Besin Ogeleri2

T.C.
MLL ETM BAKANLII
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)
YYECEK ECEK HZMETLER
BESN ELER - 2
ANKARA 2007
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak
yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve
gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.
rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik

kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.
Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.
NDEKLER
AIKLAMALAR.................................................................................................................... ii
GR........................................................................................................................................1
RENME FAALYET-1 .....................................................................................................3
1. VTAMNLER .....................................................................................................................3
1.1.Vitaminlerin nemi........................................................................................................4
1.2.Vitaminlerin Gruplandrlmas .......................................................................................4
1.2.1. Yada znen Vitaminler....................................................................................4
1.2.2. Suda znen Vitaminler ....................................................................................10
UYGULAMA FAALYET...............................................................................................18
LME VE DEERLENDRME.....................................................................................19
RENME FAALYET-2 ...................................................................................................23
2. MNERALLER...................................................................................................................23
2.1. Minerallerin Tanm.....................................................................................................23
2.2. Minerallerin nemi .....................................................................................................23
2.3. Minerallerin eitleri...................................................................................................23
RENME FAALYET-3 ...................................................................................................41
3. SU .......................................................................................................................................41
3.1. Suyun nemi ...............................................................................................................41
3.2. Kaynaklar ...................................................................................................................42
3.3. Su htiyacnn Karlanmasnda Temel lkeler ............................................................43
3.4. Gnlk Su Gereksinimi ...............................................................................................43
MODL DEERLENDRME...............................................................................................47
CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................48
KAYNAKLAR .......................................................................................................................51
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
541GI0002
Yiyecek ecek Hizmetleri
DAL/MESLEK
MODLN ADI
Alk, Pastaclk, Garsonluk, Barmenlik

Besin eleri - 2
MODLN TANIMI
Besin elerinden gnlk gereksinimlerine gre vitamin ve

minerallerin kaynaklarn seebilecei, suyun beslenmedeki
nemine gre iilecek suyun zelliklerini ve gnlk su
ihtiyacn nasl belirleyebileceinin anlatld retim
materyalidir.
SRE
40/16
N KOUL
n koulu yoktur.
YETERLK
Besin elerinin kaynaklarn semek.

Genel Amalar
Uygun snf ortam salandnda; vitamin ve mineral
eitlerini sralayacak, kaynaklarn seebilecek ve iilecek
suyun
zelliklerini
ve
gnlk
su
ihtiyacn
belirleyebileceksiniz.
Amalar
Vitaminlerin gnlk gereksinimine gre vitaminlerin
kaynaklarn seebileceksiniz.
Minerallerin gnlk gereksinimine gre minerallerin
kaynaklarn seebileceksiniz.
Suyun beslenmedeki nemine gre iilecek suyun
zelliklerini ve gnlk su ihtiyacn belirleyebileceksiniz.
MODLN AMACI
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Snf, yaz tahtas, tahta, kalemi, tepegz, internet ortam.
LME VE
DEERLENDRME
Modln iinde yer alan her bir renme faaliyetinden sonra

verilen lme aralar ile kendinizi deerlendirebileceksiniz.
Modl sonunda ise kazandnz bilgi, beceri, tavrlar lmek
amacyla retmen tarafndan hazrlanacak lme aralar ile
deerlendirileceksiniz.
ii
GR
GR
Sevgili renci,
yi beslenmenin temel art vcut almasnda farkl grevleri olan besin elerinin
ihtiyac karlayacak miktarda srekli olarak alnmasna baldr. Besin eleri 2 modln
rendiinizde vcut almasnn salanmas ve salnzn korunmas iin gnlk besin
eleri gereksiniminizi karlayabilecek ve besin elerinin kaynaklarn seebileceksiniz.
Ayrca dier besin elerinin vcuda alnmas, kullanlmas, dolam ve boaltm
sistemlerinin almas gibi nemli fonksiyonlar olan suyun gnlk ihtiyalarn
belirleyebilecek ve kaynaklarn seebileceksiniz.
Bu modl rendiinizde daha sonra uygulayacanz besin gruplarn kolaylkla
tanyabilecek ve besin gruplar ierisinde hangi besin elerinin olduunu ayrt
edebileceksiniz. Bu bilgi ve becerileri gnlk yaamnzda ve i hayatnzda yiyecek
hazrlama, piirme, saklama aamalarnda besin esi kayplarnn daha az olmasn
salayarak kaliteli ve besin deeri yksek rnler ortaya karacaksnz.
RENME FAALYET-1
AMA
RENME FAALYET-1
Gerekli ortam salandnda, vitaminlerin gnlk gereksinimine gre vitaminlerin

kaynaklarn seebileceksiniz
ARATIRMA
nternetten , eitli kitaplardan vitaminlerin gnlk gereksinimlerini ve kaynaklarn
aratrarak grup almas eklinde bilgilerinizi snftaki dier gruplarla karlatrnz.
1. VTAMNLER
Vitaminler enerji vermeyen ancak enerji veren besin elerinin vcutta kullanlmasn
salayan ve yokluunda vcudun almasn olumsuz etkileyen nemli besin eleridir.
Normal byme ve yaamn srdrlmesi iin grevlidirler.
Resim-1: Vitamin deposu sebze ve meyveler
Vitaminler byme, canllk, salk ve birok metabolik olayn yrtlmesi iin

gerekli olan organik elerdir. Yetersiz alndklarnda byme, gelime ve vcudun
almas olumsuz ynde etkilenir.
1.1.Vitaminlerin nemi
Byme ve salkl yaamak hcrelerin dzenli almas ve grevlerini yerine
getirmesine baldr. Metabolizmann yeterli hzda ve dzenli almasnda vitaminlerin
nemi byktr. Vitaminler kimyasal tepkimelerin olumasna yardmcdrlar. Vitaminler
olmadan birok besin esi de vcutta kullanlamaz. Hcre yapsna evrilemez, enerji
retilemez ve vcut almas bozulur. Bu nedenle vitaminlerin vcuda besinlerle alnmas
zorunludur.
Her vitaminin vcut almasnda ayr ve benzer grevleri vardr. Vitaminleri vcut
almasndaki nemini u ekilde sralanabilir:
Vitaminler olmazsa insann yaamas imknszlar.
Vitaminler protein, karbonhidrat ve yalarn kullanlmasnda ve enerjiye dnmnde
nemli rol oynar.
Tm hcre ve dokularn olumasnda, korunmasnda katklar bulunur.
Byme ve salkl nesillerin olumasnda rol oynar.
Sinir ve sindirim sistemlerinin normal almas, vcut direncinin salanmasnda
yardmc olur.
Sonu olarak vitaminler vcut fonksiyonlarnn normal olarak srdrlmesinden
sorumludur.
1.2.Vitaminlerin Gruplandrlmas
lk bulunan vitaminler alfabenin deiik harfleriyle adlandrlmtr. Sonraki
almalarda yada ve suda znen eitli vitaminlerin olduu bulunmu, her biri ayr
olarak gruplandrlmtr. Buna gre vitaminler:
Yada znen vitaminler: A, D, E, K vitaminleri
Suda znen vitaminler: C ve B grubu vitaminleri
1.2.1. Yada znen Vitaminler
Eter, benzin gibi ya zclerinde erir. Yada znen vitaminlerin kan dolamna
ve vcudumuza tanmas yalar yoluyla olmaktadr. Bu nedenle gnlk beslenmemizde
nlerde yeterli miktarda ya bulunmaldr. A, D, E, K vitaminleri yada znen
vitaminlerdir.
Vcudumuz yada znen vitaminleri organizmadaki ya ierisinde depolayabilir.
Yada znen vitaminler; yalarda, eitli sebzelerde, tereyanda, karacierde, balkta,
balk yanda, kaymak ve st gibi yal besinlerde bulunur.
A VTAMN
Yada znen bymede, gz ve epitel dokunun salnda, hastalklara diren
kazanmada etkili olan bir vitamindir. Bitkisel kaynaklarda karoten, hayvansal kaynaklarda
retinol eklinde bulunur.
Vcut almasndaki Grevleri
1. Gzlerin karanlkta ve deiik k durumlarnda grmesine yardm eder.
2. Vcudunuzdaki hcre ve dokularn salkl bir ekilde bymelerini salar.
3. Az, mide, ince barsaklar, solunum ve reme sistemi ile idrar yollarndaki epitel
dokularn salkl bir ekilde devamlln salar.
4. Karotinoid formlar antioksidandr. Dolaysyla eitli kanser trleri ile yalanmaya
bal hastalklara kar koruyucu etki gsterir.
5. Baklk sisteminin yeterlilii iin gereklidir, enfeksiyonlara kar vcudu korur.
6. Kemik ve dilerin geliimi ve sal iin gereklidir.
7. Deri sal iin gereklidir.
Kaynaklar
A vitamini hem bitkisel hem de hayvansal
kaynaklarla alnr. rnein; balk, karacier, st,
tereya ve yumurta sars, sar-turuncu yeil
sebzelerde ve meyvelerde (havu, spanak, kays,
domates, portakal vb.) bulunur.
Resim 2 Sar-turuncu yeil sebzeler A

vitamini kaynadr
Yetersizliinde Grlen Bozukluklar

Gece krl grlr.
Gz kuruluu ve gz ak yumuamas,
Deride kuruluk, kalnlama, kabuklanma, renk koyulamas, kllarda dklme ve
ptrleme gibi durumlar,
Bymede duraklama, kemik ve dilerde bozukluklar,
Solunum, sindirim, boaltm ve reme organlarnda bozukluklar grlr.
Enfeksiyon hastalklarna yakalanma riski artar.
Fazlalnda Grlen Sonular

A vitamininin fazlal yeterli ve dengeli beslenme durumunda grlmez. Ancak ila
olarak uzun sreli gereksinimin ok stnde alndnda toksin etkisi grlr.
Fazla alm durumunda grlen belirtiler: ba ars, kuru ve pul pul dklen deri,
karacier hasar, kemik ve eklem arlar, kusma ve itah kayb, anormal kemik bymesi,
sinir sisteminde hasar ve doumsal bozukluklar olabilir.
Gnlk Gereksinimi
Yetikin bir birey iin gnlk gereksinim 4500-5000 U veya 750 mcg retinol e
deeridir. rnein:
-1 porsiyon (2 para) karacier 7 gnlk gereksinimi ,
-1 adet yumurta gnlk gereksinimin % 32 sini,
-1 su barda st ise % 13 n karlar.
D VTAMN
Yada znen, kemik olumas ve bymesi iin gerekli olan bir vitamindir.
1. Kalsiyum ve fosforun emilimini artrr.
2. Kalsiyumun kemik ve dilerde depolanmasn salayarak yaplarnn daha gl
olmasn salar.
3. Deride tmr oluumunu nler.
4. Hormonlarn (paratroid) fonksiyon grmesini salar.
Kaynaklar
Her ya ve durumdaki bireyler iin en iyi ve en
kolay bulunan D vitamini kayna gne nlarnda
yararlanmaktr. Ancak vcudun gne nlar ile direkt
temas etmesi gerekmektedir. D vitamininin en zengin
kayna balk yadr. Balk, karacier, yumurta sars,
st, tereya kaynaklarndandr. Gelimi lkelerde
margarinlere, st ve rnlerine, hazr bebek mamalarna
D vitamini eklenmesi zorunludur. eitli lkelerde
yaplan aratrmalarda D vitamini almnn ocuklarda ve
yetikinlerde yetersiz olduu ortaya kmtr. D
vitamininin en ucuz kayna olarak gsterilen gneten
bilinli bir ekilde yaralanlmas gerektii vurgulanm
ve yararlanlamayan durumlarda ek vitamin almna
gerek duyulduu belirtilmitir.
Resim-3 Balk ve balk ya D
vitamini kaynadr.

1. ocuklarda yetersizlii ile ilgili belirtiler iskelet sisteminde grlr.
2. ocuklarda kemiklerde ekil bozukluklar (raitizm), yetikin ve yallarda kemiklerde
yumuama (osteomalasia), kemiklerde kalsiyum ekilmesi (osteoporoz) grlr.
Fazlalnda Grlen Belirtiler
Vcudumuzda depoland iin ok fazla miktarda D vitamini alnrsa toksin (zararl)
etki gsterebilir. Kas ve kemiklerde zayflk, ar kanama ve dier sorunlara neden
olabilir.D vitamini iin toksin doza (ar doza) besinlerle veya gne nlaryla ulamak
mmkn deildir.Bu dzeye vitamin tableti yoluyla ulalabilmektedir.
Gnlk Gereksinim
Yallarda, ocuklarda, gebelerde ve emziklilik dneminde ihtiya artmaktadr. Bireyin
gne nlaryla temas derecesi deiik olduundan gnlk gereksinimlerinin ne olduu
kesin olarak bilenememektedir.
Alt yandan byk ocuklar ve yetikinler iinde 2,5 5 mcg D vitamini alnmas
nerilmektedir. D vitamini ierii nedeniyle zellikle k aylarnda haftada 2-3 kez yal
balk tketmek hem elzem ya asitleri hem de vitamin ierii nedeniyle faydaldr.
rnein: Yenebilir besinlerin 100 gramlarnda bulunan D vitamininin mcg olarak
miktarlar yledir:
Yal balklar
Yumurta
St, yourt
Tereya
5 45
1.25 1.5
0,1
0.25 2.5
E VTAMN
1. Kolay oksitlenebilen eitli bileiklerin oksidasyonunu nler.
2. Mide barsak ve karacier hcrelerinde A vitaminin oksidasyonunu nleyerek bu
vitaminin organizmada etkisini arttrr ve karacierde depo edilmesine yardmc olur.
3. Ya asitlerinin vcut dokularnda oksidasyonunu nler.
4. Kanser oluum riskini azaltr.
5. Katarakt oluumunu geciktirir.
6. Yaralarn tedavisinde etkilidir.
7. Kalp kaslarnn ilevini yapmasna yardm eder.
8. Ksrla kar korur.
9. Vcudu hava kirliliinin baz etkenlerinden korur
Kaynaklar
E vitaminin en iyi kaynaklar soya, msrz, pamuk ve ay iek yalar gibi bitkisel
yalardr. Margarin, salata soslar, yal tohumlar, susam ve buday z gibi ya ierii
yksek besinlerde, sert kabuklu meyveler (fndk, ceviz vb.) E vitamininin kaynaklardr.
Yeil yaprakl sebzeler daha az miktarda E vitamini ierir. Et, yumurta ve balkta da bulunur.
Resim 4. E vitaminin en iyi kayna ayiek ya gibi bitkisel yalardr
Yetersizliinde Grlen Belirtiler

E Vitaminin gnlk yiyeceklerde yeterli miktarda bulunduundan insanlarda eksiklik
belirtilerine sk rastlanmamaktadr.

Fazlalnda herhangi bir olumsuzluk grlmemekle birlikte vcutta depo edildiinden
zararl olabilir.
Gnlk Gereksinim
Diyetteki hayvansal ya ve bitkisel ya tketiminin dengesine gre
deimektedir.Gnlk ihtiya bu durumlarda 10-30 mg arasnda deimektedir.
rnein: Yenebilir besinlerin 100 gramlarnda bulunan E vitamini miktarlar mg yledir:
Soya ya
130-140 mg
Dier bitkisel yalarda 80-100 mg
Fndk
25-30 mg
Buday z
14-15 mg
Meyveler
0.2-0.3 mg
K VTAMN
K vitamini, yada eriyen ve kan phtlamas iin gerekli olan etmenlerden biridir.
1. Kann phtlamasnda grevlidir.

Kaynaklar
K vitamini bitkisel ve hayvansal besinlerde yaygndr. Brokoli, spanak (Resim-5) vb.
yeil yaprakl sebzeler en iyi kaynaklardr. Kuru baklagiller, kahve, ay ve balklar, tahllar,
st ve st rnleri, et , yumurta az miktarda K vitamini ierir.
Resim 5: Ispanak vb. yeil yaprakl sebzeler en iyi k vitamini kaynadr.

K vitamini besinlerde yaygn olduu iin normal durumda yetersizlii grlmez.
Kaln barsaklarda bulunan bakterilerce yaplr ancak insanlarda ne kadar emildii
bilinmemektedir. Eksiklii nadiren grlr. Yetersizliinde, kan normal olarak phtlama
grevini yerine getiremez.
Fazlalnda herhangi bir bulguya rastlanmamtr. Ancak depo edilebildii iin
ilalarla fazla miktarda alndnda vcuda zararl olmaktadr.
Gnlk Gereksinimi
Gnlk ihtiyac besinlerle karland sanlmaktadr.Gereksinim kilogram bana
gnlk 1-2 mcg dr.
rnein: Yenebilir besinlerin 100 gramnda bulunan K vitamini miktarlar mcg olarak
yledir:
Ispanak
89 mcg
Karnabahar
200 mcg
Marul
129 mcg
Lahana
125 mcg
Yeil ay
712 mcg
Kahve
38 mcg
Karacier(sr)
92 mcg
1.2.2. Suda znen Vitaminler
Resim 6 eitli tahl rnleri ile yaplm ekmekler B1 vitaminin zengin kaynaklarndandr
Suda znen vitaminler (B grubu vitaminler ve C vitaminleri), su iinde znrler.

Bunlar kan dolam ile tanrlar, vcutta depolanmazlar. Vcut gereksinim duyduu
kadarn kullanr, geri kalann idrar yoluyla dar atar.
TAMN (B1 )
Vcut almasndaki Grevleri:
lk tannan vitaminlerdendir
1. Karbonhidratlardan enerji oluumuna yardmcdr.
2. Sinir hcrelerinin oksijen alma ve sinir uyarlarn iletme yeteneini artrr.
3. tah ac zellii vardr. Beynin sal iin gereklidir.
4. Kalp salnn korunmasnda etkilidir.
Kaynaklar
Tiaminin en zengin kaynaklar bitkilerin tohumlardr. Buday, tam buday unu,
bulgur, pirin, maya, nohut, ceviz ii, spanak, karacier, et, st, yumurtadr. eitli tahllar
ve trevleri ile hazrlanm ekmekler
B1 vitaminin zengin kaynaklarndandr.(Resim-6)
leri derecelerde yetersizliinde kas gszl, refleks azl, bulant, kusma,
itahszlk, dem vb. belirtilerle grlen beriberi hastalnn nedenidir. Hafif yetersizliinde
genel yorgunluk, nedeni aklanmayan arlar, kaslarda zayflk, ba ars, ba dnmesi,
sinir ve sindirim sistemi bozukluklar grlr.
10
Fazlalnda Grlen Sonular

Fazla alndnda depolanmad ve suda znen bir vitamin olduu iin idrarla
atlacandan toksin etkisi yoktur.
Gnlk Gereksinim
Gnlk 0.4 mg/1000 kilokalori tiamin alnmas gerekir. (Her alnan 1000 kalori iin
0.4 mg tiamin alnmas gerekir ) Enerji snrl diyetlerde bile gnlk alm en az 1 mg
olmaldr. Gnlk gereksinimi 2000 kkal olan bir bireyin 0,8mg B1, vitamini almas
gerekmektedir.
rnein: Yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki vitamin miktar mg olarak yledir:
Buday
0.35 0.57 mg
Bulgur
0.35 0.40 mg
Nohut
0.40 0.46 mg
Ceviz ii
0.20 0.25 mg
Ispanak
0.20 0.25 mg
Yumurta
0.13 0.15 mg dir.
RBOFLAVN (B2)
Cilt, az ve gz saln koruyan, besin elerinin metabolizmasnda, zellikle enerji
retiminde rol olan ve suda znen B grubu vitaminlerindendir.
1. Karbonhidrat, protein ve yalardan enerji oluumu iin gereklidir.
2. Cilt sal, sa, trnak ve gzler iin nemlidir.
Kaynaklar
St ve st rnleri en zengin kaynaklardr. Karacier, bbrek, eitli etler,
zenginletirilmi ekmek ve dier tahl rnleri, yumurta, yeil yaprakl sebzeler ile yal
tohumlar vb. besinlerdir.
Gzlerde yanma ve bulanklk, a kar hassasiyet, katarakt, cilt sorunlar,
dudaklarda atlaklar, burun ve gz kenarnda yaralar, ileri durumda dilde yara ve
iltihaplanmalar grlr.
11

Fazlal ile ilgili bir bulguya rastlanlmamtr.
Gnlk Gereksinim
Riboflavim ihtiyac, enerji ihtiyacna gre belirlenir. Her 1000 kalorilik enerji alm
iin 0,6 mg riboflavine ihtiya vardr. (Her alnan 1000 kalori iin 0.6 mg riboflavin
alnmas gerekir ) Gnlk gereksinimi 3000 kkal olan bir bireyin 1,8mg B2 .vitamini almas
yeterlidir.
rnein: Yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki riboflavin miktar mg olarak yledir:
Karacier
Etler
St
Yumurta
Bamya, marul, karnabahar, semizotu, spanak
Yal tohumlar
3.00 3.26 mg
0.20 0.30 mg
0.17 0.20 mg
0.30 0.40 mg
0.10 0.15 mg
0.20 0.23 mg
NASN (B3)
Niasin, s, k, asit ve alkaliye en dayankl B vitaminlerinden biridir.
1. Organizmanzda enerji metabolizmasnda grevli enzimlere yardm eder.
2. Kolesterol drr, kalp damar hastalklarna ve yksek tansiyona kar koruyucudur.
3. Kandaki ya orann drmede etkilidir.
4. Protein metabolizmasnda grevlidir.
Kaynaklar
Maya, karacier, tavuk eti, kuru baklagiller, fstk,
balk, sr eti gibi proteinden zengin besinler niasinin
iyi kaynaklardr.
Resim 7: Tavuk eti gibi proteinden

zengin besinler niasinin iyi
kaynaklardr
12

Diyetleriyle yeterli dzeyde protein alan bireylerde niasin yetersizlii grlmez.
iddetli yetersizliinde sinir sistemi ve sindirim sistemi bozukluklar, deride yaralar ile
eklinde belirti gsteren olan pellegra hastal oluur.
Ar niasin alm deride kzarklklar, lekeler veya karacierde hasar grlr.
Besinlerle ar alm sz konusu deildir. Ancak hekim kontrol olmadan alnan ilalarla
toksin etkisi grlebilir.
Gnlk Gereksinim
Enerji harcamasna gre her 1000 kkalori iin 6.6 mg niasin alnmas nerilmitir.
rnein: Yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki niasin miktar mg olarak yledir:
Bira mayas
36.2 37.9 mg
Kuru ekmek mayas
36.7 mg
Karacier
13.0 mg
Tavuk eti
9.0 mg
Kuru baklagiller
1.5 2.5 mg
Yal tohumlar
2.0 10.0 mg
B6 VTAMN (PRDOKSN)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Protein yapmna ve sindirimine yardm eder.

Beyin fonksiyonlarn dzenler.
Hormonlarn retimi iin gereklidir.
Depresyona kar etkilidir.
Alerjik reaksiyonlar engeller.
Bbreklerde talarn oluumun nlenmesinde byk rol alr.
Baklk sistemi iin gereklidir.
Kan yapmnda grevlidir.
Kaynaklar
Karacier, bbrek, etler, kuru baklagiller, yal tohumlardr. Buday, spanak, Brksel
lahanas, bamya, fasulye, pancar, esmer pirin, yulaf, msr, kuru meyvelerdir.
Kaslarda hassasiyet, kas gszl, konsantrasyon gl, depresyon, mide
bulants, deride yalanma ve atlama, hafza zayfl, kabzlk, arpnt grlr.
13

Uzun sre yksek doz B6 vitamini alndnda sinirlerde hasar oluabilir.
Gnlk Gereksinim
Yetikin bireylerde 1.25 1.67 mg. vitamin B6nn yeterli olduu belirtilmektedir.
Beden arlnn kg bana 25-30 mcg alm yeterlidir.
rnein:Yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki B6 miktar mcg yledir:
Et
Karacier
Kuru baklagiller
Yeil yaprakl sebzeler
Kuru meyve
300-400 mcg
700-800 mcg
180-600 mcg
250-300 mcg
295-310 mcg
B12 VTAMN (KOBALAMN)

Bitkilerde B12 vitamini bulunmaz. Daha ok etlerde bulunur. Bu nedenle B12 vitaminin
bulunduu yllarda bu vitamin hayvansal protein etmeni olarak tanmlanmtr.
Vcuttaki Grevleri
1. Protein kullanmnda
2. DNA sentezinde
3. Enerji oluumunda ve sinir sisteminde
4. Kanda oksijen tanmasna yardmc olmada
5. Folat ile birlikte krmz kan hcrelerinin yapmnda
6. Vcudunuzda ya asitlerinin ve baz aminoasitlerin
kullanlmasnda yardmc olur.
Kaynaklar
Krmz et, balk, tavuk, yumurta ile st ve st
rnleri gibi hayvansal kaynaklarda salanr. Resim 10
Resim 10: Krmz et gibi
hayvansal kaynaklar B12
vitamini ierir
14

Hayvansal kaynakl besin tketmeyen vejateryanler ve bunlarn bebeklerinde grlr.
B12 vitamininin yetersizliinde sinir sistemi bozukluklar ile birlikte krmz ve beyaz kan
hcrelerinin says azalr ve ekilleri bozulur (Pernisiyz anemi) uyuukluk, yorgunluk, dilde
dzleme, depresyon grlr. Yeterli ve dengeli beslenme sonucunda yetersizlik belirtileri
grlmez.
Fazla alm durumunda ortaya kan bir belirtiye rastlanmamtr.
Gnlk Gereksinim
Gnlk gereksinim 3.0 mcg dir.
rnein:Yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki B12 miktar mcg olarak yledir:
Karacier
Bbrek
Et
St
Peynir
Yumurta
Balk
50-130 mcg
20-50 mcg
2.0-8.0 mcg
0.1-0.6 mcg
1.2-3.6 mcg
1.0-1.2 mcg
2.0-8 mcg
FOLK AST (FOLAT)

Suda znen ve bu yzden depo edilemeyen bir vitamindir.
1. Hcre oalmasn kontrol eden DNA ve RNA retimine yardm ederek yeni
hcrelerin yapmnda gerekli bir role sahiptir.
2. Krmz kan hcrelerinde hemoglobin oluumu iin B12 vitamini ile birlikte alr.
3. Kalp hastalklarna kar korur.
4. Hamilelikte bebein beyin ve sinir sistemi geliimi iin hayati nem tar.
Kaynaklar
Buday tanesi, pirin (kabuu ayrlmam), ekmek, peynir, karacier, ceviz, yeil
yaprakl sebzeler, baz meyveler, kuru baklagiller ve mayadr.
Kanszlk (megolablastik anemi),byme ve gelimede gerilik, remede glk
,zellikle gebeliin ilk haftalarnda annenin folik asit ynnden yetersiz beslenmesi sonucu
15
beyin veya omurilikteki sinir hcrelerinin harabiyeti ile sonulanan sinir tp bozukluu,
deride yaralar, cilt renginde deime, bellek zayfl, depresyon, itah azalmas, mide
ars,halsizlik ve solunum gl grlr.
Resim11: Ceviz folik asit kaynadr.

lalarla yksek doz folik asit alm yan etkilere neden olur. Bbreklerde
bozukluklara, tmr oluumunda arta neden olabilir.
Gnlk Gereksinim
Gnlk 400mcg. olarak belirlenmitir.
rnein: Yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki folik asit miktar mcg olarak yledir:
Karacier
276 mcg
Mercimek
107 mcg
Kuru fasulye
125 mcg
Buday tanesi
49 mcg
Ekmek
30 mcg
Lahana
32 mcg
Karnabahar
22 mcg
Ispanak
75 mcg
Portakal
5 mcg
VTAMN C (ASKORBK AST)

Suda eriyen, kemik, di ve damar saln koruyan eitli hastalklara diren
kazandran ve baz besin elerinin vcutta kullanlmasna yardmc bir vitamindir.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
Baklk sistemini glendirir.

Enerji retiminde, vcudun destek dokusu olan kollojen yapmnda grev alr.
Strese kar hormonlarn yapmnda grevlidir
Kemikleri, cildi, eklemleri glendirir.
Kanser ve kalp hastalklarna kar koruyucu etkisi vardr.
Kan damarlarnn dayanklln salar.
16
Resim 12: Turungiller iyi C vitamini kaynadr.
Kaynaklar
Portakal, mandalina ve greyfurt gibi
turungiller iyi kaynaklardr. Kiraz, kavun,ac yeil
biber,kuburnu, koyu yeil yaprakl sebzeler, patates
ve domates de nemli miktarda C vitamini ierir.
Resim 12: Koyu yeil sebzeler ve

domates C vitamini kaynadr

Ar C vitamini yetersizliinde skorbt hastal oluur. Sk hastalanma, sk nezle, grip
, dieti kanamalar, vcutta halka gibi morluklarn olmas, yaralarn ge iyilemesi, ciltte
dkntler, bymede duraklama, kanszlk gibi sorunlar ortaya kar.
Suda eriyen bir vitamin olduu iin fazla alndnda vcuttan atlr. ok yksek doz C
vitamini almnda bbrek talar oluabilir ve ishal geliebilir. Ancak uzun sre yksek doz
alm durumunda organizmadaki etkileri konusunda bir bilgi yoktur.
Gnlk Gereksinim
Yetikinler iin gnlk gereksinim 60-75 mgdr. Bu ihtiya gebelikte ve emziklilik
dneminde artar. Sigara ien bireylerin gnlk gereksinimleri imeyenlerden iki kat fazladr.
rnein: Yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki C vitamini miktar mg olarak yledir:
Kuburnu (taze)
70-460 mg
Siyah kuzm (taze)
90-300 mg
Maydanoz
180 mg
Yeil, krmz sivri biber 100-120 mg
Portakal
30-50 mg
Greyfurt
40-45 mg
Patates
10-20 mg
Domates
20-30 mg
17
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
Vitamince zengin yiyecekleri seiniz.
Vitaminlerin gnlk gereksinimini

belirleyiniz.
Vitaminlerin vcuttaki grevleri,

kaynaklar ve eksikliinde doacak
sonular kapsayan bir tablo
hazrlaynz.
neriler
Beslenme ile ilgili dokman ve

internetten yararlanarak yada znen
vitaminlerin zengin kaynaklar ile ilgili
aratrma yapnz.
A vitaminince zengin yiyecekleri
sralaynz.
D vitaminince zengin yiyecekleri
sralaynz.
E vitaminince zengin yiyecekleri
sralaynz.
K vitaminince zengin yiyecekleri
sralaynz.
Beslenme ile ilgili dokman
internetten yararlanarak yada znen
vitaminlerin zengin kaynaklar ile ilgili
aratrma yapnz.
B grubu vitaminlerinden zengin
yiyecekleri sralaynz.
C vitaminince zengin yiyecekleri
sralaynz.
------------------------------------------------ Edindiiniz bilgileri kullanarak her
vitamin iin gnlk gereksinimin hangi
kaynaklardan karlandn gsteren
bir tablo hazrlaynz.
18
Yada eriyen vitaminlerin

vcudumuzdaki grevlerini
rendiklerinizden, internet ve
beslenme ile ilgili kaynaklardan
aratrnz.
Vitaminlerin vcuda eksik alnmas
sonucunda oluacak belirtileri
rendiklerinizden, internet ve
beslenme ile ilgili kaynaklardan
aratrnz.
Edindiiniz bilgileri dosyalaynz.
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki oktan semeli sorularn doru seeneini iaretleyiniz. Doru -yanl
sorularnn doru olanlar (D), yanl olanlar ( Y) harflerini kullanarak cevaplaynz. Boluk
doldurma sorularna uygun kelimeleri yaznz.
1-
Aadakilerden hangisi vitaminlerin grevlerinden biri DELDR?

A)
B)
C)
D)
2-
Bymek ve salkl yaamak.

Vcut ssnn denetimi iin gereklidir.
Enerji metabolizmasnda nemli rol oynar.
Tm hcre ve dokularn oluumunda katklar vardr.
Aadakilerden hangisi yada znen vitaminlerden biridir?

A) A Vitamini
3-
C) C Vitamini
D) K Vitamini
Aadakilerden hangisi D vitamini yetersizliinde grlen bozukluklardan biridir?

B) Kanszlk
C) Dilde yaralar
D) Raitizm
Aadakilerden hangisi E vitamininin iyi kaynaklarndan biri DELDR?

A) Msrz ya
7-
B) D Vitamini
Gzlerin karanlkta ve normal olarak grmesine yardm eder.

Kalsiyum ve fosforun emilimini arttrr.
Kan damarlarnn dayanklln salar.
Enerji oluumunda etkilidir.
A) Gece krl
6-
D) C Vitamini
Aadakilerden hangisi A vitamininin vcut almasndaki grevlerinden biridir?

A)
B)
C)
D)
5-
C) B2 Vitamini
Aadakilerden hangisi suda znen vitaminlerden biridir?

A) A Vitamini
4-
B) B1 Vitamini
B) Fndk
C) Susam
D) Ekmek
Aadakilerden hangisi K vitaminin gnlk gereksinimini verir?

A) 3-4 mcg\kg
B) 2-3 mcg\kg
C) 1-2 mcg\kg
19
D) 4-5 mcg\kg
8-
Aadakilerden hangisi B1 vitaminin en iyi kaynaklarndan biridir?

A)Bitkilerin tohumlar
C) Portakal
9-
Aadakilerden hangisi B12 vitamininin yetersizliinde grlen bozukluklardandr?

A) Mide ars
10-
B) Kas gszl C) Deride yaralar
D) Pernisiyz anemi
Aadakilerden hangisi C vitamininin vcut almasndaki grevlerinden biridir?

A)
B)
C)
D)
11-
B) Balk
D) Muz
Hcre oalmasn kontrol eder.

Kemikleri ,cildi, eklemleri, damarlar glendirir.
Kann phtlamasn salar.
Katarakt oluumunu geciktirir.
Aadakilerden hangisi Riboflavin (B2)

bozukluklardan biridir?
A) Di eti kanamalar
C) Kanszlk
vitamininin yetersizliinde grlen
B) Bymede duraklama
D) Cilt sorunlar
12-
Aadakilerden hangisi B6 vitamininin gnlk gereksinimini vermektedir?

A) 1,25-1,67 mcg
B) 2,03-2,50 mcg
C) 2,63-2,67 mcg
D) 0,25-0,56 mcg
13-
Aadakilerden hangisi Folik asit (Folat) in vcut almasndaki grevlerinden

biridir?
A) Kalsiyum ve demirin emilimini arttrr.
B) Ksrla kar korur.
C) Protein yapmnda gereklidir.
D) Krmz kan hcrelerinde hemoglobin oluumu iin gereklidir.
14-
Aadakilerden hangisi C vitamininin en iyi kaynaklarndandr?

A) Ekmek
15-
B) Ceviz
C) Pirin
D) Yeil ac biber
Aadakilerden hangisi K vitamininin en iyi kaynadr?

A) Brokoli
B) Peynir
C) Yumurta
20
D) St
Vitaminlerin Kaynaklarn Seebiliyor muyuz?

St ve
trevleri
St
Et ,
yumurta,
kuru
baklagiller
Karacier
(dier
organ
etleri)
Tahllar
Sebzeler
Bulgur
Havu
Meyveler
Yal
Tohumlar
Portakal
Ceviz
Tereya
Fndk
Maya
Muz
Dierleri
Yourt
Krmz et
Pirin
Domates
Peynir
Balk
Makarna
Maydanoz
Kivi
Fstk
Ayiek
ya
kelek
Tavuk
Buday
unu
Brokoli
Elma
Badem
Msrz
ya
Stl tatl
Yumurta
ehriye
Ispanak
Kuburnu
Soya ya
Kuru
fasulye
Ekmek
Yeil
biber
Kays
Zeytin ya
Nohut
Lahana
Balk ya
Mercimek
Marul
Fndk ya
Aadaki vitaminlerin en iyi kaynaklarn, yukardaki besinlerden seerek

karlarna yaznz.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
A vitamini
D vitamini
E vitamini
K vitamini
Tiamin(B1)
Riboflavin(B2)
Niasin
B6 vitamini
Folik asit
B12 vitamini
C vitamini
21
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrarak kendinizi deerlendirebilirsiniz.
Eksikleriniz varsa
tamamlayabilirsiniz.
eksik
olan
faaliyete
22
tekrar
dnerek
eksiklerinizi
RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA
Minerallerin gnlk gereksinimine gre minerallerin kaynaklarn seebileceksiniz.
ARATIRMA
eitli kitap, dergi, gazete, nternet vb. kaynaklardan ve evrenizdeki salk
kurulularndaki uzmanlardan, beslenme retmenlerinden minerallerin kaynaklarn,
mineral yetersizliinde grlen hastalklar ve gnlk mineral gereksiniminizin ne kadar
olduunu aratrarak rapor haline getirip arkadalarnzla tartnz.
2. MNERALLER
2.1. Minerallerin Tanm
eitli hayvansal ve bitkisel dokularda deiik oranlarda mineraller bulunur. Bu
dokular yksek scaklktaki frnda 6500 C kadar stlrsa organik eler yanp karbondioksit
ve su oluturur, geriye kalan beyaz e mineraldir. Buna kl denir.
eitli yiyeceklerin kl ierii deiiktir. Baz besinlerin kl deeri dierlerinden daha
yksek veya daha dk olabilir. Saflatrlm yiyeceklerde rnein eker, ya ve niastada
mineral yoktur.
nsan vcut arlnn % 4-6 kadarn mineraller oluturur. nsan vcudundaki mineral
eidinin 30 zerinde olduu ve deniz suyundaki tuzlarla vcuttakiler arasnda benzerlik
bulunduu grlmtr.
2.2. Minerallerin nemi

Minerallerin her birinin vcut almasnda ayr ve birbiriyle ilikili grevleri vardr.
Kemik ve dilerin normal bymesi, asit baz dengesinin korunmas, vcut svlarnn
dengelenmesi, sinir sistemi, kaslarn ve organlarn dzenli almas, enzimlerin etkinlii ve
baz maddelerin sentezi gibi deiik yaamsal olaylarda mineraller nemli rol oynar.
2.3. Minerallerin eitleri

Mineraller vcutta gereksinim duyulan miktarlara gre iki grupta toplanr.nsan sal
iin gerekli (elzem) olanlar:
Makro mineraller : Kalsiyum, fosfor, potasyum, sodyum, magnezyum, slfr ve
klordur.
Mikro mineraller (iz elementler):Demir, inko, iyot, bakr, molibden, selenyum,
kobalt, flordur.
23
KALSYUM
nsan vcudunda en fazla bulunan mineraldir. Yeni doan bebein vcudunda 32 gram
,yetikinin vcudunda 1200 gram kalsiyum vardr.
1. Kemik ve dilerin en nemli yap maddesidir. Kemik ve dilerin normal bymesi ve
salkl olmas iin gereklidir.
2. Hipertansiyon ve baz kanser trlerinin riskini azaltr.
3. Kandaki kalsiyum kann phtlamasnda grev alr.
4. Sinir iletimi ve kalp atmnn denetimi iin gereklidir.
5. Ya ve protein sindirimi iin enzim faaliyetlerini uyarr.
6. zellikle menopoz sonras kadnlarda ve yallarda osteoporoz riskini azaltr.
Kaynaklar
Kalsiyumun en iyi kaynaklar st ve trevleridir.
yi kaynaklar pekmez, susam, fndk, fstk,
kurubaklagiller ve kurutulmu meyvelerdir. Orta
derecede kaynaklar; yeil sebzeler, limon, ilek gibi
besinlerdir. Dk kaynaklar etler, tahllardr.
Resim 14: Kalsiyumun en iyi

kaynaklar st ve trevleridir

Kemik ve dilerde bozukluk, kemiklerde ekil bozukluu (raitizm), kemik
yumuamas (osteomalasiya), kemiklerde krlma (osteoporozis), sinir-kas sisteminde
bozukluk, kan hcrelerinde ve bbreklerde bozukluk grlr.
Fazlalnda Grlen Durumlar
Uzun sre ok yksek kalsiyum alnm durumunda bbrek talar ve bbrek
fonksiyonlarnda azalma grlebilir.
Gnlk Gereksinim
Yetikinlerde gnlk ihtiya 1000-1200 mg dr.
rnein: Yenebilir besinlerin kalsiyum ierii mg olarak yledir :
St
Peynir
Sebze yemei
Taze meyve
1 su barda
4-5 kibrit kutusu kadar
1 porsiyon
1 porsiyon
24
270-300 mg
275-300 mg
30-40 mg
20-30 mg kalsiyum bulunur.
FOSFOR
nsanda kalsiyumdan sonra en ok bulunan mineraldir. Vcuttaki fosforun %80i
kemik ve dilerde, kalan da hcrelerde ve hcre d svda bulunur.
1. Kalsiyumla birlikte kemik ve dilerin oluumunda gereklidir.
2. Vcudumuzda hcre yenilenmesi ve oalmasn kontrol eden DNA ve RNAnn
yapsnda bulunur.
3. Hcrelerde enerji retimine yardm eder.
4. Bbrek svsnn asit-baz dengesini salamada nem tar.
5. Azda oluan asitlii tamponlayarak di rmesini nler.
Kaynaklar
Genelde proteince zengin besinler fosforca da
zengindir. En iyi kaynaklar sras ile et, tavuk, balk,
yumurta, kuru baklagiller, sert kabuklu yal tohumlar,
st ve trevleri ve tahllardr.(Resim 15)
Resim 15: Proteince zengin besinler

fosforca da zengindir

Kemiklerde sinir-kas sisteminde, kan hcrelerinde ve bbreklerde bozukluklar grlr.
ok yksek dzeyde alnrsa kan kalsiyum seviyesi debilir. Eer kalsiyum tketimi
de dkse sonuta kemik kayplar grlebilir.
Gnlk Gereksinim
Yetikinlerde gnlk gereksinim 800-1000 mg dr.
MAGNEZYUM
Yetikin bir insan vcudunda ortalama 25 g kadar magnezyum vardr. Bunun
yaklak % 60 kemik ve dilerde, % 26s kaslarda, kalan yumuak dokularda ve vcut
svlarnda bulunur.
25

1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kemik ve dilerin yapmnda

Sv ve elektrolit dengesinin salanmasnda
Sinir ve kas almasnda
Metabolizmada birok enzim ve hormonlarn almasnda
Kan basncnn dzenlenmesinde
Kalp hastal riskini azaltmada grevlidir.
Kaynaklar
En iyi kaynaklar yal tohumlar, kuru baklagiller, tam tahl taneleri, yeil yaprakl
sebzelerdir. Orta kaynaklar st ve rnleri, etler, dk kaynaklar dier tahllar, taze
meyveler, dier sebzeler.
Sinir sisteminde iletim bozukluu, sese ve
dokunmaya kar hassasiyet, titreme, kas kaslmalar,
kalp atlarnda dzensizlik grlr.
drarla magnezyum atmnn bozulduu bbrek
hastalklarnn dndaki durumlardan, besinlerle fazla
miktarda magnezyum almnn zararl etkisinin
olmayaca dnlmektedir.
Resim 16: Magnezyumun en
iyikaynaklar msr gibi tam tahl
taneleridir
Gnlk Gereksinim
Yetikin bir birey iin gnlk 300-350 mg yeterlidir.
rnein: Yenebilir besinlerin magnezyum ierii mg yledir:
Ekmek
Pilav-Makarna
Kuru baklagil
Et-orta yal
Yeil yaprakl sebze
(Ispanak)
Badem, fstk( olarak)
3 orta dilim
1 porsiyon
1 porsiyon
1 porsiyon
1 porsiyon
117 mg
20 mg
100 mg
20 mg
160 mg
su barda
70 mg
26
DEMR
Normal, yetikin bir kimsenin vcudunda ortalama 3-5 g kadar demir bulunur. Bunun
2/3 kandadr. Kandaki demirin ounluu krmz kan hcrelerinin rengini veren
hemoglobinin bileimindedir. Kalan karacier, dalak ve kemik iliinde depo edilmitir.
1. Akcierden hcrelere oksijen, hcrelerden
akcierlere karbondioksit tar.
2. Enzim sisteminde grevlidir.
3. Enerji oluumunda grevlidir.
4. Baklk sistemi iin gereklidir.
5. Anemiyi nler.
6. Enfeksiyonlara kar direnci arttrr.
Resim 17 Yumurta demirin en iyi
kaynaklarndandr.
Kaynaklar
En iyi kaynaklar krmz et, organ etleri
(karacier, bbrek), yumurta; orta kaynaklar kuru
baklagiller, yal tohumlar dk kaynaklar; koyu
yeil yaprakl sebzeler ve meyvelerdir. Hayvansal
kaynaklarn vcutta kullanm daha yksektir. Bitkisel
kaynaklar dk kalitelidir, yani vcutta kullanlrken
yardan fazlas kayba urar.
Resim 18: Krmz et demirin en
iyi kaynaklarndandr.

Vcutta yeteri kadar demir kalmad zaman demir yetersizlii anemisi grlr.
Bu tip anemide kan hcrelerinin says azalr, hemoglobin miktar der.
Anemik durumda kann oksijen tama yetenei azalacandan kanszlk, ba dnmesi,
yorgunluk, itahszlk, sindirim aygtnda bozukluklar, trnaklarn incelmesi, ksa nefes alp
verme, alglamada glk, baklk sisteminde yetersizlik gibi belirtiler grlr.
27

Vcudun eitli dokularnda ok miktarda demir birikmesi, karacier sirozu,
pankreas bozukluklar, doum ncesi ceninin salnda bozukluklar ve baz hormonal
bozukluklar ortaya karmaktadr. Vcutta ar demir birikmesinin daha ok kaltmsal
olduu sanlmaktadr. zellikle gebelikte gereinden ok demir hap alnmas sakncal
olabilir.
Gnlk Gereksinim
Gnlk gereksinim yetikin erkeklerde 10 mg, yetikin kadnlar iin 18-20 mg
olarak nerilmektedir. Gebelikte gnlk gereksinim iki katna karlrken emziklilikte
gereksinime 5 mg ek yaplmaldr.
rnein: Yenebilir besinlerin demir ierii mg yledir:
Karacier
Et-orta yal
Yumurta
Yeil sebze(Ispanak)
Pekmez
1 dilim
1 porsiyon
1 adet
1 porsiyon
2 yemek ka
3,0 mg
2,3 mg
1,4 mg
6,4 mg
2,5 mg
SODYUM
Sodyum kanda ve hcrelerin dndaki svda bulunur.

1. Vcudun sv dengesi iin gereklidir.
2. Sinir-kas almasnda grevlidir.
3. Kas kramplar ve yorgunluun nlenmesine yardm
eder.
Resim 19: Yumurta sodyumun

en iyi kaynaklarndandr.
Kaynaklar
En iyi tuz, yumurta, organ etleri, orta kaynaklar st ve rnleri, et, dk kaynaklar
taze sebzelerde bulunur.
Kusma, zihin bulankl, kas yorgunluu, solunum yetersizlii, ar ve kramplar, itah
azalmas grlr.
28

Vcutta fazla sodyum birikimi demlere yol aar.
Kan basncn artrr, kalp rahatszlna ve yksek
tansiyona sebep olur.
Gnlk Gereksinim
Gnlk alnmas gereken sodyum
yetikinlerde 3-7 g arasndadr.
rnein,yenebilir besinlerin
sodyum miktar yledir:
Tuzlanm tereya
Yumurta
Karacier
Bbrek
St
100
miktar
gramlarndaki
900- 1000 mg
120-125 mg
115-120 mg
150-175 mg
50-60 mg
Resim 20: En iyi potasyum

kaynaklar muz ve portakal
POTASYUM
Kanda potasyum ounlukla krmz kan hcrelerinde bulunur.
1.
2.
3.
4.
5.
Hcre ii ve dnda sv ve mineral dengesine yardm eder.

Kan basncnn dzenlenmesini salar.
Sinir sistemindeki mesajlar iletmeyi salar.
Kaslarn kaslmasna yardm eder.
Glikojen oluumu ve protein sentezinde grev alr.
Kaynaklar
En iyi kaynaklar kahve, muz, patates, kays, portakal, kuru baklagiller, yeil yaprakl
sebzeler, orta kaynaklar dier sebzeler, yal tohumlar, taze meyveler, dk kaynaklar et,
st.
Kalp atnda bozulma, kas yorgunluu ve zayfl, kaslmalar, solunum yetersizlii,
dk tansiyon, vcutta sv birikmesi, zihin karkl, g kayb, itahszlk, mide bulants
ve halsizlik grlr.
29

Ar potasyum almnn zararl etkisi pek grlmez. nk fazla miktarlar genellikle
vcudumuzdan atlr. Eer fazla alnm potasyum vcuttan atlamazsa kalpte sorunlara yol
aabilir.
Gnlk Gereksinim
Yetikin bir birey iin gnlk gereksinim
2-4 g dr.
rnein,yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki potasyum miktarlar mg olarak
yledir:
Kahve-ekilmi
Muz
Kuru baklagil
3000-3250 mg
360-375 mg
800-1196 mg
YOT
Yetikin bir kimsenin vcudunda ortalama 20-30 mg kadar iyot bulunmaktadr.
Bunun % 75i troid bezinde, kalan kan, st salglayan meme bezi, mide mukozas ve dier
dokulardadr.
1.
2.
3.
4.
Troid bezinin fonksiyonlarn dzenler.

Guatr nlemede nemli rol vardr.
Enerji ve kilo almnda nemli rol oynar.
Zihinsel fonksiyonlarda nemli rol oynar.
Resim 21:Su rnleri en iyi iyot

kaynaklarndandr
Kaynaklar
En iyi kayna zenginletirilmi iyotlu tuz, ime suyu, su rnleri, orta kaynaklar
st, yumurta, yeil yaprakl sebzeler, dk kaynaklar tahllar, taze meyveler, dier
sebzelerdir. yotlu tuzun kullanm ekli nemlidir. Eer tuz akta bekletilirse piirme
srasnda yemee indirmeye yakn eklenmezse iyot kayba urar. Bunun iin iyotlu tuzun
kullanmna dikkat edilmelidir.
Mental yetersizlik, spastik motor bozukluu, kas erimesi, sarlk, dilsizlik, konuma
gl, renme zorluklarna neden olan kretenizm hastal, guatr hastal, l doum,
dkler, dk doum arl, ccelik, fiziksel geliimde gecikme, hipotroidzm , ksrlk
vb. grlr.
30

Ar iyot alm zehirleme etkisi gsterir. yotlu tuz kullanm ile zehirleme
oluturacak dzeyde iyot alm sz konusu olamaz.
Gnlk Gereksinim
Yetikin bir kiide kg bana gnlk en az 2 mg iyot almaldr. Bir buuk tatl ka
iyotlu tuz bir gn iin iyot ihtiyacnz karlamanz salar.
BAKIR
Karacierde depolanan nemli minerallerden biridir.
1.
2.
3.
4.
5.
Enzimlerin yapsnda yer alr.

Demirin vcutta kullanlmasna yardm eder.
Hcrelerin enerji retimine yardm eder.
Doku ve kemik salna yardm eder.
Salkl bir cilde sahip olmak iin gereklidir.
Kaynaklar
En iyi kaynaklar organ etleri (karacier), su
rnleri, etler, yal tohumlar, kuru baklagiller, pekmez,
susam, yeil yaprakl sebzeler, orta kaynaklar dier
sebzeler, tam taneli tahllar, dk kaynaklar st, taze
meyvelerdir.
Byme gerilii, kemik ve sinir sisteminde
bozukluklar, anemi, kan kolesterolnde ykselme grlr.
Resim 22: Etler en iyi bakr
kaynaklarndandr

Fazla alnan bakr vcut iin (zehirler) toksittir. Fazla bakr vcuttaki baz enzimlerin
almasn engellemektedir. Vcutta gereinden ok bakr birikmesi, sinir sistemi
bozukluklar, karacier sirozu, gzde renk halkas gibi durumlar (Wilsons hastal) grlr.
31
Gnlk Gereksinim
Bakr gereksinimi konusunda bir neri bulunmamakla birlikte gnlk 2-5 mg bakrn
yeterli ve gvenilir olduu bildirilmektedir.
rnein, yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki bakr miktar mg olarak yledir:
Karacier
Et
Balk
Pekmez
Kuru zm
3,40 mg
0,80 mg
0,80 mg
1,42 mg
0,25 mg
NKO
Yetikin insan vcudunda ortalama 2-3 g kadar inko bulunur. Bunun nemli ksm
karacier, kemikler, epitel dokular, pankreas ve bbreklerdedir. Kandaki inkonun % 75i
kan hcrelerindedir.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Hcre oalmas ile doku bymesi ve yenilenmesini artrr.

Vcudumuzun karbonhidrat, protein ve yalarn kullanlmasna yardm eder.
Vcudumuzda 40den fazla enzimin yapsnda yer alr.
Kemiklerin bymesi ve gelimesi iin gereklidir.
Karanla adaptasyonda, oksijen tanmas ve baklk sistemi iin gereklidir.
Kanser riskini azaltr.
reme organlarnn fonksiyonlar iin olduka nemlidir.
Kaynaklar
En iyi et, tavuk, deniz rnleri, karacier gibi hayvansal kaynakl besinler, orta
kaynaklar st ve rnleri, yumurta, dk kaynaklar
yal tohumlar, kuru baklagillerdir.
Orta derecede anemi, byme gerilii, cinsiyet
organlarnn geliememesi, ksrlk, ccelik, kellik, cilt
yaralar, eklemlerde ime ve sertleme, yaralarn
iyilemesinde gecikme, baklk sisteminde yetersizlik,
gece krl, tad almada bozukluklar, karacier ve
dalak bymesi grlr.
Resim 23 En iyi inko
kaynaklarndan birisi tavuk etidir
32

ok sk grlmemektedir.
Gnlk Gereksinim
Yetikin bir birey iin % 10u emildiinde 22 mg ,%20 si emildiinde 11 mg dr.
rnein, yenebilir besinlerin 100 gramlarndaki inko miktarlar mg olarak yledir:
Et
Karacier
Peynir
Badem ii
Ceviz
Kuru fasulye
2,00 mg
4,00 mg
2,40 mg
2,56 mg
2,26 mg
1,02 mg
Mantar
1,30 mg
FLOR
1. Di minelerinin glenmesini salayarak di rklerini nler.
2. Kemiklerin glenmesine yardm ederek kemiklerden kalsiyum ekimi(osteoporoz)
krlmalarn nler.
Kaynaklar
me suyu, ay, deniz rnleri, ilenmi besinler, sebze ve meyvelerdir.
Di
rkleri,
kemiklerde
yumuama
(osteomalasiya), kemik mineral younluunun azalmas
(osteoporoz) grlr.
Ar flor alm durumunda dilerde kahverengi,
sar lekeler grlebilir. Dilerde ar sertleme nedeniyle
krlmalar oluabilir.
Resim24 Deniz rnleri flor kaynadr
33
Gnlk Gereksinim
Yetikin bireyler iin gnlk 0,05-0,1 mg nerilmektedir.
MANGANEZ
Yetikin kimsenin vcudunda ortalama 12-20 mg kadar manganez bulunur.
Vcut almasndaki grevleri

1.
2.
3.
4.
5.
Enzimlerin yapsnda yer alr ve aktivitelerine yardmcdr.

Sindirim salglarnda bulunur. Lipit ve karbonhidrat metabolizmas ,
Sinir sistemi byme ve geliimi ,
Cinsiyet hormonu sentezi iin gereklidir.
Doku ve kemik sal iin nemlidir.
Kaynaklar
En iyi kaynaklar tahllarn embriyo ksm, kuru baklagiller,
yal tohumlar, ay; orta kaynaklar, taze sebze ve meyveler
dk kaynaklar et, deniz rnleri, st ve rnleridir.
Resim 25: En iyi kaynaklar
tahllarn embriyo ksm, kuru
baklagiller

Kemiklerde yapsal ve kimyasal anormallikler, diilerde ksrlk, lipit
metabolizmasnda bozukluk olur. Yetersizliine ok fazla rastlanmaz, nk btn
besinlerde yaygn olarak bulunur.

Fazla manganez alm, solunum sistemi hastalklar ile nrolojik sorunlara yol
aabilir.
Gnlk Gereksinim
Yetikin bireyler iin gnlk 2,5-5mg manganez almnn
yeterli olduu sanlmaktadr.
KROM
En ok bulunduu organ karacierdir.

1. Glikozun vcutta kullanlmasnda gereklidir.
2. Protein sentezinde yardmc olur.
Resim 26: Peynir eitleri iyi krom kaynadr.
34
Kaynaklar
Et trleri, yumurta, tam tahl tanelerinden yaplm rnler, baharatlar ve peynir
eitlerinin tm iyi kaynaklardr.
Kolesterol art ve damar sertlii grlr.
Diyette zarar gsterecek seviyelerde krom alm ok zordur.
Gnlk Gereksinim
Gnlk gereksinim kg. bana 0.05-0.1mg dr.Bu miktar, doal yiyecekleri kapsayan
bir diyetle karlanabilmektedir.
SELENYUM
E vitamini ile birlikte grev yapar.

1.
2.
3.
4.
5.
Enzimler, protein sentezi, troid hormonlarnn aktivitesi iin gereklidir.

Hcre oalmasna yardm eder.
Deri saln korur.
Kanserden ve evresel toksinlerden koruyucudur.
Normal karacier fonksiyonunun korunmasn
salar.
6. Romatizmann tedavisine yardmc olur.
7. Krmz kan hcreleri ve hcre zarn korur.
Kaynaklar
Deniz rnleri, organ etleri ve dier etlerdir.
Resim 27 Deniz rnleri selenyum kaynadr.

Kalp kasnda bozulma, kalp yetmezlii, iskelet kasnda hasar ve zayflama grlr

Ar alm, trnak ve salarda dklme, sindirim ve sinir sistemi bozukluklar eklinde
toksin etki gsterebilir
Gnlk Gereksinim
Yetikin bir birey iin selenyum gereksinimi kg. bana 1.5 mcg olarak nerilmitir.
35
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
neriler
Edindiiniz bilgilerden yararlanarak her
mineral iin beer tane zengin
kaynan gsteren bir tablo
hazrlaynz.
Minerallerce zengin yiyecekleri

seiniz ve listeleyiniz.
eitli minerallerce zengin besinlerin

resimlerini tablo haline getirerek
arkadalarnza gsteriniz.
Minerallerin gnlk gereksinimini

belirleyiniz.
Edindiiniz bilgilerden yararlanarak her

mineral iin gnlk gereksinimi nasl,
hangi kaynaklardan
karlayabileceimizi gsteren bir tablo
hazrlaynz.
36
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki oktan semeli sorularn doru seeneini iaretleyiniz. Doru-yanl
sorularnn doru olanlar (D), yanl olanlar ( Y) harflerini kullanarak cevaplaynz. Boluk
doldurma sorularna uygun kelimeleri yaznz.
1-
Aadakilerden hangisi minerallerin grevlerinden biri DELDR?

A)
B)
C)
D)
2-
Aadakilerden hangisi insan vcudunda en fazla bulunan mineraldir?

A)
B)
C)
D)
3-
Magnezyum
Kalsiyum
Sodyum
Kkrt
Aadakilerden hangisi kalsiyumun en iyi kaynaklarndan biridir?

A)
B)
C)
D)
4-
Kemik ve dilerin normal bymesi

Asit- baz dengesinin korunmas
Vcut ssnn denetimi
Vcut svlarnn dengelenmesi
Tahllar
Et
St ve trevleri
Karacier
Aadakilerden hangisi kalsiyum yetersizliinde grlen hastalklardan biridir?

A)
B)
C)
D)
Kemiklerde bozukluk ve yumuama

Sinir-kas sisteminde bozukluk
Kan yapmnda bozukluk
Hepsi
5-Aadakilerden hangisi fosforun vcut almasndaki grevlerinden biridir?

A)
B)
C)
D)
Demirin vcutta kullanlmasna yardm eder.

Troid bezinin fonksiyonlarn dzenler.
Kalp hastal riskini azaltr.
Azda oluan asitlii tamponlayarak di rmesini nler.
37
6-
Sinir sisteminde iletim bozukluu aadaki minerallerden hangisinin yetersizliinde

grlr?
A)
B)
C)
D)
7-
Aadakilerden hangisi demirin vcut almasndaki grevlerinden biri DELDR?

A)
B)
C)
D)
8-
demlere yol aar .

Kalp rahatszlna sebep olur.
Yksek tansiyona neden olur.
Hepsi
Aadakilerden hangisi potasyumun

deildir?
A)
B)
C)
D)
11-
18-20 mg
5-8 mg
13-15 mg
35-40 mg
Aadakilerden hangisi vcutta sodyum fazlalnda grlr?

A)
C)
B)
D)
10-
Akcierden hcrelere oksijen tar.

Anemiyi (kanszl) nler
Baklk sistemi iin gereklidir.
Guatr nlemede nemli rol vardr.
Aadakilerden hangisi yetikin kadnlar iin gnlk demir gereksinimini verir?

A)
B)
C)
D)
9-
Magnezyum
Demir
Bakr
Selenyum
vcut almasndaki
grevlerinden biri
Kan basncnn dzenlenmesini salar.

Paratroit bezinin fonksiyonlarn dzenler.
Sinir sisteminde mesajlar iletmeyi salar.
Kaslarn kaslmasna yardm eder.
Aadakilerden hangisi iyotun en iyi kaynaklarndan biri DELDR?

A)
B)
C)
D)
yotlu tuz
me suyu
Organ etleri
Su rnleri
38
12-
Guatr ve kretenizm hastal aadaki minerallerden hangisinin yetersizliinde

grlr?
A)
B)
C)
D)
Kalsiyum
Magnezyum
Bakr
yot
13-
Bakrn yetersizliinde....................... hastal, fazlalnda ise ...................... hastal

grlr.
14-
inkonun en iyi kaynaklar ...............ve

besinlerdir.
....................... gibi hayvansal kaynakl
15- Krom ....................... vcutta kullanlmasnda ve .................... sentezinde

yardmc olur.
(....) 16- inko reme organlar ve prostat organnn fonksiyonlar iin olduka nemli bir
mineraldir.
(....) 17-
Flor di minerallerinin glenmesini salayarak di rklerini nler.
(....) 18- Florun az alm sonucu dilerde sar, kahverengi benekler ya da belirgin
kahverengi lekeler oluur.
(....) 19- Manganez yetersizliinde kemiklerde yapsal ve kimyasal anormallikler
,ksrlk, dilerde, lipit metabolizmasnda bozukluk olur.
(....) 20- Selenyumun ar alnmas sonucu trnak ve salarda dklme, sindirim ve sinir
sistemi bozukluklar grlebilir.
39
St ve
trevleri
St
Et ,
yumurta ,
kuru
baklagiller
Karacier
(dier organ
etleri)
Tahllar
Sebzeler
Bulgur
Havu
Meyveler
Yal
Tohumlar
Portakal
Ceviz
Tereya
Fndk
Maya
Muz
Dierleri
Yourt
Krmz et
Pirin
Domates
Peynir
Balk Deniz
rnleri
Makarna
Maydanoz
Kivi
Fstk
yotlu tuz
kelek
Tavuk
Buday
unu
Brokoli
Elma
Badem
ay
Stl tatl
Yumurta
ehriye
Ispanak
Kuburnu
Susam
Kuru
fasulye
Ekmek
Yeil
biber
Kays
Kahve
Kuru
meyveler
Nohut
Patates
me suyu
Mercimek
Marul
Pekmez
Aadaki minerallerin en iyi kaynaklarn, yukardaki besinlerden seerek karlarna

yaznz.
Kalsiyum
1
Fosfor
2
Demir
3
Magnezyum
4
Bakr
5
inko
6
Sodyum
7
Potasyum
8
yot
9
Selenyum
10
Flor
11
Manganez
12
Krom
13
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrarak kendinizi deerlendirebilirsiniz.
Eksikleriniz varsa faaliyete tekrar dnerek eksiklerinizi tamamlayabilirsiniz.
40
RENME FAALYET-3
AMA
RENME FAALYET-3
Suyun beslenmedeki nemine gre iilecek suyun zelliklerini ve gnlk su ihtiyacn

belirleyebileceksiniz.
ARATIRMA
nternetten ve eitli kitaplardan yararlanarak marketlere vb yerlere giderek ime

sularnn zelliklerini aratrnz.
Su ierii fazla olan gdalarn neler olduunu, gnlk su gereksiniminizin ne kadar

olduunu aratrp rapor hazrlayarak sununuz..
3. SU
Resim 28: Doal su kaynaklarmz
3.1. Suyun nemi

Su btn canllarn yaplarnn en byk blmn oluturan nemli bir maddedir.
nsan, besin almadan haftalarca canlln srdrmesine karn, susuz ancak birka gn
yaayabilir. Vcudumuzun 2/3 sudan oluur. Canllardaki btn hayat hcreden balayarak
dokularda, organlarda, sistemlerde devam eder. Btn bu olaylar daima sv ortamda oluur
ki bu sv ortamn asl sudur. Su vcut ssnn denetimi iin de gereklidir. Bbreklerin
salkl yaamas, almas yeterli su alnmna baldr.
41
nsan vcudundaki su oran, yaa, cinsiyete gre deimektedir. Su oran yaa paralel
olarak azalmaktadr ve yerini ya dokusu almaktadr. rnein, gen bireyler genellikle
yallara gre daha fazla suya sahiptir. Yeni doann vcut arlnn yaklak %75i sudur
ve bu miktar yalandka vcut arlnn %50sine kadar azalr. Tm vcut dokular su
iermektedir.
Besinlerin sindirim, emilim ve hcrelere tanmasnda
Besin elerinin hcrelerde metabolizmalar sonucu oluan elerin atlmak

zere akcier ve bbreklere tanp dar atlmalarnda
Vcut ssnn denetiminde
Eklemlerin kayganlnn salanmas ve elektrolitlerin tanmasnda
Kann ilevini yerine getirmesini salamada
Cildi gerginletirmede ve parlaklk kazandrmakta grevlidir.
3.2. Kaynaklar
me sularnn ou musluktan akan sudan salanr. Musluk suyunun gvenli
kullanlmas ve birok hastala neden olan bakterilerin ldrlmesi iin klor kullanlr. Klor,
birok halk sal sorunundan korunmak iin suyun dezenfeksiyonunda kullanlmaktadr.
Klorlamann kolera, hepatit ve dier baz hastalklarn olumasn nlemede gvenli, etkili ve
uygulanabilir tek yntem olduu bilinmektedir.
Su tek bana ime suyunun iinde bulunan besin esi deildir. me suyu
damtlmadka farkl miktarda flor, kalsiyum, demir, sodyum ve magnezyum gibi
mineralleri ierebilir. me suyunun bileimini kayna ve geirildii ilemler belirler.
Yeralt kaynaklarndan elde edilen sular daha yksek mineral younluuna sahiptir. Yamur
ve kar sularndan oluan su, kaynaklardan ve kumdan szarak bu yoldaki mineralleri toplar.
Bu durum yeralt sularnn doal olarak florlu olmasn aklamaktadr.
Suyun yumuak ve sert olmas iindeki mineral miktarna gre deimektedir. Sert
sular daha fazla kalsiyum ve magnezyum ierirken, yumuak sular daha fazla sodyum ierir.
Baz insanlar ie suyunun musluk suyundan daha salkl olduunu dnmektedir.
Byk ehir suyu sistemlerinde ie ve musluk sularnn her ikisi de gvenli ve salkldr.
Ancak suda kurun olduu endiesi tanan yerlerde ie suyu zellikle hamile kadnlar ve
ocuklar iin iyi bir seenektir. ie sularnn etiketlerindeki kaynak suyu, mineral su gibi
ifadeler kesinlikle doru olmaldr. ie sular, ehre ait su kaynaklarndan geliyorsa saf su
ilemlerinden geirilmediyse etiketinde bilgi verilmesi gerekmektedir. meye uygun suyun
PHs (asitlii) ntr olmaldr.
42
Baz alar yiyeceklerin piirilmesinde ie suyunu tercih eder. ie suyu orba, trl
gibi yemeklerin lezzetini etkileyen klor iermez. Kurunlu boru veya kurunlu lehimlerin
kullanld evlerde, ie suyu orbalara, trllere ve dier uzun sre pien yemeklerde
kullanlacak iyi bir seenek olabilir.
3.3. Su htiyacnn Karlanmasnda Temel lkeler

Vcuttaki grevlerin dzenli olmas ve su kaybndan korunmak iin vcudun srekli
bir su kaynana ihtiyac vardr. Su ihtiyac, ieceklerle (zellikle su), yiyeceklerle ve
metabolizma sonucu oluan suyla karlanr. Besinlerin ve yemeklerin trne gre ierdii su
miktar deiiktir. Taze sebze ve meyve, sulu yemekler yenildiinde, su ihtiyacnn ou
karlanr.
Enerji harcamasna gre, her kalori iin yetikinlerin ortalama 1 ml, bebeklerin ise 1,5
ml kadar su almas gerekir. Fazla protein, tuz, kusma, ishal, terleme, ateli hastalklar, scak
evrede almak gibi durumlar su ihtiyacn artrr.
Su ihtiyacn karlarken, besin deeri olmayan kolal iecekler, ay ve benzeri yerine
ayran, st ve taze meyve sular imek daha besleyici ve ekonomiktir. ilen suyun mikropsuz
olmasna zen gsterilmelidir.
Vcut su yetersizliine ok dayankszdr. Hastalklar ve su kaybnn ok olduu
durumlarda, zamannda su verilmezse hayat tehlikeye girer. shal, kusma gibi su kaybnn
artt durumda vcut suyunun azalmamas iin su, tuzlu ayran ve sulu besinler verilmelidir.
3.4. Gnlk Su Gereksinimi

Yetikin insan ieceklerle ortalama gnde 1000 ml ve yiyeceklerin bileiminden de
1200 ml civarnda su alr. Vcudumuzda su almnn yeterli olup olmadn anlamann en
etkili yolu idrara dikkat etmektir. Ak renkli idrar su ihtiyacn doru karladmz
gsterir. Eer idrarmz koyu renkli ise bu yeterince su almyoruz anlamna gelir.
Bbreklerden idrar, barsaklardan dk, akcierlerden solunum, deriden terleme
yoluyla her gn 1,5 lt su kaybederiz. Kaybolan suyu yerine koyabilmek iin gnde
vcudumuza 2-2,5 litre su almalyz. Bu ise 8 -10 bardak suya denktir.
Yeterli su imemek cildin kurumasna, krmasna, salarn matlamasna, halsizlie,
kabzla neden olur. ay, kahve, kolal ve gazl baz iecekler kafein ierdiklerinden vcutta
su kaybna neden olur. Bu yzden ne kadar sv tkettiimizi hesaplarken bunlar sv
tketimi olarak gz nne almamak gerekir.
43
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
neriler
Bulunduunuz ortamda bir bardak ie
suyu, bir bardak musluk suyu alp
tadna bakarak arasnda tat fark olup
olmadn kontrol ediniz.
me suyunu seiniz.
Deiik ie sularnn etiketini

okuyarak kaynana, PH sna, ierdii
minerallere, sertlik derecesine ve dier
elerine baknz. Birbirleriyle
karlatrnz.
eitli sebze ve meyveleri alarak

kesiniz ve su oran en fazla olan
yiyeceklerden az olana doru
sralaynz.
Su oran fazla yiyecekleri seiniz.
Su oran fazla olan yiyecekleri

tkettiinizde sonu ne oluyor
tartnz.
Bir gnde ne kadar su itiimizi not

alarak gnlk su ihtiyacmz karlayp
karlamadmz belirleyiniz.
Suyun gnlk gereksinimini

belirleyiniz.
Hangi durumlarda su ihtiyacnzn

arttn tespit ediniz. Arkadalarnzla
sonularnz karlatrnz.
44
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorularn doru olanlarn (D), yanl olanlar (Y) harflerini kullanarak
cevaplaynz. Boluk doldurma sorularna uygun kelimeleri yaznz.
SORULAR
(....) 1-Su, btn canllarn yaplarnn en byk blmn oluturan nemli bir maddedir.
(....) 2-Vcudumuzun si sudan oluur.
(....) 3-Su vcut ssnn oluumunda olumsuz rol oynar.
(....) 4-Bbreklerin salkl, almas ve grevini yapmas yeterli su almna baldr.
(....) 5-nsan vcudundaki su oran her yataki bireyde ayndr.
(....) 6-nsan vcudundaki su oran yaa paralel olarak azalmaktadr.
(....) 7-Tm vcut dokular su iermektedir.
(....) 8-Su sadece besinlerin sindiriminde grevlidir.
(....) 9-Eklemlerin kayganln su salar.
(....) 10-Su cildi gerginletirir ve parlaklk kazandrr.
(....) 11-Suyun yumuak ve sert olmas iindeki mineral miktarna gre deimektedir.
(....) 12-Fazla protein ve tuz alm ile , kusma, ishal, terleme , ateli hastalklar gibi
durumlar su ihtiyacn azaltr.
(...)
13-Yeterli su imemek cildin kurumasna, krmasna, salarn matlamasna,

halsizlie, kabzla neden olur.
45
14-
Musluk suyunun gvenli kullanlmas ve birok hastala

mikroorganizmalarn ldrlmesi iin ..................... kullanlr.
sebep
olan
15-
Sert sular daha fazla magnezyum ve .......................... ierirken yumuak sular daha
fazla ........................ ierirler.
16-
Su ihtiyac ieceklerle,
karlanr.
17-
Bbreklerden idrar, barsaklardan dk , akcierlerden ...................... , deriden

....................... yoluyla hergn .......... lt su kaybederiz.
18-
Gnde vcudumuza ..................... lt. su almalyz. Bu miktar ............. su barda suya

denk gelir.
.......................... ve .. sonucu oluan su ile
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrp doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz.
Eksikleriniz varsa eksik olan faaliyete tekrar dnerek eksiklerinizi
tamamlayabilirsiniz.
46
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Modl tamamladnz. retmeniniz modldeki faaliyetler ve aratrma almalar
sonunda kazandnz bilgi ve becerileri lme aralar ile lerek modl ile ilgili durumu
size bildirecektir.
retmeninizle iletiim kurunuz.
47
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
B
A
C
A
D
D
C
A
D
B
D
A
D
D
A
1.
Karacier, balk,tereya, havu, spanak, yumurta
2.
Balk ya, karacier, yumurta
3.
Ayiek ya, soya ya,zeytin ya, fndk ya
4.
Ispanak, brokoli,lahana
5.
Buday unu,bulgur ,pirin,maya,ceviz
6.
St ve trevleri, karacier, etler
7.
Maya, karacier ve dier organ etleri, tavuk
8.
Karacier ve dier organ etleri, mercimek,ceviz
9.
Karacier ,pirin,buday unu, spanak, portakal
10.
Krmz et, balk,tavuk ,yumurta
11.
Kuburnu, yeil ve krmz biber, maydanoz
48

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
C
B
C
D
D
A
D
A
D
B
C
D
Menkes,Wilsons
Et,tavuk,deniz rnleri ,karacier
Glikoz ,Protein
DORU
DORU
YANLI
DORU
DORU
1.
St ve rnleri, pekmez, kuru fasulye, susam, fndk
2.
Et, tavuk, balk, yumurta
3.
Krmz et, organ etleri, yumurta
4.
Yal tohumlar, kuru baklagiller, yeil yaprakl sebzeler, kuru meyveler
5.
Organ etleri, balk, kuru baklagiller, pekmez, maydanoz
6.
Et, tavuk, balk, karacier
7.
yotlu tuz, yumurta, organ etleri
8.
Kahve, muz, patates, kays,kuru baklagiller.
9.
yotlu tuz, ime suyu, balk
10.
Deniz rnleri, organ etleri, etler
11.
me suyu, ay, deniz rnleri, sebze ve meyveler
12.
Tahllarn embrio ksm, kuru baklagiller, yal tohumlar
13.
Etler, tam tahllar, yumurta, peynir
49
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
DORU
YANLI
YANLI
DORU
YANLI
DORU
DORU
YANLI
DORU
DORU
DORU
YANLI
DORU
KLOR
KALSYUM,SODYUM
YYECEKLERLE, METABOLZMA
SOLUNUM,TERLEME,1,5LT.
2-2,5 LT. , 8-10 SU BARDAI
50
KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
BAYSAL A., Beslenme, Hatipolu Yaynevi, Ankara, 1996.
IIKSOLUU M., Beslenme, Milli Eitim Yaynevi, stanbul, 2002.
GRMAN ., Yemek Piirme Teknikleri ve Uygulamas 1, Milli Eitim

Yaynevi , stanbul , 2002.
ANLIER N., Beslenme ve Besin eleri. Anne ve ocuk beslenmesi, Pegema

Yaynclk, Ankara, 2003.
BLR ., S. BLR, ocuk Sal ve Beslenmesi, Milli Eitim Yaynevi,

Ankara, 2000.
ANLIER N., ERSOY, Y., ocuk ve Beslenme, Morpa Kltr Yaynlar ,

stanbul, 2003.
Etkin Gda Gvenlii ve Beslenme Eitimi Semineri Ders Notlar,Ankara ,

Nisan , 2002.
Salk Bakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl, Salk Projesi

Genel Koordinatrl, Hacettepe niversitesi Beslenme ve Diyetetik Blm,
Toplumun Beslenmede Bilinlendirilmesi, Onur matbaaclk, Ankara, 2002.
zenS. , Besin eleri Ders Notlar, Ankara, 2000.
Dilaver ekici, C. , Salkl Beslenme ve Besin eleri Ders Notlar, Ankara,

2001.
www.diyetimiz.com/s-bes/
http://iyibeslenme. 8m.com
www.diyetisyenim. com
www.ntvmsnbc.com/news/204963.asp
http://kadinsagligi.com/beslenme/doru beslenme/
http://saglik.tr.net/beslenme- sagligi-hastaliklar
www.tip2000.com/aktualite/
www.formdakal.com/Formda Yasam/suyun nemi.asp
www.genetikbilimi.com/genbilim/suhakknda.htm
www.net bul.com
www.nefa.com.tr/vitamin-ve-mineraller.html
http://sonhaber.8m.com/custom4.html
51

Besin Ogeleri2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Besin Ogeleri2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

YYECEK ECEK HZMETLER

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

Alk, Pastaclk, Garsonluk, Barmenlik

Besin elerinden gnlk gereksinimlerine gre vitamin ve

Besin elerinin kaynaklarn semek.

Snf, yaz tahtas, tahta, kalemi, tepegz, internet ortam.

Modln iinde yer alan her bir renme faaliyetinden sonra

Gerekli ortam salandnda, vitaminlerin gnlk gereksinimine gre vitaminlerin

Resim-1: Vitamin deposu sebze ve meyveler

Vitaminler byme, canllk, salk ve birok metabolik olayn yrtlmesi iin

Resim 2 Sar-turuncu yeil sebzeler A

Yetersizliinde Grlen Bozukluklar

Fazlalnda Grlen Sonular

Yetersizliinde Grlen Bozukluklar

Resim 4. E vitaminin en iyi kayna ayiek ya gibi bitkisel yalardr

Yetersizliinde Grlen Belirtiler

Fazlalnda Grlen Belirtiler

1. Kann phtlamasnda grevlidir.

Resim 5: Ispanak vb. yeil yaprakl sebzeler en iyi k vitamini kaynadr.

Yetersizliinde Grlen Bozukluklar

1.2.2. Suda znen Vitaminler

Suda znen vitaminler (B grubu vitaminler ve C vitaminleri), su iinde znrler.

Fazlalnda Grlen Sonular

0.13 0.15 mg dir.

Fazlalnda Grlen Belirtiler

Resim 7: Tavuk eti gibi proteinden

Yetersizliinde Grlen Bozukluklar

Protein yapmna ve sindirimine yardm eder.

Fazlalnda Grlen Belirtiler

B12 VTAMN (KOBALAMN)

Yetersizliinde Grlen Bozukluklar

FOLK AST (FOLAT)

Resim11: Ceviz folik asit kaynadr.

Fazlalnda Grlen Belirtiler

VTAMN C (ASKORBK AST)

Vcut almasndaki Grevleri

Baklk sistemini glendirir.

Resim 12: Turungiller iyi C vitamini kaynadr.

Resim 12: Koyu yeil sebzeler ve

Yetersizliinde Grlen Bozukluklar

Vitamince zengin yiyecekleri seiniz.

Vitaminlerin gnlk gereksinimini

Vitaminlerin vcuttaki grevleri,

Beslenme ile ilgili dokman ve

Yada eriyen vitaminlerin

Aadakilerden hangisi vitaminlerin grevlerinden biri DELDR?

Bymek ve salkl yaamak.

Aadakilerden hangisi yada znen vitaminlerden biridir?

Aadakilerden hangisi D vitamini yetersizliinde grlen bozukluklardan biridir?

Aadakilerden hangisi E vitamininin iyi kaynaklarndan biri DELDR?

Gzlerin karanlkta ve normal olarak grmesine yardm eder.

Aadakilerden hangisi A vitamininin vcut almasndaki grevlerinden biridir?

Aadakilerden hangisi suda znen vitaminlerden biridir?

Aadakilerden hangisi K vitaminin gnlk gereksinimini verir?

Aadakilerden hangisi B1 vitaminin en iyi kaynaklarndan biridir?

Aadakilerden hangisi B12 vitamininin yetersizliinde grlen bozukluklardandr?