MO - 01 / 2005

BLM 3

3-1

3. Kaynak Dikilerinin Mukavemet Hesab

3.1. Kaynak Dikii Hesap Kalnl
Kaynak dikii hesap kalnl "a", farkl kaynak dikii trleri iin Tablo 3.1' de verilmitir.
Kt kaynak dikilerinde hesap kalnl "a", birletirilen elemanlarn et kalnlklarnn kne
eittir (bkz. ekil 3.1 ve Tablo 3.1).
Ke kaynak dikilerinde hesap kalnl "a" ise, diki enkesiti iine izilebilen en byk ikizkenar
dik genin yksekliidir. (bkz. ekil 3.2, Tablo 3.1). Ke kaynak dikilerinde ayrca, diki hesap
kalnl iin u snr deer geerlidir:
(3.1)

ekil 3.1. Kt kaynak dikilerindeki kaynak diki gerilmeleri

ekil 3.2. Ke kaynak dikilerindeki kaynak diki gerilmeleri

3-2

BLM 3

MO - 01 / 2005

Tablo 3.1. Kaynak dikii hesap kalnlklar a.

Kaynak dikii tr

Resim

Kaynak dikii hesap kalnl a

Kt kaynak diki

ift yarm V dikii

( K - dikii)
Tam
nfuziyetli
(TNB) veya
kar pasolu
kt kaynak

Kk kar
taraftan
kaynak
yaplm

kar paso

yarm V
dikii
Kk tam
nfuziyetli
(TNB)
kaynak
yaplm

yarm Y dikii
Muhtemel
kar paso

Ksmi
nfuziyetli
kt kaynak
(KNB)

yarm Y dikii

ift yarm Y dikii

Kaynak dikii kalnl a,

teorik kk noktasndan
diki st yzeyine olan
uzakla eittir.

MO - 01 / 2005

BLM 3

3-3

Tablo 3.1. Devam

Kaynak diki tr

Resim

Kaynak dikii hesap

kalnl a

ift yarm Y-dikii

Kaynak dikii kalnl a,

teorik kk noktasndan diki
yzeyine olan uzakla eittir.

Az hazrl
olmadan
(az almadan)
ift I-dikii
(tam mekanize
kaynak)

Kaynak dikii kalnl a,

prosedr testiyle
dorulanmaldr.

8
Ksmi
nfuziyetli
kaynak
(KBN)
kt
kaynak

Aralk b, ynteme baldr.

Tozalt kaynanda b=0
Teorik kk noktas

Ke kaynak dikii

10

Kaynak dikii kalnl a,

teorik kk noktasndan
kaynak dikii enkesiti
iine izilebilen en
byk ikizkenar
genin yksekliine
eittir.

Teorik kk noktas
ift ke kaynak
dikii

11
Ke
kaynak
dikileri

12

a=+e
Ke
kaynak
dikii

Teorik kk
noktas
Derin
nfuziyetli

13

: 10. ve 11. maddelerdeki

diki kalnl a ile ayn.
e : Prosedr testiyle
dorulanmaldr.

ift ke
kaynak
dikii
Teorik kk
noktas
levha birleimi

14
15

U birletirme
(kt kaynak)

Adan
Bye
Kuvvetin
aktarlmas Cden
Aya
ve Bye

a = t2
t2 < t3

a=b

3-4

BLM 3

MO - 01 / 2005

Farkl kalnlktaki levhalarn kt kaynanda levhalar arasnda kalnlk fark, statik zorlamalarda
en fazla 100 mm olabilir. Ancak dinamik zorlamalar szkonusu olduunda, bu fark en fazla 3 mm
olabilir. Eer daha bykse, kaln paraya bir eim verilir (bkz. ekil 2.4).

3.2. Kaynak Dikii Hesap Uzunluu

Bir kt kaynan diki uzunluu l, geometrik uzunluudur. Ke kaynak dikileri iin ise bu uzunluk, kk izgisinin uzunluudur. Bu uzunluklardan diki hesap kalnl kadar uzunlukta krater
kayplar, kaynak dikii balangc ve sonu iin karlarak, kaynak dikii hesap uzunluu bulunur.
Konstruktif nlemlerin alnmasnn mmkn olmas halinde diki hesap uzunluu, kaynak dikii
uzunluuna eit alnr.

3.3. Kaynak Dikii Hesap Alan

Kaynak dikii hesap alan, kaynak dikiinin hesap uzunluu ile hesap kalnlnn arpmna eitir :
(3.2)

Eer kaynak dikii hesap uzunluklar Tablo 3.2' ye gre belirlenmise, kaynak dikilerinin arlk
ekseninin eleman arlk eksenine gre eksantrikliinden kaynaklanan moment hesaba katlmaz.

3.4. Kaynak Dikii Gerilmeleri ve Kyaslama Gerilmesi

Tablo 3.3de kt ve ke kaynak dikilerinde muhtemel kaynak dikii gerilmeleri tanmlanmtr.
Tek eksenli gerilme halinde kaynak dikii gerilme kontrol,
(3.3)

veya
(3.4)

ifadesi ile yaplr. Burada k veya k, Tablo 3.4' te verilen ifadelerle hesaplanan gerilmelerden
herhangi biri olabilir. Kaynak emniyet gerilmeleri iin kem ve kem deerleri de Tablo 2.2den
alnacaktr.
ok eksenli gerilme halinde kullanlacak kyaslama gerilmesi ise, aadaki forml ile hesaplanr:
(3.5a)

Burada || gerilmesi hesaba katlmayabilir. Bu durumda kyaslama gerilmesi ifadesi aadaki ekli
alr ve kaynak emniyet gerilmesi yine Tablo 2.2den alnacaktr.
(3.5b)

MO - 01 / 2005

BLM 3

Tablo 3.2. ubuk u birleimlerinde kaynak dikii hesap uzunluklar

Kaynak diki tr

Resim

Kaynak dikiii hesap

uzunluu l

Yan kenarlar boyunca ekilen

ke kaynak dikileri

Yan kenarlar boyunca ve

enine dorultuda (aln)
ekilen ke kaynak dikileri

epeevre ekilen (evresel) ke

kaynak dikileri
Not : Kaynak ekseni, daha uzun
olan yan kaynak dikiine
daha yakn

3-5

epeevre ekilen (evresel) ke

kaynak dikileri
Not : Kaynak ekseni, daha ksa
olan yan kaynak dikiine
daha yakn.

5
Birleim yerinde
kesilmi kebentte
ke kaynak dikii
veya
yarm V-dikii

3-6

BLM 3

MO - 01 / 2005

Tablo 3.3. Kaynak diki gerilmelerinin tanmlar.

Kaynak dikilerinin iinde oluan gerilmeler, d zorlamaya ve kaynak dikiinin formuna gre
aadaki ekilde snflandrlr :
Kaynak dikiinin boyuna eksenine paralel olan normal gerilmeler:

II
II, zorlama altndaki bir yap elemannda nemsizdir.
Eer elik yap statik zorlanyorsa, dikkate alnmaz.
Kaynak dikiinin boyuna eksenine dik olan normal gerilmeler:
Kt kaynakl yap elemanlarnn hesaplanmasnda
nemli gerilmeler

Ke kaynak dikilerinde, dey etkiyen kuvvetlerin

veya eilme momentinin tanmasnda genellikle
ortaya kan gerilme
Kaynak dikiinin boyuna eksenine paralel yndeki kayma gerilmeleri:
bkey ve dz ke kaynak dikilerinde ve enine
kuvvet birleimlerinde enine kuvvetlerin tanmasnda,
dikiin boyuna ynde zorlanmasnda, ke kaynak
dikilerinde nemli gerilme

Kaynak dikiinin boyuna eksenine dik olan normal gerilmeleri:

Yksek elik yaplarda nadiren ortaya kan gerilmeler.

3.5 Kaynak Dikii Gerilmelerinin Hesab

Kaynak dikii gerilmelerinin hesabnda Tablo 3.4' te verilen formller veya edeerleri kullanlmaldr.

3.6. Kaynak Dikilerinin Teknik Resimlerde Gsterilileri

(EN 22553e Gre)
3.6.1. Genel
Kaynak dikilerinin EN 22553e gre gsterimi, resim ve sembol tarznda olabilir. Kullanlan semboller, dikiin eklini, az hazrln ve yapln tanmlar. Semboller esas semboller, birletirilmi
semboller, ilave semboller ve tamamlayc semboller olarak gruplandrlabilir (bkz. Tablo 3.5 - 3.8).

MO - 01 / 2005

BLM 3

3-7

Tablo 3.4 Kaynak dikii gerilmelerinin hesaplanmas

Kaynak diki alan

l

Ak

Ak

Normal kuvvetle veya enine kuvvetle

zorlanan kaynak dikileri

F 1

1
[kN/cm2]

1-1 Kesiti

F
Kk noktas

M - eilme momentiyle zorlanan

kaynak dikileri

ab
M

[kN/cm2]

ag

2-2
kesiti

l2

ab

asal eksene gre kaynak atalet

momenti [ cm4]

l1

Atalet momenti Ik' nn hesaplanmasnda, ke kaynak

dikilerinde, kk noktasndan arlk eksenine olan mesafe
alnr.
ab : balk ke kaynak dikii kalnl
ag : gvde ke kaynak dikii kalnl
V - kesme kuvveti ile zorlanan ke
kaynak dikileri

M - eilme momenti ve V - kesme kuvveti

ile birlikte zorlanan ke kaynak dikileri

z1

l1

e
a
M - eilme momenti ve V - kesme
kuvveti etkisindeki bir aln levhal kiri
birleimi :

II

3-3
1

[kN/cm2]
3

z1

l2

3-8

BLM 3

Tablo 3.5. Baz esas sembollerden rnekler

Tanmlama

Gsterim

MO - 01 / 2005

Tablo 3.6. Baz birletirilmi sembollerden rnekler

Sembol

Tanmlama

Gsterim

Sembol

ift
V - dikii

I-dikii
V-dikii

ift yarm
V - dikii

Yarm
V-dikii

ift
Y- dikii

Y-dikii
Yarm
Y-dikii

ift yarm
Y - dikii

U-dikii
ift
U - dikii

Dik kenarl
diki

Kar
pasolu
V - dikii

Kar paso
Nokta dikii

ift ke
kaynak dikii

Ke dikii

Tablo 3.7 lave semboller

Tablo 3.8 Tamamlayc semboller

lave semboller
Yzey ekli

lave sembol

Tamamlayc semboller
Dikiin tr ve yapl

-bkey (konkav)
-Dz
-Dbkey (konveks)

Halka eklinde diki

(rnein ke kaynak
dikii)

Diki geii
entiksiz, gerektiinde
talanm

Montaj ekli

Tamamlayc sembol

3.6.2. izgi ile Gsterim

izgi ile gsterim, gsterme izgisinden (srekli gsterme izgisi ve kesikli gsterme izgisi) ve
oklu izgiden oluur. Gsterme izgisi, tercihan resmin alt kenarna paralel izilmelidir. Bu mmkn
olmad takdirde dik de izilebilir. Oklu izgi, gsterme izgisinden kaynak birleimine (dikiine)
doru eik olarak devam eder. Gsterme izgisi, u ksmnda bir atal ile tamamlanr.

MO - 01 / 2005

BLM 3

3-9

Kaynak dikii
ekil 3.3. Oklu gsterme izgisi

Bu ataln grevi; yntem, deerlendirme grubu, pozisyon, ilave malzemeler, sarf malzemeleri gibi
bilgileri iermektir (bkz. ekil 3.3).

3.6.3. Sembollerin Konumu

Birleim (kaynak dikii) taraf, ok ucunun temas ettii taraftr. Birleimin dier taraf, kar taraf
olarak adlandrlr. Oklu izgi ncelikle malzemenin st yzeyi ni gstermelidir.
Sembol, gsterme izgisine dik konur, yle ki:
- Sembol, srekli gsterme izgisi tarafnda olduu zaman, kaynak dikii birleimin okla
gsterilen tarafnda bulunur.
- Sembol, kesikli gsterme izgisi tarafnda olduu zaman, kaynak dikii birleimin kar
tarafnda bulunur.
Sembol, mmkn olduu kadar srekli gsterme izgisi tarafnda bulunmaldr. Simetrik kaynak
dikilerinde kesikli gsterme izgisi konmayabilir (bkz. ekil 3.4).
Sembollerin konumu
Gsterim

Sembolle gsterim

Gsterim

Sembolle gsterim

A birleim

B birleim

ekil 3.4. Sembolerin konumu ve sembolle gsterim rnekleri

3-10

BLM 3

MO - 01 / 2005

ekil 3.5. Asimetrik kaynak dikilerinin gsterimi

3.6.4. Asimetrik Kaynak Dikileri

Asimetrik kaynak dikileri azlarnda oklu izgi, kaynak az alacak olan paray gstermelidir.
Hazrlanacak paray daha kesin olarak gsterebilmek iin, oklu izgi al olarak da izilebilir
(bkz. ekil 3.5).

3.6.5. EN 24063 (ISO 4063)e gre Baz Kaynak Yntemleri iin

Referans Numaralar
Tablo 3.9 EN 24063 (ISO 4063) e gre baz kaynak yntemleri iin referans numaralar

aret Says

Kaynak yntemi

aret Says

Kaynak yntemi

Ark eritme kayna

135

Metal Aktif Gaz (MAG) kayna

111

Elle elektrik ark kayna

136

zl telle MAG Kayna

(rtl ubuk elektrodla)

112

Gravite ark kayna

14

Gazalt Tungsten Ark Kayna

114

zl tel elektrodla elektrik ark kayna

141

Tungsten Inert Gaz (TIG) kayna

12

Tozalt ark kayna

149

Tungsten hidrojen gaz kayna

13

Gazalt ark kayna

15

Plazma kayna

131

Metal Inert Gaz (MIG) kayna

181

Karbon ark kayna

aret Says

Kaynak yntemi

aret Says

Kaynak yntemi

Diren basn kayna

23

Kabartl nokta kayna

21

Diren nokta kayna

24

Yakma aln kayna

22

Diren diki kayna

25

Basn aln kayna

225

Folyolu diki kayna

aret Says
3

Kaynak yntemi
Gaz eritme kayna

aret Says
311

Kaynak yntemi
Oksi-asetilen kayna

MO - 01 / 2005

BLM 3

3-11

Tablo 3.9 Devam

aret Says

aret Says

Kaynak yntemi

Basn kayna

441

Patlamal kaynak

41

Ultrasonik kaynak

45

Difzyon kayna

42

Srtnme kayna

47

Gaz basn kayna

43

Demirci kayna

48

Souk basn kayna

aret Says

Kaynak yntemi

aret Says

Kaynak yntemi

72

Elektrocuruf kayna

751

Laser n kayna

73

Elektrogaz kayna

76

Elektron n kayna

74

Endktif basn kayna veya

77

Kvlcm kayna

Endksiyon kayna

781

Ark saplama kayna

In kayna

782

Diren saplama kayna

75

aret Says
9

Kaynak yntemi

Kaynak yntemi
Lehimleme

3.6.6. Tam Olarak Kaynak Diki Bilgileri (bkz. ekil 3.6)

Kt kaynak dikii
Ke kaynak dikii
Delik veya tapa kayna
Uzun delik veya izgi dikii

-a
-a
-d
-c

= diki kalnl
= diki kalnl
= ap
= delik genilii

lave semboll ve tamamlayc semboll Sembol

Kaynak dikii uzunluu, says ve tek tek uzunluu

EN 24063e gre kaynak yntemi

TS 7830-EN 25817ye gre deerlendirme grubu
ISO 6947ye gre kaynak pozisyonu
rn.TS 563-EN 499a gre kaynak ilave malzemesi
ekil 3.6. Tam olarak kaynak diki bilgilerinin gsterimi

3-12

BLM 3

MO - 01 / 2005

3.6.7. l Bilgileri
3.6.7.1. Genel Kurallar
Kaynak dikii kalnl ile ilgili esas l, sembolden nce konur. Uzunluk ls, sembolden sonra
konur. Hibir uzunluk ls konulmamsa, bu kaynak dikiinin parann toplam boyunca olaca
anlalr.
3.6.7.2. Ke Kaynak Dikileri
Ke kaynak dikilerinde 2.l yntemi geerlidir. Ke kaynak dikii kalnl iin a iaret harfi
veya ke kaynak dikii kenar uzunluu iin z iaret harfi, bunun deerini gsteren saysal
deerden nce bulunur (bkz. ekil 3.7).

ekil 3.7. Ke kaynak dikilerinin gsterimi

3.6.7.3. Kt Kaynak Dikileri

Kt kaynak dikilerinde diki kalnl iin a ve diki boyu iin l iaret harfleri kullanlr.
Kt kaynak dikii kalnl olan a ls, sadece tm kesiti kaynak yaplmayan (ksmi nfuziyetli KBN) kt kaynak dikilerinde gerekir. Bu durumda, kaynak dikii iin gerekli sembolden nce konur.
3.6.7.4. rnekler
3.6.7.4.1. rnek 1 (bkz. ekil 3.8)
*
*
*
*
*

kar taraftan da kaynaklanm tam nfuziyetli (TBN) V - dikii,

elle elektrik ark kayna ile yaplm (EN 24063e gre referans numaras 111),
gerekli deerlendirme grubu TS7830 - EN 25817ye gre B,
ISO 6947ye gre oluk pozisyonu PA,
kullanlan ubuk elektrod TS 563-EN 499-E 50 0 RR 12
Gsterim

Sembolik gsterim

111/ EN 25817-B/PA/
EN 499 - E 50 0 RR 12

111 / EN 25817 B /PA/

EN 499 E 50 0 RR 12

ekil 3.8. rnek 1in gsterimi

MO - 01 / 2005

BLM 3

3-13

3.6.7.4.2. rnek 2 (bkz. ekil 3.9)

*
*
*
*

n tarafndan llendirilmi aralkl ke kaynak dikii,

Elle elektrik ark kaynayla oluturulmu (EN 24063e gre referans numaras 111);
TS 7830-EN 25817ye gre deerlendirme grubu C;
ISO 6947ye gre PB yatay pozisyon

(Elle (manuel) elektrik ark kayna ile yaplan, n ll kesintili ke kaynak dikii) :
EN 24063e gre Referans No: 111,
gerekli deerlendirme grubu TS 7830 - EN 25817ye gre C,
ISO 6947ye gre PB yatay pozisyon
Gsterim

Sembolik gsterim

111 / EN 25817 C / PB

nden grn (gsterimi teknik

resim asndan mmkn deil)
ekil 3.9. rnek 2nin gsterimi

3.7. Kaynak Dikilerinin Teknik Resimlerde Gsterilileri

(ANSI/AWSe Gre)
ekil 3.10da ANSI/AWSye gre kaynak dikilerinin teknik resimlerde gsterilileri verilmitir.
ekil 3.11de ise ANSI/AWSye gre tahribatsz muayene sembollerinin gsterimi verilmitir.

3-14

BLM 3

MO - 01 / 2005

Temel ark ve gaz kaynak sembolleri

Dolgu

Ke

Temel diren kaynak sembolleri

Az

Tapa
Delik

Kt

Nokta

Yarm V

Kabart

Diki

Basnl kt
Yakma kt

Az as veya tapa
kaynann kar
tarafndaki eim as

Bitirme sembol
Kontr sembol

[mm] cinsinden kaynak

dikiinin uzunluu

Tapa ve delik kaynaklar

iin dolgunun derinlii,
kk akl
Etkin kalnlk
[mm] cinsinden boyut
veya nfuziyet derinlii
Referans hatt

[mm] cinsinden kaynak

dikilerinin merkezden
merkeze mesafesi

F
A

Saha kaynak sembol

R

Spesifikasyon, yntem
veya dier referanslar
Kuyruk (referans kullanlmad zaman geerli)

epeevre (evresel)
kaynak dikii sembol

Ok, birleimin ok tarafndaki referans izgisini

birletirir. V ve J gibi az alm kenarlar
gstermek iin krk izgi kullanlr.

Temel kaynak sembol

veya ayrnt referans

ekil 3.10. ANSI/AWSye gre kaynak dikilerinin imalat resimlerinde gsterilileri

TAHRBATSIZ MUAYENE SEMBOLLER

TAIL
Temel muayene
sembol
epeevre
muayene

Sahada
muayene

(N)

Sahada muayene

Ok taraf Kar taraf

Muayene says

Her iki taraf

artname veya
dier referanslar

epeevre muayene
Ok
Temel muayene
sembol

Radyasyon
yn

Sahada muayene
epeevre muayene

VT
Radyasyon yn
sembol

RT
Radyografik
muayene

AYRI TAHRBATSIZ
MUAYENE SEMBOL

lk tamamlanacak ke kayna
KAYNAK SEMBOL ZERNDEK
AYRI REFERANS ZGS

ekil 3.11. ANSI/AWSye gre tahribatsz muayene sembollerinin gsterimi