Hidrokarburet ne jeten e perditshme

Gazet e rafinerise
Nafte
Benzine
Propan
Bioetanoli
Gazoili
Butan
Qerasin
Vaj gur
Gazoline
Lendet plastike
Llojet e hidrokarbureve ne vendin tone
Objektivat:
Te listoje llojet e hidrokarbureve qe perdoren sot ne bote dhe ne
vendin tone.
Vendburime te hidrokarbureve ne bote dhe ne Shqiperi.
Te pershkruaje perdorimet e tyre ne jeten e perditshme.
Te shpjegoje efektin sere, shiun acid etj.
Cfare shkaktohet ne mjedis me djegien e hidrokarbureve?
Te rekomandoje rruget per zbutjen e ketyre efekteve.
Llojet e hidrokarbureve ne vendin tone
Gazet e rafinerise
Nafte
Benzine
Propan
Bioetanoli
Gazoili
Butan
Qerasin
Vaj gur

Gazoline
Lendet plastike
Hidrokarburet bjn pjes n grupin e kimise organike dhe jan
komponime t prbra prej dy komponentave kryesor karboni dhe
hidrogjeni. Hidrokarburet jan burime t rndsishme n ushqimin e
njeriut si prbrje e frutave, karotes, po ashtu gjenden edhe n
prbrjen e naftes dhe gazit nentokesor.
Hidrokarburet jan t ndara n hidrokarbure ciklike dhe hidrokarbure
aciklike.
Hidrokarburet Aciklike: jan t ndara n dy grupe: Hidrokarbure t
ngopura dhe hidrokarbure t pangopura. Ato te ngopura ndryshe
quhen Alkane dhe kan karakteristik lidhjen njfishe ( C-C ) t cilat
gjat emrtimit marrin prapashtesn
AN dhe kan formul t prgjithshme CnHn+. Ato te pangopura ndahen
ne Alkene dhe Alkine. Alkenet si karakteristik e kan lidhjen dyfishe ( C=C ) dhe
gjat emrtimit marrin papashtesn EN dhe kan formul t
prgjithshme
CnHn. Alkinet kan karakteristik lidhjen trefishe ( CC ) gjat emrtimit marrin
prapashtesn IN kan formul t prgjithshme CnHn-.
Hidrokarburet Ciklike: ndryshe aromatike ndahen ne cikloalkene dhe cikloalkane.
Cikloalkan emrtohen nse emrit t alkanit i shtohet parashtesa
CIKLO dhe kan formul t prgjithshme CnHn ku n3. Cikloalken
emrtohen nse emrit t alkenit i shtohet parashtesa CIKLO dhe kan formul t
prgjithshme CnHn- ku n3.
Tema: Ndotja e mjedisit nge hidrokarburet dhe masat mbrojtese ndaj
tij.
Vendburime te hidrokarbureve ne bote dhe Shqiperi
Shprndarja e rezervave t nafts n globin toksor nuk sht

uniform dhe ky fenomen ka qen n varsi t kushteve gjeologomorfologjike dhe gjeologo-kimike t rajoneve toksore.
Aktualisht n disa vende gjenden rezerva m t mdha se n vendet
e tjera ose ka dhe vende ku nafta ose mungon ose nuk sht
zbuluar akoma.
Vendet perndimore evropiane dhe veanrisht vendet e zhvilluara
n momentin aktual kan rezerva naft dhe gazi shum m t pakta
se vendet e tjera.
Rezerva t mdha naft kan vendet arabe, vendet t Ameriks
Latine ,Rusia, Azerbajxhan,Venezuela ( vendi I peste ne bote si
prodhues I naftes), Deti I Veriut, Kanadaja etj. Burime te
hidrokarbureve ne Shqiperi jane ne Patos, Marinez, Ballsh, etj. Sasia
e nafts q aktualisht prodhohet (90 milion barrela n dit) n t
gjith botn, sht nj sasi jashtzakonisht e madhe.
Efekti sere
Hidrokarburet jan nj nga burimet m t rndsishme energjitike t
toks. Mbizotrues t prdorimit t hidrokarbureve sht si nj
burim i djegshm i karburantit.
N formn e tyre t ngurt, hidrokarburet marrin formn e asfaltit.
Metani dhe Etani jan n gjndje t gazt n temperaturat normale
dhe nuk mund t jet i lngshm nga presioni i vetm.
Pentani sht i lngshm n temperaturn normale, q zakonisht
prdoret n kimi dhe industri si nj lnd gati pa er t fuqishme.
Heksani sht gjithashtu sht nj jo-polar, jo-aromatik, trets, si
dhe nj pjes e rndsishme e zakonshme benzin.
Heksani dhe Oktani alkanet,-alkenet, dhe cikloalkanet izomerik jane
komponentet kryesore te benzines, naftes dhe perzierje tretes

industriale.
Djegia e hidrokarbureve
Hidrokarburet aktualisht jan burimi kryesor i bots s energjis
elektrike dhe ngrohjes burimeve (si pr shembull n shtpi pr
ngrohje) pr shkak t energjis s prodhuar duke djegur. Shpesh kjo
energji sht prdorur si drejtprdrejt n ngrohjen si ngrohs n
shtpi, t cilat i prdorin ose t nafts apo gazit natyror. Diegia e
hidrokarbureve sht prdorur pr t ngrohur uj, e cila pastaj sht
qarkulluar. Nj parim i ngjashm sht prdorur pr t krijuar energji
elektrike n termocentralet
Shiu acid
Shiu acidik eshte nje lloj shiu ose cdo forme tjeter reshjeje qe ka
nivel te pazakonte aciditeti, cka do te thote se ka nivel te larte te
joneve te hidrogjenit. Shkakton efekte te demshme mbi bimet,
kafshet dhe infrastrukture. Shiu acid shkaktohet nga clirimi I
dioksidit te squfurit dhe oksidi I azotit qe bashkeveprojne me
molekulat e ujit ne atmosfere duke krijuar acide. Ne gjendje normale
shiu ka pak aciditet dhe kjo shkalle varet nga sasia e CO2 t tretur
n t si dhe sasi te vogla te klorit.
ACIDI KARBONIK: H2O + CO2 H2CO3
Reaksionet kimike: Reaksionet e acideve sulfurike:
SO2 + OH HOSO2
Krijimi i acidt sulfuror:
HOSO2 + O2 HO2 + SO3
Krijimi i acidit sulfurik nga acidi sulfuror:
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(l)
Krijimi i acidit nitrik:
NO2 + OH HNO3
Hidrokarburet
Hidrokarburet ne jeten e perditshme

Ngrohja globale njihet edhe si efekti ser pr shkak se gazet q

grumbullohen mbi tok e kthejn planetin t ngjashm me nj ser.
Duke e kllapuar nxehtsin pran siprfaqes s toks, efekti sere po
ngroh planetin dhe po krcnon mjedisin.
Frika aktuale, lidhet me faktin se ngrohja globale po ndodh me nj
shpejtsi t papar. Nse temperaturat do t rriten me t vrtet
shum, rezultati m i dukshm do t jet se disa pjes t akujve
polar do t shkrihen duke shkaktuar ngritjen e nivelit te detit
botror, e cila do t ishte katastrofike pr disa shtete.Ishuj t tr do
t zhdukeshin dhe miliona banor t tyre do t duhet t zhvendosen
diku Ngrohja globale do t sjell ndryshim t t menjhershme t
klims, q do t demostrohen me shfaqje t shpeshta t
fenomeneve ekstreme t motit: ciklone, shira t fuqishme,
prmbytje, thatsira. Ngrohja globale, do t shkaktoj probleme
katastrofike me pasoja shndetsore, mjedisore, ekonomike, dhe
politike. Kostoja e ktyre pasojave do t jet shum m e madhe se
sa kostua e parandalimit t tyre. N kto kushte arritja e stabilitetit
t klims duhet t filloj duke planifikuar n mnyr urgjente nj
ekonomi globale me karbon t ult, pasi nse nuk e realizojm kt,
kostoja e pasojave do t jet shum her m e madhe dhe m e
paprballueshme.
Roli i hidrokarbureve dhe perdorimi i tyre ne jeten
eperditshmeHidrokarburet bjn pjes n grupin e kimis organike ,
dhe jan komponime t prbra prej dykomponentave kryesor
karbonit dhe hidrogjenit. Hidrokarburet jan burime t rndsishme
nushqimin e njeriut si prbrje e frutave , karots n prbrjen e
vajit tbimve t larta, po ashtugjenden edhe n prbrjen e nafts,
gazi nntoksor.
Pr cilsin e ajrit n Shqipri nuk mund t flitet bindshm. Me ligj
parashikohet q n qendraturbane duhet t monitorohet dioksidi i
squfurit (SO2) dhe oksidet e azotit (NOx). Burime kryesoret ndotjes
s ajrit n Shqipri kan qen historikisht industria e shkrirjes s
kromit, ajo e bakrit,metalurgjia e gizs dhe e elikut, si dhe
termocentralet. Burime kryesore t ndotjes s ajrit sotjannxjerrja

dhe prpunimi i nafts, ngrohja shtpiake, prodhimi i imentos, si

dhe djegia epakontrolluar e plehrave. Transporti sht nj tjetr
shkaktar i ndotjes s ajrit. N vitin 1989 nShqipri kishte rreth 2
000 makina. Deri n 1998-n ky numr u rrit n 60 000, nga 150
000automjetegjithsej n mbar vendin. Makinat jan prgjithsisht
t vjetra dhe prdorin benzin me plumb osenaft.
NDOTJA E AJRIT