QIGONG

(CHI KUNG)
ZBIR ARTYKUW 1994-2006

AKADEMIA YIQUAN

SPIS TRECI
AUTOR

TYTU

STRONA

He Jingping

Zasady Zhan Zhuang Qigong

Hu Kuiying

Zhan Zhuang w leczeniu nadcinienia i

niedocinienia

Andrzej Kalisz

Metoda zdrowotna zhan zhuang

Niepodane efekty treningu qigong
Qi magiczna energia?
Qigong harmonia i zdrowie
Qigong i style wewntrzne kung-fu
Skuteczno zhan zhuang dla zdrowia (1)
Skuteczno zhan zhuang dla zdrowia (2)
W poszukiwaniu harmonii
Zasady praktyki zhan zhuang dla zdrowia

13
16
20
24
27
30
33
36
37

Wang Xiangzhai

Efekty zhan zhuang w leczeniu

40

Wang Yufang

Wprowadzenie do zhan zhuang

42

HE JINGPING

WANG XIANGZHAI - STARUSZEK "PRZECIWIESTWA"

O PODSTAWOWYCH ZASADACH ZHAN ZHUANG QIGONG
Przekad z chiskiego: Andrzej Kalisz

"Emisja qi - bdnie uznawana za autentyczny przekaz"

"Przeamanie starego, stworzenie nowego, osignanie coraz wyszego poziomu"
" ieustanne poszukiwanie rwnowagi przeciwiestw"
Wang Xiangzhai by wielkim ekspertem wushu i qigong, ktry mia wielu uczniw.
Jego koncepcje z zakresu qigong zyskay uznanie w trakcie konferencji powiconej
praktykom wicze zdrowotnych, ktra odbya si w listopadzie 1961 roku w Baoding w
prowincji Hebei. Z czasem jego metoda zhan zhuang staa si popularna w caych Chinach.
Poniewa jednak niektrzy instruktorzy nie byli w stanie zrozumie teoretycznych zasad tej
metody, do zhan zhuang wczyli tzw. "emisj qi", uznajc to za autentyczny przekaz,
podczas gdy jest to wielki bd - jest to sprzeczne z podstawowymi zasadami na jakich opiera
si metoda zhan zhuang. Spowodowao to wiele nieporozumie. Metoda zhan zhuang Wang
Xiangzhai'a, zaliczana do medycznego qigongu, ma swoje wasne specyficzne koncepcje
teoretyczne i metody praktyki, mocno oparte na nauce. Ten artyku przedstawiam, by pomc
wiczcym waciwie zrozumie i opanowa zasady i metody zhan zhuang. Mam nadziej, e
zapobiegnie to dalszej transmisji bdnych pogldw.
1. ZHA ZHUAG I KOTROLA RWOWAGI PRZECIWIESTW
Zhan zhuang jest metod w ktrej wiczcy nieustannie niweluje rozmaite rodzaje
nierwnowagi, pojawiajce si podczas wicze, doskonalc zdolno do natychmiastowej
regulacji i kontroli rwnowagi pomidzy przeciwiestwami.
Wang Xiangzhai stwierdza: "nie ma absolutnej rwnowagi - gdy mwimy o
rwnowadze, chodzi o zdolno do kontroli rwnowagi w danym momencie". Mwi:
"choroba jest wynikiem utraty rwnowagi organw i funkcji organizmu; to jest jak w sztuce
walki - mona daleko odrzuci przeciwnika, gdy jego rwnowaga jest zamana; zhan zhuang
jest metod regulowania i kontrolowania rwnowagi przeciwiestw". Tak wic regulowanie i
kontrolowanie rwnowagi pomidzy przeciwiestwami jest gwnym zagadnieniem we
wszystkich etapach praktyki zhan zhuang. Wang Xiangzhai mawia rwnie o metodzie
"trzech krgoci". "Trzy krgoci" to "krgo wiadomoci", "krgo intencji", "krgo
siy", podkrelajc, e: "wiadomo nie powinna odpywa na zewntrz. intencja nie
powinna by widoczna, sia nie powinna przekracza kracw". Istot tej teorii jest
utrzymywanie rwnowagi "zerodkowanej, krgej harmonii".
Rwnowaga midzy przeciwiestwami nie jest czym staym i niezmiennym. Oznacza
to, e wiczcy wraz z postpem praktyki nieustannie przeamuje star rwnowag i tworzy
now. W trakcie tego procesu "przeamywania starego i tworzenia nowego", poziom
3

umiejtnoci i zdolnoci wiczcego nieustanne ronie. Od niskiego poziomu zmierza on ku

wysokiemu poziomowi, osigajc coraz lepsz kontrol rwnowagi, uzyskujc efekt: "w
przypadku choroby - wyleczenie, gdy nie ma choroby - wzmocnienie zdrowia".
2. PRZECIWIESTWA I ICH JEDO W TRAKCIE PRAKTYKI
W trakcie procesu praktyki mamy do czynienia ze zoonym ukadem wielu
przeciwiestw, np. relaks i napicie, ruch i bezruch, twardo i mikko, pustka i peno,
gra i d, przd i ty, lewy i prawy itp. Wang Xiangzhai stosowa dwa rodzaje praktyki: w
bezruchu i w ruchu. W wiczeniach w bezruchu pracuje si gwnie z przeciwiestwami:
relaks i napicie, gra i d, ale jednoczenie nie lekcewac przeciwiestw: ruch i bezruch,
twardo i mikko, pustka i peno, przd i ty, lewy i prawy. W wiczeniach ruchowych
natomiast pracuje si gwnie nad rozwizaniem przeciwiestw: ruch i bezruch, przd i ty,
jednoczenie nie lekcewac jednak przeciwiestw: relaks i napicie, twardo i mikko,
pustka i peno, gra i d, lewy i prawy.
Zhan zhuang qigong w teorii przeciwiestw postuluje: "Zrelaksowany, ale nie luny,
napity, ale nie sztywny - relaks i napicie wspzalene" i "relaks w napiciu, napicie w
relaksie, relaks i napicie, napicie i relaks w rwnowadze". To jest poszukiwanie rwnowagi
pomidzy przeciwiestwami relaksu i napicia.
Gdy mwimy o relacji midzy ruchem i bezruchem, podkrela si, e "ruch i bezruch
maj korzenie w sobie nawzajem". Wang Xiangzhai mawia: "Nie ma absolutnego bezruchu,
natomiast ruch jest absolutny", "W bezruchu nie ma bezruchu, w bezruchu jest ruch, w ruchu
bezruch, w ruchu jest bezruch, ruch w bezruchu jest prawdziwym ruchem, bezruch w ruchu
jest prawdziwym bezruchem, ruch i bezruch maj korzenie w sobie nawzajem, s uywane
cznie". Zhan zhuang to nie jest "stanie bez ruchu, jak drewniany pal", lecz polega to na
"poszukiwaniu odczucia w bezruchu, poszukiwaniu wiedzy w niewielkim ruchu - chcesz si
ruszy, chcesz si zatrzyma, chcesz si zatrzyma, chcesz si ruszy, czujesz i masz tak
intencj, jakby si rusza, ale nie moesz si nie zatrzyma, i jakby si zatrzymywa, ale nie
moesz si nie rusza". "Gdy wiadomo si porusza, intencja si porusza, sia si porusza" to jest poszukiwanie rwnowagi przeciwiestw ruch-bezruch.
O przeciwiestwie mikko-twardo Wang Xiangzhai powiedzia: "twarde jest
mikkie, mikkie jest twarde, twarde i mikkie, mikkie i twarde wspomagaj si nawzajem".
Uwaa, e nie jest to prawdziwa twardo, gdy nie ma mikkoci - jest to wwczas tylko
sztywno. Tylko gdy jest mikkie w twardym, jest to prawdziwa twardo - niepokonana.
O przeciwiestwie puste-pene powiedzia: "Puste jest pene, pene jest puste, puste i
pene, pene i puste w rwnowadze". Zawiera si w tym sens nieuchwytnych zmian midzy
pustym i penym.

Take o przeciwiestwach gra-d, przd-ty, lewy-prawy mwi, e nie ma nic

absolutnego, e powinno to by rozpatrywane jako relacja przeciwiestw. "Jeli chcesz
poruszy si do gry, musi by d, jeli chcesz poruszy si w d, musi by gra", "W
silnym i wyprostowanym musi by zrelaksowane i opadajce, w zrelaksowanym i
opadajcym musi by silne i wyprostowane", oraz "gdy gra chce si poruszy, d musi
pody, gdy d chce si poruszy, gra musi samoistnie prowadzi, gdy gra i d si
poruszaj, rodek atakuje, gdy rodek atakuje, gra i d musz si poczy, wewntrzne i
zewntrzne musi by zjednoczone, przd i ty, lewe i prawe musz z sob wspgra". To jest
objanienie relacji gry i dou, przodu i tyu, lewego i prawego.
Trudno jest jednoczenie pracowa nad rozwizaniem wszystkich tych przeciwiestw,
ktre wystpuj w trakcie praktyki zhan zhuang. Dlatego wiczcy w rnych sytuacjach
koncentruje si na rnych przeciwiestwach. Dla pocztkujcego najwaniejsze
przeciwiestwa to: relaks-napicie i gra-d. Poniewa "gdy pocztkujcy rozpoczyna stanie,
napina si, gdy si napina, usztywnia si".
Tak wic wiczcy, w sytuacji wysiku spowodowanego przez pozycj, powinien
szuka komfortu wiadomoci i mini, w silnym i wyprostowanym szuka zrelaksowanego i
opadajcego. Nie powinien jednak lekceway ruchu i bezruchu, przodu i tyu. Pniej, wraz
z postpami, gwnymi przeciwiestwami powinny si sta ruch i bezruch oraz przd i ty. W
ten sposb wiczcy stopniowo od wicze statycznych zmierza ku ruchowym. W procesie
praktyki "szukania ruchu w bezruchu, szukania bezruchu w ruchu, wspistnienia bezruchu i
ruchu" osiga rwnowag i jedno przeciwiestw. Gdy mwimy o przeciwiestwie przdty, nie jest to kwestia samej tylko pozycji ciaa, ale take aktywnoci mentalnej. wiczcy
powinien myle o swoim ciele jak o "fladze powiewajcej na wietrze", lub "rybie w wodzie,
pyncej pod prd". Musi zwraca uwag na opr z przodu i jednoczenie przyciganie z tyu,
kontrolujc rwnowag przd-ty. Jednoczenie powinien zwraca pewn uwag na relaksnapicie, gr-d i inne aspekty.
Pocztkujcy zwykle nie rozumiej relacji relaks-napicie i jak kontrolowa
rwnowag midzy nimi. Nie s wic w stanie zrozumie koncepcji "zrelaksowany, ale nie
rozluniony, napity, ale nie sztywny, relaks i napicie wzajemnie od siebie zalene" i "w
napiciu jest relaks, w relaksie jest napicie". By mogli zrozumie relacj midzy relaksem i
napiciem, powinni wpierw zrozumie co to jest napicie, a nastpnie co to jest rozlunienie.
wiczcy moe napi minie jakiej czci ciaa, by wiedzie co to jest napicie.
Nastpnie moe napite minie jak najbardziej rozluni, by dowiadczy rozlunienia. W
trakcie praktyki zhan zhuang, gdy poczuje sztywno, bl jakiej czci ciaa, bdzie to
napicie. Gdy dziki regulacji pozycji i napicia sztywno zniknie, bdzie to rozlunienie.
W ten sposb wiczcy szuka komfortu wiadomoci, mini i oddechu. To jest
"zrelaksowany, ale nie rozluniony, napity, ale nie sztywny". Zwykle gdy wiczcy odczuwa
relaks, jest to pocztek napicia. Gdy stwierdza, e jest napity, jest to pocztek relaksu. Lecz
5

gdy pozbdzie si pierwotnego napicia, pojawi si nowe napicie, ktrego musi si pozby.
Tak wic w trakcie praktyki postp nie jest stay, lecz czasem jest lepiej, a czasem gorzej.
Przychodzi to falami. Przeciwiestwa relaksu i napicia dotycz wiadomoci, oddechu,
intencji, ciaa. Gdy pracuje si nad rozwizaniem przeciwiestw relaksu i napicia, pewn
uwag naley powici te przeciwiestwu ruch-bezruch, by mc zrobi szybsze postpy
dotyczce relaksu i napicia.
Wang Xiangzhai mawia o sobie; Staruszek "Przeciwiestwa". Jest to ilustracja
podstaw jego teorii zhan zhuang qigong. Jest to metoda, gdzie cay czas pracuje si nad
ustanowieniem i rozwizaniem przeciwiestw: relaks i napicie, ruch i bezruch, twardy i
mikki, pusty i peny, gra i d, przd i ty, lewy i prawy itd., regulujc i kontrolujc
rwnowag pomidzy nimi.
3. POZYCJE I AKTYWO METALA W ZHA ZHUAG
Zhan zhuang qigong Wang Xiangzhai'a nie jest form wicze podkrelajc
specyficzne pozycje. Jego powiedzenie: "ustala pozycje stosownie do warunkw
zdrowotnych, rne dla rnych ludzi" wyjania uycie pozycji stosownie do sytuacji. Wang
Xiangzhai uwaa, e zhan zhuang nie powinien by "staniem bez ruchu, jak drewniany pal",
co byoby wedug niego "martwym staniem". W podstawowych zasadach teoretycznych zhan
zhuang qigong podkrela "szukaj peni wiadomoci i intencji, a nie podobiestwa formy",
"forma poda za ruchem umysu, forma jest prosta, a intencja bogata", "forma jest podstaw,
intencja jest do uycia" itd. Zagadnieniem kluczowym jest umysowe prowadzenie i zasada
waciwej regulacji rwnowagi ruch-bezruch, pusty-peny, twardy-mikki, relaks-napicie,
gra-d, przd-ty, lewy-prawy,
O relacji formy i intencji Wang Xiangzhai mwi: "uyj formy do rozwinicia intencji,
uywaj intencji do tworzenia formy, intencja rodzi si w formie, forma nastpuje za intencj,
sia pochodzi z intencji, forma jest posuszna intencji". Moemy zauway, e w relacji
intencji i formy, umysowe prowadzenie jest bardzo istotne.
Wang Xiangzhai by przeciwny tworzeniu konkretnych nazw dla pozycji, poniewa
prowadzi to wiczcych na manowce. Po latach praktyki, podsumowujc dowiadczenia,
Wang Xiangzhai zaprzesta uywania nazw, ktre wczeniej nadawa poszczeglnym
pozycjom, nazywajc zhan zhuang hunyuan zhuang, a wszelkie rodzaje si okrelajc jako
hunyuan li (sia caociowa) lub hunyuan zheng li (antagonistyczna sia caociowa).
Zdecydowanie przeciwstawia si koncepcji specyficznych efektw dziaania poszczeglnych
pozycji. Uwaa, e bez umysu, zhan zhuang qigong utraciby swoj si yciow. Poniewa
nawet gdy stosuje si t sam pozycj, ale z inn aktywnoci mentaln, rezultaty mog by
rne.
Wang Xiangzhai podkrela rwne znaczenie wykorzystania umysu zarwno w zhan
zhuang, jak i w shi li. Mawia: "czy rusza si, czy nie, adept powinien wiedzie, dlaczego
6

tak". I wyranie wskaza: "zhan zhuang i shi li to to samo - zhan zhuang to skrcone shi li, a
shi li to rozcignity w przestrzeni zhan zhuang". Krytykowa bdne koncepcje i metody
treningowe tych, ktrzy traktowali zhan zhuang i shi li jako co odrbnego. Stwierdza, e
wynika to std, e: "nie rozumiej pracy mentalnej w zhan zhuang", "jeli bd to
kontynuowa, tylko oddal si od waciwij drogi".

HU KUIYING

WYKORZYSTANIE METODY ZHAN ZHUANG W LECZENIU

WYSOKIEGO I NISKIEGO CINIENIA KRWI
Przekad z chiskiego: Andrzej Kalisz

Niegdy cierpiaem na nadcinienie. Caymi dniami miaem "cik gow i lekkie

nogi", zawroty gowy i uczucie jej pcznienia. Pulsowanie w okolicy skroni byo nie do
zniesienia. Mogem polega tylko na tabletkach "Jiang Ya Ling". Od mistrza dachengquan Wang Xuanjie zaczem uczy si pozycyjnych wicze zdrowotnych yangsheng zhuang.
Mistrz Wang mwi: "wicz fu'an zhuang i stopniowo zmniejszaj dawki lekarstwa, a pniej
je odstaw. Wysokie cinienie mona wyleczy wiczeniem".
Wytrwale wiczyem zhan zhuang przez p roku, korzystajc z wizualizacji "kpieli
pod prysznicem". Terapia bya podzielona na dwa etapy. Teraz nie tylko nie korzystam z
lekarstwa, ale moje cinienie krwi powrcio do normy, a gow mam rzek. Ponadto
stopniowo zrozumiaem metody leczenia wysokiego i niskiego cinienia krwi przy pomocy
wicze yangsheng zhuang systemu dachengquan. Metody te przedstawiam poniej. Mam
nadziej, e cierpicy na wysokie lub niskie cinienie krwi z nich skorzystaj.
LECZEIE ADCIIEIA PRZY POMOCY WICZEIA FU'A ZHUAG
Terapia qigong (ch'i kung) jest jedn z metod terapii tradycyjnej chiskiej medycyny.
Dlatego przede wszystkim naley wiedzie jak nasza tradycyjna medycyna odnosi si do
problemu nadcinienia. Ot jest ono rezultatem tego, e: "yin jest puste, a yang wyniose,
gra wypeniona, a d prny, zakcona jest harmonia yin i yang, qi i krew poruszaj si
chaotycznie". Jak napisano w "Wewntrznej ksidze tego Cesarza": "Wszelkie zawroty
gowy zwizane s z wtrob". Mamy tu do czynienia z tym, co w medycynie chiskiej
diagnozuje si jako: "bl gowy", "zawroty gowy", "nadmiar yang w wtrobie" lub "wiatr w
wtrobie".
Medycyna chiska uwaa, e wzrost cinienia krwi jest rezultatem zablokowania qi i
krwi w grnej czci ciaa. Dlatego podczas treningu naley sprowadzi qi i krew w d.
Zwykle wykorzystuje si wizualizacj "kpieli pod prysznicem" (poniewa mieszkacy wsi z
reguy nie maj prysznicy, wic trudno moe by im wyobrazi sobie na czym to polega,
mog zatem wykorzysta wizualizacj "kpieli w kroplach deszczu"). Naley wyobrazi
sobie, e wiczenie wykonujemy pod prysznicem (lub w strugach deszczu). Czujemy, e
woda spywa od czubka gowy w d, omywajc cae ciao, a cinienie krwi jednoczenie
spada. Ten rodzaj wizualizacji nazywa si "zewntrznym prysznicem". Niekiedy stosuje si
wyobraenie, e woda od czubka gowy (punkt baihui) spywa wewntrz ciaa (wzdu linii
rodkowej) do stp (punkt yongquan), i w lad za tym spada cinienie krwi. Taka wizualizacja
nazywana jest "wewntrznym prysznicem". Wizualizacje te przynosz szybsze efekty ni

zaywanie lekarstw. Kady moe dowiadczy stopniowej zmiany. W adnym wypadku nie
wolno si spieszy, niecierpliwi, gdy spowoduje to wzrost cinienia krwi.
W stosunku do nadcinienia chiska medycyna stosuje rozrnienie na "puste" i
"pene". W przypadku wizualizacji rozrniamy natomiast "zimne" i "ciepe". Zewntrznymi
objawami schorzenia s:
Twarz i uszy s zaczerwienione, oddech "szorstki", gos wysoki, wystpuj zawroty
gowy, zamienia wzroku. Mona wwczas stosowa wyobraenie, e woda z prysznica jest
lekko chodna. Chory odczuwa wwczas pewne orzewienie.
Twarz blada, oddech saby. Mona stosowa wyobraenie, e woda jest lekko ciepa,
by unikn uczucia wychodzenia caego ciaa.
Podczas wiczenia szczegln wag przywizywaem do relaksu psychicznego. Jeli
chodzi o relaks ciaa najwiksz uwag powicaem rozlunieniu szyi, barkw, opuszczeniu
okci. Gdy psychika jest odprona, na twarzy pojawia si delikatny umiech ("podobny do
umiechu nie-umiech"). Tylko bdc w stanie relaksu mona spowodowa, e naczynia
krwionone naturalnie si rozszerzaj, zmniejsza si opr stawiany kreniu krwi. Wpywa to
korzystnie na obnienie cinienia krwi.
Pierwszy etap praktyki fu'an zhuang
Stopy rozstawione na szeroko barkw, kolana minimalnie ugite (pocztkujcy
mog mie nogi wyprostowane, rozlunione, z palcami stp lekko skierowanymi
na zewntrz). Ciar rozoony rwnomiernie na obie stopy. Lekko unosimy
obydwie donie (do wysokoci ppka). Wntrza doni skierowane ku doowi,
okcie lekko ugite, palce lekko rozpostarte (Rys. 1).
Aktywno mentalna: wyobraamy sobie, e woda z prysznica (krople
deszczu) spywa po naszym ciele od czubka gowy do stp, i jednoczenie z tym
spada cinienie krwi. Wyobraenia "zewntrznego prysznica" (gowa powierzchnia ciaa - stopy) i "wewntrznego prysznica" (baihui - rodek ciaa - yongquan - na
zewntrz stp) mona stosowa przemiennie. Po pewnym czasie mona zacz stosowa je
rwnoczenie.
Drugi etap praktyki fu'an zhuang
Po trwajcym okoo 3 miesice pierwszym etapie praktyki, cinienie zaczo si
stabilizowa. Wzroso te moje zainteresowanie wiczeniem. Stopniowo wkroczyem w drugi
etap praktyki.
Kady moe dostosowa sposb praktyki do indywidualnych potrzeb - rodzaju
schorzenia, etapu terapii. Mona skorzysta przy tym z pomocy lekarza chiskiej medycyny.
Jeli tylko wiczy si pilnie i wytrwale, mona osign znakomite rezultaty.

Sytuacja nadmiaru yang wtroby. Wystpuj ble gowy i uczucie jej pcznienia.
Twarz i uszy zaczerwienione, oddech "szorstki", gos wysoki. atwo wpada si w
zniecierpliwienie i gniew. Cinienie krwi jest podniesione. Wystpuje bezsenno i nadmiar
snw, palpitacje serca. Obszar talii obolay, kolana "mikkie". wiczc fu'an zhuang naley
wyobrazi sobie, e cinienie krwi spada wraz ze spywaniem chodnej wody z prysznica (lub
kropel deszczu) na zewntrz i wewntrz ciaa do stp i jej odpywaniem w okolicy duego
palucha w bok. Wyobraamy sobie, e odpywa nadmiar yang wtroby.
Sytuacja niedoboru yin i nadmiaru yang. Wystpuj zawroty i ble gowy,
dwiczenie w uszach, zamienia wzroku, niestabilny nastrj. Tendencja do czerwienienia
twarzy w godzinach popoudniowych, uczucia suchoci i goryczy w ustach. Bl i "mikko"
okolicy talii i ng, jzyk zaczerwieniony. Wyobraamy sobie, e cinienie spada wraz ze
spywaniem ciepej wody na zewntrz i wewntrz ciaa do punktw yongquan (w okoo 1/3
odlegoci pomidzy centrum stopy, a czubkami palcw) i wypywaniem na zewntrz.
Wyobraamy sobie, e yin jest wzmacniane, a nadmiar yang usuwany. "W usuwaniu jest
uzupenianie".
Niedobr yin wtroby i nerek. Zawroty gowy, dwiczenie w uszach, twarz blada,
oddech saby, bezsenno, saba pami. Bolce i mikkie talia i kolana, podenerwowanie,
sucho w ustach i gardle, czerwony jzyk, niewyrany meszek wtrobowy. Wyobraamy
sobie, e cinienie krwi spada wraz ze spywaniem ciepej wody na zewntrz i wewntrz ciaa
i wypywaniem w okolicy punktu yongquan. Jednoczenie wyobraamy sobie, e ciepa woda
czciowo zbiera si w obszarze dantian (poniej ppka). W punktach yongquan i dantian yin
si wznosi, a yang opada. Usuwanie i uzupenianie s zrwnowaone, jednoczenie leczone s
wtroba i nerki.
Niedobr yin i yang. Gowa omdlewajca, zamienia w oczach, twarz blada,
byszczca, oddech saby, obawa przed zimnem i uczucie zzibnicia koczyn. Nogi obolae i
"mikkie". Czste oddawanie moczu w nocy, nocne polucje. Niekiedy podenerwowanie,
sucho w ustach, czerwone policzki, intensywnie czerwony jzyk. Wyobraamy sobie, e
cinienie krwi spada wraz ze spywaniem ciepej wody na zewntrz i wewntrz ciaa i
wypywaniem w okolicy punktw yongquan. Jednoczenie wyobraamy sobie, e ciepa
woda gromadzi si w rejonie mingmen. Zwracamy uwag na yin i yang w mingmen i
yongquan. Usuwanie i uzupenianie s zrwnowaone.
Efekty leczenia nadcinienia przy pomocy fu'an zhuang s wyrane. Opieraj si one
na trzech podstawach:
Fu'an zhuang wymaga przede wszystkim eby ciao i umys byy zrelaksowane.
Zgodnie z tradycyjn chisk medycyn, jeli ciao jest zrelaksowane qi i krew mog kry
swobodnie i opada. Sprzyja to zmniejszeniu cinienia krwi. Zgodnie z zachodni medycyn,

10

jeli ciao jest zrelaksowane, naczynia krwionone rozszerzaj si. Zmniejsza si opr
stawiany kreniu krwi i cinienie krwi.
W fu'an zhuang punkty laogong (wntrza doni) s skierowane ku doowi, co
powoduje kierowanie qi ku doowi. Wang Xiangzhai powiedzia kiedy: "To czy punkt
laogong jest skierowany ku grze, czy ku doowi, jest cile zwizane z podwyszeniem lub
obnieniem cinienia krwi". Osobicie dowiadczyem, e gdy donie skierowane s ku
doowi, cinienie krwi spada, gdy donie skierowane s ku grze, cinienie krwi ronie.
Poniewa waciwoci laogong to: "usuwanie wilgotnego gorca, ochadzanie krwi,
osabianie wiatru, uspokajanie ducha, harmonizowanie odka". Bezporednio wpywa to na
cinienie krwi.
Wykorzystanie w fu'an zhuang wizualizacji "kpieli pod prysznicem" wzmacnia efekt
spadku cinienia krwi wraz ze spywaniem wody. "Przy pomocy umysu prowadzi qi, przy
pomocy qi prowadzi krew". Wykorzystuje si umys do "prowadzenia qi i krwi w d".
LECZEIE IEDOCIIEIA PRZY POMOCY WICZEIA FUTUO
ZHUAG
Niedocinienie jest schorzeniem ktrego gwnym objawem jest cinienie krwi nisze
od normalnego. Bardzo czsto ma to zwizek z nieprawidowym funkcjonowaniem
wegetatywnego ukadu nerwowego. Zwykle wystpuj zawroty gowy, osabienie, nudnoci i
wymioty, blado twarzy, bezsenno. Symptomy s zblione do tego, co w tradycyjnej
medycynie okrela si jako "zawroty gowy". "Wewntrzna ksiga tego Cesarza"
stwierdza: "Gdy wystpuje niedobr wznoszcego si qi, brakuje go w mzgu, w uszach
sycha dwiczenie, gowa opada, wzrok jest zamiony", a take: "Mzg jest morzem
szpiku..., gdy w morzu szpiku panuje niedobr, gowa si skrca, w uszach dwiczy, oczy
nie widz". Zwykle mamy do czynienia z "unoszeniem yang wtroby, niedoborem qi i krwi,
niedoborem jing nerek, nadmiarem brudnej flegmy. Zwykle stosuje si: rwnowaenie
wtroby, wzmacnianie yin, usuwanie flegmy.
Qigong ma dwojaki wpyw na regulacj yin i yang qi i krwi - uzupenia niedobr,
zmniejsza nadmiar. Poprzez trening mona zrwnoway funkcje organizmu i wzmocni
organizm, zharmonizowa qi i krew. "Pustka i sabo" zostaj wypenione. Podczas
wiczenia futuo zhuang wntrza doni skierowane s do gry. Qi i krew "unosz si" powoduje to wzrost cinienia krwi i wyleczenie niedocinienia.

11

wiczenie futuo zhuang

Stopy rozstawione na szeroko barkw, palce stp skierowane do
przodu, kolana lekko ugite, ciao wyprostowane, klatka piersiowa naturalnie
cignita, podbrzusze rozlunione, barki i okcie opadaj, donie na
wysokoci ppka, punkty laogong (wntrza doni) skierowane ku grze, palce
naturalnie rozpostarte, gowa trzymana prosto, oczy lekko przymknite, usta
lekko otwarte, oddychamy naturalnie przez nos (Rys. 2).
Aktywno mentalna: wyobraamy sobie, e stoimy w ciepej wodzie,
dowiadczamy unoszenia, cae ciao odczuwa przyjemne ciepo, krew unosi si do punktu
baihui, niskie cinienie stopniowo ronie i wraca do normy.
Od tumacza: Dachengquan to inna nazwa systemu yiquan. Pozycja futuo zhuang nazywana
jest te tuituo zhuang.
Powyszy artyku pochodzi z magazynu "Wushu Jianshen", 1/1990.

12

ANDRZEJ KALISZ

METODA ZDROWOTNA ZHAN ZHUANG

"W staroytnoci wielcy mistrzowie stojc na ziemi wspierali niebo, kontrolujc yin i yang,
oddychajc esencj qi, stali samotnie, chronic ducha, z ciaem bdcym jednoci."
Powysze sowa, pochodzce z "Wewntrznej ksigi tego Cesarza"
(Huang di nei jing), s by moe najwczeniejsz w chiskich rdach
wzmiank o metodzie wicze zhan zhuang. Metoda ta nie naleaa jednak nigdy
do najpopularniejszych, prawdopodobnie przekazywana w sekrecie tylko
nielicznym adeptom. To, e staa si ona jedn z czciej wykorzystywanych w
Chinach form wicze zawdziczamy mistrzowi Wang Xiangzhai (1885-1963).
wiczenia zhan zhuang w formie takiej, jaka wykorzystywana jest w wielu chiskich
szpitalach i sanatoriach w celach terapeutycznych, rni si znacznie od bardziej znanych i
czsto wykorzystywanych w "zewntrznych" systemach kung-fu wicze okrelanych t
sam nazw, a sucych gwnie wzmocnieniu ng, dla uzyskania mocnej stabilnej pozycji
(te byy popularne od stuleci i s do dzi wykorzystywane w wielu stylach).
wiczenia zhan zhuang o ktrych tu mowa wywodz si jednak z
"wewntrznego" systemu xingyiquan (hsing-i ch'uan). W niewielu jednak z
istniejcych dzi szk tego systemu s one nauczane. Czsto stosowany w nich
zhan zhuang ogranicza si tylko do jednej pozycji - santishi. Pierwotnie pozycji
tych byo wicej, lecz traktowane one byy jako zaawansowana, "sekretna" forma
treningu, w zwizku z czym wiedz o nich przekazywano tylko najlepszym,
wybranym uczniom. Mody Wang Xiangzhai mia ogromne szczcie, e mistrz xingyiquan
Guo Yunshen (Kuo Yun Shen), u ktrego pobiera nauki, szczeglnie updoba go sobie i
przekaza mu wszelkie tajniki tych wicze.
Wang Xiangzhai, dokonujc w latach dwudziestych XX wieku
modyfikacji xingyiquan i tworzc yiquan, z poznanych pod okiem Guo Yunshena
wicze zhan zhuang uczyni najbardziej podstawowy element swego systemu.
Gdy yiquan sta si popularn sztuk walki, wielu wiczcych mogo osobicie
przekona si, e wiczenia zhan zhuang s bardzo korzystne dla zdrowia. W
latach czterdziestych coraz wicej osb uczyo si od Wang Xiangzhai'a z myl
o korzyciach zdrowotnych, a nie w celu rozwinicia umiejtnoci walki wrcz. Po
utworzeniu Chiskiej Republiki Ludowej Wang Xiangzhai skoncentrowa si gwnie na
wykorzystaniu wicze zhan zhuang w celach terapeutycznych, pracujc w szpitalach w
Pekinie i Baodingu.
Zwykle system wicze dla zdrowia rozwinity przez Wang Xiangzhai'a okrelany
jest mianem zhan zhuang (stojcy pal), poniewa wiczenia pozycyjne w staniu s tu

13

wykorzystywane najczciej. Stosuje si jednak take wiczenia w pozycji siedzcej, lecej,

bd stojcej z podparciem oraz uzupeniajce wiczenia ruchowe shi li i moca bu.
Zhan zhuang jest niezwykle oryginaln metod, angaujc umys i ciao,
i co szczeglnie ciekawe, czc w jedno wysiek z odpoczynkiem. Podstaw
zhan zhuang jest relaks, zarwno psychiczny, jak i fizyczny. Szczeglnie
podkrela si znaczenie umysu, psychiki. Czsto wykorzystywane s rne
formy wizualizacji, majce suy pomoc w osigniciu stanu relaksu i
wyciszenia, oczyszczenia umysu z natoku natrtnych myli, w celu odpoczynku
i regeneracji si mentalnych. Wizualizacje te nie s celem samym w sobie, lecz tylko
rodkiem pomocniczym. Nie dy si za wszelk cen do opanowania jakiej formy
wizualizacji, lecz wykorzystuje raczej te, ktrych opanowanie nie sprawia wikszych
trudnoci, w celu atwiejszego osignicia stanu relaksu i wyciszenia. Gdy cel ten zostanie
osignity, stosowanie danej wizualizacji staje si zbyteczne. Mwi si, e jest to tak jak z
dk suc do przepynicia rzeki - gdy znajdziemy si po drugiej stronie, idziemy dalej,
nie zabierajc z sob dki.
Chocia podkrela si znaczenie relaksu ciaa, to utrzymanie przez
pewien czas okrelonych pozycji wymaga pewnego wysiku. Nie chodzi wic o
absolutne rozlunienie. Mwi si: "Zrelaksowany, lecz nie rozluniony, napity,
lecz nie sztywny" (song er bu xie, jin er bu jiang). Relaks pozwala unikn
sztywnoci zakcajcej swobodny przepyw krwi (i qi, zgodnie z tradycyjnymi
teoriami chiskimi), a jednoczesny minimalny wysiek umoliwia umiarkowanie
intensywn, zrwnowaon stymulacj caego organizmu. wiczcy o pewnej praktyce
odczuwa wwczas stan odprenia i przyjemnej wygody, dowiadcza "jednoci" ciaa. Duch
jest skupiony, "zerodkowany", nie zaprztnity mylami. Oddech "przepywa" swobodnie,
bez wymuszonej kontroli (z czasem oddech samoistnie pogbia si i staje bardziej
przeponowy). Organizm stopniowo powraca do stanu naturalnej rwnowagi, bdcej
podstaw zdrowia.
Po pewnym czasie wicze mona zacz stosowa take bardziej
zaawansowane formy praktyki, bardziej zblione do metod "bojowych" yiquan.
Szuka si wwczas "ruchu w bezruchu" i "siy w rozlunieniu". Nazywa si to
"macaniem siy" (mo li). Dowiadczamy wwczas krtkiego ruchu (niemal
niewidocznego z zewntrz), ktry napotyka na wyobraony opr (jednoczenie
jednak starajc si zachowa relaks). W wiczeniach shi li ruch staje si
widoczny, duszy, ale pozostaje bardzo wolny. W przypadku shi li mwi si o poszukiwaniu
"bezruchu w ruchu". Oznacza to ogromn subtelno ruchu i wiadomo "kadego punktu
ruchu". wiczenia zhan zhuang i shi li dopeniaj si wzajemnie. Wang Xiangzhai
powiedzia, e: "Shi li to rozcignite w przestrzeni wiczenia zhan zhuang, a zhan zhuang to
skrcone shi li". W obydwu przypadkach kultywujemy jedno, caociowo wykorzystania

14

energii caego ciaa. Osigamy wyszy poziom harmonii, koordynacji umysu i ciaa. W wielu
szkoach zdrowotnego zhan zhuang nie dochodzi si do tego etapu. Praktyka dowodzi jednak,
e chocia ograniczajc si do najprostszych wicze, osign mona znakomite efekty
zdrowotne, to wykorzystanie po pewnym czasie praktyki metod typu mo li (w wiczeniach
zhan zhuang) i shi li (wraz z moca bu, ktre jest odpowiednikiem shi li dla ng) pozwala
osign jeszcze wicej. Sam spotkaem osoby, ktre uprawiay pocztkowo wersj
"zdrowotn" yiquan, a gdy po pewnym czasie zaczy uczysi wersji "bojowej", stwierdzay,
e zaczy odnosi znacznie wiksze korzyci zdrowotne.
Artyku powyszy opublikowany zosta w magazynie "Karate Kung-fu" 5/99

15

ANDRZEJ KALISZ

NIEPODANE EFEKTY TRENINGU QIGONG

wiczenia qigong zdobywaj sobie w Polsce coraz wiksz popularno. Mona si
cieszy, e wiele osb znajdzie w qigong co, co pozwoli im poprawi samopoczucie i
aktywnie dba o stan zdrowia. Jednak zauway mona, e niektrzy przedstawiaj qigong
jak co absolutnie doskonaego, jako "naturaln metod pozbawion skutkw ubocznych".
Moe to by przyczyn zaangaowania si niektrych osb w praktyki, ktre wcale nie s tak
bardzo bezpieczne, szczeglnie gdy prbuje si samodzielnej nauki i treningu bez nadzoru
wykwalifikowanego nauczyciela. Naley bowiem zwrci uwag, e pod pojciem qigong
kryje si wiele rozmaitych metod, z ktrych niektre s proste i bezpieczne, warte szerokiej
popularyzacji, ale inne mog stwarza zagroenia o rnym stopniu.
Uprawiajc typowe sporty, nie ukrywamy niebezpieczestw (np. pywanie grozi
utoniciem), ale staramy si na nie zwraca uwag, zapobiega im i by w stanie reagowa w
krytycznej sytuacji. Dlaczego w przypadku qigong miaoby by inaczej?
Chiscy nauczyciele qigong przywizuj du wag do kwestii niepodanych
skutkw ubocznych, zapobiegania im i ich eliminacji. Tutaj krtko tylko przedstawi zarys tej
tematyki
PRZYKADY IEPODAYCH EFEKTW
Skutki o ktrych mowa mog dotyczy funkcjonowania organizmu lub psychiki.
Cz z nich daje si zdiagnozowa tylko z punktu widzenia tradycyjnej medycyny chiskiej,
nie tworzc typowych jednostek chorobowych z punktu widzenia medycyny zachodniej. Nie
zmienia to faktu, e objawy te mog by bardzo uciliwe, i utrzymujc si, wpywa na
pogorszenie stanu zdrowia i problemy w yciu i pracy.
Niektre z niepodanych efektw podawanych przez rne rda:

tzw. zaburzenia qi, odwrcenie biegu qi, uderzenie qi do gowy, intensywne

zaczerwienienie twarzy i oczu, bezsenno, nadmiar snw,

uporczywe napicie w obszarze gowy, stwardniay jzyk, zawroty gowy,

omdlenia, ble gowy, odczucie puchnicia gowy,

uczucie niewygodnego nacisku na czubku gowy,

odczucie niewygodnego, bolesnego napcznienia w obszarze dantian,

nieprzyjemne odczucie pcznienia krgosupa,

nieprzyjemne uczucie jakby co przykleio si np. do czoa lub innych czci

ciaa,

odczucie jakby ciao byo sptane, jakby co uniemoliwiao ruch,

16

niepokj, lki, przesadne podniecenie, draliwo, zamt w umyle lub

otpienie,

zachowania uznawane za nienormalne, objawy zaburze psychicznych, utrata

kontroli nad ruchami, zachowaniem, mwieniem (nieopanowane ruchy,
zachowanie), niepowstrzymany miech lub pacz,

halucynacje, widzenie duchw i bstw (zalenie od osobistych wierze),

depresja,

zakcenia oddechu, odczucie zablokowania klatki piersiowej, niespokojny

szybki oddech,

palpitacje serca,

priapizm (uciliwy, uporczywy, nieustajcy wzwd), uporczywe polucje.

IEKTRE PRZYCZYY POWSTAWAIA IEPODAYCH EFEKTW

osoby sabo znajce dan metod maj tendencj do podania za swoimi

bdnymi wyobraeniami i wiczenia wbrew wymogom i zasadom metody,
czsto jest to zwizane z deniem do osignicia zdolnoci, umiejtnoci i
stanw, ktre s produktem wyobrani wiczcego lub popularyzowanymi
przez innych faszywymi mitami,

osobom ktre nie pracuj nad swoim charakterem, postaw etyczn, trudno
uzyska spokj niezbdny do waciwego wykonywania wicze (naley
zwrci uwag na bdno popularnego pogldu, e wykonywanie
jakichkolwiek wicze qigong przynosi relaks i spokj niejako automatycznie,
podczas gdy faktycznie jest to zoona praca dotyczca nie samych tylko
wicze ale wielu aspektw ycia), std wiczenia mog wzmaga napicie,
niepokj i prowadzi do powstania innych niepodanych efektw,

niektre osoby zbyt usilnie staraj si szybko uzyska efekty, przez co trudno
im osign relaks i spokj oraz wiczy cierpliwie, stopniowo robic postpy,
czasem nie bior pod uwag swojego aktualnego stanu zdrowia i wiczc zbyt
intensywnie, zamiast uzyska popraw pogarszaj swj stan,

niektre osoby ucz si to jednej metody, to innej, to u tego nauczyciela, to u

tamtego, adnej metody nie poznajc dobrze, a nastpnie podczas swojej
praktyki w oparciu o bdne wyobraenia cz w chaotyczny sposb
fragmenty rnych metod i teorii,

17

niektrzy d usilnie do uzyskania efektu ruchu automatycznego (metoda

zifadonggong), i po pewnym czasie przestaj panowa nad tymi ruchami, nie
s w stanie si kontrolowa, jakby co zmuszao ich do pewnych dziaa (stan
zbliony do tego co okrelane jest jako optanie),

niektre osoby pewne skutki uboczne lub nawet naturalne objawy pojawiajce
na pewnym etapie treningu, traktuj jako wiadectwo sukcesu i przywizuj
przesadn wag do nich, starajc si te efekty utrzymywa i wzbudza,
niezgodnie z waciwymi zasadami wicze,

wymogi marketingu sprawiaj, e poniewa lepiej sprzedaje si nie to co

wartociowe i autentyczne, ale to co bardziej odpowiada oczekiwaniom
laikw, s tacy, ktrzy nauczaj rzeczy bdnych i absurdalnych, poniewa jest
na to popyt. Czasem czy si to z wykorzystaniem trikw, by zrobi wraenie
na laikach,

nauka cakowicie samodzielna z ksiek, bez konsultacji i kontroli

nauczyciela.

ZAPOBIEGAIE POWSTAWAIU IEPODAYCH EFEKTW

nauczyciel powinien rozumie zasady wicze, uczy rzetelnie, stopniujc

metody odpowiednio do poziomu zaawansowania uczniw, a nie
dostosowywa si do absurdalnych oczekiwa laikw, nie ucieka si do
sztuczek robicych wraenie na naiwnych i wprowadzajcych w bd,
wskazywa na realne, moliwe do osignicia efekty, a take wystpujce
ryzyka i wyjania zasady bezpieczestwa,

ucze powinien rozumie sens i cel wicze, wykonywa je zgodnie z

wymogami, nie oczekiwa magicznych rezultatw i nie poda za swoimi
fantazjami, przestrzega zasad bezpiecznego wiczenia, Powinien zdawa
sobie spraw, e niektre metody s bardziej bezpieczne, ale inne stwarzaj
due ryzyko (taka opinia dotyczy w Chinach np. metody spontanicznych
ruchw - zifadonggong, ), e w niektrych przypadkach moliwy jest
samodzielny trening przy niewielkim udziale konsultacji ze strony nauczyciela,
a w innych niezbdny jest stay nadzr.

REAGOWAIE W PRZYPADKU POJAWIEIA SI IEPODAYCH

EFEKTW

w przypadku pojawienia si niepokojcych objaww w trakcie wicze,

najlepiej je przerwa i np. spokojnie pospacerowa,

18

by moe wskazane bdzie zaprzestanie treningu danej formy qigong, i

wykorzystanie form uwaanych za bezpieczniejsze, np. prostych wicze
relaksacyjnych,

czasem wskazane moe by zaprzestanie na pewien czas treningu qigong, i

zajcie si inn form aktywnoci, np. piewem, tacem, gr w pik, co moe
pozwoli pozby si napi zwizanych np. z obsesj na punkcie wybranej
formy wicze qigong,

w niektrych przypadkach pomocne mog by rne formy masau (tui na, an

mo), oklepywania (paida),

ucze ktry wiczy samodzielnie i dostrzee, e pojawiy si problemy,

powinien niezwocznie zgosi si po konsultacj do wykwalifikowanego
nauczyciela danej metody,

w Chinach jest wielu lekarzy i oddziaw szpitalnych, ktre specjalizuj si w

terapii problemw wynikych w zwizku z uprawianiem qigong. Poniewa
wiele problemw jest atwo diagnozowanych w oparciu o tradycyjn
medycyn chisk, take w terapii stosowane s metody typu akupunktury, czy
tradycyjne zioolecznictwo.

Artyku ten powsta, poniewa ostatnio tematyka ta bya dyskutowana na forach

internetowych, a take otrzymaem pytania skierowane bezporednio do mnie. W trakcie
pisania tego krtkiego opracowania oparem si tylko na tej czci literatury tematu, ktr
aktualnie miaem "pod rk", a mianowicie na rozdziaach powiconych efektom ubocznym
qigong, zawartych w pozycjach:
"Chuxue qigong rumen" (Wprowadzenie do qigong dla pocztkujcych), Pekin 1995,
"Qigongxue" (Nauka o qigong), Shanghai 1988.
Podczas pisania miaem te do dyspozycji ksik:
"Qigong zou huo ru mo de fang zhi" (Zapobieganie i leczenie efektw "i przez
ogie, wkroczy w wiat demonw" w qigong), Shanghai 1995.
Ksika ta, liczca ponad 300 stron, jest w caoci powicona tematyce skutkw
ubocznych treningu qigong, od zapobiegania do szczegowej terapii w oparciu o tradycyjn
chisk medycyn (cznie z ogromn liczb recept specyfikw zioowych stosowanych w
takich przypadkach). Porusza ona zbyt wiele szczegowych kwestii, by mona je omwi w
krtkim artykule.

19

ANDRZEJ KALISZ

QI - MAGICZNA ENERGIA?
Jest to fragment jednego z rozdziaw ksiki "Zhan Zhuang Qigong"
Koncepcja qi (ch'i, ki), jako pierwotnej substancji, stanowicej podstaw wszelkich
rzeczy, wyksztacia si w epoce Wiosen i Jesieni (722-481 p.n.e.). Staa si ona jedn z
gwnych idei wykorzystywanych w wszystkich dziedzinach tradycyjnej chiskiej nauki.
Z jednej strony, filozoficznie, mistycznie, qi mona interpretowa jako jednolit
podstaw wszystkiego. Z drugiej strony jednak, w praktycznym wykorzystaniu w rnych
dziedzinach, w rnych gaziach klasycznej nauki, pojciu temu nadaje si bardzo
zrnicowane znaczenia. Nie mona wic do tego zagadnienia podchodzi zbyt naiwnie, nie
widzc go w szerszym kontekcie.
Niektrzy wyobraaj sobie qi jako rodzaj magicznej mocy. Uwaaj, e to pewien
okrelony rodzaj energii lub eterycznej materii o niezwykych waciwociach, i sdz, e gdy
naucz si na tym czym panowa, natychmiast otworz si przed nimi wszelkie cudowne
moliwoci. Pogld taki jest do naiwny. Pojcie qi jest bowiem rwnie nieprecyzyjne i
rozlege, jak na przykad nasze najszerzej rozumiane pojcie energii. Nie powinnimy
traktowa go w sposb zbyt uproszczony. Podobnie jak my wyrniamy rne formy energii,
klasyczne chiskie teorie mwi o rnych rodzajach qi. Pojcie qi uywane jest nie tylko
przez chiskich lekarzy, mistrzw qigong i adeptw sztuk walki, lecz ma take zastosowanie
na przykad w teorii sztuki i waciwie w dowolnej innej dziedzinie chiskiej nauki i kultury.
Oczywicie w kadym z tych kontekstw nadaje mu si nieco inne znaczenie.
Mwimy na przykad o sile lub energii wyrazu artystycznego utworu poetyckiego, o
dynamice nastroju jaki tworzy. Nikomu jednak nie przychodzi do gowy, by t energi
napdza samochd z silnikiem spalinowym. Natomiast osoby, ktre nie wiedz zbyt wiele o
chiskiej kulturze i nauce, z rnych teori,i w ktrych mowa o qi, wysnuwaj czsto wnioski
analogiczne do pomysu czytania poezji, by wprawi w ruch samochd. Po prostu nie zdaj
sobie sprawy w jakim kontekcie jakiego znaczenia nabiera pojcie qi.
Mamy wic na przykad koncepcj qi rozwinit w kontekcie tradycyjnej medycyny
chiskiej, czyli cay zesp teorii medycznych posugujcych si tym pojciem. W duej
mierze zazbiaj si z nimi teorie dotyczce qigong, zwaszcza tzw. medycznego. Przy czym
tutaj dochodz kolejne elementy rozumienia qi, bardziej subiektywne, odnoszce si do
odczu i wrae.
wiczenia qigong s szeroko wykorzystywane w treningu chiskich sztuk walki. W
systemach wewntrznych metody o charakterze podobnym do qigong stay si podstaw
treningu. Mamy tu zatem do czynienia z elementami bezporednio zwizanymi z podstawami
chiskiej medycyny, wystpuj te elementy subiektywne charakterystyczne dla qigong.

20

W sztuce walki oczywicie dochodz te kolejne, specyficzne elementy wyraz ducha

walki, ekspresja ruchowa odnoszca si do charakterystyki zwierzt i zjawisk przyrody,
percepcja ruchu, siy, energii. O tych aspektach te mwi si uywajc pojcia qi. Wreszcie
kwestie mechaniki ruchu. Dugotrwae dowiadczenie doprowadzio do wypracowania zasad i
metod treningowych, ktre umoliwiaj efektywne wykorzystanie ciaa. Czasem wrcz
zdumiewa, gdy dokadniej bada si kwesti jak ciao pracuje w systemach wewntrznych, jak
subtelne mechanizmy s tu wykorzystywane.
Jednak dawni Chiczycy nie dysponowali aparatem poj, ktry umoliwiaby opis
tych zjawisk w spjny sposb, umoliwiajcy atwe odniesienie teoretycznych zasad do
innych zagadnie (tak jak moemy zasad dwigni odnie i do pracy dwigu i do pracy
ciaa). Pozostawaa tylko moliwo bezporedniego przekazania okrelonego rozwizania
poprzez proces bezporedniego nauczania, treningu, korekty. W teorii opisywano to
odwoujc si do pojcia qi, jednak niewiele z tego wynikao. Teoria nie opisywaa konkretw
w taki sposb, by moliwe byo jej proste wdroenie do rnych aspektw praktyki. W
rnych szkoach to samo opisywano w bardzo rny sposb, chocia wydawaoby si, e
opierali si na tych samych podstawowych koncepcjach. Warto sobie z tego zdawa spraw,
by unikn faszywych interpretacji. Jeden z aspektw qi to take mechanika, ktrej po prostu
nie potrafiono wyrazi inaczej.
Dzi niektrzy maj tendencj do prostego dodawania do siebie koncepcji zachodnich
i chiskich. W wielu wypadkach, gdy qi w chiskiej teorii faktycznie odnosi si do
mechaniki, oni nie s w stanie zrozumie i oceni przekazu mistrzw neijia, poniewa bdnie
sdz, e jeli uyto sowa qi, to koniecznie musi to by co poza mechanik.
Nieporozumieniom sprzyja to, e wszystkie te aspekty w systemach wewntrznych
przeplataj si, zazbiaj. W tym samym wiczeniu i jego opisie, gdzie wykorzystane jest
pojcie qi, mona znale niekiedy elementy odnoszce si i do tradycyjnej chiskiej
medycyny i do mechaniki. atwo wwczas o mylenie o qi, jako czym jednolitym. Jednak
ten tok utrudnia osignicie praktycznych korzyci, opanowanie tego, co mistrzowie
systemw wewntrznych faktycznie przekazywali.
Z qigong w pewnym zakresie wie si take kwestia rozwijania niezwykych,
nadnaturalnych zdolnoci. Jedni w nie wierz, inni nie. Przede wszystkim jednak naley
zdawa sobie spraw z tego, e nie ma bezporedniej relacji qigong = nadnaturalne zdolnoci.
Rne odmiany maj rny charakter i cele. W ich teoriach pojcie qi nie jest faktycznie
wykorzystywane dokadnie tak samo. Osoby, ktre gbiej znaj te zagadnienia nie stwierdz,
e qi = magiczna moc.
Jeszcze wikszym nieporozumieniem jest kojarzenie systemw wewntrznych neijia z
nadnaturalnymi zdolnociami. Nie to stanowi faktyczny przekaz umiejtnoci dla nich
charakterystycznych. Osoby, ktre tego szukaj w neijia s po prostu na zym tropie. Prbuj

21

tam znale co innego ni te systemy oferuj, czego nauczali i nauczaj ich autentyczni
eksperci. Jednoczenie przez takie nastawienie lekcewa to, co tam naprawd jest, co
stanowi ich istot. W rezultacie nie robi faktycznych postpw. Ich znajomo neijia
ogranicza si wwczas do fantazyjnych spekulacji na ten temat. U podstawy tych
nieporozumie jest wizja, e qi = magiczna moc.
Naley zatem zdawa sobie spraw, e pojcie qi ma z jednej strony aspekt mistycznej
jednoci, swoistej jednolitej teorii wszystkiego, jednak z tego nie wynika jeszcze nic
praktycznego. To tylko zaoenie, e u podstaw wszystkiego jest podstawowa jedno. To
jednak jeszcze nie jest faktyczna chiska nauka medyczna, qigong, czy neijia.
Z drugiej natomiast strony, nauka to rozrnienia. Nie dotyczy to tylko nauki
zachodniej, nauki wspczesnej, ale i klasycznej nauki chiskiej. Trzeba by tego
wiadomym, by nie podchodzi do tego co oferuje klasyczna nauka i filozofia chiska zbyt
naiwnie.
Nauka zachodnia i tradycyjna nauka chiska, to jednak dwa rne ukady, dwa
paradygmaty. Nie mona mechanicznie przenosi poj jednego do drugiego. Wikszo
wyksztaconych ludzi zdaje sobie spraw z tego, jakie s rnice pomidzy jzykami, e wiele
poj w rnych jzykach nie pokrywa si dokadnie, e czasem potrzeba duszego
omwienia, by wyrazi co na co w innym jzyku wystarczy jedno sowo. Rozumiejc to,
atwiej bdzie unikn nieporozumie, gdy mowa o klasycznej nauce chiskiej. Na styku
rnych tradycji powstaj nowe wartociowe rzeczy. By to jednak byo moliwe, potrzebna
jest gboka znajomo obydwu podej. Tylko wwczas mona unikn tak ogromnych
nieporozumie, jakie s dzi zwizane z neijia.
Yiquan zosta stworzony przez Chiczyka, w Chinach, na bazie klasycznego systemu
wewntrznego xingyiquan. Jednak niewtpliwie istotnym impulsem przyczyniajcym si do
powstania i rozwoju tego systemu by kontakt z kultur i nauk zachodni. Rezultatem by
pewien krytycyzm wobec tradycyjnej spucizny. Yiquan powsta wic tam, gdzie spotka si
Wschd i Zachd. Dokonano weryfikacji i udoskonalenia koncepcji i metod. I oczywicie
cay czas si to odbywa, bo zaoeniem quanxue (nauka o sztuce walki - tak Wang Xiangzhai
nazywa yiquan w pniejszych latach) jest, e nie ma granicy w rozwoju nauki, a wic
rwnie w rozwoju nauki o sztuce walki.
Sam Wang Xiangzhai odwoywa si do koncepcji qi we wczesnym okresie, gdy
napisa "Waciw ciek Yiquan". Natomiast w pniejszej, reprezentatywnej dla
dojrzaego yiquan publikacji "rodkowa o drogi pici" (znanej te jako "Teoria
dachengquan") nie uywa ju tego pojcia. Stopniowo wytworzony zosta nowy system
koncepcji i metod, atwiej zrozumiaych dla wspczesnego czowieka i dajcych si lepiej
interpretowa z punktu widzenia zachodniej nauki. Zaoenie byo takie, by nie utraci
walorw tradycyjnych systemw, a osign te same, a nawet lepsze rezultaty. To, e nie jest

22

stosowane pojcie qi, nie oznacza, e odrzucone zostao to, co si za nim faktycznie w
kontekcie specyficznym dla neijia kryo. Po prostu wszystko to zostao wyraone w sposb
powodujcy mniej nieporozumie.

23

ANDRZEJ KALISZ

QIGONG - HARMONIA I ZDROWIE

Jeli, przebywajc w Chinach, wybierzemy si wczesnym rankiem do
parku, moemy by wiadkami niezwykej popularnoci, jak w tym kraju
ciesz si tradycyjne formy wicze. Nie istniej bariery wieku czy stanu
zdrowia, by mc wiczy. Nawet osoby niepenosprawne mog znale co
dla siebie. Niektrzy wicz samotnie, inni w wikszych lub mniejszych
grupach. Popularne s sztuki walki, zwane w ChRL wushu, na Tajwanie kuoshu, u nas znane za jako kung-fu. Najpopularniejsza jest sztuka taijiquan (t'ai
chi ch'uan), uprawiana zarwno jako sztuka walki, jak i forma wicze
zdrowotnych. Poza sztukami walki szeroko rozpowszechnione s systemy, ktre za gwny
cel stawiaj sobie pielgnowanie zdrowia, kultywowanie cielesnej i umysowej harmonii.
Okrela si je wsplnym mianem qigong (ch'i kung).
Qigong obejmuje wiele rnych metod o rozmaitym rodowodzie. Przez dugie
wieki historii Chin wiczenia te rozwijane byy w rnych rodowiskach. Std
moemy mwi m.in. o systemach taoistycznych, buddyjskich,
konfucjaskich, szamaskich, medycznych, czy te praktykowanych przez
adeptw sztuk walki. Metody te posiadaj zarwno cechy wsplne, jak i
wyrniajce - charakterystyczne dla okrelonego kierunku. Ostateczny cel
praktyki moe by rnie okrelany. Niektre metody zmierzaj do
osignicia harmonii z natur lub duchowego owiecenia, inne koncentruj si na profilaktyce
i terapii medycznej, jeszcze inne stawiaj sobie za cel rozwj paranormalnych zdolnoci lub
zwikszenie efektywnoci sztuki walki.
Obecnie wiczenia qigong uprawia si najczciej z myl o korzyciach
zdrowotnych. Stanowi one nie tylko form profilaktyki, pomocn w utrzymaniu dobrego
samopoczucia i si ywotnych, ale take rodek terapii w wielu schorzeniach. Wykorzystuje
si zarwno wiczenia tradycyjne, jak i opracowane na ich bazie metody nowoczesne.
Szerokie zastosowanie maj wiczenia rozwinite w krgach medycznych, cile zwizane z
teoriami tradycyjnej chiskiej medycyny (yijia qigong - qigong medyczny). Rwnie jednak i
inne metody czsto wykazuj znakomite walory zdrowotne.
Najpopularniejsze s systemy caociowe, ktrych uprawianie mona poleci
kademu, kto chce poprawi i utrzyma zdrowie. Jest ich wiele. Tutaj wymiemy tylko kilka:
qigong Dzikiej Gsi, qigong Leccego urawia, qigong spontaniczny (czsto jednak
krytykowany, ze wzgldu na wystpujce skutki uboczne), taiji qigong (system oparty na
taijiquan, lecz nastawiony wycznie na korzyci zdrowotne i higien umysu), czy zhan
zhuang qigong (opierajcy si gwnie na statycznych wiczeniach medytacyjnych). Istot

24

tych metod jest przywrcenie i utrzymanie naturalnej harmonii organizmu, warunkujcej

poziom jego si odpornociowych.
Poza metodami dla wszystkich istniej te specjalistyczne wiczenia, ktre stosuje si
w konkretnym przypadku chorobowym. S to z reguy wiczenia bardzo proste, dobierane
przez lekarza w zalenoci od konkretnej osoby - jej warunkw fizycznych, osobowoci,
schorzenia na jakie cierpi i etapu leczenia. Okrela si to mianem terapii qigong (gigong
liaofa).
Nazwa qigong wskazuje, e gwnym obiektem wicze jest qi
(zapisywane rwnie ch'i, a w jz. japoskim ki). Odpowiednia ilo qi i
harmonijny przepyw wewntrz organizmu warunkuj ycie i zdrowie. Koncepcja
qi, jako pierwotnej substancji, stanowicej podstaw wszelkich rzeczy,
wyksztacia si w epoce Wiosen i Jesieni (722-481 p.n.e.). Staa si ona podstaw,
na ktrej opar si rozwj tradycyjnej chiskiej nauki, w szczeglnoci za nauki
medycznej. Pojcie qi bywa dzi bardzo rnie interpretowane. Z trudem przystaje
ono do wspczesnego widzenia wiata. Z pewnoci jednak z biegiem czasu zostanie
wypracowany naukowy aparat, pozwalajcy przekonujco ujmowa kompleks zjawisk
opisywanych w Chinach przy pomocy teorii qi. To, czy qi istnieje, czy nie, nie jest
najistotniejsze. Kay lekarz chiskiej medycyny, kady dugoletni praktyk qigong potwierdzi,
e metody oparte na tej koncepcji sprawdzaj si w praktyce. Niewykluczone jednak, e
moliwe jest wyjanienie tych zjawisk w sposb doskonalszy ni czyni to klasyczna teoria
chiska. Otwiera si tutaj szerokie pole dla bada naukowych (ktre zreszt s w Chinach
prowadzone). Z punktu wiedzenia adepta qigong najwaniejsze s jednak niezaprzeczalne
korzyci, jakie si dziki wiczeniu odnosi.
San tiao (trzy regulacje) to pojcie wyjaniajce sposb praktyki qigong. Trzy
regulacje obejmuj tiao shen - regulacj ciaa, tiao xi - regulacj oddechu i tiao xin - regulacj
umysu (dosownie: serca).
Tiao shen odnosi si do pozycji i ruchu ciaa. Z tego punktu widzenia wiczenia
mona podzieli na statyczne, ruchowe i czce ruch z bezruchem. Gwny nacisk kadzie si
tu zwykle na rozlunienie - eliminacj zbdnych napi.
Tiao xi obejmuje rozliczne techniki oddechowe, wrd ktrych najwaniejsz pozycj
zajmuje oddychanie brzuszne - zwyke i odwrotne. Trzeba tu jednak zazanaczy, e niektre
szkoy qigong nie przywizuj wagi do technik oddechowych, kadc nacisk bardziej na
swobod i naturalno oddechu.
Tiao xin dotyczy odpowiedniego ukierunkowania aktywnoci mentalnej. Moe ona
przybiera rne formy. Tutaj wymienimy tylko niektre:

25

koncentracja na okrelonych czciach ciaa lub punktach akupunktury,

przenoszenie punktu koncentracji wzdu kanaw akupunktury,

koncentracja na obiektach zewntrznych,

powtarzanie w myli formu o charakterze autosugestii lub pozbawionych

znaczenia dwikw,

liczenie oddechw lub obserwacja procesu oddychania,

pozytywne wyobraenia, wizualizacje,

"oprnianie umysu",

uwana samoobserwacja (tzw. pilnowanie ducha).

W czasie wicze niezbdny jest spokj ducha (ding shen), wyciszenie (ru jing),
eliminacja przeszkadzajcych, chaotycznych myli (paichu zanian).
Znana u nas i do ju popularna sztuka taijiquan (t'ai chi
ch'uan), to tylko jeden z wielu nurtw tradycyjnych chiskich wicze
(sposb wiczenia charakterystyczny dla qigong czy si tu ze sztuk
walki). Powoli toruj sobie drog na Zachd take inne chiskie
systemy, ktre tworzono przede wszystkim z myl o kultywowaniu
zdrowia. Na pewno warto je pozna. Uczc si qigong, uczymy si
zdrowiej y. Niebagatelne znaczenie ma rwnie fakt, e poza korzyciami zdrowotnymi,
wiczenie qigong lub taijiquan dostarczy moe take wiele przyjemnoci.
Artyku powyszy opublikowany zosta w magazynie "Zielone Brygady" 11/94

26

ANDRZEJ KALISZ

QIGONG I STYLE WEWNTRZNE KUNG-FU

Taijiquan (t'ai chi chuan)

Wrd rozmaitych tradycyjnych chiskich systemw wicze, dzi okrelanych

wsplnym mianem qigong, jedne kady nacisk na ruch, nazywano je zatem donggong
(wiczenia ruchowe), w innych koncentrowano si na wiczeniach medytacyjnych w
okrelonych pozycjach (najczciej wykorzystywano w Chinach pozycj siadu skrzynego),
zaliczano je wic do jinggong - wicze statycznych. Z biegiem czasu upowszechnia si si
praktyka cznego wykorzystania donggong i jinggong.
Najwczeniejsze wiczenia ruchowe zwano daoyin. W nazwie tej kryje si znaczenie
"prowadzenia", "kierowania". Uwaa si zatem, e od samego pocztku wiczenia te opieray
si na mentalnym prowadzeniu ruchw ciaa. Wedug innych interpretacji chodzi miao o
odpowiednie kierowanie przepywem qi, przy pomocy ruchw ciaa.
W staroytnych tekstach spotykamy si te z pojciem tuna - kolejnej odmiany
tradycyjnych wicze zaliczanych do qigong. Tuna oznaczao oddychanie. Tak wic w tym
wypadku chodzio o wiczenia oddechowe (z ktrymi qigong jest niekiedy cakowicie
utosamiany - oczywicie stawianie tu znaku rwnoci jest zbyt wielkim uproszczeniem).
Yunqi (poruszanie qi) polegao na kierowaniu przy pomocy umysu przepywu qi do
okrelonych czci ciaa, w celu osignicia odpowiednich efektw.
Taoici swoje wiczenia dzielili na minggong i xinggong. Minggong ("wiczenia
ycia") odnosiy si bardziej do ciaa, jego waciwego funkcjonowania z punktu widzenia
tradycyjnych chiskich koncepcji. Xinggong ("wiczenia natury") dotyczyy umysu. Do
taoistycznego xinggong zblione byy praktyki medytacyjne buddyzmu chan (w jz.
japoskim - zen).
Pniejsze systemy czyy z reguy w jedno rne formy wicze. Wykorzystywano
stosownie do potrzeb wiczenia statyczne i ruchowe, xinggong i minggong, daoyin, tuna i
yunqi. W trakcie wicze ruchowych daoyin stosowano jednoczenie kontrolowane
oddychanie tuna, kierowano "przepywem qi", a towarzyszyo temu wyciszenie umysu
charakterystyczne dla wicze medytacyjnych xinggong.

27

Baguazhang (pa-kua chang)

W pewnym momencie doszo do odkrycia, e tego typu wiczenia pomimo swej

delikatnoci, odrniajcej jej zdecydowanie od typowego treningu fizycznego, przynosz
niespodziewane efekty w postaci sprawnoci - szybkoci, siy, zrcznoci, byskawicznej
reakcji i lepszego wyczucia ciaa. Zaczto je wic wykorzystywa w treningu sztuk walki. By
to pocztek tzw. "systemw wewntrznych". Szczeglne znaczenie dla ich rozwoju mia
taoistyczny orodek w grach Wudang.
Taijiquan (t'ai chi ch'uan lub w skrcie tai chi) jest najpopularniejszym z systemw
wewntrznych. Formy tej sztuki, ktrych praktyka suy ma rozwojowi umiejtnoci walki,
stanowi jednoczenie wiczenia, ktre niewtpliwie zaliczy mona do "mikkiego" qigongu
(w odrnieniu od "twardego" qigongu wykorzystywanego czsto w systemach zewntrznych
kung-fu, a koncentrujcego si gwnie na zwikszaniu wytrzymaoci fizycznej ciaa).
Dziki zasadzie "kierowania qi przy pomocy umysu i prowadzenia ciaa przy pomocy qi" (co
z praktycznego punktu widzenia polega na tym, e podczas wiczenia kady, nawet
najbardziej subtelny ruch poda za jego mentalnym wyobraeniem, a nie odbywa si
automatycznie czy mechanicznie) mistrz tai chi potrafi precyzyjnie posugiwa si swoim
ciae, dziki czemu moe pokona agresywnego przeciwnika w bardzo subtelny, mikki
sposb. Dwa inne powszechnie znane systemy wewntrzne to baguazhang (pakua chang) i
xingyiquan (hsing-i ch'uan). Pomimo zdecydowanych rnic w sposobie wiczenia, formy
tych systemw, podobnie jak taijiquan mona zaliczy do qigong. Szczeglnie
charakterystyczne jest tu przywizywanie wielkiej wagi umysu - czynnika mentalnego oraz
nacisk na gbok zewntrzn i wewntrzn harmoni. Owa wewntrzna harmonia oznacza
doskona koordynacj pomidzy aktywnoci umysu, a wykorzystaniem ciaa (tradycyjne
teorie opisuj to w sposb bardziej zoony i trudniejszy do zrozumienia, jako trzy
wewntrzne harmonie: pomidzy sercem i umysem, umysem i qi, oraz qi i si fizyczn).
Dla baguazhang charakterystyczne s okrne, pynne ruchy i zwinne kroki.
Xingyiquan na pierwszy rzut oka wydaje si, ze swoimi stosunkowo prostymi, gwatownymi
technikami podstawowymi, systemem bardziej brutalnym i mniej wyrafinowanym. Tym
niemniej na bardziej zaawansowanym poziomie jest to sztuka rwnie subtelna jak baguazhang
i taijiquan.

28

Xingyiquan (hsing-i ch'uan)

Artyku powyszy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 2/98

29

ANDRZEJ KALISZ

SKUTECZNO ZHAN ZHUANG JAKO WICZE DLA ZDROWIA

CZ I
W tym cyklu artykuw chciabym przedstawi Czytelnikom relacje dotyczce
zdrowotnych walorw wicze zhan zhuang systemu yiquan. Zapraszam do zapoznania si z
relacjami dotyczcymi indywidualnych przypadkw, jak i wynikami bada na wikszych
grupach.
W pierwszej czci zawarte zostay opisy przypadkw, doczone przez braci Yao
Chengguang i Yao Chengrong do ksiki ich ojca Yao Zongxuna - "Yiquan yangsheng".
Prosz pamita, e chocia wiele osb osigno popraw zdrowia dziki yiquan, nie
jest to magiczne lekarstwo. Jest to metoda, ktra wymaga wytrwaoci i czasu. Z tego co
widziaem w Pekinie, bardzo czsto osoby wiczce dla poprawy zdrowia przychodz do
parkw wczesnym rankiem i spdzaj tam wiele godzin, wiczc zhan zhuang, shi li, moca bu,
spacerujc w przerwach i znw wracajc do wicze.
Duan Bohai, mczyzna, 56 lat, pracownik kierownictwa partyjnego jednego z
wydawnictw w Pekinie. Pi lat temu pojawiy si powtarzajce si ble obszaru serca,
dusznoci, wzmoone pocenie. Objawy te ustpoway po zayciu nitrogliceryny.
Zdiagnozowano chorob wiecow. Lekarstwa nie przynosiy poprawy. Dwa lata temu pan
Duan rozpocz nauk pozycji zdrowotnych yiquan. Po dwch miesicach ble ustpiy,
elektrokardiogram wykaza normalny stan.
Wang Yingcai, mczyzna, 35 lat, lekarz jednego z pekiskich szpitali. W 1986 roku
wystapiy u niego dusznoci i zaburzenia rytmu serca. Leczenie farmakologiczne nie
przynioso wyranych efektw. W 1987 roku rozpocz nauk pozycji zdrowotnych yiquan.
Po trzech miesicach objawy ustpiy. Wielokrotnie powtarzane badania EKG wykazyway
stan poprawny.
Zhang Yuqing, mczyzna, 50 lat, pracownik kierownictwa partyjnego w
przedsibiorstwie w Weihai w prowincji Shandong. W 1985 roku wystpiy ble serca,
diagnoza brzmiaa: zawa minia sercowego. W efekcie terapii szpitalnej nastpia poprawa,
ale po nieco bardziej intensywnej aktywnoci nastpoway zaburzenia rytmu serca,
niespokojny sen, puchnicie ng. W 1986 roku przyjaciel poleci mu nauk yiquan.
Rozpocz od pozycji lecych, stopniowo przechodzc do stojcych. Po p roku wicze
nastpia poprawa i mg powrci do normalnej pracy.
Li Huilan, kobieta, 35 lat, Przez 20 lat cierpiaa na astm oskrzelow. Objawy
wzmagay si zim, nastpoway trudnoci w oddychaniu, niespokojny sen, odkrztuszanie
biaej flegmy. Za kadym razem trafiaa na leczenie do szpitala. W 1989 roku rozpocza

30

nauk yiquan. Po trzech miesicach problemy ustpiy. W cigu ostatnich piciu lat wytrwale
wiczya i objawy nie powrciy.
Gao Quyong, mczyzna, pracownik izby przemysowej w Changzhi. Przez dwa lata
cierpia be w grnej czci brzucha. Stwierdzono wrzody dwunastnicy. Po leczeniu
farmakologicznym (lekarstwo "Tai Wei Mei") objawy nie ustpoway. Dwukrotnie przebywa
w szpitalu. Ju miesic po rozpoczciu nauki yiquan ble ustpiy i nie powrciy ponownie.
Meng Yuekun, mczyzna, 48 lat. Przez kilka lat cierpia na nadcinienie. Zwykle
pomiar wykazywa okoo 180/110. Po dwch miesicach praktyki zhan zhuang, cinienie
spado do 140/90. Znikny ble i zawroty gowy.
Sun Yueguang, mczyzna, 27 lat. Przez dwa lata cierpia na ble i zawroty gowy,
bezsenno, osabienie pamici, apatia, polucje. adna forma terapii nie pomagaa. Po
miesicu wicze yiquan polucje ustpiy. Wytrwale kontynuowa wiczenia i pozostae
problemy rwnie ustpiy.
Wang Xiaoyu, kobieta, 24 lata, robotnica. Przez 10 lat cierpiaa na bezsenno.
Zwykle zaywaa lekarstwo "Zhen Jing", ale wci miaa trudnoci z zaniciem, co
wpywao na jej normaln prac. Po rozpoczciu nauki yiquan, efekty byy bardzo wyrane,
problemy ze snem ustpiy.
Qian Yongli, mczyzna, 49 lat. Duo jad, duo pi, chud, wydala duo moczu.
Badanie wykazao cukrzyc drugiego typu. Leczenie farmakologiczne nie przynosio
wyranych efektw. Po jednym miesicu treningu yiquan nastpia wyrana poprawa. Po
dwch miesicach odstawi leki. Do dzi nie nastpi nawrt.
Zhong Qingyun, kobieta, 30 lat. Robotnica. Pi lat temu pojawio si obrzmienie
brzucha, biegunka, osabienie, chudnicie. Zdiagnozowano wrzodowe zapalenie okrnicy.
Po rozpoczciu praktyki zhan zhuang objawy osaby, waga wzrosa. Po dwch miesicach
wydalanie kau powrcio do normy (raz dziennie), waga powrcia do normy.
Liu xx, mczyzna, 46 lat, robotnik fabryki maszyn elektrycznych w Pekinie. W 1986
roku cierpia na rw kulszow, ble lewej strony ciaa, od ramienia do kolana i podudzia. Nie
mg duej sta, siedzie, chodzi. Rne formy leczenia nie przynosiy efektu. Po miesicu
wykonywania wicze yiquan objawy ulegy osabieniu. Po trzech miesicach mg si
normalnie porusza.
Yan xx, kobieta, 30 lat. Przez 4 lata wydalany stolec by twardy, po oprnieniu
wystpowao krwawienie. Stwierdzono, e ze wzgldu na kompleksowo schorzenia,
leczenie ukierunkowane nie przynosi efektw. Po rozpoczciu wicze pozycji zdrowotnych
yiquan nastpi powrt to normalnego wyprniania, bez krwawienia.

31

Deng xx, kobieta, 32 lata, robotnica fabryki nawozw sztucznych w prowincji Henan.
Przez 10 lat cierpiaa na bolesne miesiczki. Po rozpoczciu nauki yiquan, ble znikny.
Przez kilka lat, gdy wytrwale wiczya, problem nie powrci.
Li xx, mczyzna, 28 lat, policjant z Pekinu. Cierpia przez pi lat na zoone
schorzenie nerek. Zaywa lekarstwa, ale wci mia zawroty gowy, odczuwa osabienie,
badanie wykazywao zbyt wysoki poziom biaka w moczu. Dwa lata temu rozpocz nauk
yiquan. Po miesicu ustpiy zawroty gowy, zawarto biaka w moczu zmniejszya si. Po
p roku wytrwaych wicze nastpi powrt do normalnego stanu.
Gong xx, mczyzna, 50 lat, prowincja Jiangsu. Przez 15 lat cierpia na reumatoidalne
zapalenie staww. Mia trudnoci z chodzeniem. W obydwu kolanach odczuwa bl.
Krgosup by przesadnie wyprostowany. Leczenie nie przynosio poprawy. Przed dwoma
laty rozpocz nauk yiquan (w poczeniu z leczeniem farmakologicznym). Dzi moe
normalnie si porusza.
Wu xx, mczyzna, 46 lat, pracownik kierownictwa partyjnego w przedsibiorstwie
dystrybucji produktw zboowych w Wuhan. Cierpia na raka przewodu pokarmowego. Po
operacji odczuwa dolegliwoci brzucha, miewa czarny stolec, zawroty gowy, osabienie. Po
chemioterapii odczuwa nudnoci, wymiotowa. Po rozpoczciu uczestnictwa w zajciach
yiquan zawroty gowy i nudnoci osaby, apetyt wzrs, waga ciaa wzrosa. Po p roku
powrci do normalnej pracy.
Zhang xx, mczyzna, 36 lat, robotnik fabryki maszyn w Pekinie. Wykryto kamienie
ciowe. Po dwch miesicach treningu yiquan w poczeniu z leczeniem farmakologicznym
stwierdzono rozpuszczenie kamieni.
Su xx, kobieta, 19 lat, studentka Uniwersytetu Pekiskiego. Gdy uczya si w szkole
redniej jej wzrok uleg znacznemu pogorszeniu. Ju po miesicu wicze zhan zhuang
zauwaya popraw. Po p roku poprawa bya znaczca.
Yang xx, kobieta, 30 lat. Wykadowczymi szkoy pedagogicznej w Harbinie. Cierpiaa
na chroniczne zapalenie garda. Zwykle odczuwaa niewygod w gardle, bl garda, sucho
garda, kaszel. Ani chiskie, ani zachodnie lekarstwa nie przynosiy wyranej poprawy. Po
rozpoczciu wicze yiquan stwierdzia ustpienie bw i suchoci w gardle, dziki
dalszemu wytrwaemu treningowi problemy ustpiy.

32

ANDRZEJ KALISZ

SKUTECZNO ZHAN ZHUANG JAKO WICZE DLA ZDROWIA

CZ II
W tym cyklu artykuw chciabym przedstawi Czytelnikom relacje dotyczce
zdrowotnych walorw wicze zhan zhuang systemu yiquan. Zapraszam do zapoznania si z
relacjami dotyczcymi indywidualnych przypadkw, jak i wynikami bada na wikszych
grupach.
W drugiej czci zawarte zostao podsumowanie efektw szkolenia zhan zhuang
przeprowadzonego przez pani Wang Yufang dla oddziau zwizkw zawodowych w Pekinie
w 1981 roku. a podstawie ksiki "Wang Xiangzhai zhan zhuang gong" pod redakcj Wang
Yufang, Pekin 1989.

Tabela 1
W tym
Liczba
uczestnikw Mczyzn Kobiet Robotnikw Pracownikw Pracownikw
technicznych administracji
51
%

32
62,7%

19
37,25%

21
41%

24
47%

33

Pracownikw
kierownictwa
partyjnego
5

Tabela 2
Przed rozpoczciem zaj W trakcie zaj
Schorzenie

Choroby
serca

Nadcinienie

Ble krzya i
ng

Ukad
nerwowy

Ukad
trawienia

Schorzenia
wtroby

Liczba osb Opis

Opis
Liczba osb
wiczcego
wiczcego

15

Liczba osb

Opis
wiczcego

Liczba osb

Zakcenia
rytmu serca

Bl klatki
piersiowej

Poprawa

Drenie
serca

Bl klatki
piersiowej

Poprawa

Bl serca

Bl klatki
piersiowej

Ustpienie
blu

210/120

Ustpienie
zawrotw
gowy

160/90

190/110

Obnienie
cinienia

120/80-90

140/90

Stan
niestabilny

Poprawa

Ble krzya

Uczucie blu

Ustpienie
blu

Rwa
kulszowa

Uczucie
puchnicia i
blu

Zmniejszenie
objaww,
poprawa

13

Po trzech miesicach zaj

Zapalenie
staww

Uczucie blu

Zmniejszenie
objaww,
poprawa,
ustpienie
blu

Apatia,
osabienie

Poprawa po
10 dniach

atwe
zasypianie,
dobry nastrj

Epilepsja,
kilka atakw
w miesicu

Widoczna
poprawa

W cigu 6
miesicy
wiczenia
atak nastpi
2 razy

Ble gowy
na tle
nerwowym

Poprawa po
dwch
tygodniach

Ustpienie
blw gowy

Zaburzenia
trawienia

Poprawa po
tygodniu

Powrt do
normalnego
stanu

Bl odka

Poprawa po
tygodniu

Ustpienie
blw

Wrzody

Poprawa po
40 dniach

Wyrana
poprawa

Bl w
rejonie
wtroby

Nastpia
reakcja

Poprawa,
odstawienie
lekarstw

? - W tabelce nie podano liczby, lub liczba bya wiksza ni we wczeniejszej rubryce.

34

Tabela 3 - Podsumowanie
Podczas wiczenia
Odczucie normalnego Zmienne odczucia
stanu i poprawy
poprawy i pogorszenia
29
22

Po 3 miesicach
Wyrana poprawa

Brak wyranej poprawy

47

Prosz pamita, e chocia wiele osb osigno popraw zdrowia dziki yiquan, nie
jest to magiczne lekarstwo. Jest to metoda, ktra wymaga wytrwaoci i czasu. Z tego co
widziaem w Pekinie, bardzo czsto osoby wiczce dla poprawy zdrowia przychodz do
parkw wczesnym rankiem i spdzaj tam wiele godzin, wiczc zhan zhuang, shi li, moca bu,
spacerujc w przerwach i znw wracajc do wicze.

35

ANDRZEJ KALISZ

W POSZUKIWANIU HARMONII
Jest to fragment jednego z rozdziaw ksiki "Zhan Zhuang Qigong
Wspomniaem ju w rozdziale pierwszym, e relaks z ktrym pracujemy w metodzie
zhan zhuang nie oznacza kompletnego rozlunienia, e nauka relaksu, to w gruncie rzeczy
nauka eliminacji napicia nadmiernego. W rozdziale drugim zaczem jednak mwi o
celowej pracy z si, z odczuciem delikatnego, elastycznego naprenia. Czy to nie jest
nadmierne, zbdne napicie?
Ot naley pamita, e waciwym celem jest pewna harmonia, a nie sam tylko
relaks. Harmonia w bezruchu, harmonia w ruchu wolnym, harmonia w ruchu dynamicznym,
harmonia w kadej, nawet bardzo zoonej sytuacji w yciu, w pracy, w sporcie, gdy
nastpuj zmiany midzy bezruchem a ruchem, zmiany tempa ruchu, a nawet zmiany rytmu
tych zmian, a take mniej i bardziej zoone zmiany toru ruchu.
Chcesz czu si wygodnie, swobodnie w rnych sytuacjach i umie swobodnie
dostosowa si do zmiennych, czsto zaskakujcych sytuacji. Zatem waciwym celem jest
szukanie dynamicznej rwnowagi pomidzy napiciem i rozlunieniem, nauka nieustannej
adaptacji. wiczenia statyczne nie s celem samym w sobie, ale przygotowaniem do ruchu,
dziki uproszczeniu sytuacji dajc moliwo dokadniejszej, bardziej subtelnej pracy z
aspektami, ktre atwo przeoczy w ruchu, nawet jeli wykonywany jest wzgldnie powoli.
Jeli chcesz umie zachowa harmoni w ruchu, w tym w sytuacjach dynamicznych,
gdy konieczna jest szybka reakcja w odpowiedzi na gwatown zmian sytuacji, jeli chcesz
take wtedy umie zachowa pewien relaks, by mc porusza si zwinnie, mikko, a
jednoczenie dynamicznie jak kot, jak tygrys, jak mityczny smok, nie moesz myle tylko o
rozlunieniu. Istotne jest by nie by sztywnym, ale nie mona te by zbyt lunym.
Gdy stoisz, wykonujc wiczenia o ktrych tutaj mowa, waciwy stan, do ktrego
stopniowo dojdziesz polega nie na tym, e po prostu stoisz, ale e stoisz w gotowoci, bdc
w stanie natychmiast wykona ruch w dowolnym kierunku. Taki stan zwizany jest w gruncie
rzeczy z pewnym pobudzeniem wszystkich mini. Nadmierne, bezwadne rozlunienie,
spowoduje opnienie reakcji, tak samo jak i nadmierne usztywnienie. Twrca Yiquan
wielokrotnie powtarza: jeli zrelaksowany, to nie luny, jeli napity, to nie sztywny. W
takim stanie ciao jest zrelaksowane, ale z delikatnym odczuciem ywej siy huo li, umys
jest skupiony i odprony, odczuwa si jednoczenie wygod i wigor.

36

ANDRZEJ KALISZ
PODSTAWOWE ZASADY PRAKTYKI ZHAN ZHUANG DLA ZDROWIA

Mistrz Yao Chengguang i pani Wang Yufang,

crka twrcy yiquan,
specjalizujca si w zdrowotnym
wykorzystaniu metody zhan zhuang

RELAKS
Relaks jest jednym z najbardziej istotnych elementw zarwno tzw. wewntrznych
sztuk walki, jak i zdrowotnych form wicze qigong. Metoda zhan zhuang nie jest tu
wyjtkiem. Tylko gdy ciao jest odpowiednio zrelaksowane, krenie krwi moe by
swobodne. Tylko gdy wyeliminujemy nadmierne napicie moliwy jest sprysty,
dynamiczny ruch, pene wykorzystanie siy mini i osignicie maksymalnej szybkoci.
Niestety wikszo ludzi, zwaszcza dorosych, rozwina nadmierne nawykowe
napicie niektrych partii miniowych. Jest to w duej mierze rezultat akumulacji stresw
jakim podlega wspczesny czowiek. Tych napi, usztywnie, czy blokad czsto bardzo
trudno si pozby. Dlatego w yiquan i metodzie zhan zhuang do zagadnienia relaksu
przywizuje si ogromn wag, wykorzystujc wiele form aktywnoci mentalnej
(wizualizacji), ktre pomagaj pozby si nadmiernego napicia.
Naley zwrci uwag, e pojcia relaks nie naley kojarzy z absolutnym
rozlunieniem. Takie w gruncie rzeczy jest po prostu niemoliwe. Zawsze jakie minie
musz by w pewnym stopniu napite, niezalenie od tego w jakiej pozycji si znajdujemy i
jak zrelaksowani, odpreni si czujemy. Zwaszcza w przypadku tak typowych dla metody
zhan zhuang pozycji stojcych oczywiste jest, e relaks nie oznacza tu cakowitego
rozlunienia (niemoliwe byoby wwczas utrzymanie pozycji), a po prostu eliminacj
nadmiernego, niepotrzebnego napicia. Twrca yiquan mawia: Bd zrelaksowany ale nie
rozluniony, napity ale nie sztywny. Gdy osigniesz ten waciwy stan bdziesz czu si
przyjemnie, komfortowo, doznajc jednoczenie relaksu i poczucia siy.

37

WYCISZENIE
Wyciszenie ru jing (dosownie: wejcie w cisz) jest jednym z podstawowych
elementw praktycznie wszystkich form qigong. Uwaa si, e im gbsze wyciszenie, tym
wyraniejsze efekty praktyki. Stan optymalny jest wtedy, gdy umys jest spokojny,
oczyszczony z natoku myli, wiadomo jest czysta i uwaga skupiona. Pocztkowo trudno
jest zachowa taki stan przez duszy czas, nastpuj okresy wyciszenia i okresy, gdy
pojawiaj si myli na rne tematy. W miar praktyki osignicie i utrzymanie takiego stanu
staje si atwiejsze. Czasem okrela si go jako stan zapomnienia o sobie i o wiecie
zewntrznym, gdy nie wystpuje poczucie zrnicowania. Nie jest to jednak stan odcicia si
od otoczenia i wszelkich bodcw, jak sdz czsto osoby, ktre nie znaj tego rodzaju
praktyki, lecz stan, gdy wiadomo jest spokojna, ale jednoczenie bardzo wraliwa, czujna.
Jest to stan umysu uwaany za najbardziej sprzyjajcy kultywowaniu zdrowia poprzez
wiczenia qigong. Jednoczenie jest to podstawa dla rozwoju czujnoci i wraliwoci
niezbdnej w samoobronie. Proces dochodzenia do tego stanu umysu jest cile zwizany z
procesem relaksu ciaa. Wzajemnie si one wspieraj. Dlatego zwykle mwi si cznie o
relaksie ciaa i wyciszeniu umysu.
POZYCJA
Przyjcie waciwej pozycji jest niezbdnym warunkiem efektywnej praktyki zhan
zhuang. Nie chodzi tu jednak o cise naladowanie pozycji instruktora, ale o zrozumienie na
czym polega wiczenie i dostosowane pozycji do swoich indywidualnych warunkw. Inn
kwesti jest wybr pozycji dostosowanej do indywidualnej kondycji i stanu zdrowia. W
zwizku z tym osoby mode i silne mog wykorzystywa niektre z bardziej wymagajcych
pozycji stojcych. Osoby starsze, sabsze, chore wykorzystaj raczej te wymagajce
mniejszego wysiku, czsto bd to pozycje siedzce lub lece. Rwnie stosownie do stanu
samopoczucia i aktualnego poziomu zmczenia mona dokonywa odpowiedniego wyboru
pozycji.
ODDECH
We wszystkich wiczeniach o ktrych tutaj mowa oddech powinien by naturalny.
Chocia rne formy kontroli oddechu s powszechne w wielu odmianach qigong, twrca
yiquan i przedstawionej tutaj metody zhan zhuang z nich zrezygnowa, poniewa w trakcie
nauczania stwierdzi, e te same efekty osign mona w znacznie prostszy sposb, nie
stwarzajcy ryzyka wystpienia niepodanych skutkw, ktre s do czstym efektem
wicze polegajcych na kontroli oddechu (dusznoci, zawroty gowy, ble klatki piersiowej,
zakcenia oddechu), zwaszcza, gdy wiczenia te nie s wykonywane pod okiem naprawd
kompetentnego eksperta. W metodzie zhan zhuang gboki, pynny, spokojny oddech jest
bardzo istotny. Jednak dochodzi si do celu w sposb bardzo naturalny, nie uciekajc si do
nadmiernie skomplikowanych rodkw. Sama natura wicze zhan zhuang, gdzie ramiona

38

utrzymywane s w okrelonej pozycji, a klatka piersiowa i brzuch pozostaj rozlunione,

sprawia i oddech pogbia si i staje bardziej przeponowy bez nadmiernej sztucznej
ingerencji adepta. Kto powiedzia: To jest jak z wod, ktra sama spywa w najniej
pooone miejsce, zatem kierowanie jej tam byoby dziaaniem sztucznym.
W wiczeniach ruchowych, ktre stanowi niezbdne uzupenienie metody zhan
zhuang rwnie wykorzystywana jest zasada naturalnoci oddechu. W odrnieniu od wielu
innych form wicze, gdzie podkrela si znaczenie koordynacji oddechu z ruchami, tutaj taki
wymg nie wystpuje. Zwaszcza, e wiczenia ruchowe shi li naley wykonywa tak powoli,
e prba koordynacji oddechu z ruchami powodowaaby jego nadmierne spowolnienie. Tak
wic powinnimy pozwoli oddechowi pyn swobodnie w naturalnym tempie, bez
nadmiernej kontroli.
CZAS
W przypadku metody zhan zhuang nie ma szczeglnych, cisych wymogw
dotyczcych czasu wiczenia. Jest to kwestia bardzo indywidualna, zalena od wieku, stanu
zdrowia, wytrzymaoci, poziomu zaawansowania, a take upodoba i iloci wolnego czasu
jakim dysponuje adept. Zwykle zaczyna si od wiczenia od jednego razu do kilku razy
dziennie, choby po kilka minut. W cigu dnia znajdzie si wiele okazji, by kilka minut
przeznaczy na wiczenie. Nawet wiczc tylko raz dziennie 10 minut, wkrtce mona
zauway pozytywne efekty. Stopniowo czas pojedynczego wiczenia w naturalny sposb si
wydua, wwczas mona przeznaczy na nie 20, 30 lub 40 minut rano. Co nie przeszkadza
temu, by wykorzystywa take krtsze okazje w cigu dnia. Przed snem mona wykona
wiczenie w pozycji lecej.

Feng Dianzhen - powrcia do zdrowia dziki metodzie zhan zhuang

Artyku powyszy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat eijia" nr 21

(grudzie 2001).

39

WANG XIANGZHAI

EFEKTY WYKORZYSTANIA ZHAN ZHUANG W LECZENIU

Przekad z chiskiego: Andrzej Kalisz

Od tumacza: Tekst ten stanowi fragment duszego eseju Wang Xiangzhai'a - "Rozwaania o
zhan zhuang". W caoci udostpniany on jest bezpatnie uczniom Akademii Yiquan oraz
instruktorom, organizacjom i instytucjom wsppracujcym z nami, jako cz publikacji
elektronicznej - zbioru tumacze pnych tekstw Wang Xiangzhai'a, koncentrujcych si na
wykorzystaniu wicze yiquan w celu terapii i profilaktyki zdrowotnej. Obejmuje ona
nastpujce prace Wang Xiangzhai'a:
Zhan zhuang pozwala na regulacj ukadu nerwowego, oddechu, poprawia krenie
krwi i metabolizm, std metoda ta daje dobre efekty w leczeniu schorze ukadu nerwowego,
oddechowego, krenia, trawienia, mini i problemw zwizanych z metabolizmem.
Szczeglnie dotyczy to schorze, ktre przeszy w stan chroniczny.
Z mojej 50 letniej praktyki wynika, e chocia efekty s rne w przypadku rnych
osb i rnych schorze, czasem mniejsze, czasem wiksze, czasem przychodz szybciej,
czasem wolniej. Pomijajc jednak sytuacje, gdy chory czasem wiczy a czasem nie, bardzo
rzadkie byy sytuacje, gdy pozytywnych efektw nie byo. Wiele osb po wyleczeniu
kontynuowao trening, wzmacniajc ciao i dugo utrzymujc je w dobrym zdrowiu.
Tutaj przedstawi swoj wiedz, wynikajc gwnie z praktyki w ostatnich dwch latach,
gdy zajmowaem si terapi przy pomocy zhan zhuang.
Nadcinienie. Stosunkowo szybkie efekty wystpuj w przypadku nadcinienia
zwizanego ze stanem ukadu nerwowego. Natomiast w przypadku zmian funkcjonalnych, jak
stwardnienie naczy krwiononych, rezultaty przychodz powoli.
Depresja, osabienie nerwowe. Zwyke ble gowy, odczucie puchnicia gowy, czy
zawroty gowy stosunkowo atwo poddaj si leczeniu. Szybko z jak przychodz korzystne
rezultaty zalena jest gwnie od tego, czy wiczcy jest w stanie ustabilizowa umys. W
sytuacjach gdy pojawiy si ju problemy z trawieniem bd zaparcia, rezultaty przychodz
do wolno.
Zapalenie staww. Zwykle reumatyczne zapalenia staww i zapalenia staww, ktre
pojawiaj si w wielu stawach jednoczenie s stosunkowo atwe do leczenia, natomiast
bdce efektem innych schorze lub wrodzone, trudniej poddaj si leczeniu.
Zapalenia drg oddechowych. Jest ich wiele rodzajw. We wczesnym stadium efekty
s szybkie, natomiast problemy wrodzone trudno si leczy. Jednak jest to zwizane te z
wiekiem, warunkami fizycznymi i oglnym stanem zdrowia, stanem psychicznym i
warunkami ycia. Jeli wiczy si wytrwale, zwraca uwag na odywianie i zdrowy tryb
ycia, moe nastpi wyleczenie lub zmniejszenie objaww.

40

Choroby wtroby. Opuchnicie i stwardnienie wtroby. Jeli wiczy si cierpliwie i w

odpowiedni sposb, zwracajc uwag na odywianie i rodowisko, mona stopniowo
zmniejszy objawy, nawet do wyleczenia.
Zapalenie woreczka ciowego. Wikszo osb ktra chorowaa na zapalenie
woreczka ciowego przesza ju operacj. Wielu z nich cierpi na schorzenia wtroby i
ledziony lub depresj. W oparciu o dowiadczenie z kilku chorymi mog powiedzie, e w
trakcie terapii zhan zhuang ich stan stopniowo ulega poprawie. By stwierdzi czy moliwe
bdzie pene opanowanie, potrzebna jest jeszcze obserwacja.
Choroby puc. Jeli wiczy si cierpliwie, prawidowo, z podziaem na waciwe
etapy, zwracajc uwag na waciwe odywianie, zwykle moliwe jest wyleczenie.
Hemiplegia. Trzeba cierpliwie wiczy, zwykle moliwe jest wyleczenie lub poprawa.
atwo jednak nastpuj nawroty. Trzeba wiczy, jednoczenie unikajc zdenerwowania,
chodu, zmczenia. Tryb ycia musi by uregulowany. Lecz jeli czubek jzyka, donie i
stopy nie reaguj, leczenie nie jest moliwe.
Choroby odka i jelit. Efekty leczenia s bardzo dobre, ale przychodz powoli. W
lejszych przypadkach wystarcz 3-4 miesice. W trudniejszych potrzeba 8-9 miesicy, a
czasem 3-5 lat.
Schizofrenia, utrata wiadomoci ciaa. Leczenie jest stosunkowo atwe.
Choroby serca. W wikszoci przypadkw efekty leczenia s dobre. Wiele zaley
jednak od psychiki i warunkw ycia. Jeli stan psychiczny i warunki yciowe s ze, leczenie
jest trudne.

41

WANG YUFANG

WPROWADZENIE DO ZHAN ZHUANG

Przekad z chiskiego: Andrzej Kalisz

Dzi w epoce nauki, a jednoczenie denia do zdrowego ycia w zgodzie z natur,

metoda terapii poprzez wiczenie zhan zhuang, dziki swej naukowoci, praktycznoci,
prostocie, efektywnoci, przy jednoczesnym bezpieczestwie jej stosowania, cieszy si coraz
wikszym zainteresowaniem. Z pewnoci stanie si ona metod wicze popularn w XXI
wieku. Bardzo wielu ludzi cierpi na chroniczne schorzenia. Aktywne denie do poprawy
zdrowia, wzmocnienia ciaa, zrozumienia zasad sucych utrzymaniu zdrowia jest bardzo
wane. Nie mona tylko biernie oczekiwa, e ratowa nas bd wietni lekarze, znakomite
lekarstwa, czy posiadajcy niezwyke umiejtnoci mistrzowie qigong.
To o czym ponad 2000 lat pisa trafnie prekursor chiskiej nauki medycznej - ty
Cesarz w wielkiej klasycznej ksidze "Wewntrzny Kanon": "W staroytnoci wielcy
mistrzowie stojc na ziemi wspierali niebo, kontrolujc yin i yang, oddychajc esencj qi,
stali samotnie, chronic ducha, z ciaem bdcym jednoci", to wanie zhan zhuang.
Metoda ta stanowi najwspanialsz form leczniczej aktywnoci fizycznej, bdc
syntez chiskiej nauki medycznej i sztuki walki, opart na naturalnej sile, wykorzystujc
wiczenie w naturalnym rodowisku, na wieym powietrzu, wrd drzew i rolin, wody, i
korzystajc z naturalnego wiata sonecznego. Ta metoda wywodzca si ze sztuki walki nie
jest kontuzjogenna, pozwala wzmocni ciao i poprawi zdrowie. Taka forma treningu o
umiarkowanym poziomie wysiku pozwala w maksymalnym stopniu wydoby naturalny
ludzki potencja.
Yiquan zosta stworzony przez mojego ojca - Wang Xiangzhai'a (1885-1963), ktry
pochodzi z powiatu Shen w prowincji Hebei. Od dziecistwa mj ojciec uczy si xingyiquan
od wielkiego mistrza - Guo Yunshen'a. By naturalnie uzdolniony, pracowity i lubi si uczy.
Dziki temu po kilku latach mg gboko zrozumie nauki Guo. W ostatnich latach ycia
Guo powtarza: "Wielu miaem uczniw, ale tylko Xiangzhai bdzie w stanie przekaza dalej
sens tego, czego uczyem". Ojciec w poszukiwaniu istoty i esencji sztuki walki podrowa
pniej po caych Chinach i odwiedza wielu nauczycieli, poznajc zalety rnych systemw i
wiele w ten sposb zyskujc. By przywrci pierwotne oblicze xingyiquan, w Szanghaju
stworzy yiquan, ktry spotka si z wielkim uznaniem ekspertw sztuk walki. W latach 50.
skoncentrowa si na studiach nad zdrowotn metod zhan zhuang, opisujc otwarcie to co
wczeniejsze pokolenia utrzymyway w tajemnicy. Zhan zhuang jest podstaw sztuki walki i
pomostem do zrozumienia najwyszego poziomu w nauce o sztuce walki.

42

1. UCZY SI OD ATURY.
Natura jest najwikszym nauczycielem. Natura jest wielka, nie jest samolubna, nie zna
strachu. Ludzie powinni uczy si od natury, zbliy si do natury, powrci do natury,
studiowa natur, efektywnie stosowa prawa natury. Natura jest ksig bez liter, jest
oceanem mdroci, rdem ycia. Powinnimy nasze myli, uczucia i czyny mocno oprze
na yznym gruncie natury, szuka inspiracji w naturze. Jeli wykorzystamy to w praktyce, z
pewnoci osigniemy korzy. Wszystko poda za naturalnymi przemianami. Ludzie si
smuc i ciesz, zbliaj i oddalaj, ksiyc raz jest w nowiu, a raz w peni, s sukcesy i
poraki, korzyci i straty. Dlatego nie naley by zarozumiaym z powodu zwycistw, ani nie
naley si nadmiernie przejmowa porakami, gdy jest to szukanie samemu problemw i
zmartwie. wiczc zhan zhuang trudno si wwczas zrelaksowa i wyciszy, skupi uwag.
Jdrem praktyki zhan zhuang jest wykorzystanie mentalnego prowadzenia, zasad jest
odczucie siy w stanie naturalnej wygody. Jest to wysokiej jakoci wiczenie ukadu
nerwowego, odbywajce si w stanie "pomidzy ruchem, a bezruchem", gdy "ciao i umys
stanowi jedno", gdy "zewntrzne i wewntrzne stanowi cao".
2. WSPAIAE TKWI W ATURALYM POTECJALE. REAGUJE SI A
ODCZUCIE.
Jedn z przyczyn tego, e Chiczycy odrniaj si od innych narodw wiata jest
nasz inny sposb mylenia.
Nauka Zachodu dzieli si na gazi i dziay, ktre rozwijaj si i ktrych wiedza
pogbia si w sposb niezaleny. Podkrela si ich indywidualny charakter. Zachodnia nauka
podkrela znaczenie analizy, dowodu, precyzji, cisej logiki. Cao zamienia w zero,
natomiast dokadnie analizuje niezliczone fragmenty.
Nauka Wschodu natomiast stapia w jedno wiat obiektywny i subiektywny, nauki
spoeczne, przyrodnicze i wiedz o ludzkiej kulturze. Praktyka sztuki walki opiera si na
zasadzie, e wszystko si czy, chocia nie jest jednym. Jest to nauka o wzajemnym
oddziaywaniu wiata odczuwanego i wiata obiektywnego.
"czy si, chocia nie jest jednym", to nie to samo co "jedno dzieli si na dwa" i
"dwa czy si w jedno". Jest to podsumowanie praktycznego dowiadczenia w wielu
dziedzinach, w tym w sztuce walki. Jest to klejnot stanowicy efekt dugiego rozwoju kultury
naszego narodu. Jest to podstawa naszych wicze ciaa i umysu. wiat odczu, to system
nieustannych zmian dozna wiata, koloru, formy, dwiku, zapachu, smaku i dotyku. To
jest nasz codzienny wiat. Dorastamy w tym wiecie. Z tego ulegajcego cigym
przemianom otoczenia jestemy w stanie wyrni rne informacje i odpowiednio je
przetworzy. Te zdolnoci s zadziwiajce i posiadaj niezwyke moliwoci pogbienia.

43

Na przykad s artyci potraficy wyry cay wiersz w malekim ziarnku fasoli. Ostrze
zawsze zasania im widok tego, co tworz jego czubkiem. Gdy rzebi znaki posuguj si oni
doskonaym wyczuciem za porednictwem doni i palcw. Gdy ogldaj efekt, posuguj si
wzrokiem. Ich subtelne ruchy s efektem zwikszenia wraliwoci dotyku, ktra moe by
nieprawdopodobna.
Kolejny przykad - znakomity lekarz chiskiej medycyny potrafi zdiagnozowa
pacjenta obserwujc, suchajc, pytajc i dotykajc. Lekarz zawsze kadzie palec na ttnicy.
Dziki dugiej praktyce, jest w stanie poprzez dotyk dokadnie odczu subtelnoci pulsu i stan
krenia. Jest to kolejny przykad niezwykych moliwoci zwikszenia wraliwoci dotyku.
Jeszcze jeden przykad - gdy byam maa, ojciec uczy mnie pisa pdzelkiem. Mwi,
e chiska sztuka kaligrafii i malarstwa szczeglnie podkrela styl i charakter. Pdzel jest
mikki, by mg jak najlepiej odda stan umysu twrcy. Najpikniejsza fotografia nie jest w
stanie zastpi malarstwa. Najpikniejszych znakw wydrukowanych na drukarce nie da si
porwna ze znakami pisanymi pdzelkiem. W czym tkwi przyczyna? Te pierwsze nie
posiadaj swoistego stylu, bdcego wyrazem ducha artysty w momencie tworzenia. Jeli
malujc znaki, jeste w stanie zda sobie spraw ze zmian tarcia pomidzy kocem pdzelka,
a papierem, wtedy dopiero mona powiedzie, e poznae podstawy kaligrafii.
"Krople deszczu opadaj bezdwicznie". Trzeba pilnie wiczy, by "wysta"
przestrze dla wspaniaych zdolnoci.
3. FORMA UGITA, SIA KRGA. DELIKATE, ZWIE
WYPREIE.
Rozwijanie wspaniaych zdolnoci zaczyna si od zhan zhuang. Najpierw trzeba
pozycj ciaa doprowadzi do stanu "Forma ugita, sia krga. Delikatne, zwinne
wyprenie". Ciao jest jakby wewntrz puste, a na zewntrz stopione z otoczeniem,
zachowujemy naturalny relaks, gowa wyprostowana, wzrok skierowany w przd, tuw
prosty, duch podniosy, sia rwnomierna, oddech spokojny, wiadomo poszerzona, wosy
jakby wstaway, talia rozluniona, we wszystkich stawach czujemy lekkie ugicie. Odsuwamy
na bok myli na wszelkie tematy, stoimy milczcy wobec przestrzeni wszechwiata. Umys
nie ucieka na zewntrz. Zewntrzne przyczyny nie zakcaj uwagi. wiadomo jasna, pusta
i zwinna. Wszystkie malekie woski na ciele jakby si podnosiy. Cae ciao odczuwamy
jako bardzo wygodnie, w naturalny sposb "wyprone". Odczuwamy z kadej strony ciaa
jakby si magnesu, jakbymy pywali w powietrzu. Jednoczenie odczuwamy jakby
wszystkie komrki mini caego ciaa nieustannie pulsoway. Mamy odczucie, jakby wiatr
przenika przez pory w skrze, do wewntrz i na zewntrz. Wszdzie jest i odczucie
rozpierania na zewntrz i cigania do wewntrz. Im subtelniejszy ruch, tym peniejszy duch.
Jestemy jak ogromne drzewo. "May ruch jest lepszy ni duy ruch. Ruch ktry nieustannie
si rodzi i nigdy nie koczy jest lepszy ni may ruch". Dowiadczamy jednoci, krgoci

44

intencji i siy w caym ciele. Sprawdzamy, czy odczuwamy czno, wzajemne echo
pomidzy t intencj i si, a kosmosem, czy ta wyobraona sia napotyka na opr, tarcie
powietrza, czy odczuwamy pewn si, napicie pomidzy ciaem, a jdrem Ziemi.
Rozwj wspaniaych, subtelnych umiejtnoci i zdolnoci, to nie jest sprawa jednego
dnia. Potrzebna jest cierpliwo i wytrwao, by odkry wicej ni moglibymy sobie
wyobrazi. Pamita jednak naley, by nie uywa siy, w przeciwnym razie utracony
zostanie stan zrelaksowanej jednoci. Bez relaksu, sia jest sztywna, intencja zatrzymana i
duch zamany. Tracimy wszystko. Jeli okazuje si, e tracimy naturalny, swobodny oddech,
bd e przepona jest usztywniona, popeniony zosta bd. Nie naley tego lekceway.
W wiczeniu zhan zhuang trzeba przej przez 3 etapy. Dopiero wtedy mona
powiedzie, e co naprawd zostao osignite. Zacytuj tutaj sowa wielkiego uczonego z
koca epoki Qing - Wang Guowei'a: by osign sukces trzeba przej przez 3 etapy:
Pierwszy: " ie martwi si, e pas jest coraz luniejszy, bo wiem jak marny jest
czowiek".
Drugi: "Wczoraj zachodni wiatr strci z drzew ziele, tylko z najwyszego pitra
wida horyzont".
Trzeci: "Sto razy szukaem jej we mgle. Teraz nagle odwrciem gow i zobaczyem j
dokadnie w wietle latarni".
Pekin, lato 2001

45

ZBIR ARTYKUW O QIGONG

(CHI KUNG) OPUBLIKOWANYCH W
LATACH 1994-2006

Copyright by Andrzej Kalisz

Tel. 0603 427 087
E-mail: public@yiquan.pl

WWW.YIQUAN.PL

46