Sveuilite u Rijeci

Fakultet za menadment u turizmu i ugostiteljstvu

SVEUILINI PREDDIPLOMSKI STUDIJ
Poslovna ekonomija u turizmu i hotelijerstvu

Prirunik iz predmeta

S T A T I S T I K A
ifra kolegija: PST0103
ECTS bodovi: 5,5

Nositelj predmeta:

Dr. sc. SUZANA MARKOVI, docent

GRAFIKO PRIKAZIVANJE STATISTIKIH NIZOVA

PRIMJER 1.
Uvoz u Primorsko goranskoj upaniji
Godina
2000.
2001.
2002.
2003.
2004.

Uvoz (u mil. USD)

449
532
478
638
739

Izvor: Statistiki ljetopis Primorsko-goranske upanije 2005, str.249.

Podatke iz tabele prikaite grafiki linijskim grafikonom. Uz grafikon navedite sve potrebne oznake.
to se zakljuuje na temelju grafikog prikaza?

RJEENJE:
Grafikon: Uvoz u Primorsko goranskoj upaniji

800
Uvoz (u mil. USD)

700
600
500
400

Uvoz (u mil. USD)

300
200
100
0
2000.

2001.

2002.

2003.

2004.

Godina

Izvor: Statistiki ljetopis Primorsko-goranske upanije 2005, str.249.

PRIMJER 2.
Broj registriranih domena pri Carnetu od sijenja do lipnja 2006. godine
Mjesec
Sijeanj
Veljaa
Oujak
Travanj
Svibanj
Lipanj

Broj domena
717
731
1 061
777
812
596

Izvor: www.dns.hr, 28.7.2006.

Podatke iz tabele prikaite grafiki jednostavnim stupcima. Uz grafikon navedite sve potrebne
oznake. to se zakljuuje na temelju grafikog prikaza?

RJEENJE:
Grafikon: Broj registriranih domena pri Carnetu od sijenja do lipnja 2006. godine
1200

Broj domena

1000
800
Broj domena

600
400
200

Li
pa
nj

Sv
ib
an
j

Tr
av
an
j

O
u
ja
k

Ve
lja
a

Si

je
a
nj

Mjesec

Izvor: www.dns.hr, 28.7.2006.

PRIMJER 3.
Robna razmjena Republike Hrvatske od sijenja do lipnja 2006. godine:
Zemlja
Austrija
Italija
Njemaka
Slovenija

Izvoz (u mil. kn)

1 865
7 100
3 066
2 335

Uvoz (u mil. kn)

3 253
9 932
8 935
3 915

Izvor: www.dzs.hr, 20.8.2006

Podatke iz tabele prikaite grafiki dvostrukim i razdijeljenim stupcima. Uz grafikon navedite sve
potrebne oznake. to se zakljuuje na temelju grafikog prikaza?

RJEENJE:
Grafikon: Robna razmjena Republike Hrvatske od sijenja do svibnja 2006. godine
12000
10000
Izvoz/Uvoz

8000
Izvoz

6000

Uvoz

4000
2000
0
Austrija

Italija

Njemaka

Slovenija

Zemlja

Izvor: www.dzs.hr
Grafikon: Robna razmjena Republike Hrvatske od sijenja do svibnja 2006. godine
18000
16000

Izvoz/Uvoz

14000
12000
10000

Uvoz

8000

Izvoz

6000
4000
2000
0
Austrija

Italija

Njemaka

Slovenija

Zemlja

Izvor: www.dzs.hr

PRIMJER 4.
Dani krediti stanovnitvu u 2005. godini (u mil. kn)
Banka
Erste Bank
Slavonka banka
Meimurska
Volksbank

Stambeni kredit
3 191
1 417
117
250

Auto kredit
365
78
43
1 089

Gotovinski kredit
387
46
320

Izvor: Privredni vjesnik, lipanj 2006., str. 50.

Podatke iz tabele prikaite grafiki viestrukim i razdijeljenim stupcima (s apsolutnim

frekvencijama). Uz grafikon navedite sve potrebne oznake. to se zakljuuje na temelju grafikog
prikaza?
4

RJEENJE:
Grafikon: Dani krediti stanovnitvu u 2005. godini (u mil. kn)
3500
Iznoskredita

3000
2500
2000
1500
1000
500
0
Erste bank

Slavonska
banka

Meimurska
banka

Volksbank

Banka
Stambeni kredit

Auto kredit

Gotovinski kredit

Izvor: Privredni vjesnik, lipanj 2006., str. 50.

Iznos kredita

Grafikon: Dani krediti stanovnitvu u 2005. godini (u mil. kn)

4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
Erste bank

Slavonska
banka

Meimurska
banka

Volksbank

Banka
Stambeni kredit

Auto kredit

Gotovinski kredit

Izvor: Privredni vjesnik, lipanj 2006., str. 50.

PRIMJER 5.
Robna razmjena Republike Hrvatske od sijenja do lipnja 2006. godine:
Zemlja
Austrija
Italija
Njemaka
Slovenija

Izvoz (u mil. kn)

1 865
7 100
3 066
2 335

Uvoz (u mil. kn)

3 253
9 932
8 935
3 915

Izvor: www.dzs.hr, 20.8.2006.

Strukturu izvoza i uvoza usporedite strukturnim krugovima i proporcionalnim strukturnim

krugovima. Uz grafikon navedite sve potrebne oznake. to se zakljuuje na temelju grafikog
prikaza?
5

RJEENJE:
Zemlja
Austrija
Italija
Njemaka
Slovenija
Ukupno

x0 =

Izvoz (u mil. kn)

1 865
7 100
3 066
2 335
14 366

Uvoz (u mil. kn)

3 253
9 932
8 935
3 915
26 045

Isjeak - izvoz
46,74o
177,92o
76,83o
58,51o
360,00o

Isjeak - uvoz
44,96o
137,28o
123,50o
54,25o
360,00o

dio
360 0
cjelina

Grafikon: Robna razmjena Republike Hrvatske od sijenja do lipnja 2006. godine

Izvoz

Uvoz

Austrija
Italija
Njemaka
Slovenija

Izvor: www.dzs.hr, 20.8.2006.

PRIMJER 6.
Dolasci turista u RH
Br. turista (u tis.)

Turisti
Domai turisti
Strani turisti
Ukupno

2004. godina
1 500
7 912
9 412

2005. godina
1 528
8 467
9 995

Izvor: Priopenje DZS, Zagreb, veljaa 2006., str.1.

Podatke iz tabele prikaite grafiki strukturnim polukrugovima i proporcionalnim strukturnim

polukrugovima. Uz grafikon navedite sve potrebne oznake. to se zakljuuje na temelju grafikog
prikaza?

RJEENJE:
Turisti
Domai turisti
Strani turisti
Ukupno

x0 =

Br. turista (u tis.)

2004. godina
2005. godina
1 500
1 528
7 912
8 467
9 412
9 995

Isjeak 2004.g.

Isjeak 2005.g.

28,69o
151,31o
180,00o

27,52o
152,48o
180,00o

dio
180 0
cjelina

Grafikon: Dolasci turista u RH

RELATIVNI BROJEVI

PRIMJER 1.
Fiziki obujam telekomunikacijskih usluga od sijenja do lipnja 2006. godine
Vrsta usluge
Utroene
minute
nepokretnoj mrei
Utroene
minute
pokretnoj mrei
SMS poruke

Broj usluga (u mil.)

2005. godina
2006. godina
5 162
4 463

1 215

1 831

1 153

1 235

Izvor: www.dzs.hr, 8.8.2006.

Izraunajte strukturu broja telekomunikacijskih usluga u 2005. i 2006. godini.

Strukturu prikaite grafiki strukturnim stupcima.
to se moe zakljuiti na temelju grafikog prikaza?

RJEENJE:
Vrsta usluge

Br. usluga (u mil.)

2005.
2006.

Utroene minute u
nepokretnoj
mrei
Utroene minute u
pokretnoj mrei
SMS poruke
Ukupno

P=

Struktura za
2005. g. (%)

5 162

4 463

68,55

Struktura
za 2006. g.
(%)
59,28

1 215

1 831

16,14

24,32

1 153
7 530

1 235
7 529

15,31
100,00

16,40
100,00

dio
100
cjelina

Struktura

Grafikon: Fiziki obujam telekomunikacijskih usluga od sijenja do lipnja 2006. godine

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%

sms poruke
utro.min. u pokret.
mrei
utro.min. u nepokret.
mrei

2005.

2006.
Godina

PRIMJER 2.
Stanovnitvo i povrina odabranih europskih zemalja:
Zemlja
Austrija
Hrvatska
Maarska
Slovenija

Broj stanovnika u 000

8 148
4 743
10 083
1 933

Povrina u km
83 871
56 594
93 032
20 273

Izvor: SLJRH 2004., str. 783.

Pomou navedenih podataka izraunajte broj stanovnika na km2, tj. izraunajte relativne brojeve
koordinacije. Dobivene veliine prikaite grafiki Varzarovim znakom. to se zakljuuje na temelju
grafikog prikaza?

RJEENJE:
Zemlja
Austrija
Hrvatska
Maarska
Slovenija

RBK =

Broj stanovnika u 000

8 148
4 743
10 083
1 933

Povrina u km
83 871
56 594
93 032
20 273

RBK
97,15
83,81
108,38
95,35

f 1 Br.s tan ovnika

=
f2
Povrina

Grafiki prikaz relativnih brojeva koordinacije jednostavnim stupcima:

120
100

RBK

80
60
40
20
0
Austrija

Hrvatska

Maarska

Slovenija

Zemlja

Grafiki prikaz relativnih brojeva koordinacije Varzarovim znakom:

Mjerilo (baza): 1cm=30 000km
RBK
110
100
90
80
70
60
50

40
30
20
10
Austrija

Hrvatska

Maarska

Slovenija

baza

PRIMJER 3.
Odobreni krediti po bankama u Hrvatskoj (stanje 31.12.2005.)
Banka
Zagrebaka banka
Privredna banka
Raiffeisenbank
Hypo Alpe-Adria Bank
Erste und Steiermrkische Bank

Odobreni krediti (u mil.kn)

38 126
29 801
16 587
13 739
19 365

Izvor: Privredni vjesnik, lipanj 2006., str.49.

Izraunajte indekse odobrenih kredita u 2005. godini. Za osnovu uzmite iznos odobrenih
kredita u Hypo Alpe-Adria banci. Indekse prikaite grafiki odgovarajuim grafikonom.
to se moe zakljuiti na temelju izraunatih indeksa?

RJEENJE:
Banka
Zagrebaka banka
Privredna banka
Raiffeisenbank
Hypo Alpe-Adria Bank
Erste und Steiermrkische Bank

I=

Odobreni krediti (u mil.kn)

38 126
29 801
16 587
13 739
19 365

Indeksi
277,50
216,91
120,73
100
140,95

f1
100
f2
10

Grafikon: Indeksi odobrenih kredita po bankama u Hrvatskoj

300

277,5

250

216,91

150

Raiffeisen

Privredna
banka

Zagrebaka
banka

Erste
banka

100

100
50

140,95

120,73
Hypo
banka

Indeks

200

Banka

Izvor: Privredni vjesnik, lipanj 2006., str.49.

11

NUMERIKI NIZ: Srednje vrijednosti (potpune i poloajne)

PRIMJER 1.
Zadan je slijedei numeriki niz:
Xi

110

110

114

110

115

115

105

114

106

100

Izraunajte: izraunajte potpune i poloajne srednje vrijednosti.

RJEENJE:

X =

H=

Xi

1/xi

log xi

rx

110
110
114
110
115
115
105
114
106
100

0,009
0,009
0,009
0,009
0,009
0,009
0,010
0,009
0,009
0,010

2,0414
2,0414
2,0569
2,0414
2,0607
2,0607
2,0212
2,0569
2,0253
2,0000

100
105
106
110
110
110
114
114
115
115

1 099

0,092

20,4059

Xi = 1099 = 109,90
N

10

N
1

10
= 108,70
0,092

1
log xi
N
1
log G = 20,4059
10
log G = 2,04059
G = 109,80
log G =

Mo = 110
x r1 + x r 2
N 10
,
r1 =
=
= 5,
2
2
2
110 + 110
Me =
= 110
2

Me =

r2 = r1 + 1 = 5 + 1 = 6

12

PRIMJER 2.
Na kolokviju iz kolegija Statistika 30 studenata ostvarilo je sljedee rezultate:
Ocjena
Broj
studenata

1
3

2
4

3
9

4
10

5
4

Izraunajte: aritmetiku sredinu, harmonijsku sredinu, geometrijsku sredinu, mod i medijan.

RJEENJE:

X =

xi

fi

x i fi

fi/ xi

log xi

fi log xi

Kum. niz

1
2
3
4
5

3
4
9
10
4

3
8
27
40
20

3,00
2,00
3,00
2,50
0,80

0
0,3010
0,4771
0,6021
0,6989

0
1,2040
4,2939
6,0210
2,7956

3
7
16
26
30

30

98

11,30

2,0791

14,3145

x f
f
i

H=

f
f
x

log G =

98
= 3,27
30

30
= 2,65
11,30

f i log xi

1
14,3145
30
log G = 0,47715
G = 3,00
log G =

Mo = 4

Me =

N 30
=
= 15 ,
2
2

Me = 3

13

PRIMJER 3.
Zaposleni prema godinama u poduzeu X:
Starost u godinama
21 30
31 40
41 50
51 (65)
Ukupno

Broj zaposlenih
32
162
404
142
740

Izraunajte: aritmetiku sredinu, harmonijsku sredinu, geometrijsku sredinu, mod i medijan.

RJEENJE:
Starost
u
godinama

Broj
zaposlenih
fi

Precizne
granice

21-30
31-40
41-50
51-(65)

32
162
404
142

21-31
31-41
41-51
51-65

740

xi =

L1 + L2
,
2

X =

x f
f
i

H=

f
f
x

log G =

i = L2 L1 ,

xi

fc

x i fi

fi/ xi

log xi

filog xi

Kum.niz

26
36
46
58

10
10
10
14

3,2
16,2
40,4
10,1

832
5832
18584
8236

1,23
4,50
8,78
2,45

1,4149
1,5563
1,6627
1,7634

45,2768
252,1206
671,7712
250,4028

32
194
598
740

33484

16,96

fc =

1219,5714

fi
i

33484
= 45,25
740

740
= 43,63
16,96

f i log xi

1
1219,5714
740
log G = 1,6481
G = 44,47
log G =

Mo = L1 +

40,4 16,2
ba
i = 41 +
10 = 45,44
(b a ) + (b c )
(40,4 16,2) + (40,4 10,1)

14

N
f1
i ,
Me = L1 + 2
f med
Me = 41 +

N 740
=
= 370
2
2

370 194
10 = 45,36
404

15

NUMERIKI NIZ: Mjere disperzije

PRIMJER 1.
Zadan je slijedei numeriki niz:
Xi

110

110

114

110

115

115

105

114

106

100

Izraunajte: (a) interkvartil, koeficijent kvartilne devijacije, (b) varijancu, standardnu devijaciju i
koeficijent varijacije.

RJEENJE:

Xi

rx

(xi x)2

110
110
114
110
115
115
105
114
106
100

100
105
106
110
110
110
114
114
115
115

0,01
0,01
16,81
0,01
26,01
26,01
24,01
16,81
15,21
98,01

1 099

222,90

I Q = Q3 Q1 = 114 106 = 8
N 10
=
= 2,50 , r1 = 3 ,
4
4
3N 30
r1 =
=
= 7,50 , r1 = 8 ,
4
4
r1 =

VQ =

Q1 = 106

Q3 = 114

Q3 Q1 114 106
8
=
= 0,04
=
Q3 + Q1 114 + 106 220

(x
=

x) 2

222,91
= 22,29
10

= 2 = 22,29 = 4,72
V =

100 =

4,72
100 = 4,29%
109,90

16

PRIMJER 2.
Na kolokviju iz kolegija Statistika 30 studenata ostvarilo je sljedee rezultate:
Ocjena
Broj
studenata

1
3

2
4

3
9

4
10

5
4

Izraunajte: (a) raspon varijacije, interkvartil, koeficijent kvartilne devijacije, (b) varijancu,
standardnu devijaciju i koeficijent varijacije.
xi

fi

Kum. niz

fi(xi-x)2

1
2
3
4
5

3
4
9
10
4

3
7
16
26
30

15,46
6,45
0,66
5,33
11,97

30

39,87

R = X max X min = 5 1 = 4

I Q = Q3 Q1 = 4 3 = 1
N 30
=
= 7,5 ,
4
4
3 N 90
=
= 22,5
Q3 =
4
4

Q1 = 3

Q1 =

VQ =

2 =

Q3 = 4

Q3 Q1 4 3 1
=
= = 0,14
Q3 + Q1 4 + 3 7

( xi x ) 2

39,87
= 1,33
30

= 2 = 1,33 = 1,15

V =

100 =

1,15
100 = 35,25%
3,27

17

PRIMJER 3.
Zaposleni prema godinama u poduzeu X:
Starost u godinama
21 30
31 40
41 50
51 (65)
Ukupno

Broj zaposlenih
32
162
404
142
740

Izraunajte: (a) raspon varijacije, interkvartil, koeficijent kvartilne devijacije, (b) varijancu,
standardnu devijaciju i koeficijent varijacije.
Starost u
godinama

Broj
zaposlenih
fi

Precizne
granice

21-30
31-40
41-50
51-(65)

32
162
404
142

21-31
31-41
41-51
51-65

740

xi

Kum.niz

fi(xi-x)2

26
36
46
58

10
10
10
14

32
194
598
740

11 858
13 861,13
227,25
23 083,88
49 030,26

R = X max X min = 65 21 = 44

I Q = Q3 Q1 = 49,9 40,44 = 9,50

N
f1
4
i
Q1 = L1 +
f Q1
Q1 = 31 +

N 740
=
= 185
4
4

185 32
10 = 40,44
162

3N
f1
Q3 = L1 + 4
i
f Q3
Q3 = 41 +

VQ =

3 N 2220
=
= 555
4
4

555 194
10 = 49,94
404

Q3 Q1 49,94 40,44
=
= 0,11
Q3 + Q1 49,94 + 40,44

f
=

( xi x) 2

49030,26
= 66,26
740
18

 = 2 = 66,26 = 8,14
V =

100 =

8,14
100 = 17,99
45,25

19

NUMERIKI NIZ: Mjere asimetrije i mjere zaobljenosti

PRIMJER 1.
Zadan je slijedei numeriki niz:
Xi

110

110

114

110

115

115

105

114

106

100

Izraunajte: (a) koeficijent asimetrije, Pearsonove mjere asimetrije, Bowleyjevu mjeru asimetrije;
(b) koeficijent zaobljenosti.

RJEENJE:

3 =

Xi

(xi x)3

(xi x)4

110
110
114
110
115
115
105
114
106
100

0,001
0,001
68,92
0,001
132,65
132,65
-117,65
68,92
-59,32
-970,30

0,0001
0,0001
282,58
0,0001
676,52
676,52
576,48
282,58
231,34
9 605,96

1 099

-744,12

12 331,98

3 74,41 74,41
=
=
= 0,71
3 (4,72) 3 105,24

(x
=

x Mo

Sk2 =

S kQ =

4 =

x) 3

S k1 =

4 =

774,12
= 74,41
10

109,90 110
= 0,02
4,72

3 ( x Me)

3 (109,90 110)
= 0,06
4,72

Q1 + Q3 2 Me 106 + 114 2 110 0

=
= =0
114 106
8
Q3 Q1

4 1233,20 1233,20
=
=
= 2,48
496,33
4 (4,72) 4

(x

x) 4

12331,98
= 1233,20
10
20

PRIMJER 2.
Na kolokviju iz kolegija Statistika 30 studenata ostvarilo je sljedee rezultate:
Ocjena
Broj
studenata

1
3

2
4

3
9

4
10

5
4

Izraunajte: (a) koeficijent asimetrije, Pearsonove mjere asimetrije, Bowleyjevu mjeru asimetrije;
(b) koeficijent zaobljenosti.

RJEENJE:

3 =

fi(xi-x)3

fi(xi-x)4

1
2
3
4
5

3
4
9
10
4

-35,09
-8,19
-0,18
3,89
20,71

79,66
10,41
0,05
2,84
35,83

30

-18,86

128,79

( xi x ) 3

x Mo

S k1 =

Sk2 =

S kQ =

fi

3 0,63 0,63
=
=
= 0,41
1,52
3 (1,15) 3

3 =

4 =

xi

3,27 4
= 0,63
1,15

3 ( x Me)

18,86
= 0,63
30

3 (3,27 3)
= 0,70
1,15

Q1 + Q3 2 Me 3 + 4 2 3 1
=
= =1
Q3 Q1
43
1

4
4,29
4,29
=
=
= 2,45
4
4
1,75
(1,15)

f
=

( xi x) 4

128,79
= 4,29
30

21

NUMERIKI NIZ: srednje vrijednosti, mjere disperzije,

mjere asimetrije, mjere zaobljenosti

PRIMJER 1.
Prodaja eera u trgovini X tijekom radnog tjedna bila je sljedea:
202

206

190

196

198

208

Izraunajte:
a) aritmetiku sredinu i harmonijsku sredinu
b) medijan, donji i gornji kvartil
c) varijancu, standardnu devijaciju
d) koeficijent asimetrije i koeficijent zaobljenosti.

RJEENJE:
Xi

1/xi

rx

(xi x)2

(xi x)3

(xi x)4

202
206
190
196
198
208

0,0050
0,0049
0,0053
0,0051
0,0051
0,0048

190
196
198
202
206
208

4
36
100
16
4
64

8
216
-1 000
-64
-8
512

16
1 296
10 000
256
16
4 096

224

-336

15 680

1 200

X =

H=

0,03

Xi = 1200 = 200
6

N
1

6
= 200
0,03

Me =

x r1 + x r 2
2

Me =

198 + 202
= 200
2

r1 =

N 6
= =3
2 2

r1 =

N 6
= = 1,5
4 4

r1 = 2

Q1 = 196

r1 =

3 N 18
=
= 4,5
4
4

r1 = 5

Q3 = 206

r2 = r1 + 1 = 3 + 1 = 4

22

(x
=

x) 2

224
= 37,33
6

= 2 = 37,33 = 6,11

3 =

3
56
56
=
=
= 0,25
3
3
228,09
(6,11)

(x
=

4 =

4 =

x) 3

336
= 56
6

4 2613,33 2613,33
=
=
= 1,88
4 (6,11) 4 1393,68

(x

x) 4

15680
= 2613,33
6

PRIMJER 2.
Zadan je numeriki niz:
Broj odsutnih
uenika
Broj razreda

Na temelju distribucije frekvencija u tablici izraunajte:

a) aritmetiku sredinu, harmonijsku sredinu, mod, medijan
b) kvartile, intrkvartil, raspon varijacije, koeficijent kvartilne devijacije
c) varijancu, standardnu devijaciju,
d) koeficijent asimetrije, Pearsonove mjere asimetrije
e) koeficijent zaobljenosti
f) nacrtajte histogram i poligon frekvencija.

RJEENJE:
xi

fi

x i fi

fi / x i

Kum. niz

fi(xi-x)2

fi(xi-x)3

fi(xi-x)4

0
1
2
3
4

2
4
7
5
3

0
4
14
15
12

0
4
3,50
1,67
0,75

2
6
13
18
21

9,16
5,20
0,14
3,70
10,38

-19,60
-5,93
-0,02
3,18
19,30

41,94
8,30
0,002
2,73
35,90

21

45

9,92

28,58

-3,08

88,88

23

X =

H=

f
f
x

fi
fi

45
= 2 ,14
21

21
= 2,12
9,92

Mo = 2
Me =

N 21
=
= 10,5
2
2

Me = 2

Q1 =

N 21
=
= 5,25
4
4

Q1 = 1

Q3 =

3 N 3 21
=
= 15,75
4
4

Q3 = 3

I Q = Q3 Q1 = 3 1 = 2
R = X max X min = 4 0 = 4

VQ =

Q3 Q1 3 1
=
= 0,50
Q3 + Q1 3 + 1

f ( x x)
=
f
i

28,58
= 1,36
21

= 2 = 1,36 = 1,16

3 =

3 0,15 0,15
=
=
= 0,09
1,56
3 (1,16 ) 3

f (x x )
=
f

S k1 =

x Mo

3,08
= 0,15
21

2,14 2
= 0,12
1,16

24

Sk2 =

4 =

3 x Me

) = 3 (2,14 2) = 0,36
1,16

4
4,23
4,23
=
=
= 2,34
4
4
1,81

(1,16)

f (x x )
=
f

88,88
= 4,23
21

Histogram:

8
7
6
5
fi 4
3
2
1
0
0

xi

Poligon frekvencija:

8
7
6
5
fi 4
3
2
1
0
0

2
xi

25

PRIMJER 3.
Zadana je distribucija broja zaposlenih prema godinama starosti:
Starost u godinama
20-26
27-31
32-41
42-50
51-60
Ukupno

Broj zaposlenih
9
15
27
16
8
75

Izraunajte:
a) aritmetiku sredinu, mod
b) medijan, kvartile, koeficijent kvartilne devijacije
c) varijancu, standardnu devijaciju, koeficijent varijacije
d) koeficijent asimetrije, Bowleyevu mjeru asimetrije
e) koeficijent zaobljenosti.

RJEENJE:
Starost u
godinama

Broj
zaposlenih
fi

Precizne
granice

xsi
(xi)

x i fi

fc

Kum. niz

20-26
27-31
32-41
42-50
51-60

9
15
27
16
8

20-27
27-32
32-42
42-51
51-61

23,50
29,50
37,00
46,50
56,00

7
5
10
9
10

211,50
442,50
999,00
744,00
448,00

1,29
3,00
2,70
1,78
0,80

9
24
51
67
75

75

x si =

2 845,00

fi(xi-x)2

fi(xi-x)3

fi(xi-x)4

1 874,02
1 065,97
23,35
1 175,12
2 612,20

-2 7042,17
-8 986,16
-21,72
10 070,76
47 202,44

392 384,85
76 473,90
21,97
85 502,67
849 176,07

6 750,67

21 223,16

1 403 559,46

L1 + L2
2

i = L2 L1 ,

fc =

fi
i

26

x f
f
i

x=

M o = L1 +

2845
= 37,93
75

ba
3 1,29
i = 27 +
5 = 31,25
(b a ) + (b c )
(3 1,29 ) + (3 2,70 )

N
f1
2
M e = L1 +
i
f me
M e = 32 +

37,50 24
10 = 37,00
27

N
f1
4
Q1 = L1 +
i
f Q1
Q1 = 27 +

3 N 225
=
= 56,25
4
4

56,25 51
9 = 44,95
16

Q3 = 42 +

Q3 Q1 44,95 30,25
= 0,20
=
Q3 + Q1 44,95 + 30,25

f (x x )
=
f

N 75
=
= 18,75
4
4

18,75 9
5 = 30,25
15

3N
f1
Q3 = L1 + 4
i
f Q3

VQ =

N 75
=
= 37,50
2
2

6750,67
= 90,01
75

= 2 = 90,01 = 9,49
V=

100 =

9,49
100 = 25,01
37,93

27

3 =

3 282,97 282,97
=
=
= 0,33
3 (9,49) 3 854,67

f (x x )
=
f

21223,16
= 282,97
75

S kq =

Q1 + Q3 2 M e 30,25 + 44,95 2 37
=
= 0,08
Q3 Q1
44,95 30,25

4 =

4 18714 ,13 18714 ,13

=
=
= 2,30
8110 ,82
4
(9,49) 4

f (x x )
=
f

1403559,46
= 18714,13
75

28

METODA UZORAKA: Procjena aritmetike sredine, totala

i proporcije osnovnog skupa
PRIMJER 1.
Na otoku koji ima 1620 domainstava sluajno smo izabrali 100 domainstava i zabiljeili za svako od
njih koliko hektara obradive zemlje posjeduje. Izraunali smo aritmetiku sredinu tog uzorka koja je
iznosila 1,83 ha. Pomou standardne devijacije tog uzorka procijenili smo standardnu devijaciju
osnovnog skupa i dobili s = 1,36 ha.

Izraunajte s 99% pouzdanosti kolika je prosjena povrina obradive zemlje svih domainstava na
tom otoku.

RJEENJE:
N=1 620
n=100

x =1,83
s=1,36
99%

x t sx < X < x + t sx
t=2,58

100
n
=
= 0,06
N 1620
sx =

s
n

> 0,05

N n
1,36
1620 100
=

= 0,13
N 1
1620 1
100

1,83 2,58 0,13 < X < 1,83 + 2,58 0,13

1,49 < X < 2,17
Prosjena povrina obradive zemlje na promatranom otoku nalazi se izmeu 1,49ha i 2,17ha uz 99%
pouzdanosti.

PRIMJER 2.
Od 186 elemenata jednog osnovnog skupa sluajno smo izabrali 20 jedinica. Aritmetika sredina tog
uzorka iznosi 2,5, a standardna devijacija je 1,204.

Uz 95% vjerojatnosti procijenite aritmetiku sredinu promatranog osnovnog skupa.

29

RJEENJE:
N=186
n=20

x =2,5
=1,204
95%

x t sx < X < x + t sx
k = n 1 = 20 1 = 19

20
n
=
= 0,1
N 186

sx =

s =

s
n 1

t=2,093

> 0,05

N n
1,24
186 20
=

= 0,27
N 1
186 1
20 1

n
20
= 1,204
= 1,24
n 1
20 1

2,5 2,093 0,27 < X < 2,5 + 2,093 0,27

1,94 < X < 3,07
Aritmetika sredina promatranog osnovnog skupa nalazi se izmeu 1,94 i 3,07 uz 95% pouzdanosti.

PRIMJER 3.
U svrhu ispitivanja vremena potrebnog za dolazak na rad, od 915 djelatnika jedne tvrtke anketirano
je 150 osoba. Pomou tog uzorka dobiveni su ovi rezultati: prosjeno vrijeme u uzorku = 47 minuta,
standardna greka aritmetike sredine uzorka = 0,0747.

Izraunajte 99% pouzdan interval procjene totala osnovnog skupa, tj. ukupno vrijeme potrebno za
dolazak na rad svih djelatnika te tvrtke. Zakljuak?

RJEENJE:
N=915
n=150

x =47
s x =0,0747
99%

30

 x't s < X < x'+t s

x' = N x = 915 47 = 43005
x'

x'

t=2,58

x'

= N s x = 915 0,0747 = 68,35

43005 2,58 68,35 < X < 43005 + 2,58 68,35

42828 < X <43181

Ukupno vrijeme potrebno za dolazak na rad svih djelatnika tvrtke nalazi se izmeu 42 828min i
43 181min uz 99% pouzdanosti.

PRIMJER 4.
U poiljci limuna (N=90 000) potrebno je utvrditi postotak karta. Iz poiljke je odabano 100 limuna,
od kojih se 6 poelo kvariti.

Procijenite uz 95% pouzdanosti proporciju karta u toj poiljci. Zakljuak?

RJEENJE:
N=90 000
n=100
m=6
95%

p t sp < P < p + t sp
p=

m
6
=
= 0,06
n 100

q = 1 p = 1 0,06 = 0,94

t=1,96

100
n
=
= 0,01
N 90000
sp =

pq
=
n 1

< 0,05

0,06 0,94
= 0,02
100 1

0,06 1,96 0,02 < P < 0,06 + 1,96 0,02

0,01 < P < 0,11
Proporcija karta u promatranoj poiljci limuna nalazi se izmeu 0,01 i 0,11, tj. izmeu 1% i 11% uz
95% pouzdanosti.
31

KORELACIJSKA I REGRESIJSKA ANALIZA. KORELACIJA RANGA

PRIMJER 1.
Na prvom i drugom kolokviju iz kolegija Statistika est studenata dobilo je bodove prikazane u
tablici.

Odredite:
a) pravce regresije
b) koeficijent korelacije
c) koeficijent korelacije ranga
d) napiite zakljuak
e) nacrtajte dijagram rasipanja.

I. kolokvij
II. kolokvij

88
47

62
63

55
70

96
80

78
70

49
40

RJEENJE:
I.
kolokvij
X

II.
kolokvij
Y

XY

X2

Y2

rx

ry

di

di2

88
62
55
96
78
49

47
63
70
80
70
40

4 136
3 906
3 850
7 680
5 460
1 960

7 744
3 844
3 025
9 216
6 084
2 401

2 209
3 969
4 900
6 400
4 900
1 600

5
3
2
6
4
1

2
3
4,5
6
4,5
1

3
0
-2,5
0
-0,5
0

9
0
6,25
0
0,25
0

370

26 992

32 314

23 978

15,50

428

Prvi pravac regresije

Yc = a + bx
b=

x=

x y x y = 26992 71,33 370 = 599,90 = 0,34

x x x 32314 71,33 428 1784,76
2

x = 428 = 71,33
N

y=

y = 370 = 61,67
N

a = y b x = 61,67 0,34 71,33 = 37,42

Yc = 37 , 42 + 0 ,34 x
32

Drugi pravac regresije

Xc = a , + b , y

b, =

x y y x = 26.992 61,67 428 = 597,24 = 0,51

y y y 23.978 61,67 370 1.160,10
2

a , = x b, y = 71,33 0,51 61,67 = 39,88

Xc = 39 ,88 + 0 ,51 y

Koeficijent korelacije

r = b b, = 0,34 0,51= 0,42

Koeficijent korelacije ranga

rs = 1

6 di

=1

n n
3

6 15,50
93
=1
= 1 0,44 = 0,56
216 6
210

Korelacija (veza) izmeu bodova na prvom i drugom kolokviju iz kolegija Statistika je srednja i
pozitivna.

Dijagram rasipanja

90
80
70
60
Y

50
40
30
20
10
0
0

20

40

60

80

100

120

33

VREMENSKI NIZ: Individualni indeksi (verini i bazni),

trend modeli (linearni trend)

PRIMJER 1.
Godina
Broj noenja

1997.
54

1998.
43

1999.
53

2000.
83

2001.
67

Na temelju podataka iz tablice izraunajte:

a) verine indekse
b) bazne indekse (1997=100)
c) jednadbu linearnog trenda s ishoditem na poetku niza
d) jednadbu linearnog trenda s ishoditem u sredini niza
e) izraunajte sve trend vrijednosti
f) grafiki prikaite podatke iz tablice i napiite zakljuak
g) grafiki prikaite verine i bazne indekse i napiite zakljuak.

RJEENJE:
Godina

Broj noenja
Y

Vt

It

1997.
1998.
1999.
2000.
2001.

54
43
53
83
67

79,63
123,26
156,60
80,72

100
79,63
98,15
153,70
124,07

Verini indeksi

Vt =

Yt
100
Yt 1

Bazni indeksi

It =

Yt
100
Yb

34

Godina

Broj
noenja
Y

1997.
1998.
1999.
2000.
2001.

Ishodite na POETKU

Ishodite u SREDINI

XY

X2

Yc

XY

X2

Yc

54
43
53
83
67

0
1
2
3
4

0
43
106
249
268

0
1
4
9
16

46,80
53,40
60,00
66,60
73,20

-2
-1
0
1
2

-108
-43
0
83
134

4
1
0
1
4

46,80
53,40
60,00
66,60
73,20

300

10

666

30

300,00

66

10

300,00

Jednadba linearnog trenda s ishoditem na poetku niza

Yc = a + b x
b=

x y x y = 666 2 300 = 66 = 6,6

x x x 30 2 10 10
2

x = 10 = 2

x=

y=

y = 300 = 60
N

a = y b x = 60 6,6 2 = 46,8

Yc = 46,8 + 6,6 x

Jednadba linearnog trenda s ishoditem u sredini niza

Yc = a + bx

b =

a=

xy
x
2

66
= 6 ,6
10

y = 300 = 60
N

Yc = 60 + 6,6 x

35

Grafiki prikaz podataka iz tablice (linijski grafikon)

90
80
Broj noenja

70
60
50
40
30
20
10
0
1997

1998

1999

2000

2001

Godine

Grafiki prikaz verinih indeksa

160
150
140
130
120
110
100
90
80
70

1997

1998

1999

2000

2001

Grafiki prikaz baznih indeksa

1. nain:
180
160
140
Indeks

120
100
80

1997

1998

1999

2000

2001

60
40
20
0
Godine

36

2. nain:

160
150
140
130
120
110
100

90
80
70

37

S TA T I S T I K E

T A B L I C E

TABLICA 1

Logaritmi faktorijela

TABLICA 2

Binomni koeficijenti

TABLICA 3

Ordinate jedinine normalne razdiobe

TABLICA 4

Povrine ispod normalne krivulje

TABLICA 5

Vrijednosti 2 i pripadne vrijednosti P(2) za stupnjeve slobode

k = 1, 2, 3, , 30

TABLICA 6

Vrijednosti t za Studentovu razdiobu, uz vjerojatnosti Q(t) i

stupnjeve slobode k = 1, 2, 3, , 30

TABLICA 7

Vjerojatnosti pri binomnoj razdiobi

TABLICA 8

Vjerojatnosti pri Poissonovoj razdiobi

TABLICA 9

Kritine vrijednosti koeficijenta korelacije ranga

38

TABLICA 1: Logaritmi faktorijela

n
00
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
290
300
310
320
330
340
350
360
370
380
390
400
410
420
430
440
450
460
470
480
490
500
510
520
530
540
550
560
570
580
590
600
610
620
630
640
650
660
670
680

0
0,0000
6,5598
18,3861
32,4237
47,9116
64,4831
81,9202
100,0784
118,8547
138,1719
157,9700
178,2009
198,8254
219,8107
241,1291
262,7569
284,6735
306,8608
329,3030
351,9859
374,8969
398,0246
421,3587
444,8898
468,6094
492,5096
516,5832
540,8236
565,2246
589,7804
614,4858
639,3357
664,3255
689,4509
714,7076
740,0920
765,6002
791,2290
816,9749
842,8351
868,8064
894,8862
921,0718
947,3607
973,7505
1000,2389
1026,8227
1053,5028
1080,2742
1107,1360
1134,0864
1161,1236
1188,2458
1215,4514
1242,7390
1270,1069
1297,5536
1325,0779
1352,6783
1380,3535
1408,1023
1435,9234
1463,8156
1491,7778
1519,8090
1547,9079
1576,0736
1604,,3050
1632,6012

1
0,0000
7,6012
19,7083
33,9150
49,5244
66,1906
83,7055
101,9297
120,7632
140,1310
159,9743
180,2462
200,9082
221,9280
243,2783
264,9359
286,8803
309,0938
331,5606
354,2669
377,2001
400,3489
423,7031
447,2533
470,9914
494,9093
518,9999
543,2566
567,6733
592,2443
616,9644
641,8285
666,8320
691,9707
717,2404
742,6373
768,1577
793,7983
819,5559
845,4272
871,4096
897,5001
923,6961
949,9952
976,3949
1002,8931
1029,4874
1056,1758
1082,9564
1109,8271
1136,7862
1163,8320
1190,9626
1218,1765
1245,4722
1272,8480
1300,3026
1327,8345
1355,4425
1283,1251
1410,8812
1438,7094
1466,6087
1494,5779
1522,6158
1550,7215
578,8938
1607,1317
1635,4344

0,3010
8,6803
21,0508
35,4202
51,1477
67,9066
85,4979
103,7870
122,6770
142,0948
161,9829
182,2955
202,9945
224,0485
245,4306
267,1177
289,0898
311,3293
333,8207
356,5502
379,5054
402,6752
426,0494
449,6189
473,3752
497,3107
521,4182
545,6912
570,1235
594,7097
919,4444
644,3226
669,3399
694,4918
719,7744
745,1838
770,7164
796,3689
822,1379
848,0205
874,0138
900,1150
926,3214
952,6307
979,0404
1005,5482
1032,1520
1058,8498
1085,6394
1112,5191
1139,4869
1166,5412
1193,6803
1220,9023
1248,2062
1275,5899
1303,0523
1330,5919
1358,2074
1385,8974
1413,6608
1441,4962
1469,4025
1497,3786
1525,4233
1553,5357
1581,7146
1609,9591
1638,2681

0,7782
9,7943
22,4125
36,9387
52,7811
69,6309
87,2972
105,6503
124,5961
144,0632
163,9829
184,3485
205,0844
226,1724
247,5860
269,3024
291,3020
313,5674
336,0832
358,8358
381,8129
405,0036
428,3977
451,9862
475,7608
499,7138
523,8381
548,1273
572,5753
597,1766
621,9258
646,8182
671,8491
697,0143
722,3097
747,7316
773,2764
798,9406
824,7211
850,6149
876,6191
902,7309
928,9478
955,2672
981,6868
1008,2043
1034,8176
1061,5246
1088,3234
1115,2119
1142,1885
1169,2514
1196,3988
1223,6292
1250,9410
1278,3327
1305,8028
1333,3501
1360,9731
1388,6705
1416,4411
1444,2836
1472,1970
1500,1800
1528,2316
1556,3506
1584,5361
1612,7871
1641,1026

1,3802
10,9404
23,7927
38,4702
54,4246
71,3633
89,1034
107,5196
126,5204
146,0364
166,0128
186,4054
207,1779
228,2995
249,7443
271,4899
293,5168
315,8079
338,3480
361,1236
384,1226
407,3340
430,7480
454,3555
478,1482
502,1186
526,2597
550,5651
575,0287
599,6449
624,4087
649,3151
674,3596
699,5380
724,8463
750,2806
775,8375
801,5135
827,3055
853,2104
879,2255
905,3479
931,5751
957,9047
984,3342
1010,8614
1037,4841
1064,2004
1091,0082
1117,9057
1144,8909
1171,9623
1199,1181
1226,3567
1253,6766
1281,0762
1308,5541
1336,1090
1363,7395
1391,4443
1419,2221
1447,0718
1474,9920
1502,9821
1531,0404
1559,1662
1587,3583
1615,6158
1643,9376

2,0792
12,1165
25,1906
40,0142
56,0778
73,1037
90,9163
109,3946
128,4498
148,0141
168,0340
188,4661
209,2748
230,4298
251,9057
273,6803
295,7343
318,0509
340,6152
363,4136
386,4343
409,6664
433,1002
456,7265
480,5374
504,5252
528,6830
553,0044
577,4835
602,1147
626,8930
651,8134
676,8715
702,0631
727,3841
752,8303
778,3997
804,0875
829,8909
855,8070
881,8329
907,9660
934,2035
960,5431
986,9825
1013,5194
1040,1516
1068,8771
1093,6940
1120,6003
1147,5942
1174,6741
1201,8383
1229,0851
1256,4130
1283,8205
1311,3062
1338,8687
1366,5066
1394,2188
1422,0039
1449,8607
1477,7880
1505,7849
1533,8500
1561,9824
1590,1811
1618,4451
1646,7733

2,8573
13,3206
26,6056
41,5705
57,7406
74,8519
92,7359
111,2754
130,3843
149,9964
170,0593
190,5306
211,3751
232,5634
254,0700
275,8734
297,9544
320,2965
342,8847
365,7059
388,7482
412,0009
435,4543
459,0994
482,9283
506,9334
531,1078
555,4453
579,9399
604,5860
629,3787
654,3131
679,3847
704,5894
729,9232
755,3823
780,9632
806,6627
832,4775
858,4047
884,4415
910,5850
936,8329
963,1826
989,6318
1016,1783
1042,8200
1069,5547
1096,3806
1123,2951
1150,2984
1177,3868
1024,5593
1231,8142
1259,1501
1286,5655
1314,0590
1341,6291
1369,2745
1396,9940
1424,7863
1452,6503
1480,5846
1508,5883
1536,6602
1564,7993
1593,0046
1621,2750
1649,6096

3,7024
14,5511
28,0370
43,1387
59,4127
76,6077
94,5619
113,1619
132,3238
151,9831
172,0887
192,5988
213,4790
234,7001
256,2374
278,0693
300,1771
322,5444
345,1565
368,0003
391,0642
414,3373
437,8103
461,4742
485,3210
509,3433
533,5344
557,8878
582,3977
607,0588
631,8659
656,8142
681,8993
707,1170
732,4635
757,9349
783,5279
809,2390
835,0652
861,0035
887,0510
913,2052
939,4633
965,8231
992,2822
1018,8383
1045,4893
1072,2332
1099,0681
11125,9921
1153,0034
1180,1003
1207,2811
1234,5442
1261,8881
1289,3114
1316,8126
1344,3903
1372,0432
1399,7700
1427,5695
1455,4405
1483,3819
1511,3924
1539,4711
1567,6169
1595,8287
1624,1056
1652,4466

8
4,6055
15,8063
29,4841
44,7185
61,0939
78,3712
96,3945
115,0540
134,2683
153,9744
174,1221
194,6707
215,5862
236,8400
258,4076
280,2679
302,4024
324,7948
347,4307
370,2970
393,3822
416,6758
440,1682
463,8508
487,7154
511,7549
535,9625
560,3318
584,8571
609,5330
634,3544
659,3166
684,4152
709,6460
735,0051
760,4888
786,0937
811,8165
837,6540
863,6034
889,6617
915,8264
942,0948
968,4646
994,9334
1021,4991
1048,1595
1074,9127
1101,7565
1128,6893
1155,7093
1182,8146
1210,0037
1237,2750
1264,6269
1292,0580
1319,5669
1347,1522
1374,8126
1402,5467
1430,3534
1458,2315
1486,1798
1514,1973
1542,2827
1570,4351
1598,6535
1626,9368
1655,2842

9
5,5598
17,0851
30,9465
46,3096
62,7841
80,1420
98,2333
116,9516
136,2177
155,9700
176,1595
196,7462
217,6967
238,9830
260,5808
282,4693
304,6303
327,0477
349,7071
372,5959
395,7024
419,0162
442,5281
466,2292
490,1116
514,1682
538,3922
562,7774
587,3180
612,0087
636,8444
661,8204
686,9324
712,1762
737,5479
763,0439
788,6608
814,3952
840,2440
866,2044
892,2734
918,4486
944,7272
971,1071
997,5857
1024,1609
1050,8307
1077,5930
1104,4458
1131,3874
1158,4160
1185,5298
1212,7272
1240,0066
1267,3665
1294,8054
1322,3220
1349,9149
1377,5827
1405,3241
1430,1380
1461,0232
1488,9785
1517,0028
1545,0950
1573,2540
1601,4789
1629,7687
1658,1224

TABLICA 2: Binomni koeficijenti

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

n

0

n

1

n

2

n

3

n

4

n

5

n

6

n

7

n

8

n

9

n

10

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

1
3
6
10
15
21
28
36
45
55
66
78
91
105
120
136
153
171
190

1
4
10
20
35
56
84
120
165
220
286
364
455
560
680
816
969
1 140

1
5
15
35
70
126
210
330
495
715
1 001
1 365
1 820
2 380
3 060
3 876
4 845

1
6
21
56
126
252
462
792
1 287
2 002
3 003
4 368
6 188
8 568
11 628
15 504

1
7
28
84
210
462
924
1 716
3 003
5 005
8 008
12 376
18 564
27 132
38 760

1
8
36
120
330
792
1 716
3 432
6 435
11 440
19 448
31 824
50 388
77 520

1
9
45
165
495
1 287
3003
6 435
12 870
24 310
43 758
75 582
125 970

1
10
55
220
715
2002
5 005
11 440
24 310
48 620
92 378
167 960

1
11
66
286
1001
3 003
8 008
19 448
43 758
92 378
184 756

40

TABLICA 3: Ordinate jedinine normalne razdiobe

Z
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
1,9
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
2,7
2,8
2,9
3,0
3,1
3,2
3,3
3,4
3,5
3,6
3,7
3,8
3,9

0
,39894
,39695
,39104
,38139
,36827
,35207
,33322
,31225
,28969
,26609
,24197
,21785
,19419
,17137
,14973
,12952
,11092
,09405
,07895
,06562
,05399
,04398
,03547
,02833
02239
,01753
,01358
,01042
,00792
,00595
,00443
,00327
,00238
,00172
,00123
,00087
,00061
,00042
,00029
,00020

1
,39892
,39654
,39024
,38023
,36678
,35029
,33121
,31006
,28737
,26369
,23955
,21546
,19186
,16915
,14764
,12758
,10915
,09246
,07754
,06439
,05292
,04307
,03470
,02768
,02186
,01709
,01323
,01014
,00770
,00578
,00430
,00317
,00231
,00167
,00119
,00084
,00059
,00041
,00028
,00019

2
,39886
,39608
,38940
,37903
,36526
,34849
,32918
,30785
,28504
,26129
,23713
,21307
,18954
,16694
,14556
,12566
,10741
,09089
,07614
,06316
,05186
,04217
,03394
,02705
,02134
,01667
,01289
,00987
,00748
,00562
,00417
,00307
,00224
,00161
,00115
,00081
,00057
,00039
,00027
,00018

3
,39876
,39559
,38853
,37780
,36371
,34667
,32713
,30563
,28269
,25888
,23471
,21069
,18724
,16474
,14350
,12376
,10567
,08933
,07477
,06195
,05082
,04128
,03319
,02643
,02083
,01625
,01256
,00961
,00727
,00545
,00405
,00298
,00216
,00156
,00111
,00079
,00055
,00038
,00026
,00018

4
,39862
,39505
,38762
,37654
,36213
,34482
,32506
,30339
,28034
,25647
,23230
,20831
,18494
,16256
,14146
,12188
,10396
,08780
,07341
,06077
,04980
,04041
,03246
,02582
,02033
,01585
,01223
,00935
,00707
,00530
,00393
,00288
,00210
,00151
,00107
,00076
,00053
,00037
,00025
,00017

5
,39844
,39448
,38667
,37524
,36053
,34294
,32297
,30114
,27798
,25406
,22988
,20594
,18265
,16038
,13943
,12001
,10226
,08628
,07206
,05959
,04879
,03955
,03174
,02522
,01984
,01545
,01191
,00909
,00687
,00514
,00381
,00279
,00203
,00146
,00104
,00073
,00051
,00035
,00024
,00016

6
,39822
,39387
,38568
,37391
,35889
,34105
,32086
,29887
,27562
,25164
,22747
,20357
,18037
,15822
,13742
,11816
,10059
,08478
,07074
,05844
,04780
,03872
,03103
,02463
,01936
,01506
,01160
,00885
,00668
,00499
,00370
,00271
,00196
,00141
,00100
,00071
,00049
,00034
,00023
,00016

7
,39797
,39322
,38466
,37255
,35723
,33912
,31874
,29659
,27324
,24923
,22506
,20121
,17810
,15608
,13542
,11632
,09893
,08329
,06943
,05730
,04682
,03788
,03034
,02406
,01889
,01468
,01130
,00861
,00649
,00485
,00358
,00262
,00190
,00136
,00097
,00068
,00047
,00033
,00022
,00015

8
,39767
,39253
,38361
,37115
,35553
,33718
,31659
,29431
,27086
,24681
,22265
,19886
,17585
,15395
,13344
,11450
,09728
,08183
,06814
,05618
,04586
,03706
,02965
,02349
,01842
,01431
,01100
,00837
,00631
,00471
,00348
,00254
,00184
,00132
,00094
,00066
,00046
,00031
,00021
,00014

9
,39733
,39181
,38251
,36973
,35381
,33521
,31443
,29200
,26848
,24439
,22025
,19652
,17360
,15183
,13147
,11270
,09566
,08038
,06687
,05508
,04491
,03626
,02898
,02294
,01797
,01394
,01071
,00814
,00613
,00457
,00337
,00246
,00178
,00127
,00090
,00063
,00044
,00030
,00021
,00014

41

TABLICA 4: Povrine ispod normalne krivulje

Z
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
1,9
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
2,7
2,8
2,9
3,0
3,1
3,2
3,3
3,4
3,5
4,0
4,5
5,0

0
,00000
,09383
,07926
,11791
,15542
,19146
,22575
,25804
,28814
,31594
,34134
,36433
,38293
,40320
,41924
,43319
,44520
,45543
,46407
,47128
,47725
,48214
,48610
,48928
,49180
,49379
,49534
,49653
,49744
,,49813
,49865
,49903
,49931
,49952
,49966
,4997674
,4999683
,4999966
,499999713

1
,00399
,04380
,08317
,12172
,15910
,19497
,22907
,26115
,29103
,31859
,34375
,36650
,38686
,40490
,42073
,43448
,44630
,45637
,46485
,47193
,47778
,48257
,48645
,48956
,49202
,49396
,49547
,49664
,49752
,49819
,49869
,49906
,49934
,49953
,49968

2
,00798
,04776
,03706
,12552
,16276
,19847
,23237
,26424
,29389
,32121
,34614
,36864
,38877
,40658
,42220
,43574
,44738
,45728
,46562
,47257
,47831
,48300
,48679
,48983
,49224
,49413
,49560
,49674
,49760
,49825
,49874
,49910
,49936
,49955
,49969

Druga decimalna znamenka u Z

3
4
5
6
,01197
,01595
,01994
,02392
,05172
,05567
,05962
,06356
,09095
,09483
,09871
,10257
,12930
,13307
,13683
,14058
,16640
,17003
,17364
,17724
,20194
,20540
,20884
,21226
,23565
,23891
,24215
,24537
,26730
,27035
,27337
,27637
,29673
,29955
,30234
,30511
,32381
,32639
,32894
,33147
,34850
,35083
,35314
,35543
,37076
,37286
,37493
,37698
,39065
,39251
,39435
,39617
,40824
,40988
,41149
,41309
,42364
,42507
,42647
,42786
,43699
,43822
,43943
,44062
,44845
,44950
,45053
,45154
,45818
,45907
,45994
,46080
,46638
,46712
,46784
,46856
,47320
,47381
,47441
,47500
,47882
,47932
,47982
,48030
,48341
,48382
,48422
,48461
,48713
,48745
,48778
,48809
,49010
,49036
,49061
,49086
,49245
,49266
,49286
,49305
,49430
,49446
,49461
,49477
,49573
,49585
,49598
,49609
,49683
,49693
,49702
,49711
,49767
,49774
,49781
,49788
,49831
,49836
,49841
,49846
,49878
,49882
,49886
,49889
,49913
,49916
,49918
,49921
,49938
,49940
,49942
,49944
,49957
,49958
,49960
,49961
,49970
,49971
,49972
,49973

7
,02790
,06749
,10642
,14431
,18082
,21566
,24857
,27935
,30785
,33398
,35769
,37900
,39796
,41466
,42922
,44179
,45254
,46164
,46926
,47558
,48077
,48500
,48840
,49111
,49324
,49492
,49621
,49720
,49795
,49851
,49893
,49924
,49946
,49962
,49974

8
,03188
,07142
,11026
,14803
,18439
,21904
,25175
,28230
,31057
,33646
,35993
,38100
,39973
,41621
,43056
,44295
,45352
,46246
,46995
,47615
,48124
,48537
,48870
,49134
,49343
,49506
,49632
,49728
,49801
,49856
,49897
,49926
,49948
,49964
,49975

9
,03586
,07535
,11409
,15173
,18793
,22240
,25490
,28524
,31327
,33891
,36214
,38298
,40147
,41774
,43189
,44408
,45449
,46327
,47062
,47670
,48169
,48574
,48899
,49158
,49361
,49520
,49643
,49736
,49807
,49861
,49900
,49929
,49950
,49965
,49976

42

TABLICA 5: Vrijednosti 2 i pripadne vrijednosti P(2) za stupnjeve slobode k = 1, 2, 3, , 30

k
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

0,99
0,000
0,020
0,115
0,297
0,554
0,872
1,239
1,646
2,088
2,558
3,053
3,571
4,107
4,660
5,229
5,812
6,408
7,015
7,633
8,260
8,897
9,542
10,196
10,856
11,524
12,198
12,879
13,565
14,256
14,953

0,98
0,001
0,040
0,185
0,429
0,752
1,134
1,564
2,032
2,532
3,059
3,609
4,178
2,765
5,368
5,985
6,614
7,255
7,906
8,567
9,237
9,915
10,600
11,293
11,992
12,697
13,409
14,125
14,847
15,574
16,306

0,95
0,004
0,103
0,352
0,711
1,145
1,635
2,167
2,733
3,325
3,940
4,575
5,226
5,982
6,571
7,261
7,962
8,672
9,390
10,117
10,851
11,391
12,338
13,091
13,848
14,611
15,379
16,151
16,928
17,708
18,493

0,90
0,016
0,211
0,584
1,064
1,610
2,204
2,833
3,490
4,168
4,865
5,578
6,304
7,042
7,790
8,547
9,312
10,085
10,865
11,651
12,443
13,240
14,041
14,848
15,659
16,473
17,292
18,114
18,939
19,768
20,599

0,80
0,064
0,446
1,005
1,649
2,343
3,070
3,822
4,594
5,380
6,179
6,989
7,807
8,634
9,467
10,307
11,152
12,002
12,857
13,716
14,578
15,445
16,314
17,187
18,062
18,940
19,820
20,703
21,588
22,475
23,364

0,70
0,148
0,713
1,424
2,195
3,000
3,828
4,671
5,527
6,393
7,267
8,148
9,034
9,926
10,821
11,721
12,624
13,531
14,440
15,352
16,266
17,182
18,101
19,021
19,943
20,867
21,792
22,719
23,647
24,577
25,508

0,50
0,455
1,366
2,366
3,357
4,351
5,348
6,346
7,344
8,343
9,342
10,341
11,340
12,340
13,339
14,339
15,338
16,338
17,338
18,338
19,337
20,337
21,337
22,337
23,337
24,337
25,336
26,336
27,336
28,336
29,336

0,30
1,074
2,408
3,665
4,878
6,064
7,291
8,383
9,524
10,656
11,781
12,899
14,011
15,119
16,222
17,322
18,418
19,511
20,601
21,689
22,775
23,858
24,939
26,018
27,096
28,172
29,246
30,319
31,391
32,461
33,530

0,20
1,642
3,219
4,642
5,989
7,289
8,558
9,803
11,030
12,242
13,442
14,631
15,812
16,985
18,151
19,311
20,465
21,615
22,760
23,900
25,038
26,171
27,301
28,429
29,553
30,675
31,795
32,912
34,027
35,139
36,250

0,10
2,706
4,605
6,251
7,779
9,236
10,645
12,017
13,362
14,684
15,987
17,275
18,549
19,812
21,064
22,307
23,542
24,769
22,760
27,204
28,412
26,615
30,813
32,007
33,196
34,382
35,563
36,741
37,916
39,087
40,256

0,05
3,841
5,991
7,815
9,488
11,070
12,592
14,067
15,507
16,919
18,307
19,675
21,026
22,362
23,685
24,996
26,296
27,587
25,989
30,144
31,410
32,671
33,924
35,172
36,415
37,652
38,885
40,113
41,337
42,557
43,773

0,02
5,412
7,824
9,837
11,668
13,388
15,033
16,622
18,168
19,679
21,161
22,618
24,054
25,472
26,873
28,259
29,633
30,995
32,346
33,687
35,020
36,343
37,659
38,968
40,270
41,566
42,856
44,140
45,419
46,693
47,962

0,01
6,635
9,210
11,341
13,277
15,086
16,812
18,475
20,090
21,666
23,209
24,725
26,217
27,688
29,141
30,578
32,000
33,409
34,805
36,191
37,366
38,932
40,289
41,638
42,980
44,314
45,642
46,963
48,278
49,588
50,892

0,001
10,827
13,815
16,268
18,465
20,517
22,457
24,322
26,125
27,877
29,588
31,264
32,909
34,528
35,123
37,697
39,252
40,790
42,312
43,820
45,315
46,797
48,268
49,728
51,179
52,620
54,052
55,476
56,893
58,302
59,703

TABLICA 6: Vrijednosti t za Studentovu razdiobu, uz vjerojatnosti Q(t) i

stupnjeve slobode k = 1, 2, 3, , 30
k
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

0,9
0,158
0,142
0,137
0,134
0,132
0,131
0,130
0,130
0,129
0,129
0,129
0,128
0,128
0,128
0,128
0,128
0,128
0,127
0,127
0,127
0,127
0,127
0,127
0,127
0,127
0,127
0,127
0,127
0,127
0,127

0,8
0,325
0,289
0,277
0,271
0,267
0,265
0,263
0,262
0,261
0,260
0,260
0,259
0,259
0,258
0,258
0,258
0,257
0,257
0,257
0,257
0,257
0,256
0,256
1,256
0,256
0,256
0,256
0,256
0,256
0,256

0,7
0,510
0,445
0,424
0,414
0,408
0,404
0,402
0,399
0,398
0,397
0,396
0,395
0,394
0,393
0,393
0,392
0,392
0,392
0,391
0,391
0,391
0,390
0,390
0,390
0,390
0,390
0,389
0,389
0,389
0,389

0,6
0,727
0,617
0,584
0,569
0,559
0,553
0,549
0,546
0,543
0,542
0,540
0,539
0,538
0,537
0,536
0,535
0,534
0,534
0,533
0,533
0,532
0,532
0,532
0,531
0,531
0,531
0,531
0,530
0,530
0,530

0,5
1,000
0,816
0,765
0,741
0,727
0,718
0,711
0,706
0,703
0,700
0,697
0,695
0,694
0,692
0,691
0,690
0,689
0,688
0,688
0,687
0,686
0,686
0,685
0,665
0,684
0,684
0,684
0,683
0,683
0,683

0,4
1,376
1,061
0,978
0,941
0,920
0,906
0,896
0,889
0,883
0,879
0,876
0,873
0,870
0,868
0,866
0,865
0,863
0,862
0,861
0,860
0,859
0,858
0,858
0,857
0,856
0,856
0,855
0,855
0,854
0,854

0,3
1,963
1,386
1,250
1,190
1,156
1,134
1,119
1,108
1,100
1,093
1,088
1,083
1,079
1,076
1,074
1,071
1,069
1,067
1,066
1,064
1,063
1,061
1,060
1,059
1,058
1,058
1,057
1,056
1,055
1,055

0,2
3,078
1,886
1,638
1,533
1,476
1,440
1,415
1,397
1,383
1,372
1,363
1,356
1,350
1,345
1,341
1,337
1,333
1,330
1,328
1,325
1,323
1,321
1,319
1,318
1,316
1,315
1,314
1,313
1,311
1,310

0,1
6,314
2,920
2,353
2,132
2,015
1,943
1,895
1,860
1,833
1,812
1,796
1,782
1,771
1,761
1,753
1,746
1,740
1,734
1,729
1,725
1,721
1,717
1,714
1,711
1,708
1,706
1,703
1,701
1,699
1,697

0,05
12,706
4,303
3,182
2,776
2,571
2,447
2,365
2,306
2,262
2,228
2,201
2,179
2,160
2,145
2,131
2,120
2,110
2,101
2,093
2,086
2,080
2,074
2,069
2,064
2,060
2,056
2,052
2,048
2,045
2,042

0,02
31,821
6,965
4,541
3,747
3,365
3,143
2,998
2,896
2,821
2,764
2,718
2,681
2,650
2,624
2,602
2,583
2,567
2,552
2,539
2,528
2,518
2,508
2,500
2,492
2,485
2,479
2,473
2,267
2,462
2,457

0,01
63,657
9,925
5,841
4,604
4,032
3,707
3,499
3,355
3,250
3,169
3,106
3,055
3,012
2,977
2,947
2,921
2,898
2,878
2,861
2,845
2,831
2,819
2,807
2,797
2,787
2,779
2,771
2,763
2,756
2,750

0,001
636,619
31,598
12,941
8,610
6,859
5,959
5,405
5,041
4,781
4,587
4,437
4,318
4,221
4,140
4,073
4,015
3,965
3,922
3,883
3,850
3,819
3,792
3,767
3,745
3,725
3,707
3,690
3,674
3,659
3,646

TABLICA 7: Vjerojatnosti pri binomnoj razdiobi

p
x

0,05

0,06

0,07

0,08

0
1
2
3
4
5

,77378
,19363
,02143
,00113
,00003
,00000

,73390
,23423
,02990
,00191
,00006
,00000

,69569
,26182
,03941
,00297
,00011
,00000

,65908
,28656
,04983
,00434
,00019
,00000

n=5
,62403
,5905
,30859
,3280
,06104
,0729
,00604
,0081
,00029
,0005
,00001
,0000

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

,59874
,31512
,07464
,01047
,00097
,00006
,00000

,53862
,34379
,09875
,01681
,00188
,00014
,00001
,00000

,48398
,36429
,12334
,02476
,00327
,00029
,00002
,00000

,43439
,37773
,14780
,03428
,00521
,00055
,00004
,00000

n = 10
,38942
,3487
,38513
,3874
,17141
,1937
,04521
,0574
,00782
,0112
,00093
,0015
,00008
,0001
,00000
,0000

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

,46329
,36576
,13475
,03073
,00486
,00056
,00005
,00000

,39529
,37847
,16911
,04677
,00896
,00125
,00014
,00001
,00000

,33670
,38015
,20029
,06533
,01475
,00244
,00031
,00003
,00000

,28630
,37343
,22730
,08566
,02234
,00427
,00062
,00007
,00001
,00000

n = 15
,24301
,2059
,36050
,3431
,24959
,2669
,10696
,1285
,03174
,0429
,00690
,0105
,00114
,0019
,00014
,0003
,00002
,0000
,00000

0,09

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

,3277
,4096
,2048
,0512
,0064
,0003

,1681
,3601
,3087
,1323
,0284
,0024

,0778
,2592
,3456
,2304
,0768
,0102

,0313
,1562
,3125
,3125
,1562
,0313

,1074
,2684
,3020
,2013
,0881
,0264
,0055
,0008
,0001
,0000

,0282
,1211
,2335
,2668
,2001
,1030
,0367
,0090
,0015
,0001
,0000

,0060
,0404
,1209
,2150
,2508
,2007
,1114
,0425
,0106
,0016
,0001

,0010
,0097
,0440
,1172
,2051
,2460
,2051
,1172
,0440
,0097
,0010

,0352
,1319
,2309
,2502
,1876
,1031
,0430
,0139
,0034
,0001
,0000

,0047
,0306
,0915
,1701
,2186
,2061
,1473
,0811
,0348
,0115
,0030
,0006
,0001
,0000

,0005
,0047
,0219
,0634
,1268
,1859
,2066
,1771
,1181
,0612
,0245
,0074
,0016
,0003
,0000

,0000
,0005
,0032
,0139
,0416
,0917
,1527
,1964
,1964
,1527
,0917
,0416
,0139
,0032
,0005
,0000

45

TABLICA 7 (nastavak)
p
x

0,05

0,06

0,07

0,08

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19

,35849
,37735
,18868
,05958
,01333
,00224
,00030
,00003
,00000

,29011
,37034
,22458
,08600
,02334
,00476
,00076
,00010
,00001
,00000

,23424
,35262
,25214
,11387
,03642
,00878
,00165
,00025
,00003
,00000

,18869
,32817
,27109
,14143
,05228
,01454
,00316
,00055
,00008
,00001
,00000

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26

,21464
,33890
,25864
,12705
,04513
,01236
,00271
,00049
,00007
,00001
,00000

,15626
,29921
,27693
,16498
,07108
,02359
,00628
,00137
,00025
,00004
,00001
,00000

,11337
,25599
,27939
,19627
,09972
,03903
,01224
,00316
,00068
,00013
,00002
,00000

,08197
,21382
,26961
,21881
,12843
,05807
,02104
,00628
,00156
,00034
,00006
,00001
,00000

0,09

0,1

n = 20
,15164
,1216
,29996
,2701
,28183
,2852
,16724
,1901
,07029
,0898
,02225
,0319
,00550
,0089
,00109
,0020
,00017
,0003
,00003
,0001
,00000
,0000

n = 30
,05905
,0424
,17522
,1413
,25126
,2277
,23194
,2360
,15484
,1771
,07963
,1023
,03281
,0474
,01113
,0180
,00316
,0058
,00077
,0015
,00016
,0004
,00002
,0001
,00001
,0000
,00000

0,2

0,3

0,4

0,5

,0115
,0577
,1369
,2053
,2182
,1746
,1091
,0546
,0221
,0074
,0020
,0005
,0001

,0008
,0068
,0279
,0716
,1307
,1789
,1916
,1643
,1144
,0653
,0309
,0120
,0038
,0003
,0000

,0000
,0005
,0031
,0124
,0350
,0746
,1244
,1659
,1797
,1597
,1172
,0710
,0355
,0049
,0013
,0003
,0000

,0000
,0000
,0002
,0011
,0046
,0148
,0370
,0739
,1201
,1602
,1762
,1602
,1201
,0739
,0370
,0148
,0046
,0011
,0002
,0000

,0012
,0093
,0337
,0785
,1325
,1723
,1795
,1538
,1105
,0676
,0355
,0161
,0064
,0022
,0007
,0002
,0000

,0000
,0003
,0018
,0072
,0209
,0464
,0829
,1219
,1501
,1573
,1416
,1103
,0748
,0444
,0232
,0105
,0043
,0015
,0004
,0002
,0000

,0000
,0000
,0000
,0003
,0012
,0042
,0115
,0263
,0505
,0823
,1152
,1396
,1474
,1360
,1101
,0783
,0490
,0279
,0119
,0054
,0020
,0007
,0002
,0000

,0000
,0000
,0000
,0000
,0000
,0002
,0005
,0019
,0055
,0133
,0280
,0508
,0806
,1115
,1355
,1444
,1355
,1115
,0806
,0508
,0280
,0133
,0055
,0019
,0005
,0002
,0000

46

TABLICA 8: Vjerojatnosti pri Poissonovoj razdiobi

x
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9

0,1
,90484
,09048
,00452
,00015
,00000

0,2
,81873
,16374
,01638
,00109
,00006
,00000

0,3
,74082
,22225
,03334
,00333
,00025
,00002
,00000

0,4
,67032
,26813
,05363
,00715
,00072
,00006
,00000

0,5
,60653
,30327
,07582
,01264
,00158
,00016
,00001
,00000

2
,13534
,27067
,27067
,18045
,09022
,03609
,01203
,00344
,00086
,00019
,00004
,00001
,00000

3
,04979
,14936
,22404
,22404
,16803
,10082
,05041
,02160
,00810
,00270
,00081
,00022
,00006
,00001
,00000

4
,01832
,07326
,14653
,19537
,19537
,15629
,10420
,05954
,02977
,01323
,00529
,00193
,00064
,00020
,00006
,00002
,00000

5
,00674
,03369
,08422
,14037
,17547
,17547
,14622
,10445
,06528
,03627
,01813
,00824
,00343
,00132
,00047
,00016
,00005
,00001
,00000

6
,00248
,01287
,04462
,08924
,13385
,16062
,16062
,13768
,10328
,06884
,04130
,02253
,01126
,00520
,00223
,00089
,00033
,00012
,00004
,00001
,00000

0,6
,54881
,32929
,09879
,01976
,00296
,00036
,00004
,00000

0,7
,49659
,34761
,12166
,02839
,00497
,00070
,00008
,00001
,00000

0,8
,44933
,35946
,14379
,03834
,00767
,00123
,00015
,00002
,00000

0,9
,40657
,36591
,16466
,04940
,01112
,00200
,00030
,00004
,00000

1,0
,36788
,36788
,18394
,06131
,01533
,00307
,00051
,00007
,00001
,00000

7
,00091
,00638
,02234
,05213
,09123
,12772
,14900
,14900
,13038
,10141
,07098
,04517
,02635
,01419
,00709
,00331
,00145
,00060
,00023
,00009
,00003
,00001
,00000

8
,00034
,00268
,01074
,02863
,05725
,09160
,12214
,13959
,13959
,12408
,09926
,07219
,04813
,02962
,01692
,00903
,00451
,00212
,00094
,00040
,00016
,00006
,00002
,00001
,00000

9
,00012
,00111
,00500
,01499
,03374
,06073
,09109
,11712
,13176
,13176
,11858
,09702
,07277
,05038
,03238
,01943
,01093
,00579
,00289
,00137
,00062
,00026
,00011
,00004
,00002
,00001
,00000

10
,00005
,00045
,00227
,00757
,01892
,03783
,06306
,09008
,11260
,12511
,12511
,11374
,09478
,07291
,05208
,03472
,02170
,01276
,00709
,00373
,00187
,00089
,00040
,00017
,00007
,00003
,00001
,00000

11
,00002
,00018
,00101
,00371
,01019
,02242
,04110
,06458
,08879
,10853
,11938
,11938
,10943
,09260
,07275
,05335
,03668
,02373
,01450
,00840
,00462
,00243
,00121
,00058
,00027
,00012
,00005
,00002
,00001
,00000

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29

47

TABLICA 9: Kritine vrijednosti koeficijenta korelacije ranga

Veliina
uzorka n
6
7
8
9
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30

Razina signifikantnosti
5%
1%
0,829
0,714
0,643
0,600
0,564
0,506
0,456
0,425
0,399
0,377
0,359
0,343
0,329
0,327
0,306

0,943
0,893
0,833
0,783
0,746
0,712
0,645
0,601
0,564
0,534
0,508
0,485
0,465
0,448
0,432

48

P R E G L E D

F O R M U L A

GRAFIKO PRIKAZIVANJE

Strukturni krug
x0 =

dio
360 0
cjelina

r=

x0 isjeak (sektor kruga)

dio parcijalna frekvencija pojave
cjelina ukupna frekvencija
r polumjer kruga
P ukupna frekvencija koja se prikazuje
grafiki
Ludolfov broj (3,14)

Strukturni polukrug
x0 =

dio
180 0
cjelina

r=

x0 isjeak (sektor kruga)

dio parcijalna frekvencija pojave
cjelina ukupna frekvencija
r polumjer kruga
P ukupna frekvencija koja se prikazuje
grafiki
Ludolfov broj (3,14)

2P

RELATIVNI BROJEVI

Postoci
P=

RBK =

dio
100
cjelina

P - postotak, relativna frekvencija

dio - parcijalna frekvencija pojve
cjelina - ukupna frekvencija

Relativni brojevi koordinacije (RBK)

f1
f2

RBK =

f2
f1

f1 - frekvencija jedne statistike pojave (mase)

f2 - frekvencija druge statistike pojave
(mase)

49

Indeksi
f1
100
fB

I=

I - indeks
f1 - jedna frekvencija statistike pojave
fB - druga frekvencija iste statistike pojave
(baza usporedbe)

NUMERIKI NIZ
Srednje vrijednosti

Aritmetika sredina

Jednostavna (negrupirani podaci)

N

x=

i =1

N
Vagana (grupirani podaci)
n

x=

x
i =1

- aritmetika sredina
- frekvencija numerikog niza, i=1,...,n
- ukupan broj jedinica u nizu
- vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n

H
fi
N
xi

- harmonijska sredina
- frekvencija numerikog niza, i=1,...,n
- ukupan broj jedinica u nizu
- vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n

fi

f
i =1

x
fi
N
xi

Harmonijska sredina

Jednostavna (negrupirani podaci)

H=

N
N

x
i =1

Vagana (grupirani podaci)

n

H=

f
i =1
n

fi

x
i =1

50

Geometrijska sredina

Jednostava (negrupirani podaci)

log G =

1 N
log xi
N i =1

ili
G = N x1 x 2 ... x N
Vagana (grupirani podaci)
log G =

f i log xi

f
i =1

G
fi
N
xi
log

- geometrijska sredina
- frekvencija numerikog niza, i=1,...,n
- ukupan broj jedinica u nizu
- vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n
- Logaritam

i =1

ili
G = N x1f1 x 2f 2 ... x kf k

Mod

Grupirani podaci (distribucija frekvencija

s razredima)

Mo = L1 +

ba
i
(b a ) + (b c )

fc =

fi
i

Mo - mod
L1 - donja granica modalnog razreda
b - najvea frekvencija u nizu (najvea
korigirana frekvencija kod nejednakih
razreda)
a - frekvencija iznad b
c - frekvencija ispod b
i - veliina modalnog razreda
fc - korigirana frekvencija
fi - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n
i - veliina razreda ija se frekvencija
korigira

Medijan

Negrupirani podaci
N +1
2
N
r1 =
2
r2 = r1 + 1
r=

Me =

x r1 + x r 2
2

r - redni broj podatka, koji predouje

medijan u ureenom nizu s neparnim
brojem lanova (jedinica)
r1, r2 - redni brojevi podataka u ureenom nizu s
parnim brojem lanova (jedinica)
N - ukupan broj lanova (jedinica) u nizu
Me - medijan
xr1, xr2 - podatak s rednim brojem r1 tj. r2
51

Grupirani podaci (distribucija frekvencija

s razredima)

L1
f1
fmed
i

- donja granica medijalnog razreda

- zbroj frekvencija do medijalnog razreda
- frekvencija medijalnog razreda
- veliina medijlanog razreda

N
f1
Me = L1 + 2
i
f med
Mjere disperzije

Raspon varijacije

R = x max x min

R - raspon varijacije
xmax - najvea vrijednost numerikog obiljeja
xmin - najmanja vrijednost numerikog obiljeja

Kvartili

Donji kvartil

Negrupirani podaci
N
4
r2 = r1 + 1
r1 =

Q1 =

x r1 + x r 2
2

Grupirani podaci (distribucija frekvencija

s razredima)

r1, r2 - redni brojevi podataka u ureenom nizu

kojima se odreuje donji kvartil
N - ukupan broj lanova (jedinica) u nizu
Q1 - donji kvartil
xr1, xr2 - podatak s rednim brojem r1 tj. r2
L1 - donja granica kvartilnog razreda
f1 - zbroj frekvencija do kvartilnog razreda
fQ1 - frekvencija kvartilnog razreda
i - veliina kvartilnog razreda

N
f1
4
Q1 = L1 +
i
f Q1

Gornji kvartil

Negrupirani podaci
3N
4
r2 = r1 + 1
r1 =

52

Q3 =

x r1 + x r 2
2

Grupirani podaci (distribucija frekvencija

s razredima)
3N
f1
4
i
Q3 = L1 +
f Q3

Interkvartil

I Q = Q3 Q1

Q3 Q1
Q3 + Q1

VQ - koeficijent kvartilne devijacije

Q1 - donji kvartil
Q3 - gornji kvartil

Standardna devijacija

= 2

IQ - interkvartil
Q1 - donji kvartil
Q3 - gornji kvartil

Koeficijent kvartilne devijacije

VQ =

r1, r2 - redni brojevi podataka u ureenom nizu

kojima se odreuje gornji kvartil
N - ukupan broj lanova (jedinica) u nizu
Q3 - gornji kvartil
xr1, xr2 - podatak s rednim brojem r1 tj. r2
L1 - donja granica kvartilnog razreda
f1 - zbroj frekvencija do kvartilnog razreda
fQ3 - frekvencija kvartilnog razreda
i - veliina kvartilnog razreda

- standardna devijacija
2 - varijanca ili drugi moment oko sredine

Koeficijent varijacije

V =

100

V - koeficijent varijacije
- standardna devijacija
x - aritmetika sredina

53

Mjere asimetrije i mjere zaobljenosti

Momenti oko nule

Negrupirani podaci
N

mk =

x
i =1

k
i

N
N

m1 =

x
i =1

m2 =

N
N

m3 =

x
i =1

i =1

m4 =

N
N

xi3

x
i =1

mk
xi
N
fi

2
i

- k-ti moment oko nule, k=0,1,...

- vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n
- ukupan broj jedinica u nizu
- frekvencija numerikog niza, i=1,...,n

4
i

Grupirani podaci
n

mk =

fx
i =1
n

f
i =1

k
i

m1 =

fx
i =1
n

f
i =1

m2 =

fx
i

i =1

2k
i

i =1

m3 =

i =1
n

f i xi3

f
i =1

,
i

m4 =

fx
i =1
n

f
i =1

4
i

Momenti oko sredine

Negrupirani podaci

(x

k =

i =1

(x
i =1

(x

, 2 =

i =1

(x
i =1

, 4 =

3 =

k
mk
xi
N
x
fi

- k-ti moment oko sredine, k=0,1,...

- k-ti moment oko nule, k=0,1,...
- vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n
- ukupan broj jedinica u nizu
- aritmetika sredina
- frekvencija numerikog niza, i=1,...,n

54

Grupirani podaci

(
n

k =

i =1

, 2 =

f (x
i =1

i =1

i =1

f
i =1

f (x
n

, 4 =

i =1

fi

,
i

f
i =1

0 = 1,

f i xi x
n

(
n

i =1

3 =

f i xi x

1 = 0

Pomou momenata oko nule

2 = m2 m12
3 = m3 3m1m2 + 2m13

4 = m4 4m1 m3 + 6m12 m2 3m14

Koeficijent asimetrije

3 =

3 - koeficijent asimetrije
3 - trei moment oko sredine
- standardna devijacija

Pearsonove mjere asimetrije

S k1 =

Sk2 =

3
3

x Mo

3 ( x Me)

Sk
x
Mo
Me

- Pearsonova mjera asimetrije

- aritmetika sredina
- mod
- medijan
- standardna devijacija

SkQ
Q1
Q3
Me

- Bowleyjeva mjera asimetrije

- donji kvartil
- gornji kvartil
- medijan

Bowleyjeva mjera asimetrije

S kQ =

Q1 + Q3 2 Me
Q3 Q1

55

Koeficijent zaobljenosti

4 =

4
4

4 - koeficijent zaobljenosti
4 - etvrti moment oko sredine
- standardna devijacija

KOMBINATORIKA

Permutacije

Bez ponavljanja
P = n!
S ponavljanjem

P=

n!
r1!r2 !...rk !

- permutacije bez ponavljanja

- permutacije s ponavljanjem
- broj elemenata
- razred

V
V
n
r

- varijacije bez ponavljanja

- varijacije s ponavljanjem
- broj elemenata
- razred

K
K
n
r

- kombinacije bez ponavljanja

- kombinacije s ponavljanjem
- broj elemenata
- razred

Varijacije

Bez ponavljanja

V=

n!
(n r )!

S ponavljanjem
V = nr

P
P
n
r

Kombinacije

Bez ponavljanja

n
n!
K = =
r r!(n r )!
S ponavljanjem
n + r 1

K =

56

VJEROJATNOST

Matematika vjerojatnost ili vjerojatnost a priori

P ( A) =

f ( A)
n

P( A) + Q( A) = 1

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P(B) - vjerojatnost dogaaja B

Mnoenje vjerojatnosti vjerojatnost i-i

P( A B) = P( A) P( B)

Q(A) - suprotna vjerojatnost

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

Zbrajanje vjerojatnosti vjerojatnost ili-ili u ekskluzivnom smislu

P( A B) = P( A) + P( B)

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

f(A) - frekvencija dogaaja A
n - broj izvrenih pokusa

Suprotna vjerojatnost

Q( A) = 1 P( A)

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

m - broj povoljnih mogunosti
n - broj svih mogunosti

Statistika vjerojatnost ili vjerojatnost a posteriori

P ( A) =

m
n

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P(B) - vjerojatnost dogaaja B

Vjerojatnost barem jedan vjerojatnost ili u inkluzivnom smislu

P = 1 Q( A) Q( B)
P( A B) = P( A) + P( B) P( A) P( B)

P(A)
P(B)
Q(A)
Q(B)

- vjerojatnost dogaaja A
- vjerojatnost dogaaja B
- suprotna vjerojatnost dogaaja A
- suprotna vjerojatnost dogaaja B

57

Vjerojatnost samo jedan

P = P( A) Q( B) + Q ( A) P ( B )

P1 = p
Q = (1 p ) n
P2 = 1 (1 p ) n

P1 - vjerojatnost da dogaaj nastupi n-puta

Q - vjerojatnost da dogaaj n-puta ne nastupi
P2 - vjerojatnost da dogaaj u n pokusa nastupi
barem jedanput
p - vjerojatnost da e se dogoditi neki dogaaj
n - broj ponavljanja (pokusa)

Uvjetna vjerojatnost

P( A / B) =

P ( B / A) =

- vjerojatnost dogaaja A
- vjerojatnost dogaaja B
- suprotna vjerojatnost dogaaja A
- suprotna vjerojatnost dogaaja B

Vjerojatnost dogaaja koji se ponavljaju

P(A)
P(B)
Q(A)
Q(B)

P( A B)
P( B)
P( A B)
P( A)

P(A/B) - vjerojatnost dogaaja A uz uvjet dogaaja

B
P(B/A) - vjerojatnost dogaaja B uz uvjet dogaaja
A
P(A) - vjerojatnost dogaaja A
P(B) - vjerojatnost dogaaja B

Totalna vjerojatnost

P ( A) = P ( B1 ) P( A / B1 ) + P ( B2 ) P ( A / B2 ) + ... + P( Bi ) P ( A / Bi )

P(A) - vjerojatnost dogaaja

A
P(Bi) - vjerojatnost dogaaja
Bi, i=1, 2,..

Bayesova formula

P ( Bi / A) =

P ( Bi ) P ( A / Bi )
P( Bi ) P( A / Bi )

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P(Bi) - vjerojatnost dogaaja Bi, i=1, 2,..

58

TEORIJSKE DISTRIBUCIJE
Binomna distribucija

n
P ( x) = p x q n x
x

P(x) - vjerojatnost da sluajna varijabla ima

vrijednost x

E ( x) = X = n p

V ( x) = n p q
q
V = 100
n p

= n pq
q p

3 =

n pq

4 = 3 +

1 6 p q
n pq

E(x)
x
n
p
q
V(x)
V

3
4
Mo

- matematiko oekivanje
- broj nastupanja dogaaja A u n pokusa
- broj elemenata u uzorku ili broj pokusa
- vjerojatnost ostvarenja dogaaja A
- vjerojatnost nenastupanja dogaaja A
- varijanca
- koeficijent varijacije
- standardna devijacija
- koeficijent asimetrije
- koeficijent zaobljenosti
- mod

n p q Mo n p + p

Poissonova distribucija

P( x) =

x!

P (0) = e

P(x) - vjerojatnost da sluajna varijabla ima

vrijednost x
e - baza prirodnog logaritma, e= 2,7182...

E ( x) = X =
V (x) =
V =

100

=
3 =

4 = 3 +

E(x)

V(x)
V

3
4
Mo

- matematiko oekivanje
- lamda
- varijanca
- koeficijent varijacije
- standardna devijacija
- koeficijent asimetrije
- koeficijent zaobljenosti
- mod

1 Mo

59

Normalna ili Gaussova distribucija

f ( x) =

f ( z) =

1
2

z2
2

( x x )2
2 2

; z=

f(x) - funkcija vjerojatnosti tj. gustoa razdiobe

xx

3 = 0
4 = 3

x
x

3
4

- tekua vrijednost sluajne varijable

- aritmetika sredina osnovnog skupa
- standardna devijacija
- baza prirodnog logaritma, e= 2,7182...
- Ludolfov broj (3,14)
- koeficijent asimetrije
- koeficijent zaobljenosti

METODA UZORAKA
Frakcija izbora

f =

n
N

f - frakcija izbora
n - uzorak
N - populacija, osnovni skup

Metode procjene
Procjena aritmetike sredine osnovnog skupa

Interval:

x t sx < X < x + t sx

- aritmetika sredina osnovnog skupa

- aritmetika sredina uzorka
- koeficijent pouzdanosti
- standardna greka procjene aritmetike
sredine

f>0,05

f<0,05
n>30 s x =
n<30

X
x
t
sx

sx =

s
n

sx =

n<30

sx =

s
n 1

n>50 s =
n<50 s =

n>30

n
n 1

s
n

N n
N 1

s
n 1

N n
N 1

s - procijenjena standardna devijacija

osnovnog skupa
- standardna devijacija

60

Procjena totala osnovnog skupa

Interval:

x't s

x'

< X < x'+t s

x'

X - total osnovnog skupa

x' - procijenjeni total
t - koeficijent pouzdanosti
s x ' - standardna greka procjene totala

x' = N x
s

x'

sx

= N sx

- standardna greka procjene aritmetike

sredine

Procjena proporcije osnovnog skupa

Interval:

p t sp < P < p + t sp

P - proporcija osnovnog skupa

p - proporcija uzorka
t - koeficijent pouzdanosti
s p - standardna greka procjene proporcije
f>0,05

f<0,05
sp =

pq
n 1

sp =

pq
N n

n 1
N 1

q = 1 p

61

Testiranje hipoteze (z-test)

Testiranje hipoteze o nepoznatoj sredini osnovnog skupa

H0 : X = X 0
H1 : X X 0

z=

X0 x
sx

- nul-hipoteza
- alternativna hipoteza
- aritmetika sredina osnovnog skupa
- pretpostavljena aritmetika sredina
osnovnog skupa

z - z-vrijednost
x - aritmetika sredina uzorka
s x - standardna greka procjene aritmetike
sredine osnovnog skupa

Testiranje hipoteze o nepoznatoj proporciji osnovnog skupa

H 0 : P = P0
H 1 : P P0

z=

H0
H1
X
X0

P0 p
sp

H0
H1
P
P0

- nul-hipoteza
- alternativna hipoteza
- proporcija osnovnog skupa
- pretpostavljena proporcija osnovnog
skupa

z - z-vrijednost
p - proporcija uzorka
s p - standardna greka procjene proporcije
onovnog skupa

Testiranje hipoteze o jednakosti aritmetikih sredina dvaju osnovnih skupova

H0 : X 1 = X 2

H1 : X 1 X 2

z=

x1 x 2
s x 1 x 2

H0
H1
X1
X2

- nul-hipoteza
- alternativna hipoteza
- aritmetika sredina prvog osnovnog skupa
- aritmetika sredina drugog osnovnog
skupa

z - z-vrijednost
x 1 - aritmetika sredina uzorka iz prvog
osnovnog skupa
- aritmetika sredina uzorka iz drugog
x2
osnovnog skupa
s x 1 x 2
- standardna greka razlike aritmetikih
sredina
62

n<30

n>30

1
1
s x 1 x 2 = s +
n1 n2

s12 s 22
+
n1 n2

s x 1 x 2 =

n1 s12 + n 2 s 22
n1 + n 2 2

Testiranje hipoteza o jednakosti proporcija dvaju osnovnih skupova

H 0 : P1 = P2
H 1 : P1 P2

z=

p1 p 2
s p1 p2

1
1
s p1 p2 = P Q +
n1 n 2
P=

s=

m1 + m2
n1 + n2

Q = 1 P

H0
H1
P1
P2

- nul-hipoteza
- alternativna hipoteza
- proporcija prvog osnovnog skupa
- proporcija drugog osnovnog skupa

z - z-vrijednost
p1 - proporcija uzorka iz prvog osnovnog
skupa
p2
- proporcija uzorka iz drugog osnovnog
s p1 p2
skupa
- standardna greka razlike proporcija
P - prosjena proporcija
Q - procjena suprotna proporcija
m1 - broj jedinica iz prvog uzorka s nekim
odabranim svojstvom
m2 - broj jedinica iz drugog uzorka s nekim
odabranim svojstvom

HI KVADRAT TEST

H 0 : F ( x) = F0 ( x)
H 1 : F ( x) F0 ( x)

( f f ' )2
= i 'i
fi
i =1
2

H0
H1
F(x)
F0(x)

2
fi
fi'

- nul-hipoteza
- alternativna hipoteza
- zadana empirijska razdioba
- pretpostavljena teorijska razdioba
- hi-kvadrat test
- empirijske frekvencije, i=1,...,n
- teorijske frekvencije, i=1,...,n

63

N - ukupan broj jedinica

P(x) - vjerojatnost odabrane teorijske distribucije
i - veliina razreda (interval izmeu dviju
vrijednosti numerikog obiljeja
- standardna devijacija
Y(z) - ordinate gustoe jedinine normalne
distribucije

f i ' = N P( x)
fi' =

N i

Y ( z)

k = n 1 - uniformna distribucija

k = n 2 - binomna i Poissonova

k - stupnjevi slobode
n - broj teorijskih frekvencija

k = n 3 - normalna distribucija

KORELACIJSKA I REGRESIJSKA ANALIZA

Linearna korelacija
Jednadbe pravaca regresije

Jednadba prvog pravca regresije

Yc = a + b x

b=

Yc
a, b
Xi
Yi

XY X Y
X XX
2

- vrijednost prvog pravca regresije

- parametri prvog pravca regresije
- frekvencije jedne pojave, i=1,...,n
- frekvencije druge pojave, i=1,...,n

a =Y b X

X
X =

Y
Y=

- aritmetika sredina (prosjena vrijednost)

prve pojave
Y - aritmetika sredina (prosjena vrijednost)
druge pojave
N - broj frekvencija u pojavi X ili Y

Jednadba drugog pravca regresije

Xc = a ' + b ' y
b' =

XY Y X
Y Y Y
2

Xc - vrijednost drugog pravca regresije

a', b' - parametri drugog pravca regresije

a' = X b'Y

64

Pearsonov koeficijent korelacije

r=

( X X ) (Y Y )
( X X ) (Y Y )
i

r - koeficijent korelacije
Xi - frekvencije jedne pojave, i=1,...,n
Yi - frekvencije druge pojave, i=1,...,n
b - parametar u prvoom pravcu regresije
b' - parametar u drugom pravcu regresije

r = b b'

Analiza varijance

Jednadba analize varijance

(Y

Y )2

(Y

Y )2

(Y

Yc ) 2

2 = p2 + np2

(Y
=

Y )2

=
2
p

np2 =

a Y + b XY Y Y
N

a Y b XY

2 - ukupna varijanca
p2 - protumaena varijanca
np2 - neprotumaena varijanca

Korelacija ranga

Spearmanov koeficijent korelacije ranga

rs = 1

6 d i2
i =1

n3 n

d i = rx ry

rs - koeficijent korelacije ranga

di - razlika rangova
n - broj frekvencija u pojavi X ili Y
rx - rang od pojve X
ry - rang od pojave Y

65

VREMENSKI NIZ

Individualni indeksi

Verini indeksi

Vt - verini indeks
Yt - vrijednost pojave (frekvencija) u tekuem
Yt-1 razdoblju, t=2,3,...,n
- vrijednost pojave (frekvencija) u
prethodnom razdoblju

Y
Vt = t 100
Yt 1

Bazni indeksi

It =

It - bazni indeks
Yt - vrijednost pojave (frekvencija) u tekuem
razdoblju, t=1,2,...,n
Yb - vrijednost pojave (frekvencija) u baznom
razdoblju

Yt
100
Yb

Linearni trend

Ishodite na poetku razdoblja

Yc = a + b x

b=

XY X Y
X XX

Yc - vrijednost trenda
a,b - parametri trenda

a =Y b X

X =

Y=

N - broj vremenskih jedinica

Ishodite u sredini razdoblja

Yc = a + b x

XY
X
Y
a=

b=

Yc - vrijednost trenda
a,b - parametri trenda

66

Biljeke:

67