ,
,
.
.

,
.
, . ,

. ,
,
,
,
.
,

.
, ,
.
18. . 22. .
,
. ,
12

4 12, 6: : : ,
.
5 13, 1-5: , ,
, : , , ,
,
. , ;
, , .
, ,
, ,
.
5 18, 15-22: , , , ;
, :
, . :
. , ,
, . , ,
. ,
, . :
? , ,
; , .

24


,
, .
, ,
,
. ,
,

.
(17.) .
(18.) .
(19.) .
(8.) (. 111): (12).
(9.) (. . 34).

, , ,
.
. ,

. .
,
, ,
. , .
. .
. .
.
.
.
(ex
nihilo); , .
. ,
. ,
. , , .
differentia specifica .
, . , ,
, . , ,
. , ,
, , , ,
.
, . ,
.
. :
. : .
. ,
.
.
,

25

 , . ,
, , ,
,
. ,
,
,
,
. , .
.
. ,
. , .
, .
. ,
, ,
. ,
. ,
, , , ,
? , .
. ,
, .
,
. , ,
? ,
- ,
, -
. ,
,
, ,

. 1. . .
, . ,
. .
. .
. ,
. 1. . . , ,
, .
.
. : .
: . , .
, , ,
, ,
, . ,
, , , ,
, .
, , . , ,
. .
,
. .
, .
, . ,

26

, , . 13 , ,
. , ,
Breit-a, . , ,
; ,
. , , ,
. ,
. ,
, . ,
, , ,
, .
,
. , ,
. ,
. . , ,
. .
. . ,
, . , ,
,
. ,
, -
. ,
, . ,
. ,
.
, ,

. ,
, .
,
, , ,
,
, ( ,
). ,

,
III .
.
.
, .
VI , I
. . .
I VI , , ,
VI , . ,
,
. .
. , ,
.
13

- , , ,
318 , . , :
, , .

27

, .
,
, ,
, , , . ,
, . ,
. .
.
/12. /

, ,
, . ,
, , ; .
,
. , .
.
, ,
, ,
, .
. , ;
. , .
, . ,
, , ,
. , ,
, , ,
. , ,
. , , .
. ,
, . ,
. . ,
,

.
, - .
. .

,
, .
-
-- , .
,
.
, ,
,
, . - ,
. ,

28

. , ,
, , .
, -- ,
; ,
, , ,
, , -
.
, ,
, - .
,
. -
,
.
.
: ,
, , ,
.
.
,
, .
.
,
.

. .
, . ,
, 6. 9. . ,
.
, .
, , ,
, .
. -:
.
. , ,
. .
.
.
,
. ,
,
,
.
,
, .
,
. , ,
,
, .
, ,
.

29

 - , , ,
. ,
.
. .
. , . ,
, , . ,
. . ,
, . ,
, .
.
, , . ,
- 14. , .
15.

,
.
, ,
, . 16,
, ,
, , ,
, . . :
. .
. . 17.

.
.
, ,
, ,
. ,

,
.
, ,
. ,
, ,
, .
, ,
.
14

1 15, 45-49: : ,
. , , . , ;
. , ; , .
, .
15
1, 8: , , , .
16
1, 18-32.
17
2, 14-16: ,
; ,
, ,
.

30

 . homo religiosus. ,
, , (. srce : Rjenik biblijske teologije,
Samjuel Leonel di Fur, Kranska sadanjost, Zagreb, ).


, .
,
, ,
.
, ,
. ,
. ,
, ,
.
, ,
,

.
,
, ,
. , ,
.
,
. -
. .
, .
. . ,
.
. ,
. .
2. . ,
?
,
, ,
(.
). . /
easyliving-,
, , , - easyliving. ,
, ,
., ./
, ,
.

, ,
, , .
,
, ,

31

 . .

. , .
,
. , .
. , ,
. . ,
. , , ,
. , -
. .
, . ,
, .
,
.
, ,
, . ,
; .
, , .

.
, ,
.
,
, ,
.
, ,
, . , .
/13. /


.
, ,
, ,
. ,
,
, .
,
,
, .
,
,
. .
. .
, , .
. , .
, .

32

 . . . . .
, , .
, .
. .
, . ,
.
. ,
, . .
.
, , .

? ,
.
, ,
. .
.
.
, , .
, .

, .

.
. ,
. .
, , ,

.
, .
, , ,
. , ,
. . ,
.

.
,
, .
.
.
. , ,
, , .
,
,
.
.
. . . .
. " ", . :

33

" .", : " , ".

, .
. .

. , , ,
. .
.
.
.
. ,
. ,
, . ,
, , .
. .
,
. .
.
, ,
. .

. ,
,

, .
.
, . Homo religiosus .
, , . .
. () ,
. ,
, .
. . ,
.

, ,
, ,
.
.
, .

. ,
. , .
.

.

34

 ,
.
. ,
, , .
. , . . ,
-, ,
, . ,
. , ,
, , ,
.
,
,
.
. : .
, . .
- . .
. ? ?

, . ,
. ,
. ,

.
-

. .
,
. . ,
, .
.
.
,
, .
, ,
, , . , ,
, .
, .
, , ,
.
,
,
, . .
. , ,
.
,
, .
.

.
, ,

35

 ,
. , ,
, , - .
,
, . 18
19 ,
, ,
.
, ,
.
,
. .
.
. .
, ,
. , .
/14. /
.
. ,
,
. .
, . .
.
, , ? ,

. . , .
, ,
. ,
. .
, . .

. .
.
. , ,
. .
.
.
,
18

5: (...) (12. .) , ,
, . (...) (14.)
, . (15.) ,
,
. (16.) ;
, . (17.)
,
. (18.) , , ,
. (19.)
, . (...)
19
2: (...) (15. .) . (...)

36

 .

, .
.

, .

. .
6. , 6-9. , 9. .
.
,
. .
.
. . ,
. ,
,
. , ,
.
,
. .
, .
, ( 9) ,
.
. .
,
. , ,
,
. ,
.
. ,
,
,
. .
, . ,

, , ,
, . .
.
. .
. .
.
. , ,
, .
. .
, ,
- , ,
. ,
, , ,
. .
, .

37

 . . ,
.
. , .
, . .
. . ,
. .
. . ,
. . . ,
, ,
, . .
, . . ,
, .
, :
, , ,
,
, . ,
.
. .

, ,
. .
. .
. , , ,
. , , ,
. . 9. ( 9, 5):
, , ; (...).
. .
. .
,
, . ,
, ,
, . ,

.20 , .

.
: " ,
." .
.
,
.
, .
.
, . ,

20

11, 6-9: , ,
, . , ,
. ,
. ,
.

38

 . ,
, . .

. .
.
, .
, , -
, . 21,
22.
.
. . .
, .
, .
.
, ,
, , ,
, , ,
. , ,
. , ,
, . ,
, , .

. . , , ,
, ,
. .
.
. , , .
,
. . ,
, .
. ,
. ,
, . ,
.
, ,
,
. ,
, 23, , ,
24, ,
21

10, 11-16: , , , ,
, , : ; ,
. , , .
; . , ;
, .
22
1 4, 7-8: , ; , ,
. , .
23
17, 14: ( , ..) ,
; , .
24
53: ? ,
; ; , ,
. , ,
, . ,

39

 , , . , , .
, . , ,
. , , .
.
,
. , .
. .
. , ,
. , ;
.
.
. .
. , .
,
. - , .
,
.
, .

,
.
.
/15. /
,
,
.
. , .

. , ,
. ,
. . ,
,
,
. ,
, , .
, . ,
, . , ;
, . ,
, . , ;
.
, ? .
, , ,
. , ; ,
, , .
; , .
, , , ,
, .

40


.
.
,
, ,
, , .

. , ,
. , ,


, ,
.
. .
.

.
. .
, , .
. .
,
.
, ,
. ,
, ,
, .
. ,
.
,
,
, , . ,
1. . ,
2. . , , ,
. , ,
.
. ,
, , .
,
. , , . .
, .
XIX XX ,
,
, .
, , ,
, VI . , , ,
. -
,
, ,
X .
.

41

 . XVII XVI .
XIII .
. .
. ,
.
. ,
- . ,
.
.

.
, , - :
, . '60. XX .
,
. , ,
. ,
, . ,
.
. . .
. ,
, -
- ,
, . ,
.
1. . , , . ,
1. .
, , .
,
. , .

-
.
.

. ,
.

, ,
, .
, .
,
, , .
, .
. .
.
. .
.

42

 - . .
,
, , . ,

.
,
,
. .
. . . .
.
. . , ,
. , ,
.
,
, , 2. .
,
3. . .
, , ,
(4. .
). , ,
, ,
. .
, . ,
. , .
.

, , .

.
,
. ,
. .
, , , .
, . ,
, . .
, . .
. ,
: ?-
, . .
. .
, ,
.
. ,
. , .
.
,
.
, . ,
. ,
, , . ,

43

 .
,
.
.
, , .
.
,
.
, .

.
,
6. . , .

,

.


(6-11. .). , .
,
.

. ,
.

.
, , , ,
, .
.
, , , .

, , ,
.
,
, .
,
, , .
, , ,
.
.
.
, , .
, ,
.
, . ,
.

44

/16. /

45


:

1. . : /
// (). /.
2. .
3. : .
4. : o
5. :
6. : .
7. :
.
8. (. 111): (12).
9. (. . 34).
10. 5, 10 11 . . .
.
11. , , (.
. 69).
12. . :
(. . 11).
13. : (. . 1250).
14. : (. . 1225).
15. (. . 26 28) .

:

16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.

: / // ().
.
.
.

.

.
.

.
.
:
.
.

.

46


1. , , . 9220, ,
. 1: , () (LXX)
(=) (), : ,
, , , 2004.
2. , , , , , .
1201, : , ,
, , 1981.
3. Wilfrid Harrington, Svijet u kojem je nikao Izrael, str. 2230; Patrijarsi, str. 3038;
Pentateuh, str. 117162; Deuteronomistika povijest, str. 163173; sve to u: Wilfrid
Harrington, Uvod u Stari zavjet, Spomen obeanja, preveo Mato Zovki, 2. izd. Kranska
sadanjost, Zagreb, 1987.
4. Adalbert Rebi, Biblijska prapovijest (Post 111), str. 13262, egzegetsko-teoloka obrada prvih
jedanaest poglavlja Knjige Postanka s uvodom u Mojsijevo Petoknjije, Kranska Sadanjost,
Zagreb, 1970.
5. Derek Kidner, Postanak, str. 15230, preveo Tomislav Jonke, Dobra Vest, Novi Sad, 1990.

1. , , , -
, . .
2. Rjenik biblijske teologije, Samjuel Leonel di Fur, Kranska sadanjost, Zagreb,

47