Konform Dönüşümleri

Konform dnm, Joukowsky profilleri
UCK351 Aerodinamik Ders notlar M. Adil Ykselen

7-1
BLM 7
KONFORM DNM, JOUKOWSKY PROFLLER
7.1- Konform dnm
7.1.1- Konform dnmn artlar:
7.1.1- Dnmn tekil noktalar :
7.1.3- Potansiyel akmn baka bir potansiyel akm alanna dnm :
7.1.4- Konform dnmn hzlar zerindeki etkisi :
7.2- Joukowsky profilleri
7.2.1- Joukowsky Dnmnn etkinlii:
7.2.2- Dnmn tekil noktalar
7.2.3- Dairenin bir doru parasna dnm
7.2.4- Dairenin bir elipse dnm
7.2.5- Tekil noktann etkisi, Yumurta biimli ekil
7.2.6- Dairenin simetrik profile dnm
7.2.7- Dairenin yay profiline dnm
7.2.8- Dairenin kamburluklu profile dnm
7.3- Daire etrafndaki akm alannn dnm
7.4- Bir Cisme Etkiyen Kuvvet ve Momentler (Blasius Formlleri)
7.5- Joukowsky profiline etkiyen kuvvet ve momentler

7-2
7.1 KONFORM DNM
Konform dnm z dzleminde verilen erileri, eri ailelerini, aralarndaki alar ve gze
batc ekil ve oranlarn koruyacak tarzda dntrr.

A B
C D
Konform
dnm
= f (z)
z dzlemi
A
B
C
D
dzlemi

7.1.1- Konform dnmn artlar:
Hangi fonksiyonlar konform dnm gerekletirir?
z dzleminde birbirine ok yakn iki nokta ) (
1 1 1 1
y i x z P + = , ) (
2 2 2 2
y i x z P + =
Dnm fonksiyonu ) (z f =
dzleminde dntrlm noktalar ) ( '
1 1 1 1
i P + = , ) ( '
2 2 2 2
i P + =

P
1
(z
1
)
z
iy
P
2
(z
2
)
x
= f (z)

i
P
2
(
2
)
P
1
(
1
)

P
1
noktas P
2
ye yaklatnda, limitte

d
dz z
P P P P
2 1 2 1
' '
Dnm fonksiyonunun trevi dz e R dz z f d
i
= = ) ( '
Dnm fonksiyonunun modl dz R d =
Dnm fonksiyonunun argman ) ( ) ( dz Arg d Arg + =
Sonu olarak konform dnm z dzlemindeki herhangi bir dz yay parasnn:
- uzunluunu R arpan (dnm fonksiyonunun trevinin modl) kadar deitirir,
7-3
- teetinin eimini as (dnm fonksiyonunun trevinin argman) kadar
dndrr.

= f (z)
Arg(dz)
C
t
x
iy
dz
Arg(d)
C
T
d

i

Keien iki eri arasndaki a:
z
0
noktasnda kesien iki eri C
1
ve C
2

Erilerin teetleri t
1
ve t
2

Teetlerin eim alar
1
ve
2

Dnm noktas
0

Dnm erileri C
1
ve C
2

Dnm erilerinin teetleri t
1
ve t
2

Teetlerin eim alar
1
ve
2
olsun.

x
iy C
1

z
0

i
0

C
2

t
1

t
2

1

C
2

C
1

t
1

t
2

1

Dnm bantsnn z
0
daki trevinin argman olmak zere
2 2
1 1
+ =
+ =
'
'

Bu iki argmann fark
1 2 1 2
= ' '
Buna gre: z dzleminde C
1
ve C
2
erilerinin z
0
noktasnda kesitikleri a, dzleminde
C
1
ve C
2
erileri iin ayndr. Dnm fonksiyonu tarafndan deitirilmemitir.
Yani dnm konformdur.
NOT:
- Gerek C erisiyle yaplan ilk incelemede ve gerekse C
1
ve C
2
gibi kesien iki eriyle
yaplan incelemede eriler sreklidir. ncelenen noktalar civarnda erilerin teetleri
vardr ve tektir.
7-4
- Alar arasnda yukarda belirtilen eitliklerin yazlabilmesi iin ) (z f = dnm
fonksiyonunun z
0
noktas civarndaki ) ( '
0
z f trevinin her ynde mevcut ve ayrca
sfrdan farkl olmas gerekir.
0
0
) ( ' z f
Trevin varl iin yeterli art, fonksiyonun analitik olmasdr.
Buna gre sonu olarak:
z dzleminin bir blgesindeki btn noktalarda bir f z ( ) fonksiyonu analitik ve trevi
sfrdan farkl ise bu fonksiyon yardmyla yaplan dnm "konform" dnm olur.
Yani,
Konform dnm, trevi sfr olmayan analitik fonksiyonlarla gerekletirilen
dnmdr.
Konform dnmn baz zellikleri :
Konform dnm kesien eriler arasndaki alar, eri ailelerinin gze batc
zelliklerini ve oranlar koruyacak tarzda bir dnm olmakla birlikte, dnm
fonksiyonundaki R boyut faktr ve dnme as z 'ye bal olarak nokta nokta
deiebileceinden z dzlemindeki bir ekil dzleminde hayli farkl bir ekle dnebilir.
RNEK :
z dzleminde reel ve imajiner eksenlere paralel dorulara =1/z dnmn
uygulayarak, dzleminde hangi tr eriler elde edilebileceini, ve dnmn konform
olup olmayacan inceleyiniz.
iy x z + = ve + = i olmak zere dnm fonksiyonunun reel ve imajiner ksmlar:
2 2 2 2
y x
y
y x
x
+
=
+
= ,
z dzleminde reel eksene paralel dorularn parametrik denklemi C y =
Yukardaki denklemlerde kullanlarak
2 2 2 2
C x
C
C x
x
+
=
+
= ,
Dzenlenerek
C C x
=
+
= +
2 2
2 2
1
0
2 2
= + + C /
2
2 2
4
1
2
1
C C
= + + ) (
Bu denklem merkezi |
\
|
= =
C 2
1
0 , noktalarnda yer alan
C 2
1
yarapl daireleri temsil
etmektedir.
C bydke dairenin yarap klmekte, C kldke yarap bymektedir.
7-5
x ekseni eksenine dnrken, x ekseninden sonsuz uzaklktaki bir doru ise
dzleminin balang noktasndaki bir noktaya dnmektedir.
x ekseninin alt tarafnda kalan dorular dzleminde ekseninin st tarafnda kalan
dairelere dnmektedir.
x eksenine paralel dorularn sonsuzdaki ( x ) ksmlar dzleminde balang
noktasna dnrken, dorularn y eksenini kestii noktalar da ekseni zerinde
C / 1 = noktalarna dnmektedir.

x
iy
y = C
1

y = C
2

y = C
3

C
1

i

C
2

C
3

1
y y = ve
2
y y = gibi herhangi iki doru arasnda kalan blge dier dzlemde eksenine
balang noktasnda teet olan iki daire arasndaki blgeye dnmektedir.
z dzleminde imajiner eksene paralel dorularn parametrik denklemi K x =
Dnm denklemlerinde kullanlarak
2 2 2 2
y K
y
y K
K
+
=
+
= ,
Dzenlenerek
K y K
=
+
= +
2 2
2 2
1
0
2 2
= + K /
2
2 2
4
1
)
2
1
(
K K
= +
Bu denklem merkezi |
\
|
= = 0
2
1
,
K
noktalarnda yer alan
K 2
1
yarapl daireleri temsil
etmektedir. K bydke dairenin yarap klmekte, K kldke yarap
bymektedir.

x
iy
K
1

i

K
2

x=K
1

x=K
2

7-6
z dzlemindeki yatay ve dey dorular birbiriyle dikey olarak kesimektedir
Bunlarn dnm sonucu elde edilen dairelerin de ortogonal olarak kesitiklerini
gstermek suretiyle bu rnekteki dnmlerin konform olduunu ortaya koymak
mmkndr

x
iy
K
i

x=K
y = C
C
?

Daire denklemlerinde diferansiyel alnarak 0 ) / 1 ( 2 2 = + + d C d d
0 ) / 1 ( 2 2 = + d K d d
Teetlerin eimleri ) 1 2 /( 2 ) / ( + = = C C d d m
C C

+ = = K K d d m
K K
2 / ) 1 2 ( ) / (
Teet eimleri arplarak [ ] ) 1 2 /( ) 1 2 ( ) / ( + + = C K K C m m
K C

y C = ve x K = iin ) /( , ) /(
2 2 2 2
C K C C K K + = + =
olaca hatrlanarak 1 =
K C
m m
bulunur. Buna gre daireler ortogonal olarak kesimektedir. Yani, bu dnm
konformdur.
7.1.2- Dnmn tekil noktalar :
Analitik fonksiyonun tekil olduu noktalarda veya trevinin sfra eit olduu noktalarda
dnm konform olmaz. Bu trden noktalara dnmn tekil noktalar ad verilir.
RNEK:
=z
2
dnm fonksiyonununun tekil noktasn inceleyiniz.
Dnm fonksiyonunun reel ve imajiner ksmlar xy y x 2 ,
2 2
= =
x eksenine paralel bir dorunun parametrik denklemi C y =
Dnm denklemlerinde kullanlarak xC 2 = C x 2 / =

2 2
C x =
2 2 2
4 C C = ) /(
7-7
Bu bir parabol denklemidir.

x
iy
i

C
+

y=C C
-

B
+

B
-

1
A
+
A
-

O
1 O
B
+

B
-

C
+

C
-

A
+

A
-

x = 0 , y = C iin = - C, = 0
x = + , y = C iin = + , = +
x = - , y = C iin = + , = -
y = C dorusunun: + daki ucu paraboln st ucuna,
- daki ucu paraboln alt ucuna dnmektedir.
y = C dorusunun y eksenini kestii 1 noktas paraboln reel eksen zerinde = - C
de
yer alan tepe noktasna dnmektedir.
y ekseni x = 0 dorusu eklinde tanmlanrsa dnm bantlarndan
x = 0 , iin = - y
2
, = 0 y iin = -
Dnm y eksenini ekseninin sol yarsna dntrmektedir.
z dzleminde y = C dorusu y eksenine dik olduu gibi dzleminde bunlara karlk
gelen parabol ile reel eksenin sol yars da, kesitikleri tepe noktasnda birbirine diktir.
Yani dnm y = C dorular iin genel olarak konformdur.
Ayn dnmn x ekseni zerindeki etkisi incelenirse, bu eksen y = 0 eklinde
tanmlanarak dnm denklemlerinden
x = 0 , iin = - x
2
, = 0 x iin = +
olduu grlr. Yani x ekseni ekseninin sa yarsna dnmektedir.
z dzleminde x ve y eksenleri balang noktasnda 90 lik bir a ile kesimekte iken,
bunlarn dnm sonucunda elde edilen dorular 180 lik bir a ile kesimektedir. Yani
dorular arasndaki a korunamamaktadr. O halde dnm balang noktasnda
konform deildir.
Nitekim dnm fonksiyonunun trevine baklrsa
d dz z / = 2
olup, z=0 da bir tekillik olaca grlr.
7-8
RNEK :
n >1 bir say tam say olmak zere -
0
=( z-z
0
)
n
dnm fonksiyonunun z
0
noktas
civarndaki etkisini inceleyiniz.
z, ekilde grld gibi z
0
noktasna ok yakn bir nokta olsun. ok kk pozitif say
ve z-z
0
yaynn reel eksenle yapt a olmak zere

= =
in n i
e e z z
0 0

z
0

z
iy
x

n
0

i

n

Yatay doru dnm sonucunda yine yatay kalmaktadr. Buna karlk z-z
0
yaynn
yatayla yapt a iken dzlemine dnm sonucu elde edilen -
0
yaynn yatayla
yapt a n deerini almaktadr. Yani yay paras ile yatay doru arasndaki a
korunamamaktadr. Dnm bu nokta civarnda konform deildir.
Bu durum yine z z =
0
noktasnda dnmn tekil olmasndan kaynaklanmaktadr.
7.1.3- Potansiyel akmn baka bir potansiyel akm alanna dnm :
Konform dnm kesien eriler arasndaki alar koruduu gibi, kompleks dzlemde
analitik bir fonksiyonla temsil edilebilen eri ailelerinin zelliklerini de korur. Yani bu eri
ailelerini temsil eden analitik fonksiyonu da analitikliini koruyacak ekilde dntrr.
O halde, potansiyel akm temsil eden analitik fonksiyona konform dnm
uygulandnda elde edilecek akm alan da yine bir potansiyel akm alan olur.
Buna gre, konform dnm kompleks dzlemdeki bir kat yzeye uygulandnda bu
kat yzeyi bir baka ekle dntrmekle kalmayacak, bu yzey etrafndaki potansiyel
akm alann da dntrecektir.
RNEK :
Reel eksene paralel V
hzndaki uniform-paralel potansiyel akm iin kompleks potansiyel

fonksiyonu
z V z f
= ) (
Bu potansiyel akm alanna
|
\
|
+ = z a 4 z
2
1
2 2

dnm fonksiyonu uygulanrsa, dnm fonksiyonu z iin zlerek
7-9
|
|
\
|
+ = + =
2 2
a
V z f
a
z ) (
elde edilir. dzleminde elde edilen bu yeni kompleks potansiyel ifadesi, bilindii gibi
uniform-paralel akm ierisinde yer alan a yarapl bir daire etrafndaki potansiyel akm
alann temsil etmektedir.
7.1.4- Konform dnmn hzlar zerindeki etkisi :
z dzlemindeki bir potansiyel akm iin w z
df z
dz
= ( )
( )

dzlemindeki bir potansiyel akm iin w
df
d
= ( )
( )

Bu iki akm alan birbirine = ( ) z
fonksiyonuyla konform olarak bal olsun. Bu durumda iki dzlemdeki hzlar birbirine
d
z d
z d
z df
d
z df
w
) ( )] ( [
) ( w
w z
d dz
= ( )
( )
/

eklinde balanabilir. Dnmn trevi ve iki dzlemdeki hzlar iin srasyla

= =
=
i
i
z
dz d Arg i
e V w e V z w e
dz
d
dz
d
z
) ( , ) ( ,
) / (

tanmlamalar yaplrsa, hzlarn iddetleri ve dorultular arasnda
) ( ,
/ dz
d
Arg
dz d
V
V
z
z

+ =
=

ilikileri elde edilir.
Buna gre, konform dnm sonucunda hzn iddetinin ve dorultusunun alaca
deerleri dnm fonksiyonunun trevinin belirledii dikkati ekmektedir.
7-10
7.2- JOUKOWSKY PROFLLER
7.2.1- Joukowsky Dnmnn etkinlii:
z
b
z
2
+ =
=
i
re z

sin
cos
|
|
\
|
=
|
|
\
|
+ =
r
b
r
r
b
r
2
2

iy
x
z
y=r sin
x=r cos
i

z
r sin
r cos
(b
2
/r) cos
(b
2
/r) sin

7.2.2- Dnmn tekil noktalar
= =
0 1
2
2
z
b
dz
d
z b
1 2 ,
=
iy
x
z=b z=-b
Dnm bu noktalarda
konform deil

7.2.3- Dairenin bir doru parasna dnm
z
b
z
2
+ =
b a
be z
i
=
=

cos 2b
0
=
=

x

ae
i

a

i
- 2b + 2b
- b +b
c = 4b
r=a=b iy

7-11
7.2.4- Dairenin bir elipse dnm

sin
cos
|
|
\
|
=
|
|
\
|
+ =
r
b
r
r
b
r
2
2
1
2 2
= + sin cos 1
2
2
2
2
2
2
=
|
|
\
|

+
|
|
\
|
+
a
b
a
a
b
a

iy
x

r=a>b
ae
i

a

i
- 2b + 2b
c = 2(a+b
2
/a)
- b +b
t
max
= 2(a-b
2
/a)

|
|
\
|
=
|
|
\
|
+ =
a
b
a t
a
b
a c
2
2
2
2
max
( )
( )
2
2
1
1
a b
a b
c
t
/
/
max
+
= =
7.2.5- Tekil noktann etkisi, Yumurta biimli ekil
Tekil noktann, dairenin kendisine yakn olan ksmn sivrilttii, hatta zerinde yer almas
halinde bu noktada eriyi krd dikkati ekmektedir. Buna gre elipsi veren dnm
halinde daire merkezi balang noktasndan saa veya sola kaydrld taktirde tekil
noktann daireye daha da yaklamas nedeniyle bu ksmn daha sivri olaca ve bylece
yumurta kesiti eklinde bir geometri elde edilecei beklenebilir.

iy
x
r a
a

i
- 2b
+ 2b
- b +b
r

Daire merkezinin, tekil noktalardan biri daire zerine gelecek biimde kaydrlmas
halinde ise bir taraf bir kanat profilinin firar kenar gibi sivri olan bir geometri elde
edilmesi beklenir.
7-12
7.2.6- Dairenin simetrik profile dnm
z
1
(x
1
, iy
1
) eksen takmnda dairenin denklemi
a z =
1
olup burada f z z + =
1
konarak
a f z = + veya
=
i
re z olmak zere
= +
a f re
i
( ) a r i f r = + + sin cos
Sol tarafn modl alnarak ve b f a + = olmak
zere
( ) ( ) ( )
2 2 2
b f r f r + = + + sin cos

iy
x , x
1

z=re
i

r
b
a
C
O f
iy
1

+ + = + + bf 2 b f f r f 2 r
2 2 2 2
cos ( ) 0 bf 2 b r f 2 r
2 2
= + + cos
Denklemin zm + + + =
2 2 2
f bf 2 b f r cos cos
Buna gre daire zerinde asal konumuyla belirlenen nokta iin r() hesaplanr

sin
cos
|
|
\
|
=
|
|
\
|
+ =
r
b
r
r
b
r
2
2
veya
sin
cos
|
\
|
=
|
\
|
+ =
r
b
b
r
b
r
b
b
r
b
ile profil koordinatlar elde edilir.
Burada
b
f
F F F 2 1 F
b
r
2 2
= + + + = ; cos cos eklinde tanmlanabilir
Simetrik profilin yaklak koordinatlar
( ) ( ) F 1 F F 2
2
1
1 F F 2 1
2 2
2 1
2 2
+ + + + = + + L cos cos
/

cos
cos
F F 1
r
b
F F 1
b
r
+
+
sin ) cos (
cos

1 F 2
b
2
b
) ( ) (
) ( ) (

=
=

Buna gre elde edilen ekil reel eksene gre
simetriktir. Profilin veter uzunluu
+ =
= =

0
c b 4 c
olarak hesaplanabilir.

i
c

7-13
[ ] 0 1 f 2 0
d
d
0
d d
d d
d
d
2
= + = = =
cos ) cos ( sin

/
/

( ) ( )
1 0 1
0 2 1
0 1 2 1 0 1 2
2
=
=
=
= +
= + = + +

cos
cos
cos
cos
cos cos cos cos
0 = da minimum var: Firar kenar i as sfr
/ 2 3 = de maksimum var + =
= = 3 3
t
/ /
max
t f
max
= 3 3
Kalnlk oran = = =
t
c
f
b
F
max
3 3
4
3 3
4
1 3 . F
7.2.7- Dairenin yay profiline dnm

iy, iy
1

x

r
re
i
a

i
- 2b + 2b
c = 4b
- b
+b
g
C
O
2g x
1

a z =
1
ig z z
1
= a ig z = a ig re
i
=

( )
2 2
b g g r i r + = + sin cos 0 b r g 2 r
2 2
= sin
( )

sin sin
sin sin
g g b
b
1
r
1
g b g r
2 2 2
2
2 2 2
+ =
+ + =

2
2 2 2
g 2
g b 2
sin
cos sin
=
+ =

1
g 2 2 g b 4
1
2
2
2 2
= +
+
= +

) / (
sin cos 0 b 4
g
g b
2
2
2 2
2 2
=
|
|
\
|
+ +
Bu denklem bir daire emberini temsil eder.
Merkezinin koordinatlar ve yarap:
g
g b
R
g
g b
0
2 2 2 2
C C
+
=
= = , ,
Ancak 0 g 2
2
= sin olup emberin sadece ekseninin stnde kalan ksm
geerlidir.
= 0 iin = 2b
c b = 4
veter uzunluu
7-14
g 2 e
max max
= =
2
b g
b 4
g 2
c
e /
max
= = =
2
G
= kamburluk oran
7.2.8- Dairenin kamburluklu profile dnm
a z
1
= ig f z z
1
+ =
a ig f z = + a ig f re
i
= +

a g r i f r = + + ) sin ( ) cos (
2 2 2 2 2
g f b a g r f r + + = = + + ) ( ) sin ( ) cos (
( ) 0 bf 2 b r f g 2 r
2 2
= + ) ( cos sin
x
iy
iy
1
x
1
O f
g
a
r
C
b
z=re
i

2 2
f g bf 2 b f g r ) cos sin ( cos sin + + + =
sin cos ( sin cos )
2
r
G F 1 2F G F
b
= + + +
b
g
G
b
f
F = = ,
Seilen iin r() hesaplanr,

sin
cos
|
|
\
|
=
|
|
\
|
+ =
r
b
r
r
b
r
2
2
ile profil koordinatlar elde edilir.

iy
x

re
i

r

i
c
-b b
a
C
O
f
g

Kamburluklu profilin yaklak koordinatlar
( ) [ ]
[ ]
F 1
F G F 2
2
1
1
F G F 2 1 F G F 2 1
2
2 1
2 2
+
+ + + =
+ + = + +
K ) cos sin (
) cos sin ( cos sin
/

Bylece
7-15

sin cos
sin cos
G F F 1
r
b
G F F 1
b
r
+
+ +
sin
cos
|
\
|
=
|
\
|
+ =
r
b
b
r
b
r
b
b
r
b
2
G 2 1 F 2
b
2
b
sin sin ) cos (
cos
+

Veter uzunluu: + =
= =

0
c b 4 c
Kalnlk dalm: sin ) cos ( ) ( ) ( = 1 f 4 t t
Maksimum kalnlk iin 0
d
t d
=
[ ] 0 1 f 4
2
= + cos ) cos ( sin
0 1 2 1 = + ) cos ( ) cos (
3
max
t
= f 3 3 t =
max

Kalnlk oran = = = F
4
3 3
b 4
f 3 3
c
t
max
F 3 1.

Kamburluk dalm [ ]
2
g 2 e
2
1
e sin ) ( ) ( = + =
Maksimum kamburluk iin 0
d
de
=
0 g 4
2
= sin
2
e
=
max
g 2 e =
max

Kamburluk oran = = =
2
b g
b 4
g 2
c
e /
max
=
G
2

7.3- Daire etrafndaki akm alannn dnm
z iin z
z
b
z
2
+ =
O halde Joukowsky dnm serbest akm artlarn deitirmez. Profil iin hangi hcum
as ngrlm ise daire etrafndaki akm iin de hcum as ayn olacaktr.

iy
x

i
V

iy
1
x
1

V

7-16
Daire etrafnda serbest akm hzna bal z
1
eksen takmnda simetrik akm iin kompleks
potansiyel fonksiyonu
|
|
\
|
+ =
1
2
1 1
z
a
z V z f ) (
Daire etrafnda akm izgileri izilir ve Joukowsky dnm ile profil etrafna aktarlrsa
profil etrafnda ekildeki gibi bir grnt ortaya kar.

x
1

iy
1

x
iy

i
A
B
T
A
B
T

Daire etrafndaki akm alannn bu ekilde simetrik olmas halinde A ve B noktalar durma
noktalar olup dairenin reel ekseni kestii T noktasnda hz sfrdan farkldr.
Dier taraftan profil ve daire dzlemindeki hzlar arasnda
dz d
V
V
z
/
=
eklinde bir bant vardr. T noktas dnmn tekil noktalarndan biri olup bu noktada
0
b
b
1
z
b
1
dz
d
T
2
2
T
2
2
T
= = =

Buna gre profiling firar kenar olan T noktasndaki hz iin
= =
0
V
dz d
V
V
T
T
T
T
/
'

sonucu elde edilir. Oysa hz fiziksel olarak hibir zaman sonsuz olamaz.
Firar kenarndaki tekillii ortadan kaldrmann tek yolu daire zerindeki durma noktasnn
tekil nokta zerine kaydrlmasdr. Bu durumda daire ve profil etrafndaki akm alanlar
ekilde grld gibi olur. Profil zerindeki akm artk profili firar kenarndan dzgn
olarak terk etmektedir. Bu durum literature bir kural olarak girmi olup, "Kutta art"
olarak bilinir.
7-17

Daire etrafndaki bu yeni akm alan daire merkezine bir girdap ilavesiyle elde edilir.
Serbest akm dorultusuna bal z
1

eksen takmnda:
Kompleks potansiyel fonsiyonu
|
\
|
+
|
|
\
|
+ =
a
z
Ln
2
i
z
a
z V z f
1
1
2
1 1
) (
Kompleks elenik hz fonksiyonu
1
2
1
2
1
z 2
i
z
a
1 V z w
+
|
|
\
|
=
) (
*

x
iy
x
1

O
f
g
a
r

C
b
z=re
i

1

V

iy
1

T

Buradaki deeri, T noktas Kutta art gerei durma noktas yaplarak belirlenir.
Tekil noktann yeri z
1
dzleminde
) ( +
=
i
T
e a z
Tekil noktada hz sfra eitlenerek 0
e a 2
i
e a
a
1 V w
i 2 i 2
2
T
=
+
(
=
+ +
) ( ) (
*

Gerekli dzenlemeler yaplarak sirklasyon iddeti iin
) sin( + =
V a 4

bulunur. Burada
|
|
\
|
+
=

f b
g
1
tan
Sirklasyonun bu deeri ile kompleks elenik hz fonksiyonu
1
2
1
2
1
z
i
V a 2
z
a
1 V z w ) sin( ) (
*
+ +
|
|
\
|
=

Daire zerindeki bir noktann z
1
dzlemindeki koordinat
1
i
1
ae z

= olup, kompleks elenik
hz ifadesinde kulanlarak gerekli dzenlemelerden sonra
[ ] ) sin( sin ) (
*

+ + =
1
i
1
V 2 e i z w
1

7-18
Bu ifadenin modl alnarak hzn iddeti
) sin( sin + + =
1 1 z
V 2 V

Joukowsky dnmnde daire zerindeki noktalar asal konumlaryla belirlendiinden
hzlarn bu noktalarda elde edilebilmesi iin z ve z
1
dzlemlerindeki ve
1
alar
arasnda iliki kurmak gereklidir.
Problemin geometrisinden:
(
(
|
|
\
|
+
+
=

f
g
a
g f
1
2 2
1
1
tan sin sin

Profil zerindeki hz
/ /
1
z 1
z
V dz dz
V
V
d d
dz dz
= =

( ) [ ]
i
1
e g i f z z + = 1 e
dz
dz
i 1
= =

dz d
V
V
1
z
/
=

Dnm fonksiyonunun trevi
2
2
z
b
1
dz
d
=

Daire zerinde z =r e
i
' olup
( / ) ( / )
2 4
d
1 2 b r Cos2 b r
dz
= +

Firar kenarndaki hz:
Kutta art gerei firar kenarnda
0
0
dz d
V
V
T
T
T
= =
/
'

Belirsizlik nedeniyle firar kenarndaki hzn bir limit ilemiyle bulunmas gerekir.
Profil zerindeki hzlar iin bulunan ifade
dz d
V
V
1
z
/
=
Burada
1
2
1
2
1 z
z
a 2 i
z
a
1 V z w V
1
) sin(
) (
*
+
+ = =

Tekil nokta iin hz yazlrsa
0
0
z
b
1
z
a 2 i
z
a
1 V
V
T
2
2
T
1
2
1
2
T
=
+
+
=
) sin(
'

Daire zerindeki herhangi bir nokta z ve z
1
kompleks koordinatlaryla temsil edilebilir. Bu
nokta tekil noktaya yaklatrlarak (z b) ve (z
1
a e
-i(+)
) iin limit alnrsa
7-19
Hospital kural uygulanarak,
2
2
1
2
1
2
1
ae z
b z
T
z
b
1
dz
d
z
a 2 i
z
a
1
dz
d
Lim V V
i
1

+
+
=
+
) sin(
) (
'

+
=
+

3
2
2
1
3
1
2
ae z
b z
FK
z
b 2
z
a 2 i
z
a 2
Lim V q
i
1
) sin(
) (

Sonu olarak
) cos(
'
+ =
a
b
V V
T

7.4- Bir Cisme Etkiyen Kuvvet ve Momentler (Blasius Formlleri)
ekildeki gibi iki-boyutlu bir cisme
zerindeki basn dalm nedeniyle
etkiyen kuvvet ve momentler srasyla

+ =
=
=
) ( ydy xdx p M
dx p F
dy p F
o
y
x

x
iy
p(x,y)
M
F
y

F
x

eklinde hesaplanabilir.
Kuvvet bileenleri kompleks bir byklk ierisinde birletirilebilir.
( ) ( ) + = = + =

dy i dx p i dx i dy p F i F F
y x

= dz p i F
Moment ifadesi ise kompleks byklklerle { }

= dz z p M Re
eklinde ifade edilebilir.
Daimi sktrlamaz potansiyel akm halinde Bernoulli denklemi gerei
2
T
2
T
V
2
1
P p Sb V
2
1
p P = = + =
olup, bu eitlik kuvvet ve moment iin yukarda bulunan integral bantlarnda
kullanlarak

+ = |
\
|
= dz V i
2
1
dz P i dz V
2
1
P i F
2
T
2
T

7-20
{ } { } { }

= |
\
|
= dz z V
2
1
dz z P dz z V
2
1
P M
2
T
2
T
Re Re Re
Kapal bir eri boyunca alnan bu integraller iin 0 zdz 0 dz = =

,
olup
= dz V i F
2
2
1
{ }

= dz z V
2
1
M
2
Re
Kompleks hz ve elenii iin, kompleks potansiyel fonksiyonu f olmak zere
i
2
i
df
w V e
df df
dz
V w w
dz dz df
w V e
dz

= =
= =
= =

yazlarak

= dz
dz
df
dz
df
i
2
1
F
)
`
dz z
dz
df
dz
df
2
1
M Re
potansiyel fonksiyonu, akm fonksiyonu olmak zere i z f + = ) (
Bir akm izgisi zerinde = = 0 d Sb
= = df d df
Bylece

= dz
dz
df
dz
df
i
2
1
F
)
`
*
*
Re dz z
dz
df
dz
df
2
1
M
Kuvvet iin bulunan bantnn elenii alnarak
\
|
=
dz
dz
df
i
2
1
F
2

Moment bants dzenlenerek
\
|
=
dz z
dz
df
2
1
M
2
0
Re

Elde edilir. Bu bantlar literatrde BLASIUS formlleri olarak bilinir.
7.5- Joukowsky profiline etkiyen kuvvet ve momentler
Joukowsky profillerinin z dzlemindeki bir daireden dnmle dzleminde elde edildii
dnlrse Blasius denklemleri bu dzlemde
|
|
\
|
=
d
d
df
i
2
1
F
2
,
|
|
\
|
=
d
d
df
2
1
M
2
0
Re
eklinde uygulanabilir. Ancak problemin zmnn aslnda daire dzleminde
gerekletirildii dnlerek bu integrallerin z dzlemine aktarlmas gerekir.
7-21
|
|
\
|
=
dz
dz
d
d
df
i
2
1
F
2
|
|
\
|
=
dz
dz
d
d
df
2
1
M
2
0
Re
Bu integrallerin hesaplanabilmesi iin btn byklklerin z deikeni cinsinden ifade
edilmesi gereklidir.
Joukowsky dnm gerei
2
2 2
z
b
1
dz
d
z
b
z = + =

, olduu
hatrlanr.
Ayrca, A A A
0 1 2
, , ,... ileride hesaplanacak kompleks katsaylar olmak zere ( / ) df d
2

fonksiyonunun
L + + + =
|
|
\
|
2
2 1
0
2
z
A
z
A
A
d
df

eklinde bir seriye ald farzedilirse Blasius formlleri
2
2 0 1
0 2
A A b A 1
F i A dz
2 z z
(
= + + +
(

)
`
+ + + + =
dz
z
A
z
A
A z A
2
1
M
2
3 2
1 0 0
L Re
eklinde dzenlenebilir. Her iki ifadede
(
+ + + + =

dz
z
D
z
D
D z D I L
2
2 1
0 1

eklinde trevlerin yer ald dikkati ekmektedir. Cauchy-Goursat integral teoreminin bir
sonucu olarak bu ifadede 1/ z 'li terim dndaki btn dier terimlerin integralleri sfr
olup integralin sonucu
1
1
2 D i dz
z
D
I = =

eklindedir (Baknz Ek). Buna gre aerodinamik kuvvet ve momentlerle ilgili integrallerin
{ }
2 0 1
A M A F Im , = =

eklinde sonulanaca grlebilir. Joukowsky profiline etkiyen kuvvet ve momenti elde
etmek iin yaplmas gereken A
1
ve A
2
katsaylarnn bulunmasndan ibarettir.
Joukowsky dnmnde profili veren daire etrafndaki akma ait kompleks potansiyel
fonksiyonu, ekildeki gibi daire merkezine ve serbest akm dorultusuna bal z
1
eksen
takmnda
7-22
a
z
2
i
z
a
z V z f
1
1
2
1 1
ln ) (
+
|
|
\
|
+ =

eklinde olup, buradaki sirklasyonun deeri Kutta art gerei ) sin( + =
V a 4
'dr.
iy
x

V

x
1

iy
1

g
f

+
i
V

Kompleks potansiyel fonksiyonunun trevi
dz
dz
z 2
i
z
a
1 V
dz
dz
dz
df
dz
df
1
1
2
1
2
1
1 (
(

+
|
|
\
|
= =

z
1
ve z dzlemlerinin ilikisinden ( )
i 1 i
1
e
dz
dz
e ig f z z

= + =
Bylece
( ) ( )
i
i 2 i 2
2
e
e ig f z 2
i
e ig f z
a
1 V
dz
df

+
(
+
=

1 2
2
i 2
i
z
ig f
1
z 2
i
z
ig f
1
z
e a U
e V

+
(

+ + =

Binom serisine alarak ( ) L +
(
+ =
2
i 2 i
z
1
ig f
2
i
e a V
z 2
i
e V
dz
df

bulunur.
Kompleks potansiyel fonksiyonunun profil dzlemindeki trevi
d
dz
dz
df
d
df
=
Burada
|
|
\
|
+ + =
|
|
\
|
=
L
2
2
1
2
2
1 1
z
b
z
b
d
dz

Gerekli dzenlemelerle, ( ) L +
(
+ + +
+ =
2
2 2
1
2 2 z
ig f
i
e a V e b V
z
i
e V
d
df
i i i

Bu trev ifadesinin karesi alnp dzenlenerek sonuta
2 i 2
0
e V A

i
1
e V
i
A

=
( )
2
2 i
2 2 2 i 2 2
2
4
ig f
e V i
a V 2 e b V 2 A

7-23
elde edilir.
Aerodinamik kuvvet ve katsaylar:
A
1
katsays kullanlarak
i
y x
e V i F i F F

= =
Elenii alnarak
i
y x
e V i F i F F = + =

elde edilir. Ancak aerodinamik kuvvetler ekilde grld gibi hz dorultusuna bal bir
eksen takmnda tanmlanrlar. Bu bakmdan son bant sz edilen (
1
,
1
) eksen
takmna aktarlrsa
( ) = + = + =
V i e iY X iL D F
i

veya bileenlere ayrlarak
D L U = =
0 ,
elde edilir.
Bu son bantlardan grld gibi

X
Y
i
V

L
D
i1
1

Bu son bantlardan grld gibi Joukowsky profiline etkiyen tama kuvveti dnm
dairesi etrafnda oluan sirklasyonun deerine bal iken, hi bir srkleme kuvveti
olumamaktadr. Potansiyel akmda srkleme kuvvetinin meydana gelmemesi
literatrde "d'Alembert paradoksu" olarak bilinir.
Sirklasyonun bilinen deeri ile tama kuvveti iin bulunan son bant birlikte
kullanlarak profilin tama katsays iin
) ( sin + =
c
a
8 C
L

bulunur
Yunuslama momenti
A
2
iin bulunan deer yunuslama momenti iin bulunan bantda kullanlarak
( ) sin cos ) ( sin g f V 2 V b 2 M
2 2
o
+ =

ve yunuslama katsays da
|
\
|
+ + = sin cos ) ( sin ) ( sin
c
g
c
f
c
a
8 2
c
b
4 C
2
2
M
o

eklinde elde edilir.
Bu ifadelerdeki "o" alt-indisi yunuslama momentinin etrafnda hesapland noktann
eksen takmnn balang noktas olduunu belirtmek zere kullanlmtr. Kanat
profilinin veter orta noktas civarna isabet eden bu nokta etrafnda llen yunuslama
momentinin pratikte pek nemi yoktur. Bu bakmdan yunuslama momenti daha ziyade
hcum kenar etrafnda veya eyrek veter noktas etrafnda llr.
7-24
Hcum kenar ve eyrek veter noktas
etrafndaki yunuslama katsaylar
srasyla
|
\
|
=
=
4
1
c
C C C
c
C C C
HK
Y M M
HK
Y M M
O 4 C
O HK
/

eklinde hesaplanabilir. Burada
cos
L Y
C C =

Y
i
C
Mo

c
C
M
HK

C
M
c/4

Kuvvet ve moment katsaylar iin yaklak ifadeler
Joukowsky dnmnde F<<1, G<<1 olup bu byklklerin kareleri ve birbirleriyle
arpmlar ihmal edilerek,
( )
4
b
c
F 1 G F F 2 1 G F 1
b
a 2 1
2 2 2 2
+ + + + = + + =
/
) (
`

4
F 1
c
a +

2
1
c
HK

( ) ( ) G F 1 G F 1 G
F 1
G
1 1
+ |
\
|
+
=

tan
ayrca , alar ok kk olup
( ) ( ) 2 2 + + sin , sin , sin , sin
yazlabilir. Bu yaklak ifadeler tama katsays iin bulunan bantda kullanlarak
C
F
G F G
L

+
+ = + + 8
1
4
2 1 2 ( ) ( )
veya ayrca F /1.3, G 2 olduu
hatrlanarak
4 77 0 1 2 C
L
+ + ) . (
elde edilir.
Tama katsaysyla ilgili nemli sonular:
- Tama katsays hcum asyla lineer olarak
deimektedir.

C
L

1
Dz levha

2

o =- 2

7-25
- Dz levhann tama erisi eimi 2 olup, kalnlk etkisiyle tama erisi eimi ok az
(2 0.77 mertebesinde) artmaktadr.
- Kamburluk etkisiyle tama katsays, btn hcum alarnda 4 mertebesinde
artmaktadr. Sfr hcum asndaki tama katsays C
Lo
=4 eklinde, sfr tama
hcum as da
o
=-2 eklinde kamburluk oranna dorudan baldr.
Yukarda yazlan yaklak byklkler bir defa da yunuslama momenti iin bulunan
bantlarda kullanlarak
( ) [ ][ ] ( ) F 1
2
4 G 4 F G 2 F 1 2 2
16
1
4 C
O
M
+ + + +
/ /
L Y
C C
( ) ( ) [ ] ( ) G F 1
2 2
1
G 2 F 1 2 F 1
2
C
HK
M

+ + + +
( ) ( ) [ ] G
2 4
1
2
1
G 2 F 1 2 F 1
2
C
4 c
M
\
|
+ + +
/

ya da yine F ve G 'nin kalnlk ve kamburluk oranlar cinsinden yaklak deerleri
kullanlarak
( )
77 0 1
2
C
O
M
. +
( )
2 77 0 1
2
C
HK
M
+ .

4 c
M
C
/

bulunur. Yunuslama momenti iin nemli sonular
- Hcum kenar etrafndaki yunuslama momenti
pozitif hcum alarnda negatif ynl (burun
aa) olup, kalnlk ve kamburluk oranlaryla
negatif ynde artmaktadr.
- eyrek veter noktas etrafndaki yunuslama
momenti hcum asndan, ve dolaysiyle
tamadan hemen hemen bamsz olup, bu

C
M
HK

C
M
c/4

C
M
HK

C
M
c/4

nokta aerodinamik merkez olarak kabul edilebilir. Bu nokta etrafndaki yunuslama
momenti simetrik profil iin sfr olup, pozitif kamburluk oranyla negatif ynde
mertebesinde artmaktadr.
7-26
rnek Sorular
Soru 1
z kompleks dzleminde
z
b
z
2
=
konform dnm fonksiyonu verilmitir.
a) Bu fonksiyonunun tekil noktalarnn imajiner eksen zerinde bulunacan gsteriniz.
b) Bu dnmn z kompleks dzleminde merkezi balang noktasnda yer alan b
yarapl bir daireye uygulanmas halinde dzleminde imajiner eksen zerinde z=-2ib ve
z=2ib noktalar arasnda yer alan bir doru paras elde edileceini gsteriniz.
c) Ayn dnmn merkezi z=-if noktasnda yer alan a=b+f yarapl (f/b<<1) bir
daireye uygulanmas halinde dzleminde nasl bir ekil elde edileceini inceleyiniz. Bu
eklin nemli geometrik zelliklerini hesaplaynz.
Soru 2
z kompleks dzleminde
b z
b
b z
2
+ =
konform dnm fonksiyonu verilmitir. Dnm fonksiyonunun tekil noktalarn
bulunuz. Bu fonksiyonunun, merkezi z=b noktasnda yer alan ve tekil noktalardan geen
b yarapl bir daireye uygulanmas halinde dzleminde bir doru paras elde
edileceini gsteriniz. Bu doru parasnn uzunluunu hesaplaynz.
Soru 3
z kompleks dzleminde ekilde grld
gibi yer alan dz levhann bir daireden
Joukowsky dnm ile nasl elde
edilebileceini gsteriniz. Dz levha
zerindeki hz dalmn daire
dzlemindeki parametreler cinsinden
hesaplaynz.

2b
2b
V

x
iy

2b
2b
V

x
iy

Soru 4
z kompleks dzleminde verilen
z
b
z
2
=
konform dnm fonksiyonunun tekil noktalarnn imajiner eksen zerinde bulunduunu
gsteriniz. Bu fonksiyonunun, merkezi reel eksen zerinde z=-g noktasnda yer alan ve
tekil noktalardan geen a yarapl bir daireye uygulanmas halinde dzleminde bir
dairesel yay paras elde edileceini gsteriniz. Bu yay parasn veter uzunluunu ve
kamburluk orann hesaplaynz
Soru 5
Ykseklii 15 m, genilii 50 m ve uzunluu 100 m olan yar elips eklinde bir hangar
tasarlanrken bu hangarn yandan 90 km/saat hznda bir rzgara maruz kalabilecei
dnlmtr. Hangarn deniz seviyesindeki standart atmosfer artlarnda yer aldn ve
etrafndaki akmn daimi, iki boyutlu, sktrlamaz ve potansiyel olduunu kabul ederek
ve ayrca hangar ierisindeki basnc durma basncna (veya serbest akm basncna) eit
alarak hangar zerindeki basn dalmn ve hangara etkiyecek bileke kuvveti
hesaplaynz.
7-27
Soru 6
Dz bir ova zerinde yer alan yar elips eklindeki bir tepeye doru V
=60 km/saat hzla

rzgar esmektedir. Tepe zerinde umakta
olan bir planrn tepenin en yksek
noktas hizasnda, ekilde belirtilen A
noktasnda maruz kalaca rzgar hzn
hesaplaynz. (Akm iki-boyutlu, potansiyel
kabul ederek Joukowsky dnmnden
yararlannz.)

h=50 m
l=4h
V= 60 km/saat
h/2
A

Soru 7
kompleks dzleminde ekilde grld gibi sadan
sola doru akmakta olan nifom paralel akm
ierisinde yer alan simetrik Joukowsky profilinin
yaklak koordinatlarn ve hz dalmn, bu profili
dnmle veren daire dzlemindeki parametreler
cinsinden elde ediniz.

V

i

Soru 8
z kompleks dzleminde verilen
z
b
z
2
=
konform dnm fonksiyonunun tekil noktalarn bulunuz. Bu fonksiyonunun, merkezi
f i z = noktasnda yer alan ve tekil noktalardan birinin zerinden geip dierini iine
alan a yarapl bir daireye uygulanmas halinde dzleminde bir kanat profili ekli elde
edileceini gsteriniz. Bu profilin kalnlk ve kamburluk oranlar ile firar kenar asn
inceleyiniz.
Soru 9
ekilde grld gibi z kompleks dzleminin reel ekseni dorultusunda soldan saa
doru
akmakta olan niform paralel akm ierisinde
merkezi balang noktasnda olmak zere yer
alan a yarapl daire etrafndaki potansiyel
akmda sirklasyon mevcuttur. sirklasyon
miktar, daire zerinde belirtilen D noktas durma
noktas olacak biimde ayarlanmtr.

V

D
D
x
iy
a

a) Akmn kompleks potansiyel ve kompleks elenik hz fonksiyonlarn yaznz.
sirklasyonunu D noktasnn
D
asal konumu cinsinden hesaplaynz.
b) Bir cisme etkiyen aerodinamik kuvvet iin Blasius formul
\
|
=
dz
dz
df
i
2
1
F
2

eklinde verildiine gre bu daireye etkiyen tama ve srkleme kuvvetlerini ve
katsaylarn hesaplaynz.
Soru 10
kompleks dzlemininde yer alan bir Joukowsky profili etrafndaki sktrlamaz
potansiyel akmda kompleks potansiyel fonksiyonu
7-28
L + + + =
|
|
\
|
2
2 1
0
2
z
A
z
A
A
d
df

eklinde seriye alarak, bu kanat profiline etkiyen kuvvet ve moment
{ }
2 0 1
A M A iY X F Im , = = =

eklinde hesaplanabilir. Burada z Joukowsky profilini veren dairenin yer ald dzlemi; X
ve Y profile srayla veter dorusunda ve buna dik dorultuda etkiyen aerodinamik kuvvet
bileenlerini, havann younluunu belirtmektedir. Serideki katsaylar kompleks saylar
olup
i
1
e V
i
A

=
( )
2
2 i
2 2 2 i 2 2
2
4
ig f
e V i
a V 2 e b V 2 A

eklinde hesaplanabilir. Burada
) sin( + =
V a 4
profil etrafndaki sirklasyon olup, a dairenin yarapn, f ve g daire merkezinin z
dzlemindeki konumunu belirten parametrelerdir. Ayrca b Joukowsky dnm
parametresi hcum as ve 'da profil kamburluunu belirleyen bir parametredir. Buna
gre:
f ve g parametrelerinin b yannda ok kk kaldn ve ayrca hcum asnn da
yeterince kk olduunu kabul ederek bir Joukowsky profiline etkiyen tama srkleme
ve eyrek veter noktasna gre yunuslama momenti katsaylar iin birer yaklak ifadeyi
profin kalnlk ve kamburluk oranlar cinsinden elde ediniz. Kalnlk ve kamburluk
oranlaryla hcum asnn bu katsaylar zerindeki etkilerini birer ekil zerinde gsterek
yorumlaynz.
Soru 11
Bir Joukowsky profiline etkiyen tama kuvveti iin sirklasyonuna bal
=
V L
eklinde bir bant bulmak mmkndr.
a) Kutta artn kullanarak sirklasyonun deerini hcum as, kamburluk as ve
Joukowsky profilini dnmle veren dairenin a yarap cinsinden bulunuz.
b) Tama katsayn bulunuz. Bu banty, yaklamlar yaparak basitletiriniz ve hcum
as ile profilin kalnlk ve kamburluk oranlar cinsinden yaklak olarak ifade ediniz.
c) Tama iin bulduunuz yaklak ifadeyi yorumlaynz.
7-29
EK 7.1
CAUCHY INTEGRALI
Cauchy-Gaursat teoremi :
z dzleminde bir f z ( ) fonksiyonu kapal bir C erisinin zerinde ve iindeki blgede
(ekil-1a) analitikse bu fonksiyonun C erisi boyunca izgisel integralinin deeri sfra
eittir.
0 dz z f
C
=
) (
Buradaki integralin yn, integral srasnda blge daima sada kalacak ekilde seilmitir.
Basit ve ok bal blgeler :
Ierisindeki herhangi iki noktay birletiren btn eriler srekli deformasyonla blge
dna tamadan stste getirilebilen blgeye "basit bal blge" ad verilir (ekil-1b).
Bal blge ierisinde bir veya daha fazla delik (fonksiyonun analitik olmad nokta)
varsa bu blgeye"ok bal blge" ad verilir ve ballk derecesi delik saysnn bir fazlas
olarak alnr (ekil-1c,d).
Bir f z ( ) fonksiyonunun bir blge ierisinde analitik olmad noktalar sonsuz kk
yarapl dairelerle evrilerek blgeden izole edilebilir. Bu ekilde meydana gelen ok
bal blge ise delikler kesim yoluyla blge snrlarna birletirilerek basit bal hale
dntrlebilir (ekil-1e,f)

x
iy
C
a) Analitiklik blgesi

x
iy
C
b) Basit bal blge
A
B

x
iy
C
c) ifte bal blge
A
B

x
iy
C
d) ok bal blge

x
iy
C
e) Tekil noktann
izolasyonu ve
kesim ilemi

x
iy
C
f) ok bal blgenin
kesimle basit bal
hale getirilmesi

ekil-1: Analitiklik blgesi, basit ve ok bal blgeler, izolasyon ve kesim ilemleri
7-30
Kompleks serinin integralinin hesaplanmas
Bir C kapal erisi boyunca hesaplanmak istenen saat ibreleri ynndeki
(
+ + + + =
C
2
1
0 1
dz
z
D
z
D
D z D I L
izgisel integrali daha genel bir ifadeyle
=
=
1 n
C
n
n
dz
z
D
I
eklinde yazlabilir. Bu ifadelerdeki D
n
katsaylar reel veya kompleks birer sabit olup
integral dna kartlabilir. f(z) =1/z
n
fonksiyonu ise btn n deerleri iin z =0
noktasnda tekillik gstermektedir. Bu tekil nokta yarapl bir C
0
dairesiyle izole
edilerek ve bu daire de kesim yoluyla C erisine birletirilerek C erisi ierisindeki blge
basit bal hale dntrlebilir (ekil-2). f(z) =1/z
n
Fonksiyonu bu blgenin tamamnda
ve snrlar zerinde analitik olup, blge snrlar boyunca alnacak izgisel integral iin
Cauchy-Gaursat teoremi gerei
0
z
dz
0
C C
n
=
+ + +

x
iy
C

C0

ekil-2: Integral iin blgenin basit bal hale getirilmesi
yazlabilir. Burada ve ' kesim izgilerini belirtmekte olup bu izgiler boyunca alnan
integraller birbirine zt ynl olduklarndan birbirlerini yokederler. Bylece yukardaki
integral

=
0
C
n
C
n
z
dz
z
dz

ekline gelir. Dier taraftan C
0
dairesi zerindeki noktalar z =e
i
eklinde gsterilir ve
bu ifadenin dz =i e
i
d eklindeki trevi de kullanlrsa yukardaki integral
( )
( )
( )
[ ]
( )
( ) ( )
[ ]
0 2 n 1 i n 1 i
n 1
2
n 1 i
n 1 2
0
n 1 i n 1
C
n i n
i
C
n
e e e
n 1
e
n 1 i
i
d e i
e
d e i
z
dz
0
0
0
0
= = =

7-31
eklinde yazlabilir. Bu integralin deerinin n1 iin sfr olaca ve sadece n=1 iin bir
belirsizlik gsterecei aktr. Buna gre n=1 hali iin integral yeniden incelenirse
i 2 d i
e
d e i
z
dz
2 2
i
i
C
0
0
0
0 0

= = =

+ +

elde edilir. Buna gre balangta ele alnan serinin integralinde sadece 1/z terimi
sfrdan farkl sonu vermekte olup bu integralin deeri
1
C
2
1
0 1
iD 2 dz
z
D
z
D
D z D I =
(
+ + + + =

L

olmaktadr.
7-32
EK 7.2
KARMAN-TREFFTZ PROFLLER
Karman-Trefftz dnm :
Blm 7.1 'de konform dnmle ilgili bir rnek incelemede
( )
m
0 0
z z =
tipindeki bir fonksiyonun z dzleminin z
0
noktasnda kesien iki eriyi, aralarndaki a
dzleminde m kat artacak tarzda dntrecei gsterilmiti. Bu dnm daha da
genelletirilerek
( )
m
0 0 0
z z z F = ) (
eklinde yazld taktirde bu fonksiyonun z dzlemindeki herhangi bir ekli F(z
0
)
arpannn modl kadar byttn (ve/veya klttn) ve argman kadar da
dndrdn, fakat z
0
noktasnn yakn civarnda dnm zerinde (z - z
0
)
m
arpannn
hakim olduunu gstermek mmkndr. Yani z
0
noktasnda kesien iki eri arasndaki
a
0
noktasnda m kat daha byk bir a haline dnr.
Dier taraftan genel olarak
z b z
2
/ + =
eklinde verilen Joukowsky dnmnn de z = b noktalarnda birer tekillik gsterdii
ve dnm dairesinin bu noktalarn herhangi birinden gemesi halinde dzleminde bu
noktann karl olan noktada bir keskin kenar elde edilecei daha nceki incelemelerde
belirtilmiti. Aslnda Joukowsky dnmnn de yukarda belirtilen tipten dnm
olduunu gstermek mmkndr. Bu amala Joukowsky dnm birer defa
( )
2
b z
2
1
b 2 = ve ( )
2
b z
2
1
b 2 + = +
ekillerinde yazlr ve bu iki ifade birbiriyle oranlanrsa dnm
2
b z
b z
b 2
b 2
|
\
|
+
=
+
(Ek7.2-1)
ekline getirilebilir. Bu son ifade z b = noktas ve bunun dnm sonucu karl olan
= 2b noktasnn yakn civarnda yaklak olarak
( )
2
2
b 4
b z
b 4
b 2

veya ( )
2
b z
b
1
b 2
ekline getirilebilir. Benzeri ekilde z b = ve = 2b noktalarnn yakn civarnda da
( )
2
b z
b
1
b 2 + +
yazlabilir. Bu iki ifade z b = ve z b = noktalarnda kesien iki erinin arasndaki ann
Joukowsky dnm sonucu iki katna kartldn gstermektedir. Nitekim, bu
7-33
noktalarn herhangi birinden geen bir daire yay ikiye katlanarak keskin bir firar kenarn
meydana getirmektedir.
Tekil noktadan geen daire yay iin olan ann dzleminde 2 olmasnn
sorumlusunun (z z
0
)
2
teriminin ss olduu ve bu ssn 2 yerine m gibi bir byklk
olmas halinde profil kenarndaki d ann m kadar olacan sylemek mmkndr.
Buna gre, Joukowsky dnmnn (Ek7.2-1) ile verilen ekli, ss deitirilerek daha
genel bir halde
m
b z
b z
mb
mb
|
\
|
+
=
+
(Ek7.2-2)
eklinde yazlabilir. Bylece m says iin uygun deerler seilerek firar kenar ok keskin
olmayan profiller elde edilebilir. Yukardaki dnme Karman-Trefftz dnm ad
verilir. Bu dnm ile daireden elde edilen profiller de Karman-Trefftz profilleri olarak
adlandrlmaktadrlar.
Karman-Trefftz dnmndeki m parametresi daha genel bir ifadeyle
/ = 2 m (Ek7.2-3)
eklinde yazld taktirde, bu ifadedeki profilin firar kenarndaki i ay belirtir (ekil
Ek7.2-1).

x
iy
b
i
2b
Daire
Profil
m

ekil Ek7.2-1 : Karman-Trefftz profilinin firar kenar i as
Karman-Trefftz profilinin koordinatlar ve hz dalm:
(Ek7.2-2) ile verilen Karman-Trefftz dnmn daha kolay inceleyebilmek iin
m m
m m
b z b z
b z b z
mb
) ( ) (
) ( ) (
+
+ +
= (Ek7.2-4)
eklinde dzenlemek daha uygun olur. Bu ifadenin trevi de
[ ]
2
m m
1 m 2 2
2 2
b z b z
b z
b m 4
dz
d
) ( ) (
) (
+
(Ek7.2-5)
eklinde hesaplanabilir. Bu trev ifadesi sfra eitlenerek Karman-Trefftz dnmnn
tekil noktalarnn da Joukowsky dnmndeki gibi z = b noktalar olduu grlr.
7-34
Buna gre dntrlecek daire z = b noktalarnn birinden geecektir. Dnmn
pratikteki uygulan tarz Joukowsky profili iin yaplandan farkl deildir :
- z Dzleminde daire zerindeki noktalar z =r e
i
eklinde tanmlanr. iin istenen
deerler seilerek (rnein, 0 - 2 aralnda eit aralklaryla alnabilir) r 'nin deerleri
daha nce (7Ek3b) ifadesiyle verildii gibi
( )
2
F G F 2 1 F G
b
r
cos sin cos sin + + + =
eklinde hesaplanr.
- Daire zerindeki bu noktalara karlk gelen profil noktalarnn koordinatlar Karman-
Trefftz dnm iin verilen (Ek7.2-4) ifadesi reel ve imajiner ksmlarna ayrlarak
hesaplanr. Bu amala (Ek7.2-4) ifadesinde
2 1
i
2 2
i
1 1
e R z b z e R z b z

= = = = + ,
deiken dnmleri kullanlarak reel ve imajiner ksmlar srasyla
) ( cos
1 2
m m 2
m 2
m t 2 t 1
t 1
m
b
= (Ek7.2-6a)
) ( cos
) ( sin
1 2
m m 2
1 2
m
m t 2 t 1
m t 2
m
b

+
= (Ek7.2-6b)
eklinde elde edilir. Burada
1
2
R
R
t = (Ek7.2-6c)
cos |
\
|
+ |
\
|
+ =
b
r
2
b
r
1
b
R
2
1
(Ek7.2-6d)
cos |
\
|
|
\
|
+ =
b
r
2
b
r
1
b
R
2
2
(Ek7.2-6e)
(
=

r b b r
2
1
1 2
/ /
sin
tan

(Ek7.2-6f)
dir. Karman-Trefftz profilinin veter uzunluu
( )
( )
m m
m
0
F F 1
F 1
mb 2 c c
+
+
= + =
= =

o
(Ek7.2-7)
eklinde bulunabilir. Kalnlk ve kamburluk oranlar ise
[ ] [ ] { }
c
Max
2 2
) ( ) ( ) ( ) (
+
= (Ek7.2-8a)
7-35
[ ] { }
c
2 / ) ( ) ( max

= (Ek7.2-8a)
ifadeleri yardmyla hesaplanabilir. Yaplan incelemeler Karman-Trefftz profillerinin
kalnlk oranlarnn daha ziyade F parametresiyle, kamburluk orannn da daha ziyade G
parametresiyle ilgili olduunu gstermektedir. m dnm parametresi ise firar kenar i
asn etkiledii gibi maksimum kalnlk noktasnn veter boyunca bulunduu yeri de
etkilemektedir. Bu parametreler arasnda ayrca ikinci mertebeden etkileimler de sz
konusudur. Istenilen kalnlk ve kamburluk oranlarna sahip ve maksimum kalnlk
noktas konumu veter byunca istenilen noktada yer alan (veya firar kenar i as
istenilen miktarda olan) bir Karman-Trefftz profili elde etmek iin F, G ve m
parametrelerinin almalar gereken deerleri iteratif olarak hesaplamak mmkndr[1,2]
Karman-Trefftz profilinin hz dalm da
dz
d
U U
z
= (Ek7.2-9a)
bants yardmyla bulunur. Burada U
z
daire dzlemindeki hzn iddeti olup, deeri
) ( sin sin + + =
1 z
2 U (Ek7.2-9b)
dir.
1
ve alar daire dzlemindeki geometri yardmyla
( )

)
\
|
+
+ +
+
=

F
G
G F 1
G F
1
2 2
2 2
1
1
tan sin sin (Ek7.2-9c)
|
\
|
+
=

F 1
G
1
tan (Ek7.2-9d)
eklinde tanmlanmaktadr. Ayrca dnmn trevinin mutlak deeri de
) ( cos /
1 2
m m 2
m
2
1
m t 2 t 1
t
b R
m 2
dz
d

+
|
|
\
|
= (Ek7.2-9e)
eklinde bulunur. Btn bu bantlarn m=2 halinde Joukowsky profili vereceini grmek
mmkndr.
Karman-Trefftz profiline etkiyen kuvvet ve momentler:
Karman-Trefftz profiline etkiyen kuvvet ve momentlerle ilgili hesap yntemi daha nce
Joukowsky profili iin uygulanandan pek farkl deildir. Aradaki tek fark dnm
foksiyonlarnn farkllndan kaynaklanmaktadr. ayet Karman-Trefftz dnm
)
`
+ =
3
2 2
z
1
O
z
b
3
1 m
z
eklinde seriye alarak daha nce Joukowsky profilleri iin yaplan incelemeler
tekrarlanrsa Joukowsky profilleri iin verilen A
i
katsaylarnn karl olarak Karman-
Trefftz profilleri iin
i 2 2
0
e V A

=
7-36
i
1
e V
i
A

=
( ) ( )
2
2 i
2 2 2 i 2 2 2
2
4
ig f
e V i
a V 2 e b V 1 m
3
2
A

elde edilir. Bu katsaylar Joukowsky profillerinde olduu gibi aerodinamik kuvvetler ve
yunuslama momenti iin verilen genel bantlarda kullanlarak kuvvetler iin
) ( sin , + = =
2
V a 4 L 0 D (Ek7.2-10)
ve eksen takmnn balang noktas etrafnda (yaklak veter orta noktas) yunuslama
momenti iin de
( ) ( ) sin cos ) ( sin sin g f V a 4 2 V b 1 m
3
2
M
2 2 2 2
o
+ + =

(Ek7.2-11)
elde edilir. Kuvvet ve moment katsaylar
) ( sin , + = =
c
a
8 C 0 C
L D
(Ek7.2-12)
( ) |
\
|
+ + = sin cos ) ( sin sin
c
g
c
f
c
a
8 2
c
b
1 m
3
4
C
2
2
2
M
o
(Ek7.2-13)
olarak elde edilebilir. Hcum kenar ve eyrek veter noktas etrafndaki yunuslama
katsaylar Joukowsky profilleri iin yaplanlara benzer ekilde hesaplanabilir.
Uygulamalar
Karman Trefftz (ve zel olarak m=2 halinde Joukowsky) profillerinin koordinat ve hz
dalmlar ile tama ve yunuslama katsaylarnn hesaplanmasna ynelik birer rnek alt
program vBasic dili iin hazrlanm olup Tablo Ek7.2-1 de verilmitir. Okuyucunun bu
program kullanmak iin gerekli girdileri salayan ve alt programdan gelen bilgilerin
ktlarn kaydeden bir ana program yazmas yeterlidir. Bu program FORTRAN veya
baka bir dile aktarmak kolaylkla mmkndr.
Alt programlarn girdileri F, G ve m parametrelerinin, istenilen kalnlk ve kamburluk
oranlaryla maksimum kalnlk noktas konumlarna sahip olacak Karman-Trefftz (veya
Joukowsy) profili iin gerekli deerleri olup baz rnek profiller iin bu deerler Tablo
Ek7.2-2 'de sunulmutur.
Bir rnek olarak kalnlk oran %12, kamburluk oran %3 ve maksimum kalnlk noktas
konumu %35 olan bir Karman-Trefftz profili iin elde edilen sonular Tablo Ek7.2-3 ve
ekil Ek7.2-2 'de grlmektedir.
Kaynaklar
[1] M.A.Ykselen, M.Z. Erim, "A general iterative method to design Karman-Trefftz and
Joukowsky airfoils", Int.J. for Numerical Methods in Engineering, Vol.20, s.1349-1368,
1984.
[2] M.A.Ykselen, "Karman-Trefftz ve Joukowsky profillerinin karakteristikleri", I.T..
Dergisi, Cilt:47 Say:4, 1989.
7-37
Tablo Ek7.2-1 : Karman-Trefftz profilleri iin rnek alt-program (vBasic)
Sub KATJO(N1, F, G, m, Chord, AlfaD, x, y, Cu)

ReDim x(N1), y(N1), Cu(N1)

' Parametrelerin hesab

N = N1 - 1
b = Chord / (2 * m) * (1 - (F / (1 + F)) ^ m)
mb = m * b
Cbb = Chord / b
XLE = m * b - Chord
BetaR = Atn(G / (1 + F))
A2 = (1 + F) * (1 + F) + G * G
A = Sqr(A2)
A1 = Sqr((F * F + G * G) / A2)
If F > 0 Then AMU = Atn(G / F)

AlfaR = AlfaD * pi / 180

' Sirkulasyon, tasima ve yunuslama katsayilarinin hesabi

GAMMA = 4 * pi * A * b * Sin(AlfaR + BetaR)
CL = 2 * GAMMA / Chord
CY = CL * Cos(AlfaR)
C1 = 4 * (m * m - 1) / 3 / Cbb ^ 2 * pi * Sin(2 * AlfaR)
C2 = F * Cos(AlfaR) - G * Sin(AlfaR)
C2 = 8 * pi * A / (Cbb * Cbb) * C2 * Sin(AlfaR + BetaR)
CMO = C1 + C2
CMhk = CMO - CY * (Abs(XLE) / Chord)
CMc4 = CMO - CY * (Abs(XLE) / Chord - 0.25)
Alfa0 = -BetaR * 180 / pi

Text_CL = Round(CL, 3)
Text_CMc4 = Round(CMc4, 3)
Text_Alfa0 = Round(Alfa0, 2)

' profil koordinatlari

NN = N / 2 + 1: If F = 0 Then NN = N / 2
dTeta = 2 * pi / N

For i = 2 To NN
TETA = -(i - 1) * dTeta
For K = 1 To 2
SinT = Sin(TETA)
CosT = Cos(TETA)
ARG = -F * CosT + G * SinT
R = ARG + Sqr(1 + 2 * F + ARG * ARG)
R1 = Sqr(1 + R * R + 2 * R * CosT)
R2 = Sqr(1 + R * R - 2 * R * CosT)
T = R2 / R1
If R < 1 Then
DFI = Atn(2 * SinT / (R - 1 / R)) - pi
ElseIf R = 1 Then
DFI = pi / 2
Else
DFI = Atn(2 * SinT / (R - 1 / R))
End If
DENOM = 1 + T ^ (2 * m) - 2 * T ^ m * Cos(m * DFI)
XX = mb * (1 - T ^ (2 * m)) / DENOM
YY = mb * 2 * T ^ m * Sin(m * DFI) / DENOM

7-38
' Profil zerindeki hz dalm

SinDlt = A1 * Sin(TETA + AMU)
TanDlt = SinDlt / Sqr(1 - SinDlt ^ 2)
Dlt = Atn(TanDlt)
Teta1 = TETA - AlfaR - Dlt
DET = (2 * m / R1) ^ 2 * T ^ (m - 1) / DENOM
u = 2 * (Sin(Teta1) + Sin(AlfaR + BetaR)) / DET
ii = i
If K = 2 Then ii = N - i + 2
x(ii) = XX - XLE
y(ii) = YY
Cu(ii) = u * u

TETA = -TETA
Next K
Next i
x(1) = Chord: x(N1) = x(1)
y(1) = 0: y(N1) = y(1)
Cu(1) = 0
If m = 2 Then Cu(1) = (Cos(AlfaR + BetaR)) ^ 2 / A2
Cu(N1) = Cu(1)

End Sub

Tablo Ek7.2-2: Joukowsky ve Karman-Trefftz profilleri iin F,G ve m parametrelerinin deerleri

Karman-Trefftz profilleri
(x
/c = 0.40)
Joukowsky profilleri
F G m F G m
0.05 0.01703 0.00000 1.95941 0.04005 0.00000 2
0.00 0.10 0.03462 0.00000 1.91808 0.08354 0.00000 2
0.15 0.05279 0.00000 1.87614 0.13104 0.00000 2
0.20 0.07160 0.00000 1.83365 0.18327 0.00000 2
0.05 0.01688 0.10359 1.95968 0.03989 0.10401 2
0.05 0.10 0.03428 0.10700 1.91861 0.08320 0.10832 2
0.15 0.05222 0.11025 1.87685 0.13048 0.11304 2
0.20 0.07141 0.11337 1.83535 0.18245 0.11824 2
0.05 0.01655 0.20710 1.96066 0.03944 0.20788 2
0.10 0.10 0.03397 0.21390 1.92107 0.08221 0.21644 2
0.15 0.05135 0.22033 1.88001 0.12885 0.22575 2
0.20 0.07099 0.22661 1.84047 0.18005 0.23598 2
0.05 0.01647 0.31051 1.96280 0.03872 0.31161 2
0.15 0.10 0.03345 0.32057 1.92483 0.08065 0.32420 2
0.15 0.05105 0.33020 1.88629 0.12629 0.33788 2
0.20 0.06885 0.33935 1.84659 0.17627 0.35284 2
_______________________________________________________________________________________
____
Aerodinamik ders notlar M. Adil Ykselen
7-39

Tablo Ek7.2-3: rnek uygulama
KARMAN-TREFFTZ Profili
=0.12 =0.03 x/c=0.35
Hcum as = 5

I X/C Y/C Cu=1-
Cp

1 1.00000 0.00000 0.00000
2 0.97232 -0.00022 0.71459
3 0.89785 -0.00244 0.75496
4 0.78699 -0.00790 0.78273
5 0.65104 -0.01617 0.80717
6 0.50203 -0.02536 0.82416
7 0.35250 -0.03263 0.82147
8 0.21524 -0.03505 0.77441
9 0.10302 -0.03049 0.62792
10 0.02782 -0.01843 0.23587
11 0.00000 0.00000 2.19403
12 0.02511 0.02467 2.61693
13 0.09825 0.05228 2.27503
14 0.21033 0.07530 2.13729
15 0.34953 0.08732 1.99706
16 0.50203 0.08536 1.81357
17 0.65344 0.07058 1.59121
18 0.79011 0.04787 1.34976
19 0.90004 0.02419 1.10877
20 0.97303 0.00657 0.87302
21 1.00000 0.00000 0.00000

Cl = 1.02233
Cm(O) = 0.14656
Cm(HK) = -0.36473
Cm(C/4) = -0.11012

X / C
Cu = 1 - Cp
Karman Trefftz profili
= 0.12
= 0.03
= 0.35 X

= 5

ekil Ek7.2-2 : Karman-Trefftz profilinin basn
dalm

Konform Dönüşümleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Konform Dönüşümleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Konform dnm, Joukowsky profilleri

UCK351 Aerodinamik Ders notlar M. Adil Ykselen

hzndaki uniform-paralel potansiyel akm iin kompleks potansiyel

cos ) cos ( sin

=60 km/saat hzla

You might also like