UDK 630*22

Nau~ni rad

STAE BUKOVIH UMA U SRBIJI

MEDAREVI MILAN
BANKOVI STANIA
PANTI DAMJAN

Izvod: Dominantno rasprostraee bukovih uma istie probleme gazdovaa

ovim umama u Srbiji u prvi plan.
ume bukve u Sredioj Srbiji u dravnom vlasnitvu pokrivaju 370 974 ha
(47,11%) ukupno obrasle povrine.
ume bukve su optereene niom proizvodnou i stabilnou od mogue
potrebne. Proizvodni potencijal stanita u izdanakim umama se koristi sa 65%
po zapremini i 85% po zapreminskom prirastu, a u devastiranim umama sa oko
20% u odnosu na kategoriju visokih uma.
Polazei od principa funkcionalne trajnosti i potrebe racionalnog koriea
ukupnih potencijala uma bukve prostorno je definisano 35 namenskih celina sa
isto toliko prioritetnih posebnih cieva gazdovaa.
Kune rei: bukva, stae umskog fonda, problemi gazdovaa.
STATE OF BEECH FORESTS IN SERBIA
Abstract: The dominant distribution of beech forests places the issues of beech forest management in Serbia in the first plan. State-owned beech forests in Central Serbia cover 370 974
ha (47.11%) of the total forest area.
Beech forests are characterised by a lower productivity and stability than the potential necessary productivity.
Site productivity in coppice forests is used 65% by volume and 85% by volume increment,
and in the devastated forests by about 20% compared to category of high forests.
Starting from the principle of functional sustainability and the need of rational utilisation of
the total beech forest potential, 35 entities were spatially defined, with the same number of the
priority special objectives of forest management.
Key words: beech, state of growing stock, management problems

1. UVOD
Ukupna povrina uma u Srbiji iznosi 2.412.940 ha (27,3%) od ega na
Kosovu i Metohiji 429.121 ha, Vojvodini 146.402 ha i sredioj Srbiji
1.837.417 ha (Medarevi, M. 1993.).
Struktura uma u dravnom vlasnitvu je sledea: visoke raznodobne ume 38,9%, visoke jednodobne ume 11,3%, izdanake ume 36,6%, ikare 5,7%, ibaci 4,3% i lisnike ume 0,1%.
Dr Milan Medarevi, red. prof.; dr Stania Bankovi, red. prof.; dr Damjan
Panti, asistent; umarski fakultet Univerziteta u Beogradu
JANUAR-JUN, 2003.

Tabela 1. Stae uma po vlasnitvu

Table 1. State of forests by ownership
Vlasnitvo (%)
Kosovo i Metohija

Dravno
62,1

Privatno
37,9

Vojvodina
Sredia Srbija
Republika Srbija

96,4
44,0
50,2

3,6
56,0
49,9

U umskom fondu dominira bukva (60% po zapremini) i ona ima iroku amplitudu vertikalnog rasprostraea 100 1700 m.n.v., java se u
velikom broju tipova uma, u razliitim strukturnim oblicima, u istim i meovitim sastojinama, razliitog porekla na razliitim stanitima. Neznatan deo inventara bukovih uma je praumskog karaktera.
U ukupnoj povrini uma u sredioj Srbiji bukove ume uestvuju
sa 47,11%, pritom u visokim umama sa 56,72%, izdanakim sa 44,33%, ikarama 8,23%.
U ukupnoj povrini uma Vojvodine uee bukovih uma je neznatno i iznosi 1,29%, pritom u visokim umama 0,67%, u izdanakom 3,39% i
ikarama 1,85%.

2. METOD RADA
Ovaj rad je nastao u okviru pokuaja stvaraa baze podataka o umama Srbije, a u okviru istoimenog informacionog sistema.
Osnovne informacije dobijene iz lokalnih baza podataka za umska
podruja i ostale celine privredne podele prostora, kao i na osnovu sopstvenoh merea su na odgovarajui (statistiki) nain sortirane, analizirane i oceivane.
Bazni materijal nije obuhvatio umska podruja Kosova i Metohije.

3. STAE BUKOVIH UMA*

Ukupna povrina bukovih uma u sredioj Srbiji i Vojvodini iznosi 372.599,51 ha od ega JP ''Srbijaume'' gazduje sa 340.027,89 ha, JP
Vojvodina ume sa 84,92 ha i JP nacionalni parkovi sa 26.528,63 ha (tabela 2).
Raspoloivi podaci u prethodnoj tabeli jasno ukazuju na to da osnov
umskog fonda po pojedinim umskim podrujima (izuzev Posavsko-podunavskog) ine ume bukve.
Pritom se moe konstatovati da su prosene vrednosti osnovnih proizvodnih pokazatea znatne: prosena zapremina se kree od (77) 162 m3/ha
* Stae bukovih uma bie prikazano i analizirano samo za srediu Srbiju
sa osvrtom i na Vojvodinu, za ume u dravnom vlasnitvu.
6

[UMARSTVO

1-2

do 308 m3/ha, a prosean prirast od 2,45 m3/ha do 6,67 m3/ha. Procenat prirasta se kree od 1,63% do 2,94% (3,20%).
Tabela 2. Osnovni pokazatei o stau bukovih uma po pojedinim
umskim podrujima
Table 2. Main indicators of beech forest state per forest regions
R
b

Podruje
Bukva

Iv

ha

m3

Junomorav.
Jablaniko
Niavsko
Moravsko
Topliko
Timoko
Severnokuaj.
Junokuajsko

37353.57
23753.95
15776.18
17707.58
16319.07
33166.20
39305.99
24191.99

10.03
6.38
4.23
4.75
4.38
8.90
10.55
6.49

7528076.7
5236474.1
2861799.8
4018743.8
3768784.6
5246976.6
9193308.2
5191853.6

9.32
6.48
3.54
4.98
4.67
6.50
11.38
6.43

202
220
181
227
231
158
234
215

146158.90
122961.80
46526.30
89440.10
88806.56
107712.60
172400.00
104773.60

8.62
7.25
2.74
5.28
5.24
6.35
10.17
6.18

3.91
5.18
2.95
5.05
5.44
3.25
4.39
4.33

1.94
2.35
1.63
2.23
2.36
2.05
1.88
2.02

9 Rasinsko
10 Doeibarsko
11 Goreibarsko

31657.88
12477.66
16388.19

8.50
3.35
4.40

7689768.6
2977497.6
2540491.3

9.52
3.69
3.15

243
239
155

144256.50
58176.09
55308.60

8.51
3.43
3.26

4.56
4.66
3.37

1.88
1.95
2.18

12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23

9968.17
20498.62
6818.76
14396.72
19600.87
646.49
84.92
2665.57
1540.61
20412.45
1910.00
1472.26

2.68
5.50
1.83
3.86
5.26
0.17
0.02
0.72
0.41
5.48
0.51
0.40

2045344.7
5236970.9
1345879.1
2331684.5
4438499.4
154257.0
6503.0
379004.0
474931.0
6016043.0
533972.7
310208.3

2.53
6.48
1.67
2.89
5.50
0.19
0.01
0.47
0.59
7.45
0.66
0.38

205
255
197
162
226
239
77
142
308
295
280
211

56429.56
115162.10
37818.07
53825.30
130663.40
3947.00
207.80
7327.00
9665.00
104386.00
9798.84
5844.28

3.33
6.79
2.23
3.18
7.71
0.23
0.01
0.43
0.57
6.16
0.58
0.34

5.66
5.62
5.55
3.74
6.67
6.11
2.45
2.75
6.27
5.11
5.13
3.97

2.76
2.20
2.81
2.31
2.94
2.56
3.20
1.93
2.04
1.74
1.84
1.88

274
217

23660.00 1.40
1695255.40 100.00

5.27
4.55

1.92
2.10

1
2
3
4
5
6
7
8

umadijsko
Golijsko
Tarsko-Zlatib.
Limsko
Podr.-Kolubar.
Posav.-Podun.
Banatsko
N.P."Tara"
N.P."Fr.Gora"
N.P."erdap"
N.P."Kopaonik"
umarski fak.

24 JKP"B. Izvor"
Ukupno

m3/ha

m3

4485.81
1.20 1230590.0 1.52
372599.51 100.00 80757662.5 100.00

m3/ha Pi %

3.1 Stae uma po poreklu i ouvanosti

Stae prirodnih uma, po poreklu, prikazuje se u osnovi u okviru
dve osnovne kategorije: visokih i izdanakih uma. U ukupnom umskom
fondu bukve (u dravnom vlasnitvu) dominiraju sastojine visokog generativnog porekla, kojih ima 258.204,80 ha (69,3%), izdanake ume takoe prekrivaju znaajnu povrinu od 110.055,61 ha ili 29,8% (tabela 3).
U ukupnom umskom fondu znatno je uee kategorije devastiranih uma: visoke devastirane ume prekrivaju 12.060,10 ha (3,24%), a izdanake
devastirane ume 12.879,63 ha (3,45%).
Prosene vrednosti osnovnih proizvodnih pokazatea u pojedinim
umskim podrujima ukazuju na visok proizvodni potencijal stanita
JANUAR-JUN, 2003.

koja prekrivaju bukove ume. Prosena zapremina u umama visokog porekla kree se od 197 m3/ha do 333 m3/ha, a prosean zapreminski prirast
od 3,89 m3/ha do 6,43 m3/ha.
Prosena vrednost zapremine u izdanakim umama pojedinih podruja kree se od 87 do 233 m3/ha (304 m3/ha), a prosean prirast od 1,59
m3/ha do 6,55 m3/ha. U odnosu na sastojine visokog porekla proizvodni potencijal stanita u izdanakim umama se koristi sa oko 65% po zapremini i 85% po tekuem zapreminskom prirastu.
U kategoriji visokih devastiranih uma prosena zapremina kree
se od 49 do 189 m3/ha, prosean tekui zapreminski prirast od 0,63 do 4,25
m3/ha, odnosno proizvodni potencijal se koristi oko 34% po zapremini i
30% u odnosu na tekui zapreminski prirast visokih uma.
Jo je nepovonija situacija u izdanakim devastiranim umama u
kojima se prosena vrednost zapremine kree od 41 do 110 m3/ha, a tekui
zapreminski prirast od 0,49 do 2,03 m3/ha. Proizvodni potencijal u ovim
umama koristi se sa oko 20% u odnosu na kategoriju visokih ouvanih
uma.
U okviru istraivaa uticaja sastojinskog oblika i elemenata
strukture na nain obnove i produktivnost sastojina bukve na Junom
Kuaju Milin . (1965) je utvrdio u visokim jednodobnim umama bukve
na plitkom jako opodzoenom zemitu na kricu zapreminu od 353
m3/ha, a na srede dubokom jako opdzoenom zemitu na kricu i
glincu 562 m3/ha odnosno 409 m3/ha proseno 406 m3/ha.
U prebirnim umama bukve isti autor je utvrdio zapreminu od 307 do
451 m3/ha na srede dubokim, umereno do jako opodzoenim zemitima
na pearima, kricima i glincima.
U okviru istraivaa produktivnosti bukovih fitocenoza oglednog
dobra Debeli Lug na raznim geolokim podlogama M i e v i V. (1973)
konstatuje prosene zapremine od:
396 - 538 m3/ha (proseno 467 m3/ha) sastojine na smeem jako kiselom zemitu na starijim kristalastim kricima (Iv 4,44 do
6,57 m3/ha);
437 - 740 m3/ha (proseno 597 m3/ha) sastojine na smeem slabo do
jako kiselom dubokom do vrlo dubokom zemitu na kvarcnim
konglomeratima i pearima (Iv 5,31 9,61 m3/ha);
391 601 m3/ha (proseno 496 m3/ha) sastojine na plitkom do vrlo
dubokom, jako kiselom smeem zemitu na mlaim kristalastim
kricima (Iv 8,21 6,29 m3/ha);
373 705 m3/ha (proseno 539 m3/ha) sastojine na smeem slabo kiselom, dubokom do vrlo dubokom zemitu na andezitu (Iv - 5,11
7,55 m3/ha);
488 m3/ha sastojine na dubokim smeim zemitima na kreaku
(Iv=7,20 m3/ha).
8

[UMARSTVO

1-2

JANUAR-JUN, 2003.

20000.81
9739.50
6817.51

Niavsko

Moravsko

Topliko

Timoko

Severnokuaj.

Junokuajsko

Rasinsko

10 Doeibarsko

11 Goreibarsko

3529.56

24 JKP"B. Izvor"

246144.70

1432.95

23 umarski fak.

Ukupno

1660.57

62699691.3

1051010.0

308532.9

502809.9

4919401.0

1241044.66

19405.00

5818.80

9257.51

83138.00

12060.10

9.63

33.73

154.12

49.57

14755.75

22 N.P."Kopaonik"

99.74

21 N.P."erdap"

1782.00

5579.00

198.00

115921.70

85.20

109473.0

282579.0

15405.0

4006070.6

51.37

31.90

336.93

17 Posav.-Podun.

31645.70

21245.71

1432.49

59.79

16 Podr.-Kolubar.

819530.3
1435606.8

534.03

294.16

20 N.P."Fr.Gora"

16663.95

15 Limsko

72532.30

36920.74

668.54

757.13

1796.90

442.32

587.80

2119.57

68.47

472.75

134.00

460.78

3123.47

19 N.P."Tara"

5722.16

14 Tarsko-Zlatib.

3549109.1

1395680.5

29747.40

46476.33

95152.70

85674.80

159175.30

82352.70

70693.37

47359.40

25006.10

91054.90

104907.20

1033466.3

1823.0

1369.9

15704.1

3958.0

6503.0

9959.1

6548.7

0.0

82296.7

35904.0

48051.4

113270.5

178001.6

83617.8

47872.9

168831.7

4325.7

40823.9

7007.9

24794.0

152802.4

m3

V
m3

Iv

19105.37

38.00

17.99

324.71

59.00

207.80

235.60

127.20

0.00

2271.20

982.36

906.50

1890.01

2015.70

1628.00

1104.50

4016.40

85.80

636.60

108.20

454.50

1995.30

Visoko - devastirane

84.92

3300.71

13 Golijsko

1525768.0

2614578.4

5516668.3

4599716.8

8580777.0

4239438.8

3147306.6

2398340.1

1672462.0

4223065.4

5786361.8

ha

18 Banatsko

5736.75
12208.58

12 umadijsko

20660.77

35188.93

21789.31

12347.52

8797.21

6139.70

16293.09

21530.16

Jablaniko

m3

m3

ha

Junomorav.

Iv

Visoke ume
P

Podruje

R
b

Tabela 3. Stae bukovih uma po poreklu i ouvanosti

Table 3. State of beech forests per origin and conservation

98175.98

946.47

5.58

64.44

5199.67

1202.66

1001.49

584.14

2576.93

5863.14

3245.08

6371.64

3810.07

6414.95

1856.51

9265.38

3068.80

3366.35

6368.67

3784.52

7768.98

8351.18

6787.39

10271.94

ha

16262368.0

177757.0

305.5

12697.7

1070409.0

365458.0

87482.0

138678.0

415623.7

770293.9

521275.8

1487309.9

607996.4

797896.7

247888.9

1941373.9

507278.6

556522.8

770239.6

610742.4

1564751.9

1149637.5

981864.3

1478884.5

m3

Izdanake ume

422623.08

4217.00

7.49

179.06

20903.00

7883.00

1593.00

3745.00

14412.60

19952.10

16489.16

38170.80

18413.39

21987.70

9781.49

46641.60

17430.00

11960.60

19810.10

17919.29

41162.50

20954.50

31317.70

37692.00

m3

Iv

12879.63

30.87

407.46

146.39

2.56

60.91

2376.33

241.07

1005.09

119.91

1796.75

40.22

431.46

20.10

162.91

2369.39

82.91

216.57

759.91

180.82

2428.00

ha

659707.0

2761.0

22275.0

8943.0

174.0

2496.3

119235.1

5073.0

110989.1

5763.8

86543.2

1241.8

49971.9

1240.4

8135.5

67685.7

2898.6

14827.9

32673.3

6750.4

110028.0

m3

10862.06

37.56

286.00

155.00

4.00

39.10

2100.30

83.20

2034.20

113.07

1366.00

19.83

409.30

40.80

159.60

1520.40

55.70

281.60

457.30

134.70

1564.40

m3

Iv

Izdanake devastirane
P

Nastavak tabele 3
ikara

R
b

Podruje

Junomorav.

Jablaniko

31.87

Niavsko

391.39

Moravsko

452.07

Topliko

16.52

Timoko

519.26

Severnokuaj.

Junokuajsko

Lisnik

Iv

Iv

ha

m3

m3

ha

m3

m3

19.1

0.20
19.13

3511.3

52.40

780.8

13.00

37.20

Rasinsko

36.19

127.14

3752.9

10

Doeibarsko

82.73

1.57

518.0

8.43

11

Goreibarsko

145.26

545.18

82232.0

1301.00

12

umadijsko

7.28

13

Golijsko

270.20

109.08

7266.1

153.60

14

Tarsko-Zlatib.

802.1

97280.3

1552.63

15

Limsko

383.72

16

Podr.-Kolubar.

199.34

17

Posav.-Podun.

18

Banatsko

19

N.P."Tara"

20

N.P."Fr.Gora"

21

N.P."erdap"

22

N.P."Kopaonik"

23

umarski fak.

24

JKP"B. Izvor"
Ukupno

4349.7

54.40

5149.6

67.60

1.02

0.15
2537.00

Prosene vrednosti zapremine po pojedinim bonitetima stanita,

po istom autoru iznose:
Tabela 4.
Table 4.
Bonitet
I; I/II
II; II/III
III

Kod istraivane sastojine

Kod grupe odeea

684 m /ha

465 m3/ha

m3/ha

376 m3/ha

382 m3/ha

213 m3/ha

482

Uporeujui rezultate ovih istraivaa sa vrednostima prikazanim

u tabeli 3. moe se sa velikim stepenom sigurnosti rei da se proizvodni
potencijal stanita u umama bukve neracionalno koristi, pogotovo
kad su u pitau povrine pod izdanakim umama i devastiranim kategorijama. Svakako, pritom se ne sme zapostaviti ienica o starosnoj
strukturi bukve u jednodobnim sastojinama.

10

[UMARSTVO

1-2

3.2. Stae uma po nameni

Savremeni koncept trajnog i racionalnog (odrivog) gazdovaa umama istie potrebu polufunkcionalnog pristupa planirau gazdovaa
i koriea ukupnih potencijala uma u umskim podrujima. Na realnu primenu ovih principa i u umama bukve u Srbiji ukazuje i naredni
tabelarni prilog.
Tabela 5. Stae bukovih uma po namenskim celinama
Table 5. State of beech forests per specific purpose entities
R.
b.

N.C.

1 "10"
2 "14"
3 "16"
4 "17"
5 "19"
6 "20"
7 "21"
8 "22"
9 "26"
10 "27"
11 "31"
12 "41"
13 "47"
14 "55"
15 "56"
16 "57"
17 "66"
18 "67"
19 "68"
20 "70"
21 "71"
22 "73"
23 "74"
24 "77"
25 "78"
26 "79"
27 "81"
28 "83"
29 "84"
30 "85"
31 "86"
32 "94"
33 "96"
34 "97"
35 "98"
Ukupno

%
m3
m3
m3/ha
277315.12 74.43 60222095.3 74.57
217 1280445.71
210.15
0.06
81815.6
0.10
389
1594.90
1742.83
0.47
292931.2
0.36
168
6998.89
45.85
0.01
9850.6
0.01
215
248.02
11109.59 2.98 2696774.9
3.34
243
65328.14
728.47
0.20
161631.9
0.20
222
3602.20
192.08
0.05
16572.6
0.02
86
281.30
262.19
0.07
91044.2
0.11
347
1811.40
56159.45 15.07 11184735.5 13.85
199
221754.92
400.76
0.11
48600.8
0.06
121
927.58
59.92
0.02
17025.6
0.02
284
216.70
10.65
0.00
3781.0
0.00
355
57.00
556.78
0.15
78490.4
0.10
141
2405.65
190.64
0.05
46295.4
0.06
243
904.70
634.28
0.17
171088.8
0.21
270
3495.90
7303.68
1.96 2007871.3
2.49
275
37452.90
2099.98
0.56
143816.6
0.18
68
2473.73
115.88
0.03
18946.0
0.02
163
355.00
479.85
0.13
167411.6
0.21
349
2029.70
26.32
0.01
6674.5
0.01
254
192.30
4.33
0.00
2131.9
0.00
492
42.98
156.08
0.04
43366.9
0.05
278
808.00
12.09
0.00
3933.3
0.00
325
36.20
67.68
0.02
19550.5
0.02
289
403.60
16.11
0.00
6910.9
0.01
429
95.10
2461.73
0.66
375349.7
0.46
152
11062.71
579.99
0.16
179465.3
0.22
309
3347.14
6039.29
1.62 1848103.5
2.29
306
30705.60
2694.70
0.72
594030.5
0.74
220
10972.84
60.45
0.02
21971.0
0.03
363
421.00
229.07
0.06
63448.0
0.08
277
896.00
19.81
0.01
2966.7
0.00
150
75.40
100.36
0.03
23913.1
0.03
238
633.59
129.43
0.03
23981.4
0.03
185
673.60
383.92
0.10
80531.0
0.10
210
2505.00
372599.51 100.00 80757662.5 100.00 217 1695255.40
ha

JANUAR-JUN, 2003.

Iv
m3/ha
75.53
4.62
0.09
7.59
0.41
4.02
0.01
5.41
3.85
5.88
0.21
4.94
0.02
1.46
0.11
6.91
13.08
3.95
0.05
2.31
0.01
3.62
0.00
5.35
0.14
4.32
0.05
4.75
0.21
5.51
2.21
5.13
0.15
1.18
0.02
3.06
0.12
4.23
0.01
7.31
0.00
9.93
0.05
5.18
0.00
2.99
0.02
5.96
0.01
5.90
0.65
4.49
0.20
5.77
1.81
5.08
0.65
4.07
0.02
6.96
0.05
3.91
0.00
3.81
0.04
6.31
0.04
5.20
0.15
6.52
100.00 4.55
%

Pi %
2.13
1.95
2.39
2.52
2.42
2.23
1.70
1.99
1.98
1.91
1.27
1.51
3.06
1.95
2.04
1.87
1.72
1.87
1.21
2.88
2.02
1.86
0.92
2.06
1.38
2.95
1.87
1.66
1.85
1.92
1.41
2.54
2.65
2.81
3.11
2.10

11

Jasnim definisaem namene pojednostavuje se postupak utvrivaa

posebnih cieva gazdovaa, ihovog rangiraa i sortiraa. Pritom, na
ovom mestu treba istai da su namenske celine (pretpostavene u tabeli
5) prostorno definisane i za svaku je utvren prioritetan poseban ci
gazdovaa (ci prvog ranga po znaaju). Tek po utvrivau prioritetne
namene, odnosno prioritetnih posebnih cieva, moe se pristupiti realnoj oceni zateenog staa uma jer se ono po pravilu vezuje za ci gazdovaa. Najkrae reeno, ostvarivost pojedinanih cieva je zavisna od
zateenog staa uma konkretnog umskog kompleksa.
U odnosu na ukupnu povrinu uma bukve, dominiraju ume sa prioritetno proizvodnom funkcijom (10) i pokrivaju 74,43%, sa prosenom zapreminom od 217 m3/ha i tekuim zapreminskim prirastom od 4,62 m3/ha. U
umama ove namenske celine visoke ume ine 67,58%, visoke devastirane 2,30%, izdanake ume 27,86%, izdanake devastirane 2,19%, ikare i
lisnike ume 0,06%.
Vrednost osnovnih proizvodnih pokazatea u ovoj kategoriji uma
su sledee: prosena zapremina u umama visokog porekla je 249 m3/ha, a
tekui zapreminski prirast je 4,92 m3/ha, prosena zapremina u visokim
degradiranim umama je 87 m3/ha, a prosean tekui zapreminski prirast
je 1,64 m3/ha, prosena zapremina u izdanakim umama je 165 m3/ha, a
prosean tekui zapreminski prirast je 4,41 m3/ha i u izdanakim devastiranim sastojinama prosena zapremina je 60 m3/ha, a prosean tekui
zapreminski prirast 0,88 m3/ha. U odnosu na kategoriju visokih ouvanih
uma godii gubitak u proizvodi je oko 75 670 m3 ili ekonomski oceeno 1.891.750 evra (u odnosu na prosenu cenu na pau od 25 evra/m3).
U odnosu na orijentaciono utvreno normalno stae (J o v i , et all,
1977) V=250 m3/ha, Iv=6,00 m3/ha gubici u proizvodi su etvorostruki u
odnosu na prethodnu konstataciju.
Pritom se ne sme zapostaviti kvalitativna komponenta i umaena
bioloka stabilnost uma, kod ovakve ihove strukture - sa znatnim
ueem ekstenzivnih sastojinskih kategorija u odnosu na prioritetan
ci trajne i maksimalne proizvode bukovog drveta po koliini i kvalitetu.
Druga po zastupenosti kategorija bukovih uma obuhvata zatitne
ume voda i zemita (namenske celine 19 27,66) i pokrivaju 17,30% od
ukupno obrasle povrine. Kvalitativna struktura ovih kategorija uma
je slina prethodnoj, pri emu optereujui uticaj znatnog uea izdanakih uma (31,49%) ogleda se u nuno kraoj ophodi i pritom srazmerno veoj povrini glavnog koriea na periodinom i godiem
nivou, to udaava konkretne komplekse od planskog funkcionalnog optimuma vezanog za kraje umeren i odmeren zahvat po koliini.
Na ovom mestu je neophodno istai i znatno prisustvo bukovih uma u
posebno zatienim objektima prirode: nacionalnim parkovima 26
528,63 ha (7,12%), specijalnim prirodnim rezervatima (namenske celine
55, 56, 57) 8.128,60 ha, vidikovcima i prirodnim spomenicima (namenske
celine 67 i 68) 595,73 ha, strogim prirodnim rezervatima (84) 2.688,70
ha*, usmerenim rezervatima (85) 60,45 ha i nauno istraivakim rezervatima (86) 229,07 ha, arheolokim nalazitima (70) 26,32 ha. Ukupna po12

[UMARSTVO

1-2

vrina navedenih objekata i drugih specifine namene znatno nadmauje orijentacioni opte prihvaen potreban normativ od 10% povrina
strogo zatitnog karaktera.
Stae bukovih uma i u ovim posebno zatienim kategorijama je
pojedinano optereeno znatnim ueem ekstenzivnih kategorija ume
degradiranih visokih, izdanakih i degradiranih izdanakih sastojina
(tabela 6).
Tabela 6. Stae uma bukve po namenskim celinama
Table 6. State of beech forests per specific purpose entities
R.
b. N.C.

Visoke ume

Visoko - devastirane

Izdanake ume

Izdanake devastirane

Iv

Iv

Iv

Iv

ha

m3

m3

ha

m3

m3

ha

m3

m3

ha

m3

m3

1 "10" 187429.76 46592253.7 923050.25 6383.39 559091.9 10571.01 77248.18 12694395.7 341214.13 6082.72 362324.0 5375.99
2 "14"

210.15

81815.6

1594.90

3 "16"

939.97

193539.8

4458.79

4 "17"

45.85

9850.6

248.02

5 "19"

9474.74

2404287.3

58117.04

6 "20"

102.06

27629.9

563.90

271.82 24175.9

588.10

503.06

74882.9

1948.50

16.14

332.6

3.50

13.58

41.80

1615.58

290166.2

7165.30

5.34

267.0

4.00

626.41

134002.0

3038.30
85.48

5070.5

94.30

2054.4

7 "21"

14.05

1940.5

37.70

92.55

9561.6

149.30

8 "22"

232.74

85368.3

1656.90

29.45

5675.9

154.50

9 "26" 32195.77

8582950.5 166839.82 3723.21 266464.6 4101.80 12158.24 2051805.1 45877.86 5053.87 195993.7 3563.44

10 "27"

67.29

17957.0

416.88

77.31

19145.6

274.53

11 "31"

54.11

16590.9

210.60

5.81

434.7

6.10

21.72

1518.8

52.37

166.83

9979.4

183.80

12 "41"

6.03

2272.0

34.00

4.62

1509.0

23.00

13 "47"

510.16

75028.6

2291.25

13.01

352.6

10.00

28.11

2669.2

93.40

5.50

440.0

11.00

14 "55"

150.67

39893.5

774.80

20.58

3086.5

53.50

2.06

351.5

9.10

17.33

2963.9

67.30

15 "56"

486.69

155909.7

3069.00

66.94

4684.6

144.50

33.55

6706.1

211.50

47.10

3788.4

70.90

16 "57"

5836.68

1730187.2

31294.60 200.52 31723.7 1209.10

819.33

200177.2

4110.60

428.09

44985.9

826.60

17 "66"

228.82

10078.2

18332.4

305.73

288.10

1134.55 109662.3 1776.50

18 "67"
19 "68"

427.29

154754.5

1713.10

20 "70"

4.36

513.5

8.50

26.32

6674.5

192.30

99.52

5617.7

101.50

623.07

107.08

18946.0

355.00

8.80

32.90

10559.8

286.30

15.30

1583.8

21.80

59.96

16981.6

355.40

1976.25

208177.1

6081.02

169.00

7788.7

277.80

1792.50

336153.5

6604.00

107.94

2512.0

25.60

319.02

63294.0

1104.00

47.12

3344.7

30.30

21 "71"

4.33

2131.9

42.98

22 "73"

96.12

26385.3

452.60

23 "74"

12.09

3933.3

36.20

24 "77"

67.68

19550.5

403.60

25 "78"

16.11

6910.9

95.10

26 "79"

316.48

159383.9

4703.89

27 "81"

546.49

174063.8

3219.51

28 "83"

4122.86

1509438.0

24076.00

29 "84"

2243.36

527391.8

9838.54

30 "85"

38.32

16276.0

259.00

22.13

5695.0

162.00

31 "86"

174.03

47699.0

632.00

55.04

15749.0

264.00

19.81

2966.7

75.40

6.36

294.0

8.00

34 "97"

118.63

23981.4

673.60

35 "98"

383.92

80531.0

2505.00

32 "94"
33 "96"

94.00

23619.1

625.59

33.50
85.20

5401.5

127.63

1241044.6 12060.1 1033466.

12879.6
10862.0
Ukupno 246144.70 62699691.3
19105.37 98175.98 16262368.0 422623.08
659707.0
6
0
3
3
6

JANUAR-JUN, 2003.

13

Nastavak tabele 6
ikara
V

Iv

ha

m3

m3

ha

N.C.

1
2
3

"10"
"11"
"14"

36.19

"16"

11.84

5
6
7
8

"17"
"19"
"20"
"21"

9
10
11

"22"
"26"
"27"

12
13
14

"31"
"41"
"47"

15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26

"55"
"56"
"57"
"66"
"67"
"68"
"70"
"71"
"73"
"74"
"77"
"78"

27
28
29
30
31
32

"79"
"81"
"83"
"84"
"85"
"86"

33
"94"
34
"96"
35
"97"
36
"98"
Ukupno
*

14

R.
b.

Lisnik
V

Iv

134.88

m3
14030.0

m3
234.33

648.16

82453.0

1306.30

19.06

797.3

12.00

802.10

97280.3

1552.63

0.35

2380.20
67.61

5068.6

65.70

14.02

126.0

1.90

5149.6

67.60

15.99

10.80
2537.00

Strogi prirodni rezervati i ostali objekti specifine namene esto su

izdvojeni kao takvi i u nacionalnim parkovima to stvara prilinu konfuziju i probleme pri planirau.
[UMARSTVO

1-2

3.3 Znaaj bukovih uma za ouvae umskog biodiverziteta

Prema Panevropskim kriterijumima i indikatorima odrivog gazdovaa umama (MCPFE, 1998) i preliminarnoj listi kunih faktora
evropskog umskog biodiverziteta, utvrdiemo neke osnovne karakteristike bukovih uma Srbije sa ovog aspekta na razliitim nivoima od
umskog podruja do sastojine.
3.3.1 Tip u me
U pojasu bukovih uma razliita je tipoloka raznolikost po pojedinim podrujima.
Tako na primer, u nacionalnom parku erdap utvreno je esnaest
tipova istih i meovitih uma bukve od kojih su posebno znaajne ove
druge koje se odnose na polidominantne umske zajednice bukve i ostalih
pratioca (Medarevi, M. et all, 2001). Tu posebno treba istai:
602 Tip ume bukve i kitaka (Querco Fagetum typicum) na kiselim
smeim do lesiviranim kiselim smeim zemitima;
629 Tip ume brdske bukve sa plemenitim liarima (Fagetum moesiacae submontanum aceretosum) na dubokim eutrinim smeim zemitima;
612 Tip ume bukve sa meijom leskom (Fago Colurnetum) na srede
dubokim smeim zemitima na kreaku;
647 Tip ume planinske bukve sa lipama (fagetum moesiacae montanum tilietosum) na distrinim i eutrinim smeim zemitima.
Konstatovani tipovi se nalaze na esnaest razliitih podtipova
zemita i na razliitim geolokim podlogama.
3.3.2 Vrste drve a (me o vi tost)
U pojasu bukovih uma utvrenom horizontalnim i vertikalnim rasprostraeem, dosadaim inventarisaem je utvreno 31 autonomna
vrsta drvea. U okviru ovog broja mnoge vrste spadaju u kategoriju reliktnih, endeminih, retkih ili ugroenih (tabela 7).
Na lokalnom nivou (sastojina) bukva moe biti usamena monodominantna vrsta.* Na primer, na fitocenolokim snimcima, pri izradi
doktorske disertacije V. Mievia (1973) na petnaest oglednih povrina u spratu drvea i bua belei samo bukvu sa retkim zeastim
pratiocima i mahovinom (max. trinaest vrsta).
U drugom sluaju u meovitim umama bukve (u konkretnim tipovima) u ponekad prate i do tri edifikatora i vei broj pratilaca. Na
primer, na ogranienim lokalitetima u zaleu i ispod Velokog i Malog
trpca (erdap) u tipu ume bukve i meije leske (Fago Colurnetum) na
srede dubokom smeem zemitu na kreaku (612) pored navedenih vrsta zatiemo gorski javor, b. jasen, c. jasen, kitak, cer, lipe, oskoruu,
c. grab, klen, maklen i dr.
*

Pri inventuri juno kuajskih planina ezdesetih godina etiri meseca je

prolo do prve prijave premerene druge vrste d. tree (prema prii prof.
. Milina)

JANUAR-JUN, 2003.

15

Tabela 7. Reliktne, endemine, retke i ugroene vrste u pojasu

bukovih uma Srbije
Table 7. Relic, endemic, rare and endangered species in the belt of beech
forests in Serbia
Redni
broj
1.

Vrste drvea i bua

Kategorija

Crna jova Alnus glutinosa

retka-ugroena

2.
3.
4.
5.

Domai orah Juglans regia

Diva trea Prunus avium
Diva kruka Pyrus pyraster
Diva jabuka Malus silvestris, Pyrus malus

retka-ugroena
retka-ugroena
retka
retka-ugroena

6.
7.

iva Prunus pseudoarmeniaca

Brekia Sorbus torminalis

retka-ugroena
retka-ugroena

8.
9.
10.

Jarebika Sorbus aucuparia

Mukia Sorbus aria
Jasika Populus tremula

retka
retka-ugroena
retka-ugroena

11.
12.

Breza Betula pendula

Meja leska Corylus colurna

retka-ugroena
terc. relikt

13.

Beli jasen Fraxinus excelsior

retka-ugroena

14.
15.

Maklen Acer monspesulanum

Javor gluha Acer optusatum

retka
subendemit

16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.

Paniev maklen Acer intermedium

Mle Acer platanoides
Planinski javor Acer heldreichii
Omorika Picea omorica
Molika Pinus peuce
Munika Pinus heldreichii
Krivu Pinus mugo
Tisa Taxus baccata
Poski brest Ulmus minor

endemit
retka-ugroena
endemit
relikt, endemit
endemit
endemit
retka-ugroena
terc. relikt
retka-ugroena

25.

Planinski brest Ulmus montana

retka

26.
27.
28.
29.

Dafina - Daphne laureola

Zelenika - Ilex aquifolium
Crni grab - Ostrya carpinifolia
Lovorvia - Prunus laurocerasus

relikt
relikt
relikt
relikt

30.
31.

Klokoika - Staphylea pinnata

Kavkaska lipa - Tilia caucasica

relikt
relikt

U planinskom pojasu 800 m.n.v. bukvi se pridruuje jela sa 1200 m.n.v.,

a potom navie do 1400 m.n.v. smra sa pratiocima plemenitim liarima (Go, Staniinci, Tara, Zlatar, Kopaonik, Golija, S. Planina, kosovski masiv itd.).

16

[UMARSTVO

1-2

3.3.3 Struk tu ra bu kovih sasto ji na

Kao posledica dosadaeg gazdovaa bukovim umama danas bukove
ume susreemo u razliitim strukturnim oblicima od tipino jednodobnih do tipinih strukturno raznodobnih uma bukve, retko prebirnih strukturnih oblika.
U pojedinanim sluajevima moe se govoriti o prikrivenoj jednodobnoj ili prikrivenoj raznodobnoj strukturi.
Prvi sluaj je est u situaciji kad se pri neto jaem intenzitetu
zahvata u sastojinama u prethodnom periodu izazove pojava reeg ili gueg podmlatka koji urasta u inventar popuavajui meuprostor i vizuelno odaje sliku raznodobnosti. Meutim, vrednost taksacionih pokazatea jasno upuuje na dominaciju stabala jedne debinske kategorije, a
time upuuju i na opredeee.
U drugom sluaju pojavu prikrivene raznodobne strukture moemo
vezati za loije bonitete i stanine ekstreme na kojima bukva (a i druge
vrste), bez obzira na svoje individualne mogunosti, dostie skromne dimenzije. Relativno mala razlika u prenicima, uska distribucija stabala
po debinskim stepenima esto pogreno upuuje na jednodobnost. Ove
sastojine je ponekad celishodno opisivati kao strukturno jednodobne. U
odnosu na ovaj, poznati su i drugi sluajevi.
U sastojinama bukve u kojima se prebirno pogreno gazdovalo najee se ima utisak probranog i preostala dominantna stabla su preterano granata, miorepa i kriva. Uz to stabla najtaih kategorija su najee kiobranasta i zastarena.
U sastojinama u kojima je ostao deo inventara stabala stare sastojine
bukve posledih godina je izraena pojava suhovrhosti i suea skoro
na svim lokalitetima to, praktino, iskuuje i klasian recept
gazdovaa priuvcima.
3.3.4 Sta ro sna struktura
Starost u veini umskih kompleksa bukve i u sluaju kad se radilo o
neosporno jednodobnim sastojinama pri praktinom radu iz neobjaivih razloga nije utvrivana. Sastojine su pri primeni grupiminog gazdovaa u dobroj meri spekulativno opredeivane u odnosu na pripadnost
uzgojnim jedinicama tzv. uzgojnim grupama (. Milin,1988) na osnovu razlike u zrelosti, sklopenosti i obnovenosti. Orijentaciona struktura visokih bukovih uma po starosti u Srbiji prikazana je u tabeli 8.
Osnovne karakteristike visokih uma bukve, prema priloenoj tabeli* su sledee:
- u okviru ove kategorije uma, znatno je uee sastojina zrelih i
prezrelih (A1, A2) sastojina 27% i podmlaenih sastojina sa ostacima
prethodne generacije (A3) 15%;
- uee sastojina zrelih za seu na osnovu staa (A7) je 4% po povrini;
- sastojine trajno zatitnog karaktera (A5) ine 5% od ukupne povrine, pri emu treba imati u vidu da su sve ume nacionalnih parkova i
dr. objekata specifine namene u najirem smislu zatitnog karaktera;
JANUAR-JUN, 2003.

17

- sastojine u kojima je neophodno izvoee mera nege (A4, A6) obuhvataju 49% od ukupne povrine (Jovi, D., Bankovi, S., Medarevi, M.,
1993).
Tabela 8. Stae visokih uma bukve po uzgojnim grupama
Table 8. State of high beech forests per silvicultural groups
Visoke ume bukve
V

Uzgojna
grupa

ha

m3

1
2

41576
45171

13
14

3
4
5
6

47637
152709
16214
3134

7
8
Ukupno

17175
822
320438

Iv

Pi

13688981
9205080

m3/ha
329
204

m3
242635
193495

m3/ha
5.84
4.28

1.77
2.10

15
48
5
1

9956396
32729917
1697680
73974

209
214
105
24

223474
895363
35349
2153

4.69
5.85
2.18
0.69

2.25
2.75
2.08
0.03

4
0.4
100

1686360
195445
69233833

128
238
216

30044
2366
1624879

2.28
2.88
5.07

1.78
1.21
2.35

3.3.5 Deb in ska struk tu ra

I debinska struktura je pored ostalog prepoznativa karakteristika biodiverziteta unutar vrste. Najpouzdaniji pokazate ove razliitosti je sadran na regionalnom nivou, u tabeli o razmeru debinskih
razreda za konkretnu gazdinsku klasu bukovih uma:
Tabela 9. Debinska struktura u gazdinskim klasama visokih uma
bukve u G.J. Graac
Table 9. Diameter structure in management classes of high beech forests
in G.J. Graac
Ukupna
zapremina

I
11-20

II
11-20

III
11-20

Debinski stepeni
IV
V
VI
11-20
11-20
11-20

VII
11-20

VIII
11-20

IX
>90

Gazdinska klasa visokih jednodobnih uma bukve - 19 664 636

56201.4
205415.4

3167.5 9086.2
15198.2 13072.9
9614.4
4336.5 1522.3 203.0
Gazdinska klasa visokih raznodobnih uma bukve - 19 669 636
7705.5 21844.9 40037.6 50454.6 47785.9 25488.2 9670.7 2110.5

319.1

Na lokalnom nivou pored prethodnog prikaza ova karakteristika je

jasno utemeena u tabelarnom delu opisa stanita i sastojina.

18

Stae uma u tabeli 8 obuhvata i ume Kosova i pritom treba imati u vidu
da su u tabeli obuhvaene i tipine visoke raznodobne ume.
[UMARSTVO

1-2

Grafikon 1. - Struktura po broju stabala i zapremini

- Prauma "Vinatovaa"

Grafikon 2. - Struktura jednodobne sastojine po broju stabala i zapremini

(G.J."Selite" odeee 28b)

JANUAR-JUN, 2003.

19

Grafion 3. - Struktura raznodobne sastojine po broju stabala i zapremini

(G.J. "Graac" odeee 4b)

4. OSNOVNI PROBLEMI GAZDOVAA BUKOVIM UMAMA

Prema projekciji u Prostornom planu Srbije (1995) prioritetni zadaci usmereni ka popravci zateenog staa uma obuhvataju:
- prevoee izdanakih uma u visoke;
- melioraciju degradiranih uma u visokoproduktivne sastojine;
- prevoee sastojina uzgojne grupe 2 u sastojine potpunog obrasta;
- uklaae semeaka u uzgojnoj grupi 3;
- intenzivna zatita i nega postojeih uma u svim fazama razvoja;
- gomilae zapremine u ciu uveaa proizvodnosti i bioekoloke
stabilnosti;
- zatita i ouvae retkih, ugroenih, reliktnih i endeminih vrsta u pojasu bukovih uma;
- povraaj bukve na odgovarajua stanita, rukovodei se istoimenim principom svaka vrsta na sebi odgovarajuem stanitu.
Obim, mesto, vrsta i dinamika izvoea ovih zadataka su razliiti u
odnosu na pripadnost pojedinim namenskim celinama (prioritetni ci
gazdovaa), a utvruje se planovima gazdovaa umama.
20

[UMARSTVO

1-2

5. ZAKUAK
Osnov umskog fonda u Srbiji ini bukva, zbog ega je neosporno naa najvanija vrsta drvea.
Uee bukve u dravnim umama po povrini iznosi 40,8%, zapremini 60%, zapreminskom prirastu 53,09%. U sredioj Srbiji bukva je
zastupena na 47,11% povrine, a u Vojvodini na neznatnih 1,29%.
Drvni fond bukve ine: sastojine visokog porekla sa 66,06% po povrini, 77,64% po zapremini i 73,21% po prirastu; izdanake ume uestvuju sa 26,3% po povrini, 20,14% u zapremini i 24,93% u zapreminskom prirastu; ostale degradacione forme ine 6,78% povrine, 2,22%
zapremine i 1,86% zapreminskog prirasta.
Bukove ume u dravnom vlasnitvu su obuhvaene sa 35 namenskih
celina, ime je odreen i minimalan broj prioritetnih posebnih cieva
gazdovaa umama od proizvode maksimalne koliine drveta bukve najboeg kvaliteta (10) do obezbeivaa optimalnog rekreativnog koriea u prigradskim umama (98).
Znaajan deo inventara bukovih uma nalazi se u nacionalnim parkovima, strogim prirodnim rezervatima i dr. objektima prirode zakonski
obuhvaenim stroijim reimom zatite.
Pored prethodne ienice, za ouvae i zatitu biodiverziteta,
znaajno je odrediti retke, ugroene, reliktne i endemine vrste drvea
u podruju rasprostraea bukovih uma, kako bi se odredio odgovarajui gazdinski postupak i odnos prema ima sa aspekta odrivog gazdovaa umama. U tom smislu je identifikovano 25 vrsta drvea.
Bukove ume esto karakterie spontana meovitost, razliita horizontalna i vertikalna sastojinska struktura.
Sve ove, a i neke druge ienice, ine probleme gazdovaa bukovim
umama mnogostruko sadrajnijim, kompleksnijim i intenzivnijim u odnosu na sve druge vrste drvea u naoj zemi.

LITERATURA
Ba n ko v i , S ., M e d a r e v i , M . , Pa n t i , D . , P e t r o v i , N . (2002): Distributin, condicions and management policy in mixd fir forests in Serbia, s 201 208, kologie und Waldbau der Waisstanne (Abies alba Mill.). Taguusberisht Zun 10. Internationalen IUFRO
Tannen symposium 2002. Trippstadt.
B a n k o v i S . , M e d a r e v i M (2003): Kodni prirunik za informacioni sistem o
umama Republike Srbije, Ministarstvo za zatitu prirodnih bogatstava i
ivotne sredine Uprava za ume, Beograd.
J o v i D ., et all. (1977): Stae i potencijali uma Srbije. Glasnik umarskog fakulteta br. 52, Jubilarni broj, Beograd.
J o v i D . , B a n k o v i S . , M e d a r e v i M . (1991.): ume Srbije stae, znaaj, perspektive. Struni skup povodom 100 godina umarstva Srbije Prolost, sadaost i budunost srpskog umarstva kao inioca razvoja Srbije. Zbornik
radova DIT Srbije, (str. 9-16).
JANUAR-JUN, 2003.

21

J o v i D . , T o m a n i L . , B a n k o v i S ., M e d a r e v i M . (1992.): umski fond

Srbije, Monografija: umarstvo i prerada drveta u Srbiji kroz vekove, Beograd
(str.1-22).
J o v i D . , B a n k o v i S . , M e d a r e v i M . , G r b i , P . (1993.): Budui prinos
uma kao sirovinska baza za preraivake kapacitete u Srbiji. Monografija:
Uzroci i posledice erozije zemita i mogunosti kontrole erozionih procesa. Beograd, (str. 149 - 159).
J o v i D . , M e d a r e v i M . (1995.): Potencijali uma i umskih podruja i ihov
znaaj za razvoj Srbije. Simpozijum: Potencijali uma i umskih podruja i
ihov znaaj za razvoj Srbije. Monografija, umarski fakultet, Beograd.
J o v i D ., M e d a r e v i M . (1995.): ume kao prirodni resursi (Prostorni plan
Srbije). Simpozijum: Potencijali uma i umskih podruja i ihov znaaj za
razvoj Srbije. Monografija, umarski fakultet, Beograd.
K r s t i M . , M e d a r e v i M . , S t o j a n o v i . , B a n k o v i S . (2002): Stae i
uzgojni problemi bukovih uma severoistone Srbije, str. 161 172, Glasnik
umarskog fakulteta, Beograd.
M e d a r e v i M . et. all. (2001): ume erdapa, monografija JP "Nacionalni park
erdap", Doi Milanovac i IP "Ekolibri", Beograd.
M e d a r e v i M . , P e t r o v i N. (2002): Forests and forestry in Serbia (str. 1-15), Meunarodni simpozijum "Foresterranee 2002", Marsej, maj 2002.
M i l i n . (1965): Istraivae uticaja sastojinskog oblika i elemenata strukture
na nain obnove i produktivnost sastojina bukve na Junom Kuaju. Disertacija,
Glasnik umarskog fakulteta br. 32, Beograd.
M i l i n . (1988): Grupimino gazdovae teorijske osnove, osobine i primena.
umarski fakultet, Beograd.
M i e v i V ., (1973): Produktivnost bukovih fitocenoza oglednog dobra debeli
Lug na raznim geolokim podlogama, Doktorska disertacija, glasnik umarskog
fakulteta br. 40, serija E, Beograd.
S t a n o j e v i B . (2002): Prauma Vinatovaa i ene osnovne karakteristike, Diplomski rad, umarski fakultet Beograd.
STATE OF BEECH FORESTS IN SERBIA
Medarevi Milan
Bankovi Stania
Panti Damjan
Sum mary
Beech is the base of the growing stock in Serbia, because of which it is by all means our most
important tree species.
The percentage of beech in state forests per area is 40.8%, volume 60%, volume increment
53.09%. In central Serbia beech is represented on 47.11% of the area, and in Vojvodina on only
1.29%.
Beech growing stock is composed of high stands 66.06% per area, 77.64% per volume and
73.21% per increment; coppice forests - 26.3% per area, 20.14% per volume and 24.93% per volume
increment; other degradation forms - 6.78% of the area, 2.22% of the volume and 1.86% of volume
increment.
State-owned beech forests are classified into 35 specific purpose entities. The minimal number
of priority specific aims of forest management is defined: from the production of the maximal volume
of the best quality beechwood (10) to the optimal recreation land use in suburban forests (98).
A significant part of beech forest inventory is in the National Parks, strict nature reserves and
other nature, legally protected by the stricter regime of protection.

22

[UMARSTVO

1-2

In addition to the above fact, for biodiversity conservation and protection, it is significant to
define the rare, endangered, relic and endemic tree species in the range of beech forests, in order to
identify the appropriate management and attitude from the aspect of sustainable forest management.
In this sense, 25 tree species were identified.
Beech forests are often characterised by the spontaneous mixture, different horizontal and vertical stand structure.
All the above facts, and some other facts, make the issues of beech forest management much
more comprehensive, complex and intensive, compared to all other tree species in our country.

JANUAR-JUN, 2003.

23

24

[UMARSTVO

1-2