Linjat e transmetimit tw tensionit tw lartw ndodhen shpesh nwn stresin e faktorwve atmosferikw.

Pwr tw mbrojtur linjat e tensionit tw lartw nga ndikimet e kwtyre faktorwve pwrdoren njw swrw
paisjesh, mjetesh dhe metodash, ku disa nga ato do i pwrmendim mw poshtw.
Njw nga kwto mjete mbrojtwse wshtw shkarkuesi i mbitensioneve ai e mbron linjen nga
mbitensionet e shkaktuara nga faktorw tw jashtwm (rrufetw) dhe tw brendshwm(komutimit dhe
rezonancws). Sipas te dhnave edhe mbrojtja do t klasifikohet n mbrojtje nga mbitensionet
e jashtme(atmosferike) dhe mbrojtja nga mbitensionet e brendshme.
Pr mbrojtje nga mbitensionet e jashtme prdoren kto pajisje:
1.
2.
3.
4.

Rrufepritsi,
Pruesi mbrojts,
Sferat mbrojtse
Shkarkuesit e mbitensioneve

Si element prcjells i do pajisje mbrojtse nga mbitensionet sht gjithmon tokzimirezistenca e prtokzimit.

1. Rrufepritwsi
Nuk ka mbrojtje absolute nga goditja e rrufes. Megjithat mbrojtje shum efikase nga goditjet
direkte e rrufes bhet me ann e rrufepritsit. do rrufeprits prbhet prej marrsit,
prcjellsve, dhe rezistencs s tokzimit.Karakteristika themelore e rrufepritsit sht zona
mbrojtse e tij, e cila n raste m t shpeshta prcaktohet eksperimentalisht.

2. Pwruesi mbrojtws
M qllim t mbrojtjes s pruesve t fazs nga goditja e drejtprdrejt e rrufes, nlargprues
vendoset pruesi mbrojts.Mbrojtja e pruesve fazor nga goditja e drejtprdrejt varet shum
nga kndi mbrojts i pruesit mbrojts.

3. Shkarkuesit e mbitensioneve
Shkarkuesit e mbitensioneve jan aparate me te cilat mbrohen me mjaft efikasitetpajisjet
elektrike nga mbitensionet. Me SHMT mbrohet izolimi i stabilimenteve elektroenergjetike e
veanrisht i trafo stacioneve si elemente me t shtrenjta testabilimenteve.
Njw shkarkues ka disa funksione:
1)
2)
3)
4)

Ai nuk e thith rrufenw

Ai nuk e ndalon rrufenw
Ai shkarkon rrufenw nw tokw
Ai limiton tensionin e rrufesw

5) Ai mbron vetwm paisjet e lidhura nw paralel me tw

Zemra e shkarkuesit wshtw e pwrbwrw nga njw varistor metal-oksid (MOV).

MOV wshtw njw gjyswmpwrues i cili wshtw i ndjeshwm nga mbitensionet. Nw
tension normal ai wshtw njw izolator dhe nuk e pwrcjell elektricitetin
ndwrsa nw mbitension tw shkaktuara nga rrufetw ai bwhet pwrcjellws
Kemi lloje tw ndryshme shkarkuesish . Ato jnaw tw ndryshwm vetwm nw
konstruksion pasi tw gjithw kyejnw tw njwjtin funksion duke mundwsuar rrugwn me
rezistencwn mw tw ulwt pwr mbitensionin tw kalojw.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Shkarkuesit me pwrjashtim (Expulsion type)

Shkarkuesit me ventil (Valve type arrester)
Shkarkuesi shtizw (Rod arrester)
Shkarkuesit tip briri( Horn gap arrester)
Shkarkuesit me shumw hapwsira (Multi gap arrester)
Shkarkuesit metal-oksid (Metal-oxide arrester)
Shkarkuesit me karbon silici (Silicon Carbide arrester)
Lloji i shkarkuesve me pwrjashtim zakonisht quhet
edhe shkarkuesit tubulare dhe zakonisht pwrdoret pwr
linja mbi 35kv. Ata pwrbwhen nga njw hapwsirw xixw
brenda njw tubi. Nw rast tw njw mbitensioni, do shpohet
kjo hapwsirw xixw dhe nxehtwsia do tw prodhojw njw
gaz i cili do tw prodhojw nje presion te lartw duke bwrw
tw mundur dhe shuarjen e harkut elektrik, duke sjellw dhe
ndwrprerjen e rrymave shoqwruese.

Advantazhet
1. Nuk janw shumw tw shtrejtw
2. Mund tw instalohen lehtw

Disavantazhet
1. Fibrat pwrbwrese tw tij konsumohen shpejt
2. Nuk mund tw montohet pranw paisjeve tw tjera pwrshkak tw lirimit tw gazeve, tw cilwt
mund ti dwmtojnw kwto paisje
3. Karekteristika e dobwt V/A e bwn atw tw papwrshtatshwm pwr mbrojtjen e paisjeve tw
shtrenjta.

Shkarkuesit shtizw janw shkarkues tw thjeshtw tw cilwt konsistojnw

nw dy shufra nga 1.5 cm tw cilat janw tw pwrkulura mw njw
hapwsirw si nw fig. Njwra nga shufrat wshtw e lidhur me rrjetin,
ndwrsa tjetra me tokwzimin. Distanca ndwrmjet hapwsirws dhe
izoluesit (distanca P) duhet te jetw mw e madhe se 1/3 e gjatwsisw sw
hapwsirws nw mwnyrw qw harku elektrik tw mos arrijw izoluesin
dhe ta dwmtojw atw. Ne kushte normale hapwsira nuk pwron rrymw,
por nw rastin e mbitensionit, hapwsirw pwron rrymwn drejt
tokwzimit duke mbrojtur paisjen.

Disavantazhet
1. Pasi mbingarkesa wshtw shuar, hapwsira mbetet pwruese duke sjellur lidhje tw
shkurtwra nw rrjet
2. Shufrat mund tw shkrihen ose dwmtohen nga nxehtwsia e prodhuar nga harku elektrik
3. Kushtet atmosferike ndikojnw nw pwrformancwn e shkarkuesit
Pwrshkak tw kwtyre limiteve ky shkarkues pwrdoret vetwm si shkarkues mbwshtetws nw rast se
shkarkuesi primar nuk e kryen funksionin
Nw fig. tregohet njw shkarkues tip briri. Ai konsiston nw dy metalw dhe tw pwrthyer nw
formwn e njw briri A dhe B tw ndara nga njw hapwsirw e vogwl. Ato janw tw ndwrtuar nw atw
mwnyrw qw distanca ndermjet brirwvw tw rritet ndwrkohw nw drejtimin lart sic tregohet nw fig.
ato janw tw montuara nw izolator porcelani. Njera shufwr wshtw e lidhur me njw rezistencw dhe
nje bobinw ndwrsa tjetra mw tokwzimin. Rezistenca R shwrben pwr limitimine rrymws nw njw
vlerw tw vogwl, ndwrsa bobina wshtw e dizenjuar qw tw ofrojw njw rezonancw tw vogwl nw
frekuencw normale por gjatw njw frekuncw tw lartw tw prodhojw njw rezonance tw lartw.
Hapwsira ndwrmjet shufrave wshtw e rregulluar nw mwnyrw tw tillw qw tensioni normal tw
mos krijojw hark elektrik.

Nw kushtw normale, hapwsira nuk pwron. Nw rast tw njw mbitensioni njw shkwndijw ndodh
nw pjeswn e poshtme tw hapwsirws G. Nxehtwsia e ajrit rreth harkut elektrik dhe efekti
magnetik bwn tw mundur ngjitjen lart tw harkut. Nw njw pozicion tw harkut elektrik, largwsia

ndwrmjet dy shufrave do tw jetw shume e madhe pwr tensionin pwr ta mbajtur harkun, ka do tw
sjellw dhe shuarjen e harkut. Ndwrkohw qw harku ndodh ai pwrohet nw tokwzim nga shufra B
Njw shkarkues me shumw hapwsira konsiston nw njw seri te cilindrave metalikw (zakonisht
nje aliazh Zinku) tw izoluar nga njwri tjetri
dhe tw ndarw nga hapwsira tw vogla.
Cilindri i parw (p.sh A) wshtw i lidhur nw
seri me linjwn, ndwrsa tw tjerwt janw tw
lidhur me tokwzimin ndwrmjet njw seri
rezistencash. Rezistencat limitojnw rrymwn e harkut elektrik. Nga pwrshirja e rezistencave,
shkalla e mbrojtjes wshtw e zvogwluar. Nw mwnyrw pwr tw kaluar kwtw vwshtirwsi disa nga
hapwsirat (B dhe C nw fig) janw tw shuntuara nga njw rezistencw. Nw kushte normale rryma
nuk kalon pasi pika B wshtw e tokwzuar, dhe tensioni nuk mundet tw pwrshkojw serinw e
hapwsirave. Nw rast tw njw mbitensioni kto hapwsira do pwrshkohen. Rryma e shkaktuar nga
mbitensioni do tw kalojw ndwrmjet hapwsirave te shuntuara B dhe C ne vend tw rezistencws sw
shuntit. Menjwherw pasi mbitensioni wshtw shuar, harqet elektrike nga B dhe C shuhen dhe
rryma qw pason mbitensionin wshtw e limituar nga dy rezistencat (rezistenca e shuntit dhe
rezistencat nw seri) tw lidhura tani nw seri. Rryma wshtw shumw e vogwl pwr tw mbajtur harqet
elektrike dhe kushtet normale rikthehen. Ky shkarkues pwrdoret pwr tensione deri nw 35 kv
Shkarkuesit ventil ka filluar tw ketw njw pwrdorim
tw gjwrw vitet e fundit. Ato pwrbwhen nga hapwsirat
xixw dhe rezistenca jolineare tw lidhura nw seri. Kur
vala e mbitensionit ka njw vlerw mw tw madhe se njw
kufi i caktuar (tensioni i shpimit ose i ndezjes) dhe
arrin nw vwndin e vendosjes sw shkarkuesit, shpohen
hapwsirat xixw dhe ngarkesa e kwtij mbitesioni
drejtohet pwr nw tokw ndwrmjet rezistencws jolineare.
Kur vala e mbitensionit ka mbaruar rezistorwt
jolinearw prodhojnw njw restencw tw madhe e cila ndalon kalimin e rrymws
Ende sot ka njw numwr tw madh tw shkarkuesve me karbon silici tw cilwt operojnw ende. Ky
shkarkues ka disa karakteristika elektrike tw pazakonta. Ai ka rezistencw tw lartw pwr tension tw
ulwt dhe rezistence tw ulwt pwr tension tw lartw. Kur kemi rrufe nw sistem kemi rritje tw
menjwhershme te rrymws dhe tensionit. Karboni i silicit krijon njw rezistencw tw ulwt duke e
lejuar rrymwn tw kalojw nw tokw. Pasi vala e mbitensionit ka mbaruar rezistenca e karbonit tw
silicit rritet duke e kthyer sistemin nw kushte normale. Shkarkuesi me karbon silici pwrbehet nga
rezistenca jolineare tw karbonit tw silicit tw vendosura nw seri mw hapwsirat. Por pwrdorimi i
tyre wshtw i limituar pasi gjatw shkarkesave elektrike pjesw nga karboni shkrihen tw cilat mund
tw sjellin dhe reduktim tw tensionit tw reagimit. Me kalimin e kohws ato mund edhe tw
pwrojnw rrymw edhe nw tensione pune normale.

Shkarkuesit metal-oksid janw ato mw tw pwrdorshmit nw ditwt e sotme. Ato janw pa hapwsira
pwr tw eleminuar nxehtwsinw e shkaktuar nga harku elektrik. Ky shkarkues ka dy elementw
pozitiv: ka njw cikwl pune dhe nje maksimum tw tensionit tw vazhdueshwm tw punws.
Shkarkuesit e pwrbwrw nga oksidi i inkut kanw pwrformancwn mw tw mirw, pasi vala e
mbitensionit fillon dhe mbaron nw njw livel tw caktuar. Por wshtw e rwndwsishme pwr tu
mbajtur mend se edhe pasi ky shkarkues wshtw shkwputur nga puna, ai mund tw pwrmbajw sasi
tw vogla rryme, prandaj wshtw e rwndwsishme qw ai tw tokwzohet.
Testi i ciklit tw punws sw kwtyre shkarkuesve bwhet duke e furnizuar me tension alternativ aq sa
i thotw targeti pwr 24 minuta dhe ai duhet tw kryejw shkarkimi do 1 minutw.