PROPISI ZA ASEIZMI^KO

PROEKTIRAE NA
IN@ENERSKI OBJEKTI
prof. Elena Dumova-Jovanoska

MAKEDONSKI PROPISI ZA
IN@ENERSKI OBJEKTI
Osnovnata filozofija na ovoj pravilnik e:
In`enerskite konstrukcii da se proektiraat taka
da pri najjak o~ekuvan zemjotres tie mo`at da
pretrpuvaat {teti no nesmee da dojde do nivno
ru{ewe.
Vo ramkite na op{tite odredbi definirano e deka ovie
propisi se odnesuvaat na proektirawe vo oblasti so
seizmi~ki hazard od VII, VII i IX stepen spored skalata MKZ
(Merkali-Kankani-Ziberi), dodeka za seizmi~nost od X
stepen se uslovite se opredeluvaat vrz baza na posebni
istra`uvawa kako za lokacii na objekti von kategorija.

KATEGORIZACIJA NA
IN@ENERSKITE OBJEKTI
Kategorija Tip na objektot
Energetski objekti so instalirana sila preku 150MW;
visoki brani (od site tipovi i materijali); industriski
oxaci so visina H 120m; razladni kuli so visina H
80m; vodni kuli i drugi rezervoari so kapacitet Qv 2000
Von
m3; mostovi i vijadukti so rasponi L 50m, ili visina na
kategorija
stolbovi H 30m; nasipi so soobra}ajna visisna H 20m;
potporni yidovi so visina H 20m; objekti od slo`eni
konstruktivni sistemi kako i objekti od koi zavisi
tehni~ko-tehnolo{kata funkcija na drugi sistemi.
Site tipovi naobjekti od gornata kategorija koi se pomali
od poso~enite granici (mo}nost, visina, raspon i dr.) ;
tuneli vo soobra}ajnici; hidrotehni~ki tuneli; cevovodi;
I
kategorija kanali; pumpni stanici; vodov i kanalizacija; silosi i
bunkeri; industriski pe~ki i ladilnici; PTT I RTV
anteni; dalekuvodni stolbovi kako i krajbre`ni nasipi.

SEIZMI^NOST I
SEIZMI^KI PARAMETRI
Za proektirawe na in`enerski konstrukcii von kategorija
potrebno e prethodno detalno da se prou~at seizmi~kite
karakteristiki na lokacijata so cel da se opredelat dvata
tipa proektni zemjotresi vrz osnova na seizmotektonskite
uslovi i seizmi~kiot rizik.

Proekten zemjotres od tipot Z1 e najjak o~ekuvan zemjotres

koj mo`e da go pogodi objektot vo tekot na periodot na negova
eksploatacija. Toa e zemjotres so 70% verojatnost da se slu~i
edna{ vo 100 godini, za site objekti von kategorija osven za
brani za koi se zema istata verojatnost vo 200 godini.
Proekten zemjotres od tipot Z2 e onoj zemjotres koj mo`e da
go pogodi objektot koga i da e, so 70% verojatnost da se slu~i
edna{ vo 1000 godini.

LOKALNI USLOVI NA TLOTO

Za proektirawe na in`enerski konstrukcii od I kategorija vlijanieto
na lokaciskite uslovi pri opredeluvaweto na seizmi~kite sili se
zema preku dinami~kiot koeficient. Vrednosta na ovoj koeficient
zavisi od kategorijata na tloto koja se definira spored podelbata
dadena vo slednata Tabela:
Kategorija Karakteristiki na geolo{kiot profil na tloto
na tloto

Karpi i polu-karpi (kristalesti, {krilci, karbonatni, varovni~ki

i dr.) Dobro zbieni i tvrdi po~vi so debelina pomala od 60m, od
stabilni naslagi na ~akal, pesok i tvrdi glini nad cvrsta
geolo{ka formacija so Vs > 800 m/s.

II

Zbieni i polutvrdi po~vi, kako i dobro zbieni itvrdi po~vi so

debelina pogolema od 60m, od stabilni naslagi na ~akal, pesok i
tvrdi glini nad cvrsta geolo{ka formacija so 200 Vs 800 m/s.

III

Malku zbieni i meki po~vi so debelina pomala od 10m, od

rastresit ~akal, srednozbieni pesoci I te{ko gme~iva glina, so
ili bez sloevi pesok kade Vs < 200 m/s.

VIDOVI ANALIZA

Konstrukciite na in`enerskite objekti se analiziraat pod

dejstvo na horizontalni seizmi~ki sili vo dva ortagonalni
pravca.
Konstrukciite na objektite von kategorija se analiziraat pod
dejstvo na vertikalni seizmi~ki sili samo vo slu~aj tie da
vlijaat na dinami~kata stabilnost na objektot.
Analizata na seizmi~ko dejstvo se vr{i so metoda na:
spektralna analiza

dinami~ka analiza.

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

So metodata na spektralna analiza se opredeluva odgovorot

na konstrukciite na objektite od I kategorija kako i za objekti
von kategorija pri izrabotka na studija i idejno re{enie.
Intenzitetot na proektnite seizmi~ki sili se opredeluvaat so
sledniot obrazec:

S ik = K s i ik Gk

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Vrednosta na koeficientot na seizmi~nost Ks se opredeluva
so sledniot obrazec:

Ks =

X max

a) Dokolku za lokacijata na objektot postojat detalni istra`uvawa

na seizmi~kite parametri pri opredeluvaweto na Ks
X max ( g ) e maksimalno zabrzuvawe na tloto na lokacijata na objektot
za dejstvo na zemjotresite Z1 i Z2 izrazeno kako del od zemjinoto
zabrzuvawe,

faktor na duktilnosta na objektot definiran spored ovie

propisi.
Koeficientot Ks se opredeluva za dejstvo na dvata zemjotresa, a se
usvojuva pogolemata vrednost.

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

b) Dokolku za lokacijata na objektot nepostojat detalni istra`uvawa
na seizmi~kite parametri toga{ maksimalnoto zabrzuvawe Xmax se
usvojuva vrz osnova na privremenata seizmolo{ka karta i slednata
tabela, a pri opredeluvawe na Ks se zema pomalata vrednost na
faktorot na duktilnost p (od mo`nite propi{ani vo pravilnikot):
Stepen na proektna seizmi~nost
vo MKZ seizmi~ka skala

X max ( g )

VII

0,10

VIII

0,20

IX

0,40

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Vrednosta na na dinami~kiot koeficient i se opredeluva so
slednite obrazci ili dijagrami dadeni na slednite slajdovi:
0 < Ti < T0
T0 Ti Ts

Ti > Ts

Ti
3
i = 1 + a ( Ts ) 1

T0

2
3

2
3

i = a ( Ts )

i = a ( Ti )

Parametrite a, T0 i Ts zavisat od karakteristikite na tloto, tabela:

Kategorija na tlo

To (sek.)

Ts (sek.)

0,20

0,10

0,35

II

0,25

0,15

0,55

III

0,30

0,20

0,85

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Dinami~kiot koeficient i za podloga od I kategorija

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Dinami~kiot koeficient i za podloga od II kategorija

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Dinami~kiot koeficient i za podloga od III kategorija

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Koeficient ik zavisi od oblikot na tonovite formi na
konstrucijata taka {to za poedinite tonovi formi (i=1,2,3,) se
opredeluvaat komponentalnite vrednosti na ikj spored
obrazcite dadeni na slednite slajdovi vo koi:

U ikj

proekcija na vektorot na pomestuvawe Uik od i -tata tonova

forma, vo to~ka k na trite koordinatni oski x,y,z (j=1,2,3),

U&&o
pravec,

vektor na seizmi~koto dejstvo koj deluva vo proizvolen

cos( ikj ) = cos(U ikj ,U&&o ) kosinus na agolot {to go zafa}aat vektorot na
seizmi~ko dejstvo i proekcijata na vektorot na pomestuvawe Uik od i tata tonova forma, vo to~ka k na trite koordinatni oski x,y,z (j=1,2,3).

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Tro-dimenzionalen problem

( j = 1 ,2 ,3 );

U ikx 0 ; U iky 0 ; U ikz 0 ; ikj 0

n

G U

ikj = U ikj k = 1

j =1

ikj

cos( ikj )

k =1

j =1

2
G

U
k ikj

= U ikj i

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Dvo-dimenzionalen problem

( j = 1 ,2 );

U ikx 0 ; U iky = 0 ; U ikz 0 ; ikj 0

n

G U

ikj = U ikj k = 1

j =1

ikj

cos( ikj )

k =1

j =1

2
G

U
k ikj

= U ikj i

Edno-dimenzionalen problem

( j = 1);

U ikx 0 ; U iky = 0 ; U ikz = 0 ; ikj = 0

n

U
ik
k

ik = U ik k n= 1
k =1

U ik

= U ik i

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Koeficientot na pridu{uvawe , koeficientot na redukcija i
faktorot na duktilnosta p zavisat od vidot na konstrukcijata i
vgradeniot materijal, tabela:
pridu{u
-vawe

redukcija

Z1

Z2

Nadzemni ~eli~ni i AB k-cii;

ramkovni, la~ni i gredni sistemi

0,05

0,60

4,00

5,00

Nadzemni betonski AB
konstrukcii so nosivi yidovi

0,07

0,65

4,00

5,00

Nasipani objekti konstrukcii od

zemja i kamen

0,10

0,70

3,00

4,00

Delumno ukopani objekti;

izlo`eni na zemjen pritisok

0,15

0,75

2.50

3,00

Podzemni objekti

0,20

0,80

2,00

2,50

Vid na konstrukcija i
vgraden materijal

duktil- nost

METODA NA SPEKTRALNA ANALIZA

Otkako }e se opredelat site parametri i koeficienti se opredeluvaat
proktnite seizmi~ki sili Sikj, posebno za sekoja tonova forma na
slobodnite oscilacii na konstrukcijata so slediot obrazec:

S ikj = K s i ikj Gk

( j = 1 ,2 ,3 )

Maksimalnite vrednosti na stati~kite veli~ini so koi se

opredeluvaat napregawata vo konstruktivnite elementi se dobivaat
kako rezultat na zaedni~ko dejstvo na seizmi~kite sili od site
tonovi formi koi se zemaat predvid vo analizata spored sledniot
obrazec:

i =1

2
i

stati~ka veli~ina koja se razgleduva (moment,

transverzalna ili aksijalna sila),

razgleduvanata stati~ka veli~ina za i -tata

tonova forma

METODA NA DINAMI^KA ANALIZA

Metodata na dinami~ka analiza se koristi pri izgotvuvawe na

idejni i glavni proekti za objekti von kategorija.
So metodata na dinami~ka analiza se opredeluva odgovorot na
konstrukcijata i vo elasti~na i vo neelasti~na oblast na
odnesuvawe pod dejstvo na zapis na akceleracii (istorija) od
zemjotresi o~ekuvani na razgleduvanata lokacija.
So primena na ovaa metoda se opredeluvaat grani~ni vrednosti
na napregawata i deformaciite pod dejstvo na proektnite
zemjotresi Z1 i Z2.

METODA NA DINAMI^KA ANALIZA

Seizmi~kite parametri so koi se definiraat dvata proektni

tipa zemjotresi se opredeluvaat so posebni teoriski i
eksperimentalni ispituvawa, a zavisat od eksploatacioniot
period na objektite i seizmi~kiot hazard na razgleduvanata
lokacija.
Intenzitetot na proektniot zemjotres zavisi od magnitudata
na potresot, rastojanieto od `ari{teto kako i od geolo{kiot
profil na podlogata.

METODA NA DINAMI^KA ANALIZA

Intenzitetot na zemjotresot treba da se opredeli vrz baza na
registracija na realen zemjotres na sli~ni geotektonski,
in`enersko-geolo{ki i geomehani~ki uslovi.
Dokolku nepostoi takov zapis toga{ se usvojuvaat pove}e
tipovi zapisi koi odgovaraat na ist intenzitet i za sekoj od
niv se opredluva spektar na odgovor.
So usrednuvawe na ovie spektri se dobiva proekten spektar
za sekoj od proektnite zemjotresi Z1 i Z2 posebno. Pri toa mo`e
da se koristat spektri na zabrzuvawe, brzina i spektralen
intenzitet.
Vrz baza na dobienite proektni spektri potrebno e da se
opredeli i sinteti~ki zapisi koi imaa ist (sli~en) spektar.

METODA NA DINAMI^KA ANALIZA

Pri analiza na la~ni brani se opredeluvaat tri

komponenti na zemjotresot koi se zemaat deka
deluvaat simultano na konstrukcijata.
Za ostanatite tipovi na brani i mostovite se
opredeluvaat samo dve komponenti (horizontalna i
vertikalna) koi isto taka se zemaat deka deluvaat
simultano.

METODA NA DINAMI^KA ANALIZA

Pri analiza na konstrukcijata vo elasti~no

podra~je na odnesuvawe mo`e da se koristi bilo
metodata na spektralna analiza, bilo metodata na
dinami~ka analiza.
Pri analiza na konstrukcijata vo neelasti~no
podra~je na odnesuvawe mo`e da se koristi samo
metodata na dinami~ka analiza.