SEJARAH PERKEMBANGAN BAHASA

MELAYU, PERKAMUSAN DAN TERJEMAHAN

[ BMM 3123 ]

:
g
n
ta
n
e
b
Pem
ALEX
S
U
A
FIRD

Pensyarah :
Tn. Haji
Aminnudin Bin
Mamat

ALIRAN DAN TOKOH DALAM

TATABAHASA MELAYU
Kaedah Tradisional : Marsden, Winstedt dan Zaba

Struktural : Asmah Haji Omar dan Abdullah Hassan

TAJUK
8

Transformasi Generatif : Nik safiah, Farid M. Onn,

Hashim Musa dan Abdul hamid Mahmood

Tatabahasa Dewan : Nik Safiah, Farid M. Onn,

Hashim Musa, dan Abdul Hamid Mahmood

Kaedah Tradisional :
Kaedah Tradisional :
Marsden, Winstedt dan
Marsden, Winstedt dan
Zaba
Zaba

Kaedah Tradisional : Marsden, Winstedt dan Zaba

Bermula sejak zaman Yunani, iaitu kira-kira

abad ke-5 sebelum Masihi
Kajian bahasa merupakan cabang falsafah
yang dapat membantu ahli-ahli falsafah
Yunani yang menyelidik tabii alam.
Menurut pegangan aliran ini, tatabahasa
adalah satu cara yang dilakukan bagi
mendeskripsikan bahasa dan tertakluk
kepada hukum dan peraturan berasaskan
logika.

Aspek kajian hanya tertumpu kepada

struktur permukaan dan bukan makna ayat.
Plato umpamanya telah membahagikan
golongan kata kepada dua.
i. Kata nama : Kata yang dapat berfungsi

sebagai subjek dalam ayat.

ii. Perbuatan : Berfungsi sebagai

predikat dalam ayat.

Dari Yunani, deskripsi bahasa tradisional

berkembang ke Eropah pada zaman
pertengahan dan akhirnya meresap ke dalam
beberapa bahasa penduduk asal di situ.

Tokoh bahasa yang telah melakukan kajian tatabahasa

Melayu berteraskan aliran tradisional .

Wiliam Marsden ( 1754M 1836M )

Tokoh tatabahasa Melayu yang mula-mula
mengkaji tatabahasa Melayu di Malaysia
pada tahun 1812 melalui bukunya A
Grammar of the Malayan Langguage.
Merupakan orang pertama yang
memperkenalkan Sistem Ejaan Rumi
(Ismail Salleh dlm. Zulkefley Hamid
et.al).

 Marsden telah membuat deskripsi bahasa

Melayu yang menggunakan 28 abjad yang
terdapat dalam bahasa Melayu yang dipinjam
dari bahasa Arab dan enam abjad baharu
dibina hasil daripada penggubahsuaian abjad
bahasa Arab.
Mendeskripsi penggunaan tiap-tiap abjad
dalam perkataan dan menamakan abjad-abjad
itu seperti konsonan yang menyamai sistem
bahasa Arab.
Marsden mendeskripsikan sistem pervokalan
bahasa Melayu yang disimbolkan dengan
penggunaan tanda-tanda baris .

 Tanda baris yang dimaksudkan terdiri daripada

tanda baris atas, tanda baris bawah dan tanda
baris hadapan.
Marsden juga tidak ketinggalan membencangkan
tanda-tanda ortografi dalam sistem tulisan Jawi
bahasa Melayu seperti jezm (tanda mati),
tasydid, hamzah, meddah (panjang pendek) dan
angka.
Membahagikan ayat bahasa Melayu kepada empat
jenis.
1. Ayat penyata
2. Ayat tanya
3. Ayat seru
4. Ayat perintah

Bahagian ayat disebut sebagai subjek,

predikat, objek dan keterangan

R.O Winstedt (1913)

o Tokoh yang mengkaji bahasa Melayu menurut kaedah
huraian tatabahasa tradisional.
o Kajian ini telah diterbitkan melalui bukunya berjudul The
Malay Grammar.
o Penghuraian tatabahasa Melayu yang dibuat oleh Winsted
berasaskan kajian yang dibuat oleh Marsden (1812) dan
Shellabear (1901).
o Oleh itu tidak banyak perkara baru yang diperkatakannya,
kecuali tentang tiga teori yang berkaitan dengan
penggunaan huruf saksi oleh tukang tulis Jawi yang
berpendidikan Arab dan kemunculan penggunaan hamzah.
o Selain ejaan Jawi, Winstedt juga telah memperkatakan
tentang ejaan Rumi bahasa Melayu.

Pendeta Zaba (1940)

Bidang kaedah huraian bahasa Melayu yang dikuasai oleh
orang-orang Barat sebelumnya telah diambil alih oleh Pendeta
Zaba.
Seorang tokoh bahasa tempatan yang tersohor.
Buku beliau bertajuk Pelita Bahasa Melayu Penggal 1
merupakan buku tatabahasa pertama yang dihuraikan dalam
bahasa Melayu sepenuhnya.

Pendeta Zaba (1940)

Telah mendeskripsikan sistem tulisan Jawi yang diguna pakai
dalam bahasa Melayu dengan membincangkan sebab-sebab
timbulnya ketidakseragaman
ejaan,
sistem vokal dalam Jawi,
sistem ejaan dalam suku kata terbuka dan tertutup,
kepanjangan, tekanan dan intonasi,
perkembangan penggunaan abjad alif, wau dan ya,
penggunaan abjad-abjad alif dan hamzah dan
penyebutan serta pengejaan bunyi a pada akhir kata.

Menerbitkan buku Daftar Ejaan Melayu Jawi-Rumi pada tahun

1949 sebagai panduan dan rujukan

i
j
a
H
h
a
m
s
A
:
l
a
r
u
t
k
u
r
St
h
a
l
l
u
d
b
A
n
a
d
r
a
Om
n
a
s
s
a
H

Struktural : Asmah Haji Omar dan Abdullah Hassan.

Pada pertengahan abad ke-20, muncul aliran

baru dalam kaedah huraian bahasa yang
dinamakan aliran struktural.
Berasaskan kata dasar struktur yang
berhubung dengan bentuk.
Sejarah kemunculan aliran ini dikaitkan
dengan tumbuhnya linguistik empiris yang
dianggap sebagai linguistik ilmiah di
Amerika.

Struktural : Asmah Haji Omar dan Abdullah Hassan.

Muncul sebagai tentangan terhadap dasar

nasional dan kaedah huraian bahasa yang
dilakukan oleh aliran tradisional.
Aliran ini berusaha menjelaskan tatabahasa
sesuatu bahasa bersandarkan analisis
deskripsi struktur ayat.
Menganalisis kata dibentuk dan bagaimana
kata tersebut digunakan secara bersama
semasa membentuk ayat.

Struktural : Asmah Haji Omar dan Abdullah Hassan.

Tatabahasa ini berfokus kepada bentuk

bahasa, misalnya menekankan ayat yang
tersiri daripada kata nama dan kata kerja.
Menganalisis secara struktural tentang kata
dan pembentukan kata bagi mengenal pasti
frasa kerja.
Aliran struktur ini berpendapat bahawa
bahasa sebenar ialah bahasa lisan dan harus
dikaji sebagai lambang pertuturan

Struktural : Asmah Haji Omar dan Abdullah Hassan.

Bahasa dihuraikan secara deskriptif dan

kajiannya bersifat emperikal dan saintifik.
Analisis bahasa mesti dilakukan secara
berstruktur (structured center).
Bahasa yang dianalisis dari aliran ini
bermula daripada bunyi, morfen, frasa,
klausa dan ayat, termasuk juga unsur-unsur
suprasegmental.

Struktural : Asmah Haji Omar dan Abdullah Hassan.

Kategori tatabahasa ini tidak didefinisikan

mengikut makna, tetapi mengikut pembahagian
masing-masing.
Struktur setiap unit bahasa dihuraikan tanpa
kaitan dengan aspek keseluruhan bahasa.
Bersifat formal dan tidak mempertimbangkan
ciri psikologi, logik dan metafizik.

Struktural : Asmah Haji Omar dan Abdullah Hassan.

Tatabahasa aliran struktural mula diperkenalkan oleh

Leonard Bloomfield (1887-1949) dan hasil kerja oleh Edward
Sapir (1884-1939).
Buku beliau yang berjudul Langguagge menjadi rujukan
standard bagi mereka yang mendalami bidang linguistik
mengikut aliran ini.
Telah memperkenalkan sebuah sekolah pemikiran yang
kemudian dikenal sebagai linguistik struktural Amerika.

Konteks negara Malaysia, antara tokoh-tokoh bahasa yang

mendukung aliran struktural.

Asmah Haji Omar

Merupakan salah seorang pelopor kajian tatabahasa
bahasa Melayu.
Dilahirkan pada 5 Mac 1940 di Jitra, Kedah.
Pendidikan awal dan menengahnya bermula di Kedah.
Meneruskan pengajiannya di Universiti Indonesia dan

memperoleh Sarjana Muda dan Sarjan Sastera.

Kemudian melanjutkan pengajiannya hingga
mendapat Ijazah Kedoktoran dari University of
London dalam bidang General Linguistik.

Asmah Haji Omar

Merupakan Profesor Kerusi Tamadun Melayu
Zaba dan Pengarah Institut Tamadun Melayu di
Universiti Pendidikan Sultan Idris.
Pernah menyandang beberapa jawatan penting
dalam sejarah kerjayanya.
Menjadi tenaga pengajar di Universiti Malaya
pada tahun 1963 sehingga persaraannya
sebagai Timbalan Naib Canselor Universiti
Malaya.
Pernah menyandang jawatan Dekan Fakulti
Bahasa dan Linguistik serta anggota
Jawatankuasa Tetap Bahasa Melayu.

Asmah Haji Omar

Telah memuatkan kajian yang menggunakan acuan
aliran struktural melalui bukunya Bahasa Melayu
Kini Pendekatan Struktural.
Bidang penyelidikannya tidak terhad di
Semenanjung Malaysia sahaja.
Menjalankan banyak penyelidikan tentang bahasabahasa orang asli di Sabah dan Sarawak.
Telah menerbitkan banyak makalah tentang bahasa
tersebut spt The Iban Language of Sarawak : A
Grammatical Descpription (Bahasa Iban Sarawak :
Huraian Kenahuan), sebuah tesis kedoktoran yang
diserahkan kepada University of London pada tahun
1969 dan diterbitkan oleh DBP pd tahun 1981.

Abdullah Hassan
Merupakan antara sarjana yang kuat
memperjuangkan peranan bahasa Melayu sebagai
bahasa pengantar pendidikan.
Pada pendapat beliau, hal ini sangat penting bagi
mengekalkan nilai dan jati diri orang Melayu.
Bahasa Melayu berupaya menghimpun memori
bangsa berperanan dan sebagai pemangkin
kreativiti peribumi.
Beliau bergerak aktif dalam aktiviti persatuan
bahasa.
Merupakan ahli seumur hidup Persatuan
Penterjemaah Malaysia (PPM) dan Persatuan
Linguistik Malaysia (PLM)

Abdullah Hassan
Merupakan Presiden Persatuan Penterjemah
Malaysia.
Di bawah pimpinannya, beliau meneruskan usaha
dengan mengadakan persidangan penterjemahan
antarabangsa, iaitu Persidangan Penterjemahan
Antarabangsa ke-7 (1999), ke-8 (2001), ke-9 (2003),
ke-10 (2005), dan yang terakhir Persidangan
Penterjemahan Antarabangsa Ke-11 (PPA-11) yang
diadakan pada 21-23 November 2007.
Persidangan itu dianjurkan oleh Persatuan
Penterjemah Malaysia (PPM) dan Institut Terjemah
Negara Malaysia Berhad (ITNMB) dgn kerjasama
DBP dan Akademi Pengajian Melayu (APM) UM

Transform
a si G e n
eratif :
Nik safia
h, Farid M
. Onn,
Hashim M
usa dan
Abdul
hamid M
ahmood

Transformasi Generatif : Nik safiah, Farid M. Onn,

Hashim Musa dan Abdul hamid Mahmood

Pada awal tahun 1960-an, muncul aliran baru dalam bidang

kajian bahasa kajian bahasa yang disebut aliran
Transformasi-Generatif (R.H Robins, 1993).
Bermula setelah penilitian yang dilakukan oleh Zillig Harris
di Universiti Pennsylvania, Amerika Syarikat sekitar tahun
1950.
Dikembangkan oleh anak muridnya, Noam Chomsky
melalui bukunya berjudul Aspect of The Theory of Syntax
pada tahun 1965.

Transformasi Generatif : Nik safiah, Farid M. Onn,

Hashim Musa dan Abdul hamid Mahmood

Aliran TG muncul sebagai penolakan terhadap aliran struktur

yang beranggapan bahawa kajian kebahasaan dibuat
berdasarkan bentuknya luarannya sahaja.
Menurut Chomsky, bahasa bersifat innate. Iaitu bahasa
merupakan aktiviti mental dan kebolehan berbahasa sudah ada
dalam jiwa manusia.
Chomsky beranggapan bahawa kajian bahasa bukan hanya
menjurus kepada bentuk yang tersurat tetapi meliputi makna
tersiratnya.

Transformasi Generatif : Nik safiah, Farid M. Onn,

Hashim Musa dan Abdul hamid Mahmood

Teori Transformasi-Generatif menyatakan bahawa, ayatayat dalam sesuatu bahasa tidak terhad bilangannya.
Walau tidak terhad, ayat-ayat ini terbina atas peraturanperaturan pembentukan ayat yang terbatas bilangannya.
Pembinaan ayat daripada struktur-struktur asas dikenal
sebagai ayat inti yang dapat melalui proses transformasi.
Ayat ini terdiri daripada subjek dan predikat yang tidak
terkawal oleh sebarang suasana seperti pertanyaan,
suruhan dan sebagainya.

Transformasi Generatif : Nik safiah, Farid M. Onn,

Hashim Musa dan Abdul hamid Mahmood

Pertama : Peringkat struktur dalaman

Struktur yang biasanya mengandungi bentuk ayat dasar
atau ayat inti yang diperlukan untuk membentuk asas makna
ayat, atau dengan kata lain membentuk semantik ayat.
Kedua : Peringkat Struktur Permukaan
Struktur ayat yang biasanyanya telah mengalami perubahan
drpd struktur dalamannya dan merupakan bentuk ayat yang
akan sebenarnya diucapkan oleh si penutur, dan yang
diperlukan utk ditafsirkan oleh bahagian bunyi bahasa yang
dinamakan komponen fonologi.

Transformasi Generatif : Nik safiah, Farid M.

Onn, Hashim Musa dan Abdul hamid Mahmood
Chomsky berpendapat bahawa manusia memperoleh bahasa
daripada dua komponen iaitu :
Competence : keupayaan manusia sejak lahir lagi untuk
menguasai sejumlah peraturan yang terkandung di dalam
kepala penutur.
Performance : pewujudan bahasa itu seperti yang dilihat dalam
percakapan dan penulisan.
Jelaslah bahawa, tatabahasa ini merupakan proses atau
perubahan dari struktur dalaman menjadi struktur luaran atau
permukaannya.proses ini meliputi penambahan, penghilangan dan
penggantian.

k
i
N
:
n
a
w
e
D
a
s
a
h
a
b
a
t
Ta
,
n
n
O
.
M
d
i
r
a
F
,
h
l
Safia
u
d
b
A
n
a
d
,
a
s
u
M
m
i
h
Ha s
d
o
o
m
h
a
M
d
Hami

Nik Safiah Karim

Profesor Emeritus Datuk Dr. Nik Safiah Karim

merupakan antara tokoh linguistik tanah air yang aktif
memperjuangkan kedaulatan bahasa Melayu.
Telah dilahirkan pada 17 Disember 1939 di Kampong
Banggol Kota Bharu, Kelantan.
Dalam bidang akademik, beliau telah menerima
pendidikan awal di Sekolah Rendah Inggeris Perempuan
Kota Bharu (sekarang Sekolah Rendah Zainab).
Beliau kemudian telah melanjutkan pelajaran
ke
Maktab Perempuan Melayu, Jalan Damansara, KL (kini
dikenali Kolej Tunku Kurshiah, Seremban)

Nik Safiah Karim

Setelah itu, telah belajar di St. Francis

Institution, Melaka sehingga lulus Higher
School Certificate pada tahun 1959.
Pada tahun 1965, telah memperoleh Ijazah
Sarjana Muda Sastera dengan kepujian dalam
bidang Linguistik dr UM.
Tahun 1975, memperoleh ijazah Doktor
Falsafah dalam bidang Linguistik dari Ohio
University,USA
Kerjaya akademik telah bermula dengan
perlantikan beliau sebagai tutor di Jabatan
Pengajian Melayu, Universiti Malaya pada
tahun 1963.

Nik Safiah Karim

Pada tahun 1989 beliau dikurniakan pingat

Kesatria Mangku Negara (KMN)
Pada tahun 1995 Johan Mangku Negara (JMN)
Pada tahun 1997 Johan Panglima Negara (JPN)
yang membawa gelaran Datuk.
Beliau telah menerima Anugerah Wanita
Cemerlang Tan sri Fatimah- Avon bagi
kecemerlangan dalam bidang pendidikan
(1995)
Anugerah Wanita Cemerlang sempena
Perayaan 50 Tahun Maktab Perempuan Melayu/
Kolej Tunku Kurshiah (1997), Tokoh Ilmuan
Bahasa (2001), Pingat Emas Tun Fatimah (2001)
dan Ijazah Kehormat Doktor Persuratan dr UKM
(2003)

Hashim Musa

Profesor Dr. Hashim bin Hj. Musa di lahirkan di

Negeri Kelantan pada 10 September 1945.
Pada tahun 1996, beliau menyambung pengajian
di Maktab Perguruan Kuala Lumpur.
Pada tahun 1972 meneruskan pengajian di
Universiti Malaya (B.A Hons) dan mendapat kelas
kedua atas dalam pengajian.
Kemudian, pada tahun 1975 beliau melanjutkan
pengajiannya di peringkat sarjana di Um.
1980, meneruskan lagi pengajian di University of
California, Berkeley, Amerika.
Tahun 1987, melanjutkan pelajaran ke Universiti
Cairo dalam Bahasa Arab.

Hashim Musa

Pada tahun 1988 beliau berjaya mendapat

ijazah Doktor Falsafah.
Beliau telah memegang beberapa jawatan
sepanjang kerjayanya sebagai pensyarah
iaitu :
Timbalan Profesor Jabatan Bahasa Melayu, Akademik
Pengajian Melayu, Universiti Malaya ( 1995-2006)
Timbalan Pengarah Akademi Pengajian Melayu,
Universiti Malaya (1998-2000)
Professor dalam bidang Linguistik Melayu, Jabatan
Bahasa Melayu, Universiti Putra Malaysia.

Hashim Musa

Antara anugerah yang pernah diraih

oleh Profesor Dr. Hashim bin Hj. Musa
ialah :
Anugerah Perkhidmatan Cemerlang, Universiti
Malaya (1994,1998,1999,2003,2004)
Anugerah Juara Citra Pendeta daripada
Dewan Bahasa dan Pustaka (2000)
Pingat Emas Pameran Reka Cipta,
Penyelidikan dan Inovasi Universiti Putra
Malaysia.

Hashim Musa

Antara penulisan Profesor Dr. Hashim

bin Hj. Musa yang berkaitan dengan
bidang bahasa Melayu ialah :
Tatabahasa Bahasa Melayu : Huraian
Berdasarkan Rumus Struktur Frasa
(1990)
Binaan dan Fungsi Perkataan dalam
Bahasa Melayu : Satu Huraian dari
Sudut Tatabahasa Generatif (1993)
Penghantar Falsafah Bahasa ( 1994 )

Abdul Hamid Mahmood

Profesor Dr. Abdul Hamid Mahmood dilahirkan

pada 1 Ogos 1945 di Kampung Dewan Beta,
Kota Bharu, Kelantan.
Pendidikan awal di Sekolah Kebangsaan Dewan
Beta, Maktab Sultan Ismail dan Sekolah Datok
Abdul Razak (SDAR) di Seremban.
Pada tahun 1964-1965, beliau mengikuti kursus
perguruan di Language Institut (IPGKBM)
Pernah menjadi guru terlatih di SMK Ayer
Lanas, Jeli ( 1966-1969).

Abdul Hamid Mahmood

Pada tahun 1969, beliau melanjutkan pelajaran

di Universiti Malaya.
Pada tahun 1972-1973, beliau menjadi
pensyarah di Kolej Pertanian Malaya, Serdang.
Pada tahun 1981, beliau telah menjadi
pensyarah di Universiti Pertanian Malaysia
(UPM) dan menyandang jawatan Profesor
Madya.
Kini beliau berkhidmat sebagai pensyarah
(Sarjana Utama) di Universiti Pendidikan Sultan
Idris (UPSI)

Abdul Hamid Mahmood

Dalam bidang penerbitan, beliau bergiat

aktif dalam penyelidikan dan penulisan
tentang bahasa dan linguistik Melayu.
Antara buku terbitan beliau ialah :
Tatabahasa Dewan Jilid 1(1986)
Ayat Pasif Bahasa Melayu (1992)
Sintaksis Dialek Kelantan (1994)
Modul Strategi P&P Tatabahasa Bahasa
Melayu (2009)

KESIMPULAN
Orang Eropah telah mempelopori bidang kajian
bahasa Melayu.
Kedatangan mereka sebagai orientalis di
negara kita yang juga membawa bersama ilmuilmu baru yang dikutip di negara mereka.
Perkembangan ilmu kajian bahasa semakin
berkembang dengan kemunculan pelbagai
aliran baru seperti tiga aliran struktural dan
Transfomasi-Genaratif.