Professional Documents
Culture Documents
net
Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der.
Cilt 18, No 4, 33-44, 2003
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
M. Glge
1. G R
niform olmayan scaklk da lmnn etkisi altndaki cisimlerde olu an termal
gerilmeler ile pek ok mhendislik tasarmnda kar la lmaktadr. Geni uygulama
alanna rnek olarak nkleer fzyonla i s enerjisinin retildi i nkleer yakt
elemanlar verilebilir. Mhendislikteki nemi nedeniyle ii bo ve dolu silindirik
ubuklarn farkl u artlar ve farkl scaklk da lm etkisindeki elastik-plastik
gerilme analizi pek ok bilimsel al mann konusu olmu tur. Bu al ma ile ilgili
daha nce yaplan al malar a a da zetlenmi tir.
Oran [1] al masnda, ular serbest, niform i s retimi etkisindeki bir silindir
iin elastik-plastik gerilme da lmlarn belirlemi tir. Ular serbest ve sabit
tplerdeki i s retimi nedeniyle olu an elastik-plastik gerilme da lmlar Glge
ve Oran [2,3] tarafndan incelenmi tir. Bu iki al mada tpn akma dayanm
scakl n lineer fonksiyonu olarak alnm di er malzeme zelliklerinin ise scaklk
nedeniyle de i medi i varsaylm tr. Ular sabit, niform i s retimi etkisinde
bir silindirde elastik plastik gerilme analizi Glge [4] tarafndan yaplm , bu
al mada da akma dayanm scakl n lineer fonksiyonu olarak alnm tr.
Bu al mada ise ular sabit, ierisinde niform olmayan i s retimi olan bir
silindir iin elastik-plastik gerilme analizi yaplm tr. al mann amac uniform
olmayan i s retiminin akmaya, gerilme, plastik birim ekil de i tirme ve radyal
deplasman da lmna olan etkisini incelemektir. niform olmayan i s retim
miktar q (r ) , silindirin yarapnn fonksiyonu olarak q (r ) q0 1 n r b s
eklinde alnm tr. Bu fonksiyonda, n ve s katsaylar de i tirilerek farkl i s
retim durumlar elde edilebilir. rne in n 0 olarak alnd nda niform i s
retimi, n 1 , s 1 alnd nda silindirin merkezinden d na do ru lineer olarak
azalan i s retimi ve n 1 , s 2 alnd nda ise silindirin merkezinden d na
do ru parabolik olarak azalan i s retimi elde edilebilir.
2. TEMEL DENKLEMLER
34
E
1
C2
r
1
1
C1
2
1
1
2E
1 2 C1 r
C2
(1)
(2)
r2
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
niform Olmayan Is retimi Etkisinde Ular Sabit Bir Silindirde Elastik-Plastik...
E
1
E
1
C1
2
M. Glge
C2
(3)
r2
C1
(4)
1 r
Tr dr olarak tanmlanm tr. C1 ve C2 integral sabitleri
r2 0
radyal deplasmann silindir ekseninde sonlu olmas ve silindirin d yzeyinde
r b
r nin sfr olmas artlar kullanlarak a a daki gibi bulunabilir.
Bu ifadelerde
C1
2E
1
b ,
C1 ifadesinde
C2
(5)
1 r
Tr dr olarak tanmlanm tr. Bu al mada niform olmayan
r2 0
q0 1 n
r
b
(6)
q (r )
(7)
q0 b 2
1
4
r
b
4n
( s 2)
r
1 ( )s
b
0 ve r
b de T (r )
0 snr artlar
(8)
35
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
M. Glge
scaklkta artacak ve q
q1 oldu unda silindirin ekseninde akma ba layacaktr.
Bu i s retimi de erinde silindirin ekseninde gerilmeler r
z e itsizli ini
sa lar. Tresca akma kriterine gre
0
(9)
z 0
r 0
z 0
0
art sa land nda silindirin merkezinde akma ba lar. Elde edilen elastik gerilme
ifadeleri (9) denkleminde yerine yazlrsa silindirin merkezinde akmann
ba lamasna neden olan i s retimi miktar
16(1
q1
)s 2
s 4)
(10)
(3 2 ) s 2 s 4) 16n (1 2 ) 1
s 4
eklinde elde edilebilir. Bu ifadede silindirin ekseninde akmaya neden olan boyutsuz
i s retimi miktar q1 (boyutsuz yk parametresi) q1 E q1b 2 0 olarak
tanmlanm tr. s retimi miktarnn sabit olmas durumunda ( n 0 ) akma
2
16(1 )
(11)
(3 2 )
de erinde ba lamakta n 0 oldu unda ise akma (11) ile verilen yk
parametresinden daha byk yk parametrelerinde ba lamaktadr. Boyutsuz yk
parametresi q1 den daha yksek bir de ere arttrld nda silindir ekseninde bir
ba ka plastik blge daha olu makta, yk parametresi daha da arttrld nda
silindirin yzeyinde nc plastik blge meydana gelmektedir. A a da bu plastik
blgeler iin gerilme, radyal deplasman ve plastik birim ekil de i tirme ifadeleri
elde edilecektir.
q1
Plastik Blge I :
0 r
r1
T ,
T .
(12)
(13)
C3
T
(14)
z
0 1
eklinde bulunabilir. Plastik sk trlamazlk art kullanlarak, toplam birim ekil
de i tirme bile enleri elastik, plastik ve termal bile enlerinin toplam eklinde
yazlrsa radyal deplasman cinsinden a a daki diferansiyel denklem yazlabilir;
r
36
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
niform Olmayan Is retimi Etkisinde Ular Sabit Bir Silindirde Elastik-Plastik...
du
dr
u
r
1 2
E
3C3
M. Glge
3 T
(15)
Eu
3C 3
C4
r
3E
(16)
olup, toplam birim ekil de i tirme ifadelerinden elastik ve termal birim ekil
de i tirme bile enlerini kararak plastik birim ekil de i tirme ifadeleri
E
p
r
1
1 2 C3
2
2T
(17)
1
1 2 C3
2
2T
(18)
E zp
1 2 C3
0
eklinde elde edilebilir.
E T
Plastik Blge II :
r1
Bu blgede
(19)
r2
(20)
z
0
eklinde yazlabilir. Akma art ile yardmc ak kural birlikte de erlendirildi inde,
plastik birim ekil de i tirme bile enleri arasnda a a daki ba ntlar elde edilebilir;
p
p
z
p
r
(21)
d r
dr uygunluk denkleminde r ve
birim ekil de i tirme ifadelerinin
gerilmeler cinsinden kar lklar yazlarak, (20) akma art ve denge denklemi
iin a a daki diferansiyel denklem elde edilebilir;
kullanlrsa
r
r2
d2
dr 2
3r
d
dr
1 2
21
Bu denklemin zm
C5 r
1 M
C6 r
1 M
1
21
E
41
1 2M
1 2M
5r
dt
dr
2r 2
4T
d 2T
dr 2
(1 2 )
(22)
(23)
37
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
M. Glge
1
21
1:
1 M
Tr
dr ,
: r
1 M
Tr M dr ,
te etsel gerilme bile eni bulunduktan sonra, denge denklemi ve akma art
kullanlarak z ve r a a daki gibi bulunabilir;
r
1
M
C5 r
C5 r
1 M
1 M
E
41
1 M
C6 r
E
41
1 M
C6 r
1 2M
1 2M
1 2M
1 2M
4T
(24)
1 2
2
1 2
(25)
Daha sonra radyal deplasman ve plastik birim ekil de i tirme bile enleri
Eu
2 1
1
p
C5 r M
C6 r
M
p
z
M
1
1 2M
E
41
1 2M
E
41
C5 r
1 M
C6 r
1 M
1r
(26)
2r 1
1 2M
E
41
1 2M
E
41
0r
(27)
2
r3
(28)
r
0
eklinde yazlabilir. Denge denklemi integre edilirse radyal ve te etsel gerilme
bile enleri a a daki gibi elde edilir.
r
0
0
38
ln r C7 ,
1 ln r
(29)
C7 .
(30)
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
niform Olmayan Is retimi Etkisinde Ular Sabit Bir Silindirde Elastik-Plastik...
M. Glge
1 d
p
z
ba ntlar bulunabilir.
bulunabilir.
z
1 2 lnr
(31)
0
e
z
2C7
(32)
Birim ekil de i tirme bile enlerini elastik, plastik ve termal bile enlerinin toplam
olarak yazmak mmkndr. Bu i lemi radyal ve te etsel birim ekil de i tirme
ifadeleri iin yapacak olursak, radyal ve te etsel birim ekil de i tirme
bile enlerinin toplamnda sadece elastik ve termal bile enler kalacaktr. Bu
yakla mla ve (29,30,32) denklemlerinin yardmyla deplasman cinsinden a a daki
diferansiyel denklem elde edilebilir.
E
du
dr
u
r
1 2
2lnr 1
2C7
2E T
(33)
Bu diferansiyel denklemin zm
C8
r
eklinde elde edilir. Plastik birim ekil de i tirmeler ise
Eu
p
r
1 2
0 ln r
C7
2E
E TT
olarak bulunabilir.
C8
r2
(34)
(35)
39
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
M. Glge
p
,
srekli olmal, r r1 de rp 0 olmal, r r2 de
0
olmal ve silindirin d yzeyinde r b , r sfr olmaldr. Bu snr ve sreklilik
artlar kullanlarak integral sabitleri a a daki gibi bulunabilir:
C3
C5
C6
r1 de
1
1 2
2 E 3 r1
21 2
1
21 2
61 M E
r1
r11
61 M E
r1
E
r22
2
1 2
b
r22
C2
1 2
Bu ifadelerde
r22
2
r2 , b
1 2
1
r2 , b
(36)
r11
C1
2T r1
4M
4M
1
4M
4M
1
(37)
E T r1
(38)
2 0
1 2
1 2
r2 , b
E T r1
(39)
(40)
1 b
Tr dr olarak tanmlanm tr. r1 ve r2 elastik-plastik
b 2 r2
e
II
yaraplar ise
(r2 )
z ( r2 )
0 ve
r r2
r r2 snr artlar kullanlarak
elde edilen denklemlerin saysal zm ile elde edilir. Yk parametresinin daha
fazla arttrlmas ile birlikte plastik blgeler d a do ru ilerler ve q
q2 oldu unda
silindirin d yzeyinde nc plastik blge olu ur.
40
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
niform Olmayan Is retimi Etkisinde Ular Sabit Bir Silindirde Elastik-Plastik...
I.
Plastik
Blge
II..
Plastik
Blge
r1
Elastik
Blge
III.
Plastik
Blge
r3
r2
M. Glge
e
r
r3 de
p III
0,
III
, re
r . Birinci a ama plastik deformasyon iin elde edilen
C3 , C5 , C6 integral sabitleri ikinci a ama plastik deformasyon iin de geerlidir.
Di er integral sabitleri ise a a daki gibi bulunabilir:
C7
0 lnb
(41)
C8
C2
1
2
C1
2E
1
lnr3 b
E
1
E T r3 r32
r2 , r3
E
1
T r3
(42)
T r3
(43)
(44)
Eu
0b
boyutsuz yarap r
41
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
M. Glge
bile enleri
p
ij E
9.68067 yk
II
II
III
8.0
7.0
III
6.0
5.0
4.0
Elastik Blge
3.0
2.0
1.0
0.0
0.0
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
niform Olmayan Is retimi Etkisinde Ular Sabit Bir Silindirde Elastik-Plastik...
M. Glge
1.5
1.0
0.5
0.0
-0.5
-1.0
-1.5
-2.0
0.0
0.2
0.4
0.6
BOYUTSUZ YARICAP
0.8
1.0
43
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
www.Muhendisim.net
M. Glge
1.5
1.0
0.5
0.0
-0.5
-1.0
0.0
0.2
0.4
0.6
BOYUTSUZ YARICAP
0.8
1.0
44
-
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com