Psikomotrizitatea Eskolan

JAKINGARRIAK 59 2/8/06 10:10 Página 1
59
2006eko uztaila
PSIKOMOTRIZITATEA
ESKOLAN
Argitaratzailea: Mondragon Unibertsitatea

Humanitateak eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea
Laguntzailea: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila
Erredakzioa: Mondragon Unibertsitatea
Humanitateak eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea
Dorleta auzoa z/g
20540 Eskoriatza
Tfnoa: 943-714157
Faxa: 943-714032
Helbide elektronikoa: liburutegia@huhezi.edu eta hazitegi@huhezi.edu
Zuzendaritza: Nerea Alzola
Erredakzio Kontseilua: Nerea Alzola, Miren Gabantxo, Julia Barnes,
Iñigo Ramírez de Okariz, Pili Sagasta eta Elena López de Arana
Erredakzio idazkaria: Elena López de Arana
Itzultzailea: Iñaki Mendiguren
Euskara zuzentzailea: Asier Irizar
Diseinua: A. Vargas
Inprimategia: Antza inprimategia
L.G.: SS-981/92
ISSN: 1697-6215
Jakingarriak 2 59. zenbakia

2006eko uztaila
AURKIBIDEA
BERRI BIBLIOGRAFIKOAK
4 Liburu berrien albisteak
8 Artikulu aipagarriak
10 Esan dute
GAI MONOGRAFIKOA
Psikomotrizitatea eskolan
12 Polentinos, Juan Cruz.
Sarrera
Psikomotrizitatearen erreferentzia historiko txiki bat
18 Intxausti, Mª Jose.
Oihartzunak - hitz sustraituak
22 Herran Izagirre, Elena.
Psikomotrizitatean, lehen haurtzaroko
bertikaltasunaren kontrolaz
Helduaren zeregina hezkuntzako
praktika psikomotorrean
40 Aucouturier, Bernard.
Psikomotrizitate-praktika
46 BALIABIDEAK
La vuelta al mundo en 25 canciones
59. zenbakia 3 Jakingarriak

2006eko uztaila
Liburu berrie
Argitalpen atsegina da, bai ukimenerako eta bai ikus-

menerako ere, eta irakurketa bat baino gehiago egiteko
bidea ematen du: irakurketa jarraikia eta zehatza, irudiak
Domènech, J. eta ikuskatzea, argazki bat eta dagokion testua goitik behe-
Guerrero, J. (2005). ra aztertzea…
Miradas a la educación
que queremos. Liburu ederra eta interesgarria da gure ustez, sor-
Bartzelona: Graó. menezko elkarrizketetarako bidea eman dezakeena.
Egileen esanetan, liburu hau zuzenduta dago uste du- Nerea Alzola
tenentzat hezkuntza funtsezkoa dela gizatiarragoak bihur Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta
gaitezen, eta, era berean, uste dutenentzat hezkuntza Hezkuntza Zientzien Fakultatea
funtsezkoa dela etorkizun ona bermatu ahal izateko Lu-
rra gure planetari.
Hitzez eta ikonoz osatutako testu-multzoa da liburua:

hitz hurrenkerak, azalpen-testu laburrak, galderak, hitzak, Azkarraga, Etxegibel, J. (2006).
irudiak… Horiek guztiek hezkuntza-ametsa irudikatzea Mendebaldearen mintzo
dute xede, eta irakurlea gonbidatzen dute ikuspegia za- mindua. Begiratu kritikoa
baltzera, urrutira eta barnera begiratzera, hausnartzera, gizarte eta kultura modernoari.
gozatzera eta amets egitera. Bilbo: Euskaltzaindia eta
BBK Fundazioa.
Liburuan ez dugu hezkuntza klasikoaren teoriaren
arrastorik aurkituko, baina bai, ordea, txukun landutako
testu laburrak, iradokizunez, galderez eta intuiziozko Lerro hauen helburua zera da: mundu modernoa
oharrez beteak, guztiek ere hezkuntza-proiektua erai- ulertzeko zenbait pista ematea, geure buruak hobeto
kitzera bideratuta. kokatzeko erremintak jaurtitzea, geure gaurko min in-
dibidual eta kolektiboak hobeto ulertzeko gogoetak
Irakurleak mosaiko antzeko bat aurkituko du, egile- eraikitzea; izan ere, paisaia soziohistorikoa eta bidaia
ek bikain koordinatutako lan baten ondorioz; egoki bu- biografikoa banaezinak dira. Eta, hori guztia, euskal
katutako lana da, etikoki konpromiso handikoa, eta ede- ikuspegiari lekua eginez egitea, hau da, mundu zaba-
rra benetan. leko prozesuak etxeko leihotik begiratzea.

2006eko uztaila
rien albisteak
Mendebaldeak eraiki duen munduak indar aparta and Other Powerful Web Tools for Clasrooms, Will Ri-
erakutsi du zenbait aspektutan eta globalizazio garaian chardson irakasle blogariak idatzia-, eta arreta han-
han-hemen hedatzen ari da (tokian tokiko sinkretismo- diz irakurri dut, altxor bat iruditu baitzait, erabat go-
ekin). Auzitan jarri beharreko zibilizazio-patroia da, bai- mendagarria irakasleontzat, ikasgelan teknologia be-
na. Mendebaldekoa minduta dagoen mundua baita, rriak erabili nahi ditugun neurrian.
etxe zulotua. Bertan bizi garenoi sufritzera eroaten gai-
tuelako bizitzak berezkoa duen sufrimendutik haratago. Will Richardsonek argi azaltzen du nola sareko
erremintek sor ditzaketen ikasteko formatu berriak,
Xume bada ere, unibertsitateko ikasleei eta eraldake- eta esplikatzen du nola erabili erreminta horiek ikas-
taren aldeko ekintzaileei tresna analitikoak eskaini nahi geletan, inplikatzeko ikasleak ikaskuntza interaktibo-
zaizkie, errealitatea arakatu eta minok ulertzeko pista in- an. Ikasleekin landu beharreko trebetasun berriak
perfektu ugari. Konformismoa da gaur borrokatu beharreko agertzen ditu, eta horretarako hainbat adibide landu,
gaitzik endemikoena, eta ezagutzaz eta kritika osagaiez on- lotura interesgarriak eskaini eta ideia mordoa plaza-
do janztea da eraldaketaren aldeko bulkadak behar duena. ratzen ditu.
Edukiak lantzeko, Will Richardsonek eduki hauek

Joseba Azkarra Etxegibel lantzen ditu liburuan: blogak, wikiak, RSSak, agre-
Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta gatzaileak, gizarte bilketak, argazkiak sarean, po-
Hezkuntza Zientzien Fakultatea kastinak.
Web 2.0 ikastaroan emango ditugun programa

asko agertzen dira liburu honetan, bakoitza testuin-
guru aberats batean azalduta. Beraz, Web 2.0 nola
Richardson, Will (2006). aplikatu ikasgelan ikasi nahi duzuen irakasleok he-
Blogs, Wikis, Podcasts, men duzue liburu bat, erabat gomendagarria.
and Other Powerful Web
Tools for Clasrooms.
Thousand Oaks, CA. Joxe Aranzabal
Corwin Press. Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta
Hezkuntza Zientzien Fakultatea
Aste Santuko oporretarako iritsi zitzaidan liburu

hau Amazon liburu-dendatik -Blogs, Wikis, Podcasts,

2006eko uztaila
Artikulu
aipagarriak
Gure ustez, oso dokumentazio ratuko gara. Etxean bertan dau-

Arroyo, I. (2006). La publici- erabilgarria eta motibagarria da. kagu arriskua: telebista beldur
dad: una herramienta para sortzaile izugarria da, eta hel-
educar en valores. Cuadernos duak ez dira tresna horrekin la-
de Pedagogía 357, 46-49 orr. rritzen”… “Ipuin klasikoen jato-
Hikhasi (2006). Juan Carlos rria ahozkotasuna da; imajina-
Artikulu honetan proposamen di- Alonso. Elkarrizketa. Hikhasi tzeko asmatuak dira, eta fantasia
daktiko bat egiten digute, DBHn 109, 16-23. denez, haurra libre da entzuten
etika lantzeko publizitatea erabiliz. duena berak nahi bezala irudi-
Bertan, publizitate komertzial ba- Hikhasi aldizkariak elkarrizketa katzeko, unean uneko beharren
tzuk aukeratu ondoren, eta, tresna luzea egin dio Juan Carlos Alon- arabera. Ipuin klasikoak konta-
bat erabiliz, ikasleek iragarkiak az- so psikologoari, izan ere azken tzeko dira, ez ikusteko. Irudia ja-
tertzen dituzte eta zein balio ager- urteotan makina bat hitzaldi egin rri zitzaienetik, lehenago zuten
tzen diren inferitu: eskuzabaltasu- ditu haur liburuen inguruan, eta xarma eta benetako izaera galdu
na, inbidia, harrotasuna, etab. batik bat “beldurra” gai interesga- zuten.”
rriaren inguruan.
Oso esperientzia polita eta erabil-
garria gaztetxoekin. Hona hemen Alonsok adierazita-
ko zenbait ideia: “Beldurra eta Collell, J. eta Escudé, C.
frustrazioa errealitateak sortzen (2006). ¿Nos llevamos bien?
ditu, eta, ez, ordea, fantasiak, Una propuesta para afrontar el
Puig Rovira, J.M. (koord.) fikzioak edo ipuinek. Are gehia- maltrato entre alumnos en la
(2006). El aprendizaje-servi- go, fantasiaren, fikzioaren, ipui- ESO. Aula 152, 83-95.
cio. Cuadernos de Pedagogía nen… beharra dugu errealitatea-
357, 56-85. ri aurre egiteko”… “Gaurko ipui- Hona hemen gaztetxoen arteko
nek gehiegi babesten dute hau- harremanak hobetzeko material
Herritartasunaren inguruko hain- rra. Eta haurrek ogro gaiztoak didaktikoa. Autoreen asmoa izan
bat artikulu eta esperientzi. De- ere behar dituzte, beren inpul- da haurren arteko tratu txarrak
nek dute helburu nagusi partai- tsoak botatzeko”… “Gaurko hau- aztertzea eta tolerantzian hezte-
detza demokratikoaren ikaskun- rrek zer beldur dituzten eta non- ko materiala sortzea. Bullying
tza eta gizartearekiko konpromi- dik sortuak diren ikusiz gero, iru- deituriko fenomenoa hain serioa
soaren hazkuntza. diaren eragina itzela dela kontu- izan da, ezen Eskolako Elkar bi-

2006eko uztaila
zitzarako plan orokorra plantea-

tzen baitute, ez baita nahikoa Mata, J. (2006). Fuera de lugar.
hezkuntza demokratikorako tuto- Travesías II. CLIJ 194, 23-31
reen interbentzioa.
Juan Mata oso artikulu interesga-
Materiala lagungarria izan daite- rriak argitaratzen ari da CLIJ al-
ke hainbat eskolatan. dizkarian Haur eta Gazte literatu-
raren inguruan. Funtsean, adie-
razten digu haur eta gazte litera-
turan plazaratzen diren kalitatez-
Peonza (2006). El Arte y el ko liburuak badirela helduentzat
Álbum ilustrado. Peonza 75-76 argitaratzen direnak bezain kali-
tate onekoak. Horren erakusgarri
Peonza aldizkariak (haur eta adibideak ematen ditu; poema
gazte literatura) album ilustratuei onek, ipuin onek eta nobela onek,
buruzko monografiko bat eskaini haur txikientzako liburu onek be-
berri du. Gutxitan aztertutako da, zala, eskaintzen digute, askotan Xabier Muñoz Etxagibel (2006).
eta agian horregatik, interesga- eskaini ere, oso ikuspegi hunki-
rriak iruditu zaizkigu aldizkarian garria arazo sozialen zein giza
agertu diren artikuluak (eta are ezberdintasunaren aurrean.
interesgarriagoak dira kontuan bat liburu plazaratu duelako, baizik
hartzen badugu Europan arra- Hona hemen ale honetan azter- eta ukitzen dituen gaiak funtsezko-
kasta handia dutela, azken ga- tzen diren liburu batzuk: David ak direlako gaur egungo gizartean,
raiotan, liburu horiek, eta guk, be- McKee-ren Elmer, Leo Lionni-ren batik bat haurren eta gurasoen ar-
rriz, ezer gutxi dakigula gai ho- Frederick, Leaf Munro-ren Ferdi- teko harremanei dagokienez.
rren inguruan). nando el toro, Helga Heiz, Janish
eta Bansch-en ¡Zas Pum!, Shel Izan ere, Keselman-ek haurra eta
Badira hainbat gauza aipagarri, Silverstein-en Lafcadio, el león helduen arteko arazoak plantea-
esaterako, irudien funtzioa zein que devolvió el disparo, eta Ana tzen ditu (ia beti nahiko modu erre-
den albumetan, haur ilustratzai- Maria Matuten Los niños tontos. alistan), oso egitura finkoak erabili-
leen artea nola mamitzen den, ta, eta eguneroko egoera arruntez
zeintzuk diren gaur egungo gai- baliatzen da: direla urtebetetzeak,
rik garrantzitsuenak haurrentza- direla medikuaren kontsultak, opa-
ko albumetan, edota zein diren Margolis, F. (2006). Niños y riak, eta abar.Tarteka animaliak ere
korronte nagusiak. Idatzi dute- adultos en los mundos litera- sartzen ditu, eta nola ez, elementu
nen artean badira izen ezagun rios de Gabriela Keselman. fantastikoak, baina beti saiatzen da
askoak, besteak beste, Denise Imaginaria 182. mantentzen Keselmanek gurasoen
Dupont-Escarpit, Teresa Colo- eta haurren arteko tentsioa.
mer, Javier García Sobrino, Te- Imaginaria aldizkari digitala da,
resa Durán, Jose Luis Polanco … hamabostekaria, haur eta gazte Hona izenburu batzuk: El Regalo,
Ilustratzaileen testigantzak ere literaturan espezialdua eta norbe- Nadie quiere jugar conmigo, Yo pri-
ez dira falta: David Mc Kee, Mi- rak doan jaso dezakeena, helbide mero, Nadie quiere jugar conmigo,
chael Foreman, Pacovská, An- honetan: www.imaginaria.com.ar. Y ahora tráeme, Yo primero, El cum-
dré Dahan, Asun Balzola, Carme pleaños de Enzo, Papá se casó con
Solé, Elena Odriozola, Maurice Azken alean, bada, Gabriela Ke- una bruja, Mamá llega tarde.
Sendak, Arnal Ballester … Azke- selman idazlearen unibertsoaz
nik, zerrenda antologikoa dihardu eta adierazi behar dugu
eskaintzen du aldizkariak, eta oso interesgarria dela. Izan ere, Nerea Alzola eta Pello Añorga
hortxe dira azken 20 urteotan ar- Gabriela Keselman haur literatura- Mondragon Unibertsitateko
gitaratu diren album ilustratu ga- ko idazlerik arrakastatsuenetakoa Humanitate eta Hezkuntza
rrantzitsuenak. da gaur egun. Eta ez bakarrik hain- Zientzien Fakultatea

2006eko uztaila
Esan dute
“ “
En la actualidad, Los sádicos suelen behar da denbora, baina
el papel del clima ampararse en el informazioa destilatuz.
en las grandes reglamento para
hambrunas es marginal: someter al otro: “El Etxenike, Pedro Miguel.
es el hombre el que mata de reglamento es así, no te Hikhasi 108,
hambre a sus semejantes. queda más remedio que 2006ko ekainaren 1ean, 20. orr.
hacerlo, harás lo que te digo
Ramonet, Ignacio (2005). porque así lo manda la ley”
“
El ecosistema en peligro. En Varii. Nola lortu etxean
Frente a la razón del más fuerte. Cyrulnik, B. eta Morin, E. (2005). bakerik nor berak
Bartzelona: Círculo de lectores/ Diálogos sobre la naturaleza humana. bere barruan
Galaxia Gutenberg, 106 orr. Bartzelona: Paidós Ibérica, 54 orr. aurrez egin gabe gerrarik?
Nor bera bere buruarekin
adiskidetu aurretik?
“ “
Me sumo a Con la mano en el
la conclusión, corazón, debo Artze, Joxean.
en absoluto confesar que lo Lekukoak: Mendibil, Gontzal.
angelical de Kant, quien único verdaderamente Hemen 9, 2006.
decía preferir la “coexistencia importante es que la felicidad
de los estados a su reunión es la ausencia de miedo.
“
bajo una potencia superior a ¿Qué queremos
las otras”; el equilibrio que se Punset, Eduardo (2005). hacer con un
establece entre ellos “pese a El Viaje a la felicidad. Bartzelona: menor que comete
la lucha que resulta de Destino, 39. orr. hechos delictivos?
su diversidad”, a la paz ¿Sancionarlo para educarlo o
definitiva impuesta por puramente castigarlo?
“
el imperio. Lehen, informazioa
boterea zen, eta Calatayud, Emilio.
Todorov, Tzvetan (2005). informaziorik ez Cuadernos de Pedagogía 357,
Hegemonía o pluralismo, edukitzea ezagutzarik ez izatea. 2006, 51. orr.
dos modelos en Gaur egun, informazioa gehiegi
competencia. En Varii. edikitzeak dakar ezagutzarik
“
Frente a la razón del más fuerte. eza. Beraz, hor dago hezkuntza “Ez da nahikoa
Bartzelona: Círculo de sistemaren eztabaidetako bat: hizkuntza bat
lectores/Galaxia Gutenberg, 147 orr. etengabe ikasteko inbertu erabiltzea;

2006eko uztaila
mintzamenak irakasgaia ere su composición, su dibujos más o menos

izan beharko luke… Ahozko estética…, pero no. No sólo bonitos… A mi entender,
didaktikaren inguruan eginiko por eso. Me gusta tanto por texto y dibujos deben tener
ikerketek erakusten digute algo que no sé muy bien el mismo nivel de calidad,
ezinbestekoa dela ahozko cómo definir y que me hay que dar gran importancia
adierazpena irakastea, produce una extraña al diseño del espacio y
ikasleek jendaurrean hitz sensación en el estómago. la tipografía. Sólo será un
egiten ikastea.“ Si, sé que suena muy buen Álbum Ilustrado cuando
tremendo, pero esa especie todos los que participan en
Dolz, Joaquim. de vértigo es el efecto su confección estén a la
http://www.euskonews.com/0352zbk que me suele producir altura de las imágenes y del
/elkar_eu.htm, la belleza. Un paisaje, texto; es decir, para que sea
2006ko ekainaren 26an. un objeto, un momento, un objeto de gran belleza
un cuadro… esa necesidad artística, todos los que
de atraparlo, esa dificultad intervienen en el proceso de
“
“Los padres para despegarme y dejarlo objetivación tienen que
deberían estar atrás. En la última feria de trabajar como artistas, cada
estrechamente Bolonia, en la exposición cual en su cometido. Si es
implicados en el sistema dedicada a Hans Christian así, el resultado será un
educativo de sus hijos, Andersen, volvía a tener esa hermoso Álbum Ilustrado
implicados en ver qué está sensación. Delante de para todos lo públicos.”
pasando con sus hijos, trabajar una ilustración del cuento de
con ellos y pasar tiempo con La sirenita ilustrado por Solé, Carmen.
sus propios hijos. Los niños Lisbeth Zwerger, cómo no. Peonza 75-76,
tienen que compartir tiempo Me encanta su combinación 2006ko apirilean, 166-1267 orr.
con más niños. Por otro lado, de colores, sus cielos y sus
los padres llegan a casa mares; y sus noches, su luz
después de quince horas de de luna; los campos que se Xabier Muñoz Etxagibel (2006).
trabajo y no tienen tiempo para funden con el cielo;
disfrutar con sus hijos que cada sus personajes etéreos;
vez pasan más tiempo frente a su gusto exquisito en
la televisión o con videojuegos. los trajes y la decoración;
Esto sucede en América y sus estampados… tantas
nunca había pasado antes. Las cosas que para mí
televisiones hacen de niñeras. representan la belleza.”
No es que ocurra sin más, sino
que está planeado, es lo que Odriozola, Elena.
pasa en los países ricos, es el Peonza 75-76,
liberalismo.“ 2006ko apirilean, 186-187. orr.
Chomsky, Noam.
“
Noticias de Guipuzcoa, “Un album
2006ko ekainaren 21an, 12. orr. ilustrado es
un libro de
imágenes que nos cuenta
“
“Y por qué me historias. Tiene que tener un
gusta tanto Lisbeth gran nivel artístico, de lo
Zwerger? Podría contrario, no pasa de ser un
decir que por sus colores, libro para niños con unos

2006eko uztaila
Psikomotrizitatea
Xabier Muñoz Etxagibel (2006).

2006eko uztaila
SARRERA
ea eskolan
P
sikomotrizitateko zeinahi ataletan -hez- haurraren izate eta egite-eskakizunetara hobeki ego-
kuntza alorrean, bereziki- lanean dihar- kitzen gehien lagun gaitzakeen tresna.
duenarentzat, interesgune biko albistea
da “Jakingarriak” aldizkaria, gure he- Psikomotrizitatea, diziplina aplikatu den alderditik, ho-
ziketa-ingurunean oihartzun eta heda- nela laburbil ditzakegun printzipioetan oinarritua dago:
pen handikoa dena, gaurko gaiaren gaineko mono-
grafikoa eskaintzea; batetik, hezkuntza berari, eta, • Gorputza eduki psikologikoaren edukitzailetzat
hezkuntzaren subjektu den heinean, haurrari buruz- jotzea.
ko eztabaidari eman diezaiokeen bulkadagatik, eta,
bestetik, hezkuntzazko psikomotrizitatearen praktika • Mugimendua, adierazpide eta komunikabidetzat
zabaltzen laguntzearren. ez ezik, gizakia eta bere ingurunearen arteko bi-
tartekari aktibo gisa hartzea.
Era askotako zailtasun, erreserba eta zalantzak gain-
diturik, curriculumetan psikomotrizitatearen praktika • Gizakia osotasunezko izakitzat hartzea; bertan,
txertatu dute hezkuntza-gune publiko eta pribatuek eta, bere nortasunaren eraikuntza-prozesuan hainbat
jakina, abian jarri dituzte praktika horrek agintzen di- aldaerak jokatzen dute elkarrekin.
tuen berariazko areto eta baliabideak.
• Gizaki bakoitzak berariazkoa duen eboluzio-ga-
Egun, psikomotrizitatearen praktika hedatzen ari da; rapena.
eratuz eta finkatuz doa diziplina aplikatu gisa. Hasta-
penetan, berriz, bata bestearen atzetik gorpuztu dira Printzipio orokor hauen zabaltasuna edota ñabardurak
hainbat erreforma, pedagogia aktiboa eta hezkuntza- ulertzen saiatzeak agintzen du azterketa- eta ikerkun-
ren eraldatzaile gertatu direnak. Erreforma horiek, bai- tza-lan sakon eta ugari: eginkizun horretantxe dihardu-
na, haurra bere hezkuntzaren objektu gisa hartu ordez, te murgildurik hezitzaile asko eta askok.
subjektu eta aktoretzat hartu dute.
Monografiko honen helburu nagusia, beraz, debate ho-
Pixkanaka taxutu den ibilbide horrek, ordea, galdera rretara argitasun pitin bat gerturatzea da, haurraren
eta zalantza asko, ikertzeko alor ugari sortarazi ditu. Eta egintzen zentzuaz, mugimenduaren garrantziaz eta
horrek etengabe planteatzen du betiko debatea: prin- hezkuntzazko psikomotrizitate-praktikan geure burua
tzipio teorikoak eguneroko errealitatean nola egokitu egokitzeaz hainbat gogoeta teoriko eginez.
behar diren, erarik hoberenean eta, era berean, dago-
kigun hezitzaile funtzioari nola aurre egin diezaiokegun.
Juan Cruz Polentinos
Euskarri dituen oinarri teorikoetatik begiratuta, hez- Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta
kuntzazko psikomotrizitate-praktikaren analisia dugu Hezkuntza Zientzien Fakultatea

2006eko uztaila
Psikomotrizitatea
erreferentzia hist
Juan Cruz Polentinos.
Mondragon Unibertsitatea. HUHEZIko irakaslea.
Gizakiak bere existentziaren kontzientzia hartu zuenetik, gorputza esanahiz

betea egon da, dago eta egongo da. Errealitate hori alderdi askotan agertu
da kultura eta gizarte guztietan eta leku guztietan.
Gorputzaren gurtza, bere transzendentzia biologikoaz gaindi eta bere
irudikapena ia errito, zeremonia, ospakizun eta sakrifizio guztietan daude
presente, historiaurretik hasi eta gaur egunera arte.
Arlequín Udal H.E. Granada (2005).

2006eko uztaila
PSIKOMOTRIZITATEA ESKOLAN
earen
istoriko txiki bat
Asko dira gorputzari lotutako kul- koa ez den komunikazioaren ba- duen dialektika interaktiboan. Ga-
tura-adierazpenak gizarte des- lio-sistema sortuz. rapenaren faseak ezartzen dira
berdinetan: batzuek gorputza mi- haurra gorputz-atal desberdinei
niaturazko mikrokosmosa balitz Hala ere, badago tradizio dualis- garrantzia emanez doan neu-
bezala hartzen dute (gorputz-mata bat, eta hor gizabanakoa bi rrian: aho-aroa, uzki-aroa.
pak argizagien eta urtaroen erre- errealitate erabat desberdinez
ferentziekin), hinduentzat gorpu- osatuta agertzen da: soma eta Greziarrek arima eta gorputzaren
tza kosmosaren parte da, subs- psike, gorputza eta arima. Ez da dikotomia ezartzen dute, eta
tantziaren eta kodearen arteko onartzen pertsonaren batasun Mendebaldeko tradizioa hasi zu-
batasuna, alegia. kualitatiborik, errealitate global ten dualtasunean oinarritua: Gor-
bakarra balitz bezala, non aldagai putza-Arima, Soma-Psike. Plato-
Gorputzari buruzko gogoeta ho- desberdinak elkarrekin erlaziona- nen garaitik gorputzak espiritua-
riek antzinako zeremonia askoren turik dauden, elkarren mendeko- ren zerbitzura egon behar du, eta
berme eta oinarri dira kontinente tasun-dinamikan (fisiologia alda- horrek gorputzaren eta espiritua-
guztietan. Gorputza margotzea korra, gehi irudikari edo imajina- ren banaketa dakar; gorputzaren
indarra emateko edo gizontasuna rio bat, gehi gizarte-alderdia). edertasunak arimaren edertasu-
nabarmentzeko Ona herrikoek na azaltzen du.
egiten zuten bezala, edo itzala Historikoki egin den ibilbidea, psi-
gurtzea Jamanek bezala: gorpu- komotrizitatearen praktikari da- Bere aldetik, Aristotelesek dual-
tza euskarritzat daukaten adibide gokionez, ikuspegi dualistatik tasun hori gainditu nahi du esa-
askoren arteko bi baino ez dira (gorputza eta arima) pertsonaren nez arima eta gorputza zatiezinak
horiek. ikuspegi globalizatzaileraino doa. direla: arima gorputzaren forma
substantziala da.
Gorputzaren esanahi traszen- Ibilbide historiko horren une eraba-
dentearekin lotuta, gorputza afek- kigarria Freudek NIA GORPUTZ- Halaber, Ekialdeko filosofietan
tuen garraiatzaile eta transmisore NIA gisa definitu zuenekoa da. (Yoga-Zen) gorputza espirituaren
bezala hartzea dago; hemen kul- zerbitzura dago.
tura bakoitzak sortu ditu bere ko- Gorputza eduki psikikoa daukan
deak eta harremanetan hezteko edukiontzi gisa ulertzen da, ebo- Erdi Aroan gorputza desohoraga-
modua, kode propioak eta ahoz- luzioaren prozesua zehazten rritzat hartzen eta aztertzen da.

2006eko uztaila
Psikomotrizitatearen erreferentzia historiko txiki bat
San Tomasek gorputza arimaren gestio bidez sintoma batzuk mu- psikismoa haurrarengan. Mugi-
espetxetzat hartzen du. rrizteko. menduak bakarrik erakuts dezake
bizitza psikikoa eta erabat adie-
Descartesentzat gorputza arra- FREUDek eta Psikoanalisiak gor- razten edo azaltzen du hori, hitz
zoiaren tresna baino ez da. Espiri- putzaren irudiaren oinarri fisiolo- egiteko gai bihurtu arte behintzat.
tua eta arima goragoko errealitate- gikoak hizkuntza-era bat bezala Garrantzia ematen dio haurraren
ak dira, pentsamendua sortzen du- definitzen dituzte, ekintzaren (jo- mugimenduari, horrek laguntzen
tenak, eta gorputza espiritua man- lasaren) eta loaren bidez gauza- baitio garatzen, harremanak iza-
tentzeko mekanismo hutsa da. tzen direnak. ten, munduan jarduten, eta horrek
guztiorrek bere nortasuna eratzen
XVIII. mendean, medikuntza, 1907an DUPRE-k formulatzen du du. Egile honek, “haur asaldatu”
neurologia eta fisiologia garatze- lehen aldiz psikomotrizitate termi- edo nahasiari buruzko lanean er-
an, Jacob-ek zenbait interferen- noa (“motrizitatea eta adimena”) lazio garbia ezartzen du jokabide-
tzia nabarmendu zituen psikismo- eta erlazio garbia ezartzen du aren eta mugimenduaren nahas-
aren eta gorputzaren artean, mugimenduaren eta pentsamen- menduen artean. Identitatearen
batez ere nekez koka zitezkeen duaren artean. eraikuntza batasun psikobiologiko
gaixotasunetan: histerian edo gisa definitzen du, funtzio toniko-
sentimen-nahasketa psikikoetan Henri WALLONen ideia da motri- afektiboek definitzen dutelarik ho-
hipnosia erabiltzen hasi ziren su- zitatea garatu ahala eratzen dela rren izaera edo aiurria.

2006eko uztaila
Jean PIAGETentzat, ezagutzaren TISSIEk 1952an gorputz-hez-

antolaketa ekintzaren arabera erai- kuntzaren ikuspegi berria jarri Haurraren garapen
kiz joaten da; dinamika aktiboaren zuen praktikan, pentsamendua
bidez eta jokabideak errepikatuz, eta mugimendua erlazionatuz. harmoniatsuari laguntzea
haurra mundua bereganatuz eta Frantzian Gorputz Hezkuntzako
egoeretara egokituz joango da; hori Gironda-ko Liga sortu zuen.
gerora pertsona
izango da adimenaren hasiera. berdingabe gisa
1967an Madame SOUBIRANek
Juan AJURIAGERRAk pentsatzen berreziketa psikomotorraren lehen existitzeko aukera
du funtzio tonikoa dela gorputz- erakundea sortu eta ofizialdu zuen.
ekintzaren oinarria eta besteare- ematen du
kin, munduarekin erlazionatzeko LEBOUCHE, BAYER, AUCOU-
modua; hau da, espazio bat haute- TURIER eta LAPIERREk oinarri
mateko eta gorputzaren kontzien- teorikoak ipini zituzten gizaba-
tzia hartzeko bakoitzaren era bere- nakoa batasun psikosomatiko Autore horren arabera, haurraren
zia, eta horrek ematen digu mun- gisa hartzen duen ideian oinarri- garapen harmoniatsuari lagun-
duan jarduteko aukera. tutako pedagogia aplikatzeko. tzea gerora pertsona berdingabe
Bernard Acouturierrek hezkun- gisa existitzeko aukera ematea da
Frantzian 1945ean praktika psi- tzako praktika psikomotorra sortu eta, beraz, komunikatzeko, adie-
komotorrak sartu ziren haur mol- zuen, haurren garapen global eta razteko, sortzeko eta pentsatzeko
dakaitzekin. orekatuari laguntzeko era bezala. egoerarik onena eskaintzea da.

2006eko uztaila
Oihartzunak - hitz s
Mª Jose Intxausti
EHUko irakaslea. Psikomotrizista.
Jakin badakigu ipuin bat, istorio bat entzutean emozioak bizi izaten ditugula. Hitz eta berbek
mugiarazi egiten gaituzte. Eta irakurtzerakoan ere gertatzen da hori, nahiz eta prozesua
konplexuagoa izan. Badira liburu teoriko batzuk intelektuala eta emozionala nahastean sortzen
den eremu bitxi horretan barneratzen gaituztenak. Emozioaz gogoeta egitea, gizakiaren
ulerkuntza bihurria eraikitzea zeregin zaila da, ezin zaiolarik gizaki horri bere emozio -eta
erlazio- funts hori kendu.
Bernard Aucouturier-en gogoeta- garri gertatzen zaigu, psikikoaren

bidea entzutean, askotan kezka eta somatikoaren arteko elkargu-
sentitu izan dut, eta kezka hori neak bilatzen direlako.
besteengan ere islatuta ikusi izan
dut: bekozko ilunak, irribarre txi- Jaioberriaren aparatu psikikoa-
kiak, begirada-trukea, etab. Haren rentzat, gorputza da inguruneare-
hitzek gizakiaz funtsezkoa, baina kiko (fisiko nahiz afektibo-soziala-
ez sinplea, bilatzen duen ikuspegi- rekiko) truke bidea. Erregistro,
ra hurbildu gaituzte. Eta horregatik antolaketa eta metatze-funtzioak
haurtzaroa (gizaki horren historia- ditu. Sentibera da eta giza uni-
ren hasiera) ikusteko era bat pro- bertsoaren askotariko dimentsio-
posatu digu, berritasunez betea ak antzematen ditu, eta erlazio-
eta oso erakargarria. Bere ahale- natu egiten ditu bateratze-zen-
gina kontzeptu berriak, azalpen tzuarekin. Bateratze-zentzuak,
berriak sortzera bideratu da. Az- barneratzeak, jarraitutasunak
ken liburuak1 hori dena biltzen du, aparatu psikikoa indartzen dute,
eta ongi etorri izan bedi. Lehenen- eta horrela, irekita eta trukean,
go zatitik, oinarri teorikotik alegia, sendotuz joaten da aparatu hori.
hau nabarmenduko nuke: subjek- Bizipen psikikoek sustrai toniko-
tuaren kontzeptua, bere dimentsio afektiboak dituzte, baina aldi be-
existentziala eta bere dinamika. rean bizipen toniko-afektiboek
eragin-trukea dute aparatu psiki-
Kurarrewe. Txile (2005). Globaltasunari interakzio edo koarekin, hots, ez dago kausa-on-
eragin-truketik ekiten zaio. Uler- dorio erlaziorik, eragin-truke edo
(1) Aucouturier, B. (2004). Fantasmas de acción y la práctica psicomotriz. Bartzelona: Graó.

2006eko uztaila
z sustraituak
interakzioa baizik. Autoreak dioen zi…), eta bateraezina oso ezagun

bezala, “gizakiaren lehenengo bihurtzen zaigu (barruan/kanpo-
jarduera psikikoak erlazioan da- an…). Gure nahi edo desiraren oi-
goen gorputzean ditu sustraiak” narrian aurkakoa eta bateraezina Harrigarria gertatzen da
(2004, 53). daude, hots, lortzea ezinezkoa
den zerbait, baina etengabe bila jaioberriak bizipen
Batasun konplexu honek badu gabiltzana. Hala ere, bada sufri-
gainera dimentsio bat, beti erraz mendu maila handi bat patologia sakonak izatea,
ezagutzen ez dena. Harrigarria sortzen duena. Horretatik hurbil
gertatzen da jaioberriak bizipen gaude, denok partekatzen baitu- edo nolabaiteko
sakonak izatea, edo nolabaiteko gu sufrimenduan ezarritako bila-
pisu existentziala dutenak; hots: keta hori, eta horregatik, hori
pisu existentziala
“Nik suntsituko zaitut, galdu gabe, ulertzeko lan egiteak ere geure
dutenak
eta beraz berriz eraiki zaitzaket errealitatera hurbiltzen gaitu. Bai-
eta neure burua eraiki” (2004, 63). na patologiaren sufrimenduak
Edo bestela esanda, “Ni neu naiz gainezka egiten dio subjektuari
zure barruan” eta hori da “zu gabe eta alde horretatik “mundu arro-
neu izatera iristeko” baldintza tzetan” dagoela ikusten dugu.
(2004, 124). Eragozpenik gabe
onartzen da haurrak barre egitea, Subjektuaz eta bere dinamikaz ezta bere afektuen kontrolatzaile
negar egitea, haserretzea, beldur hitz egiten du, ez haurtzaroan ba- dena ere, baizik eta afektu horiei
izatea… baina “larria” sentitzea, karrik, baita bizitzan zehar ere. eta horien energiari atxikitako
heriotza, larrugabetzea bezalako Parekatu egiten gaitu, eta pare- subjektua, baina baita horien di-
hitzekin lotutako larria sentitzea… katze horretan biok dauzkagu namika konplexuari ere. Ez dago
mundu inkontzientearen eta mun- dilemaren konponketarik, baizik
Harrigarria da haur-sufrimendua du sinbolikoaren elementuak. eta dilema konponezina dela
eta horren adierazpena ere. Bai- Batzuetan ez dugu atsegin gure ulertzen sakontzea baizik. Ez du-
na sufrimendua ez da patologia- identitatearen sustraiak harre- gu haurtzaroari buruzko ikuspe-
ren sinonimo, edo hobeto esan- man goiztiarrenean sartuta dau- gia bakarrik aldatzen, baita hel-
da, ez beti behintzat. Gure bizi- dela ikustea. duaz daukaguna ere. Aucouturie-
tzan hasiera-hasieratik dagoen rrek dioenez, “Norberaren erre-
kontrasteen dinamikak sufrimen- Bilakaera edo eboluzioa ez du presentazioa eta identitatea batu
dua eragiten du. Hasieratik eza- ezabatzeak edo menderatzeak egiten dira. Izan ere, identitatea
gutzen dugu aurkakoen dilema edo gainditzeak markatzen. Ez du lortzeak esan nahi du 'nork bera'
(hurbil/urrun, suntsitu/iraunara- bilatzen subjektu “kontrolatua”, izaten jarraitzea bilakaeraren

2006eko uztaila
Oihartzunak - hitz sustraituak
zailtasunen aurrean, eta espe- praktika psikomotorra (PPA), tal-

rientzia-aniztasunaren aurrean deko laguntza psikomotorra eta Izaskun eta Ander Arrieta (2005).
eraldatzea, nor bera izateak sor- banako laguntza psikomotorra.
tzen duen atseginaren jarraituta-
suna galdu gabe” (2004, 127). Bigarren zati honen egiturak ba-
du itxuraz jarraitutasuna, baina
“Mundua begietsi, ez eraldatu”. baita ere nabarmendu nahi du, ja-
Jarrera posible bat da hori. Era- rraitutasun horren barruan, argi
kargarria da pentsatzen, haus- eta garbi bereizi behar dugula es-
nartzen, aztertzen dugunean ku-hartzeetako bakoitza prikomo-
gauzatzen dugun itxurazko men- trizistari, konpromisoei, baldintzei
deratze-ekintza. Egitaterik sinple- eta abarri buruz. Horregatik, oso
enetik errealitaterik konplexuene- garrantzitsua da zer-nolako lane-
ra, eragiketa mental amaigabeak tan gabiltzan zehaztea.
egin ditzakegu, itxuraz subjektu
ahaltsu bihurtzen gaituztenak: Hezkuntzako Praktika Psikomoto-
nola hobetu hau, nola zuzendu rrean ongi ezarrita geratzen dira
hori, etab. Baina gauza bat da materialari eta saioaren antolae-
esatea eta bestea egitea. Horre- rari buruzko alderdiak. Hala ere,
gatik du hain balio handia liburu ñabardurak egiten dira horietaz,
honen bigarren zatiak. Bernard taldeko nahiz banako laguntzan. eta irteera-errituez gain. Gero iku-
Aucouturierri ez zaio ahaztu prak- siko dugu ezarpen progresiboan
tikoa eta horren antolaketa ere jo- Bigarren zati honen hasieran argi aldaketak sartuz doazela, txikienei
rratzea, eta gainera idatziz jartze- eta garbi ezarrita daude espazio- dagokienean batez ere.
ko ahalegina egin du. antolaketaren bi lekuak, eta den-
bora-antolaketari dagozkion hu- Adierazkortasun motorraren fa-
Berrogei urteren ondoren, Aucou- rrenez hurrengo faseen egitura, hi- seak alde batetik egoera desber-
turierrek bere esperientzia eskai- ru denborarekin (adierazkortasun dinen katalogo zehaztua aurkez-
ni digu. Hiru sail handitan aurkez- motorra, “historia”, adierazkorta- ten digu, eta bestetik jolas-beha-
tu du: hezkuntza eta prebentzioko sun plastiko eta grafikoa), sarrera- keta errealen bilduma, non na-
barmen geratzen baita obraren
ezaguera praktikoa. Alde horreta-
tik ere, adierazkortasun plastiko
eta grafikoaren faseak gai des-
berdinez egindako produkzioen
bilakaeraren aztarna-kopuru han-
dia ematen digu.
Taldeari kontaturiko “historia”, se-

gurtatze-prozesua da hizkuntza-
ren bidez. Hala ere, horixe azpi-
marratu nahi dut.
Hezkuntzako nahiz prebentzioko

praktika psikomotorrean, taldeko
nahiz banako laguntzan, fase ho-
ni honela deitzen zaio: segurtatze
sakona hizkuntzaren bidez (2004,
186, 225, 261) ). Banako lagun-
Axular ikastola. Donostia (2006). tzari dagokionez, testu hau azpi-
marratuko nuke: “Psikomotrizis-

2006eko uztaila
tak karga toniko-emozional han-

dia jarri behar du bere hitzetan,
haurraren iragan mingarriari bu-
ruz duen zentzua nabarmen gera
dadin” (2004, 264).
Haurrekin hitz egitea, familiekin

hitz egitea, lagunekin hitz egitea,
beste profesional batzuekin hitz
egitea, gutaz edota gugandik hitz
egitea. Egoera bakoitzean hitzak
bilatzen ditugu, baina, oso beste- Axular ikastola. Donostia (2006).
lako gauza, hitz horiek aurkitzea
da. Hitzak egon daitezke “sustrai-
tuta” (2004, 257) eta “benetako
hizkuntza, imajinario edo irudika- egituratzen duten hitzak (2004, Laguntzako hizkuntza honek
riz eta emozioz betea” eratu 230), idazpuru iradokitzailek dira. hitz sustraituak bilatzen ditu, eta
(2004, 230), “horretaz guztiaz Baina inoiz ez dugu intelektuali- pertsona -haur nahiz heldu- be-
emozioz eta benetakotasunez hitz zatzea aipatu: “Beste pertsona bat re historia afektiboarekin, gu-
egiteko aukera” ematen digutela- ulertzea ez da aztergai intelek- gan, gure gorputzean erregis-
rik (2004, 212). tualtzat hartzea, 'jakintzaren bi- traturiko erlazio-historiarekin lo-
dez' bere gain nagusitasun-agin- tuta dagoenean ager tzen da.
Hau da, hizkuntzak segurtatze sa- tea erabil dezakegularik, baizik eta Segurtatze sakona hizkuntza-
kona eskain diezaguke. Elkarreki- lekukotasun emozionalaren esa- ren bidez ahalbidetzen duena
ko konpromisoa: zintzo hitz egitea nahia atzemateko ahalegina da, gorputzaren bidezko segurtatze
(2004, 215), edota bermatzen eta batez ere” (2004, 212). sakona da.

2006eko uztaila
Psikomotrizitatean, l
bertikaltasunaren ko
Elena Herran Izagirre
EHUko irakaslea.
“Gauzen ardatz egonkorra den aldetik, baliteke bertikaltasuna kontzeptuaren nozioa

erabat lotua egotea gizakiak, kosta ahala kosta, zutunik bizi duen hastapeneko
etaparekin. Bere oreka subjektiboa -haurrak gauzetan eragiten duen egintzaren
azken eta ezinbesteko baldintza izanik-, umearen gorpuzkera eta objektuen
pertzepzioa arautzen duen egitura ortostatikoan integratzen da, nolanahi ere.”
(Wallon, 1984a, 154 orr.).
Psikomotrizitatea daketak eta mugimendu handiak grabitate-zentroaren atzetik doa,

bizitzako hirugarren egiteko; mugimendu txiki, zehatz ardatza bertikal (ez aurreraturik)
urtean edota kontrolatuak, berriz, nolabai- mantentzen ikasi aurretik; nahita
teko egongaiztasunez egingo dira: gelditzen ikasi aurretik, era berean,
Adin honek bere-berea duen jar- horrek, beraz, exekuzioaren errit- zernahiren aurka topo egin eta
dueran -zentzumen-eragilean- moa moteltzea edo bertikaltasuna haurra gelditzen da: koltxoneta, ku-
aurrerapausoak egitea dela -eta, apaltzea aginduko luke. Saioa has- bo bat, horma bera... Orduan lurre-
biziki irakasgarria gertatzen da tean, eta, dorreak bultzatu edo ko- ra jausi baina berehala jaikiko da,
hezkuntza-psikomotrizitatea. Ze- rrikaren bat egin ostean, umea be- gehienetan, beste norabide batean
hazkiago esateko, jarduera hori berez lurrera jaisten da, eta etzanik korrika hasteko. Oraingoz, behin-
re forma anitzetan zabaltzen da, edo eserita dihardu jolasean, edo tzat, erorikoa jokatzea zerbait
eta, praktikan, hauek guztiak la- lau hankatan jarriko da, batetik bes- koiunturala da lasterketa, bultzada
gungarri egokitzen dira gizakiaren tera joateko. Kuboz osaturiko do- eta antzeko jardueretan.
zutikotasuna lortu eta kontrolatze- rrea bultzatzean oso litekeena da
an. Ikusten dugunez, jarrera hori umea bera ere jostailuarekin bate- Aurki beste jarduera bat, eboluzio-
funtzionalki eraginkorra da lekual- ra erortzea. Korrika egiten duenean natuagoa, agertuko da: jarduera

2006eko uztaila
n, lehen haurtzaroko
kontrolaz
aurre-sinbolikoa. Honakoa hasta- egintza-mailara -maila sinbolikora- ko “lurralde zentzumen-eragile” gi-

penean umeak egintzaren elkarre- iritsi ahal izan arte. Umearen jarre- sa balio du: behealdeko prismen
kikotasuna egiaztatzen dituen jola- ra ugariak edukiaren arabera alda- gainetara eskalatzen du goialde-
sek osatzen dute: igo/jaitsi, ireki/- tzen dira: zutik, belauniko, eserita, koetara iristeko, eta, hortik, nahita
itxi, korritu/gelditu, sartu/atera, kukubilko, etzanik egon daiteke edo bere buruaren kargak eraginik,
etab. Horiek, ondoren, alternan- eta, era berean, aukera horiek kon- oreka galdu, oker zanpatu edo an-
tziazko jolas bihurtuko dira (Wa- binatu ditzake. tzeko kausengatik, erori egingo da
llon, 1981): egintzan agente eta eta berriro ekingo dio ariketari. Jo-
paziente rolak dira alternatzen di- Kuboz osaturiko erdialdeko dorre- era natural hori luzarazi egin daite-
renak. Egintza eta efektuaren arte- ak, eraitsitakoan, arakatu beharre- ke, prismak elkar gainka metatuz,
ko lotura, era horretan, beste mai-
la batera igaroko da: lehendabizi-
koan, egintzak eta beren efektuak
lotzen dira; hurrengoan, elkarren
kontrakoak diren egintzak bata
bestearen segidan egitea; azkene-
an, egintza edo efektuaren prota-
gonista izatea, segun-eta zein rol
aukeratu duen, hots, egintzan
txandaka eragile eta txandaka ja-
saile izatea. Horrek esan nahi du
umea bere jardueran hurrengo
mailara berehala iritsiko dela: jar-
duera sinbolikora, alegia. Ataza
burubiko hauek taldean funtsezko-
ak izango dira aldi batez, eta, ka-
suren batean, geroratu, luzatu edo
berreskuratu egingo ditu umeak; Arlequín Udal H.E. Granada (2005).
eskuarki, finkatu eta hurrengo

2006eko uztaila
Psikomotrizitatean, lehen haurtzaroko bertikaltasunaren kontrolaz
umeak minik har ez dezan. Jalgi- pea bilatzen dute edo, bestela, be-
Iñigo Galdos (2005). pen-postura horizontal etzana izan rehala “ohetxoa” berbalizatzen
daiteke; egintza, nahita eginiko le- dute, premia gorriko eskakizun gi-
rratze edo biraketa edo, areago, sa, eta hor eginiko atsedenaldiak
prikomotrizistak prismaren transla- aurrez eginiko jauziaren arabera-
zioa edo biraketa (horizontal zein koa dirudi. Jarduera hau biziki era-
bertikala) egin dezake; erdi-berti- kargarria da: jauzkariak eta ez-
kal, eserita; egintza, lerratzea; bai- jauzkarien artean “ohe paralelo”
ta bertikala ere, egintza urrats bat edo “ohe biribilak” era daitezke,
ematea edo bultzada hartzea. Bes- gehien-gehienetan jolas sinboliko
te plegu bat “itsasontzia” da: gai- batek aukera ugaririk eskainiko ez
nean ezarriko den koltxonetaren duen arren; aitzitik, jarduera hori
azalera osoa eusteko behar be- jolas paralelo hutsa izango da,
zainbeste prisma bertikal kokatuko edo, areago, rolak zehaztasun
dira, elkarren ondoan; umea ber- handi edo txikiago batez betetzeko
tan dela, osotasuna atzera eta au- moduko lagungarriak (baina, aldi
rrera, ezker-eskuinera kulunkatuko berean, interesa erakar dezakeen
da. Alborako indarrak, taldeko osa- beste zeinahi motibok desbidera
kideen pisuarekin laguntzaz, pris- ditzakeenak). Geroxeago “etxe-
mak desorekatzen baditu, oreka- txoa” eskatzea dator: dagoeneko
ezinak eta erorikoak gertatuko dira atseden hartzeko ohetxoaren aza-
baina, eskuarki, eserleku dauka- lera ez da aski, horrek bere ba-
umeak bertatik gora eta behera se- ten koltxoneta horrek berak motel- rruan zer edo zer “eduki” dezakeen
gi dezan. Koltxonetak ere hurrera duko du talka. zerbaiten premia dago, besteak
daitezke baina, haurrak adinean beste, barrualdea eta kanpoaldea
aurrera egin ahala, ariketa gaindi- Erorikoa bertikalki eta aktiboki jo- bereizi ahal izateko. Orain, gaine-
tzeko erronka -gainean etzanez, katzea izango da prozesuko beste ra, horren barruan garatzen den
mendean hartu beharreko azalera- une bat. Gelako jauzi-aparatuan jarduerak ere maila sinbolikoa du,
bihurtzen denez, hobe izaten da eskailera-maila arrunta baino al- bertan rol, funtzio, fikziozko zere-
desoreka-proposamen antolatua- tuera handiagoak jauzten hasten gin edo, areago, pertsonaiak ere
goak ezartzea. direnean -heteronomikoki, hasta- banatzen direlarik. Ez da txiripa be-
penean-, atseden hartzeko ater- rehala “otsoa”, kanpo-harrapatzai-
Honelako proposamen bat -era-
kargarria, gainera- “erortzeko ma-
kina” horiena da. Gisa honetako Xabier Muñoz Etxagibel (2006).
kubo-eraikuntzak aski egonkorrak
dira, eta bertatik igo daiteke umea
gailurreraino, hortik behera hain-
bat jaitsiera estilotan saiatzeko. Bi-
gunak dira gai guztiak: sarrerakoa,
plataforma bera eta lur-hartzeko
euskarria.
Hona oinarrizko plegu bat: prismak

lerro-lerro jarrita, beren gainetik
ibili edo korrika egitea. Plegu ebo-
luzionatuago batean, prismak el-
karren gainean horizontalki pila-
tzen dira, eskailera modukoa osa-
tuz; muturrean koltxoneta ipiniko
da, goieneko prismatik erortzean

2006eko uztaila
lea agertzea; ez eta hori guk joka- osotasuna egiteko ariketa aldia
tzea, noski. edo, bestela adierazteko, bi urteko
adineko azken hiruhilekoan eta hi-
Adin honetako jarduera psikomo- ru urtekoaren lehenean bat egiten Adin honetako
tore behinena, dudarik gabe, jau- duten ariketa indibidualen metake-
zia da: umeak, ahal duen gelako ta. Jauziaren “une gozo” honetatik jarduera psikomotore
toki guzietan eta era denetan ari- aurrera, espazio zentzumen-eragi-
behinena, dudarik
tuko da jauzika. Pixkanaka eta sis- lea pixkanaka bertan behera uzten
tematikoki altuerara igotzen eta da, saioan zehar. Ebentualtasun gabe, jauzia da:
goialde denetara iristen saiatzen hori atzean datozenek baliatzen
dira eta, bietako bat: edo goialde- dute beren ikasketa finkatzeko, umeak, ahal duen
ak utzi eta bertatik jaisten dira edo, laugarren urteko mugaren biran
gelako toki guzietan
bat-batean koltxonetetara (horre- behin betirako hustu arte. Badirudi
tarako antolatuak daudelako) salto jauzi egiten ikasi dutela eta, inte- eta era denetan
eginez dihardute, gelako dispositi- res-gune berriak idorotzen ari dira.
bo zentzumen-eragilea, hain zu- Hala da bizi legea. arituko da jauzika
zen, jarduera horretarako berariaz
diseinatua dago: horma-barrak,
egitura metalikoak eta oholtzak, Henri Wallon,
altxaturiko plataforma bihurtzen di- psikomotrizitatea
ra, eskailerez, arrapalaz eta hor- eta jauzia
ma-barrez hornituak, sarbide gisa. konplexuen izan daitezkeen fun-
Era horretan, egin beharreko ibilbi- Autore honen iritziz, giza psiko- tzioen arteko konexioak ezartzea
deak era askotakoak eta joan-eto- genesia organismoaren gorabe- da.
rrikoak izango dira; inplikaturiko herekin eta honek dituen erreak-
jarduera zentzumen-eragileak, be- zioen motiboak jasotzen dituen Ildo beretik, autoreak dioenez, psi-
rriz, era askotakoak eta bertikalta- ingurunearen gorabeherekin lo- kogenesia etengabea izatea bi
sun-maila desberdinekoak. Iragai- tua dagoenez (Wallon, 1980), ho- arrazoik esplikatzen dute: nerbio-
te ohikoenek sakontasunarekin rrek psikomotrizitatearen bi di- konexioen antolaera teilakatua eta
aurrez aurre topatzearekin eta pla- mentsioak zehazteko bidea egun gertatzen diren giza zein na-
taformaren altueran zutitzea lor- emango digu: ebolutiboa, haur- tura-inguruneekiko harreman-mo-
tzearekin dute lotura. tzaroa eta bigarrenaren objektu, tak; horren guztiaren ondorioa, gi-
esku-hartzaile edo didaktikoa za nortasunaren estadioak dira:
Estreinako saiakeretan ikusten de- (psikomotrizista garen aldetik, inpultsibitatearena, emozionala,
nez, sakontasunaren pertzepzioak alor profesionalean honekin hartu zentzumen-eragilea, personalis-
ume asko geldiarazi egiten ditu: dugu konpromisoa. Heldutasu- moarena, eskola-adina, puberta-
haurra, horretarainokoan, bertatik nak, funtzionatzeko jarrera orga- roa eta nerabezaroa eta, azkene-
jaitsi eta tarte luze batean ez da os- nikoak, funtzio bakoitzari dagoz- an, helduaroa. Subjektuaren gaita-
tera animatuko antzeko saiakerarik kion zirkuituak bata bestearen sunaren arabera, estadioak gerta-
egiten. Halaz ere, bada altuera atzetik ixten doazela esan nahi tzen direneko testuinguruaren go-
mendean hartzeko, grabitateari du. Bete beharreko baldintza ho- rabehera fisiko eta gizakiarenen
erronka egiteko, jauzia kontrola- rren atzetik hasi berri den funtzio arabera eta zertzelada horiekin er-
tzeko gogoari uko egiten ez dionik: horretan aritzea, jardutea, dator. lazioan aritzeko gaitasunaren ara-
horixe izango da joera adierazten Psikogenesia automatikoa ez den bera aldatzen dira bata bestearen
aitzindaria. heinean, hastapeneko dibertsifi- ondotik datozen bilakaera-estadio
kazioak eta indeterminazioak horiek (Wallon, 1980). Behapena
Horrela bada, plataformatik sako- gizakiaren nagusigoa dakarte eta egitean, umearen ahalmena ezin
nera-jauzi egitea berebiziko jar- ikasketa-periodo luzeetarako aztertuzkoa gertatzen zitzaigun
duera bihurtu da, haurraren hiru- atea izango dira: horien poten- arren, jauzi-saiakera bakoitzaren
garren urtean. Hauxe du taldeak tzialtasuna birtualtasun desber- inguruko gorabeheren berri eman
sakoneradun jauzi bertikalaren dinak idorotzea eta une horretan genezakeen. Giza gorabeherak

2006eko uztaila
elkar genitzakeen, eta psikomori- egitea, alegia. Horrek, espeziearen gauzen arteko grabitate-erlazioei
zistarekin edo honen lankideekin berariazko jarrera bertikalarekin dagokienean, batik bat.
izaniko harreman-egintzari dagoz- eta honakoa kontrolatzearekin
kionak, irizpide jakin batean gara- eta menderatzearekin du lotura Estreinako ukipena batez ere afek-
tutakoak, alegia; baita fisikoak zuzena (Wallon, 1980). Beste al- tiboa den neurrian, ordea, gauzak
ere, jauzi-egintza osoa burutzeari detik, funtzio, egintza edota hauen beren indibidualtasunaren erresis-
buruzkoak, bertan, egintzari eta egintza-maila guztiak ikasteko ba- tentzia ezartzen hastean, umeak
efektuari eginiko ekarpen wallon- liatuko den ariketaren oinarria erre- segituko du bere buruaren jardue-
darra asimilatutakoan, jauziaren akzio zirkularra izango da. Gauze- raz daukan sentimendua transferi-
hiru fase edo une behinen bereiz- kiko ukipenetik, larruazalean eta tzen eta pertsona gisa tratatzen.
ten ditugularik: baldintzak sortzea, junturetan sortzen diren sentsazio Desberdintasunez banaturik ikus-
nolabaiteko altuerara igota, bereiz- denetan ezinbesteko eragilea da ten duen indarra aplikatzen die, ho-
te-egintza burutzea eta horren mugimendua (Wallon, 1985). Mu- rren efektuez egiten duen irudi
efektua bizitzea. gimendu-miaketek azalerako subjektiboaren arabera. Ukipe-
ezaugarriez informazioa ematen nak, bere ikuspegitik, balio absolu-
Ekarpen psikogenetiko wallonda- dute: forma, zabalera, erliebea, tua du, espazioan umea isolatu
rrera itzulita, lehen haurtzaroaren erresistentzia eta pisua, alegia. egiten du. Umeak ez daki ukipena
amaieran -espeziearen prototipoa- Datu horiek ikusmenak ezin eman lotzen espazio-norabideekin eta
ren adinean (Wallon, 1985)- esta- ditzake. Hainbat zehaztugabeta- norabide horiei agian legozkiekeen
dio zentzumen-eragilrean bera- sun umearen unibertsoan igerian indar-lerroekin. (Wallon, 1985).
riazko jarduera zentzumen-eragi- agertuko dira, hark bere ahalmen Jauzi autonomorako progresioan
lea sortu dela ikusiko dugu: jauzi eragilea garatzen duen bitartean, ia dena esplikatuko luke: autono-
Kurarrewe. Txile (2005).

2006eko uztaila
Axular Ikastola. Donostia (2006).
miaz jauzi egitea lortu ondoren, jar- naren emaitza da (Wallon, 1985). tuen efektuak osterako mugimen-
duera behin betikoz uzten duten Mugimenduaren kitzikapenak duak sorrarazten dituen mugimen-
ume zenbaitetan atzematen diren ere laketaren eta ferekarenaren durik (egoera eta pertzepzioaren ar-
hasiera-hasierako saiakera auto- eragin berberak izan ditzake. Dina- teko komunztadura gauzatu arte).
nomoak egin ostean, jauzi egitea mika emozionalak (Wallon, 1985),
eta laguntzari gabe jauzi egitearen berriz, jauzian hauteman daiteke- Pertzepzioa, izan, jarduera eta
arteko nahasketa esplikatuko luke. en jokamoldearen parte handi bati sentsazioa da, aldi berean; egoki-
ematen dio erantzuna. Laket eta pena da, funtsean (Wallon,
Beste aldetik eta hein batean, be- alaitasunik baldin bada, jarduerak 1984a). Bizitza mentala den eraikin
deren, oreka berriro eskuratzeko erraz eta egokiro segitzen du au- hori, bere maila guztietan, gure jar-
aukeraketa ere esplikatuko du: rrera; sufrimendurik izatekotan, jarduera objektuari egokitzeari esker
ume batzuek gizakiaren ukipena- duera eten egin, gradua edo pos- altxatzen da eta jarduera horren
ren premia nozituko dute eta bes- tura biziki moteldu edo, areago, gaineko pertzepzioaren eraginak
te batzuek, berriz, euskarria uki- behin-behingoz edo betirako uzten dira egokipen hori zuzentzen dute-
tzea nahiago izango dutenez, ho- da. Bi mutur horien artean daude nak. Jarduera zentzumen-eragilea,
rrixe helduko diote jauzia segurta- gainerako emozioak: sumindura, mugimendu eta sentsibilitatez gai-
tzeko, altuera edo arriskuaren per- angustia, beldurra eta prestantzia nera, kanpo-munduaren baitara
tzepzioa urrituz. Beste ikuspegi ba- (Wallon, 1985). Horietan, azken eraginiko egintza izateaz gainera,
tetik, psikomotrizista “zuhurtziazko erabakia izan daiteke berezko au- bata bestearen kontra doazen bai-
distantzia” batera edukitzeko be- tomatismoa -erasoa, hipertentsioa na elkarren osagarri diren bi nora-
harra ere esplikatuko luke”: horre- edo bat-bateko ihesa-, emozioa bidetan gorpuzten da: automatis-
la larrialdirik gertatzekotan, lagun- bera -gorespen dramatikoko joka- moa eta, egoera berrien aurrean,
tzaile horren bila jo ahal izango lu- erak, anestesia moral edo psikikoa jokabide egokiak asmatzea (Wa-
ke. Kontaktu psikikoaren antzeko edo emoziozko iktusa, postura- llon, 1985).
zerbait litzateke, umeak bere burua funtzioen desdoitze eta guzti-, edo
seguru hautematen duen balizko jarrera denetan mesedegarriena, Automatismo bat eskuratzea, go-
distantzia baten agerpenaren an- pertzepzio-jarrera, alegia. rabeheretara egokitzeko moduko
tzeko zerbait. Izatez, segurtasun egintza-sorta malgu bat eskura-
afektibo horren aurretikoa segurta- Erreakzio zirkularra (Baldwin, tzea da; horrek aginduko du lehe-
sun eta oreka fisikoa lirateke. 1984a) sentsibilitateak eta mugi- nagotik zeuden mugimendu-sorta
menduak bat egitearen erantzuna batzuk suntsitzea, azken buruan,
Muskulu eta juntura-aparatuen daukan mekanismoa da: izan ere, gauzatzen ari den egintzak agin-
sentsazioak suspergarri modukoa ez dago sentsaziorik mugimendu tzen dituen konbinazioak bakar-
dira eta alaitasunarekin nahasten egokiak sorrarazten ez dituenik bakarrik baliatzeko (Wallon, 1985).
dira. Alaitasuna, izan ere, oreka (sentsazioa bera harik eta berariaz- Jauzia, adiera horretan, boronda-
doiaren ondorio eta tonua eta mu- koago bihurtzeko) eta, hein berean, tezko bereizketa bertikalaren auto-
gimenduaren arteko elkarreragi- ez dago sentsibilitatean eragiten di- matismoa da; mugimendu horrek

2006eko uztaila
Tonua, bere aldetik, bera erregu-

Ruth Laguna Arizmendi (2004). latzen duten zentroen oreka dina-
mikoaren arabera eta mugimendu
eta egintzaren premien arabera di-
bertsifikatzen da, hots, mugimen-
du guzti-guztiak egiteko euste-
puntua aldi berean edo aldizka ber-
matzen du. Gorputzaren orekare-
kin batera, bere atal guztietan eta-
paz etapa aurrerako progresioz
doa jarrera egokia agertuz, ozto-
poen aurreko erresistentzia dosifi-
katuz eta une egokian eta behar
den unean jauzia egiteko bulkada
prestatzen du baina, horiez gaine-
ra, mugimendutik beretik bereizi
eta zehatz, egonkor, malgu, indar-
tsu eta dibertsoago bihurtu da: mu-
gimenduz bestelako jarrera, batez
ere aktibo den era askotako (haus-
narketa, behapen eta antzekoak)
gelditasuna du bereizgarria (Wa-
llon, 1985).
Jarrerak keinua sortarazi eta

mantentzen du eta keinutik har-
tzen du bere forma. Jarrera da po-
tentzian gorpuzteko egintza eta,
hein horretan, kontzientzia, asmo
edo zalantzaren aitzindari da, ho-
rrekin batera gerta daitezkeen
muskulu-tentsio, -lasaitze eta -al-
ternatiba guztiekin (Wallon, 1980).
Horregatik izan daiteke gainerako-
entzat eta norberarentzat oharta-
razpena, uneko egoerarekin iden-
tifikatzeko, horren adiera hobeto
atzeman eta, subsidiarioki, bere
gorputz osoa hartzen duenez, kon- aldakorra eta espazioan barre- presentzia gainerakoengan sortu-
pentsaziozko jarrera-segida luzea nako translazio-mugimenduak riko isla mimetismoz atzemateko
-jarrera sinergikoak, partzialak eta erregistratzen ditu (Wallon, bitartekoa. Jarrerak hamaika era-
jeneralizatuak-- ez ezik, zoruarekin 1985), hau da, grabitatearekin lo- takoak izan daitezke: behapenez-
kontaktatzean, oreka ostera bila- turiko estimulazioak eta horren koak, hausnarketazkoak, emo-
tzea bideratu edo erraztuko duten ondoriozko kitzikapenak, hala no- ziozkoak, etab. eta denak gerta-
mugimendu sorta ere ekarriko du la indar zentrifugoa edo bertigoa. tzen zaizkigu interesgarriak, egu-
(Wallon, 1985). Oreka-funtzioen garapena, gai- neroko bizitzako elementuak dire-
nera, gizaki batetik bestera alde lako eta kontzientzia kolektiboaren
Orekaren aparatu funtzionalak, handienak agertzen dituenetako egoera berberarekin lotzen gaituz-
kanal erdizirkular eta labirintoan bat da. Grabitate zentroa giza in- telako, multzo osoan komunitate-
abiagune hartutako sentsibilitate- gurunetik asimilatzen da (Wallon, lokarriak eta elkarrekiko harrema-
ari esker, gorputzaren orientazio 1979). nak ezarriz. “Espazioan eginiko

2006eko uztaila
mugimenduak ez bezala, jarrera zitzen dituen beste kolpe batzuek - laguntza aukeratzea”, “zerbaiten
gorputzaren edo fisonomiaren indar bereko edo dezente handia- gainera igotzeko aukeratzea”, “be-
osotasuna da eta emozioa adie- gokoak badira ere- ez dute ondo- reizketa bertikala nahita egiteko
razpen bihurtu du, berez gizartea- rioztatzen era guztietako jarduera aukeratzea” eta “bereizketa berti-
ri dagokiona alderdi organikoan motore eta mentalen erabateko kala nahita egitearen eragina”.
txertatuz” (Wallon, 1980, 109 orr.). desagerpena. Ohiko gutxiagota-
sun sentimendu soilari, fobiak Beste aldetik, ordea, laginketa-
Gelan ikusgarria da hau guztia. agerpen dituen angustia-egoera aukera egitean jazoera hautatu
Jauziak, norberak bertigoarekin sorra lotzen zaio. Jarduerako ob- genuen, hau da, jazotzen ziren
duen harreman ezin pertsonala- jektuei egokitzeko ezintasun ze- eta halakotzat erregistra zitezke-
goa eta espezie osoari dagokion hatz, erregular eta jarraitua erans- en jauzi osoak; buruturiko jauzi
automatismo natural honen ikasten zaio egiazko gutxiagotasunari, edo jokabide-unitateak: hortaz,
keta-prozesuan izan duen norta- eta ahaleginetan presente dauden “amaieraraino iritsi ez ziren saia-
sunezko eboluzioa agerian uzten akats eta hutsune gisa identifika- kerak” ez ziren jaso jauzitzat az-
ditu. Horrela bada, printzipioz, oso- tzen da, bere plegu denetan: era- ken erregistroan. Oso-oso infor-
tasuna zaintzea bideratuko lukee- gilean, sentsorialean eta mentale- mazio polita zen hura, alboan
na baino arrisku larriagoak hartze- an” (Wallon, 1979, 182 orr.). inondik ere ez uzteko modukoa.
ko joera duten umeak ikusten ditu- Bideoak hustean jauzi-hasiera
gun bitartean, beste batzuengan Jauzi egitea erabateko bereizketa- guztiak kontabilizatu ziren, hots,
zorutik oina altxatzeak edo eskai- ri aurre egitea da, lurrean nahita ikerlan osoaren %11,8 horrelako
lera-maila bat baino altuago ipin- orekatzen gaituzten euste-puntuak saiakerak izan ziren (3.800etik
tzeko posibilitate hutsak, helduen galtzea da; ziurgabetasunaren au- 448, alegia). Intzidentzia ez ezik,
laguntzarekin ere ezin gainditu eta rrean, behar bezalako sinergia eta gertatzen zen epea ere interes-
ezin jasanezko gertatzen den de- jarrerak baliatuz, bertikaltasuna garria zen, gerora, jauzi-jokabi-
soreka sorrarazten du. kontrolatzea da. Gizakiaren jar- dea aztertzean, kontuan har ze-
duera zentzumen-eragileen heldu- din. Eta, frogatu zenez, ikasketa-
Oreka da gizakiaren gainerako jar- tasunaren adierazle da; eta, esku- prozesu ororen funtsezko bi aldi-
duera guztiak nahitaez eta funtsez ratzen diren beste denetan bezala, rekin bat datoz, funtsean: “estrei-
laguntzen dituen langintza. Zilegi aurreko mailen gaurkotzea da, ja- nako saiakerak” edo lehen hu-
bekit ondorengo aipamen luze be- rrerei dagokienez, bereziki. rrenkerak edo, bestela, azken fa-
zain funtsezko hau egitea, zertaz
ari den uler dezagun: Bistan denez, giza jarduerari lotu-
rik etorri den ahaleginak egitea
“Lo egitean eta, era berean, mus- ala uko egitea delako aukera beti-
kuluak erabat erlaxaturik, ahoz go- danikoa (Wallon, 1984a) haurraren
ra etzanik -pentsamendua amets egintza guztietan agertuko da,
erraz bihurtzen den posizio horre- ezinbestean, are eta gehiago ber-
Oreka da
tan- soilik suntsitzen da. Makalaldi tigoari aurre egitean. Azaletik be- gizakiaren gainerako
horien parekorik ez, izan ere, jar- deren soil dirudien ekarpen hori zi-
duera psikikoa une batez eteteko. nez eskuzabala izan da: aurreko jarduera guztiak
Hainbat jatorridun bertigoak; mus- uko egiteak berresteaz gainera,
kulu-tonuaren abolizioa, adibidez, gure behapenean bi efektu ditu, nahitaez eta
beldurraren eraginez: astintze la- kontzeptuala bata eta enpirikoa
funtsez laguntzen
birintikoak edota oreka-erreakzio- bestea.
en aurreko oztopoak, kanpo-gora- dituen
beheren ondorioz (hala nola euste- Alde batetik, jauzi egitea den egin-
guneak kenarazten dituztenak, tza osoa erabat ulertu eta sailka- langintza
igorpenak espazioan, zaldi gaine- tzeko aukera ematen du. Beraz,
ko, automobileko edo mendiko is- "aukeratze" hori behatu beharreko
tripuak; oreka auzitan ezartzen ez jokabide-blokeen izendapenen ha-
badute, bederen, organismoak no- sieran agertzen zen1: “laguna edo
(1) Jatorrizko testua espainieraz idatzia dago eta, horretaz ari da autorea; euskararen joskerak, irakurleak ongi dakienez,
bestelako antolamendua eskatzen du. (Itzultzailearen oharra)

2006eko uztaila
seak, eta bestelako motibo inte- psikomotrizitate-espazio edo gor- Prestantzia-erreakzioak joera oro-
resgarri agertzeaz batera. putz-eskema bihurtzearekin (Wa- kor hori ñabartzen du: bakarren bat
llon, 1980) eta, bestetik, prestan- ez da zonan sartuko erabat hutsik
Haur-jarduera, bere aldetik, bilaka- tziarekin (Wallon, 1985), hau da, egon arte edo halako umea berta-
era mentalaren faktore bihurtzen besteak sorrarazten duen jarrera tik irten arte, ezegonkortasunak
da bi bitarteko motari esker: bate- erreflexuarekin. nabarmen dirauen bitartean. Plata-
tik, eszenatokian agertuz doazen formaren gainean egonkortzen
bitarteko zenbait (estimuluak, inte- Espazioa irakurtzeak bera zehar- den moduaren arabera, oro har,
resak, etab.); bestetik, kausa/efek- katzea agintzen du. Horrela bada, zeinahi giza distantzia hobeki pai-
tu legearen arabera agertzen dire- hastapeneko saiakeretan, jauzi ratuko du eta, areago, distantzia
larik, erreakzio zirkularrak zabal- egin ondoren “aretoan barrena hori sinbolizatu ahal izango du,
tzean, ikertze eta eskuratze-egin- bueltak” maiz emango ditu umeak edozein jazarpen-jolasen bidez.
tzak abiarazten dituzten bitarteko- eta luzeak izango dira, gainera.
mota oinarrizkoen eta hedatuena Ariketa fasean, buelta horiek bai Aurreko guztiarekin hertsiki loturik,
(Wallon, 1984a). espazioan bai denboran laburtu geroago jasoko duen laztanezko
egingo dira; areago, buelta-arras- pizgarria (horrenbestez, psikomo-
Era askotako inplikazioak haute- torik ez da agertuko, jaitsi diren trizitatezko esku-hartzea) zentzu-
maten dira hor; behapenean jaso plataforma horren aurretik berriro menezkoa edo morala izan daite-
dugun bezala, parte-hartzaile ba- igotzeko ariketa agertuko baita. ke (Wallon, 1985), hurrenez hurren
koitzak saio guztietan egiten di- Finkatze fasean, azkenik, umeak jarduera-mailetan luzatuko den ha-
tuen saiakeren artean gertatzen nahita egingo duen jardueraren rreman-mota bat izaki. Badira ume
diren “ingurumari” mota zenbait zerbitzuetan daude. Hor ikus fusionalak, psikomotrizistaren
(unean unekoak edo elkarren on- ditzakegu iristeko modu konple- gorputzaren edo bere gertu-gertu-
dokoak) finkatu dira (Wallon, xuagoak: eskuarki, lehenagotik ko presentziaren premia dutenak,
1979). Psikomotrizitate aretoan, ikasitako mota batzuen bertsioak eta saiheskoak, psikomotrizista
jauzien arteko ingurumari edo es- dira hauek, plus bat erantsita: aurrean ez izatea edo segurtasun
pazio-traiektoria horiek bi konture- buruz behera lerratzea, eskaile- distantzia batera egotea nahiago
kin daude elkarturik, batik bat: lo- retatik korrika sartzea, platafor- dutenak, baina, hortik haratago
komozio-espazioaren egituraketa- mara saiheska edo atzeraka sar- ere, giza testuingurua bi elementuz
rekin (Stern, 1979) eta ondoriozko tzea, etab. osatua dago: bata fisiko edo erre-
ala (inguruan ditugun gauzak, eus-
karri ditugunak, etab.) eta bestea
sinbolikoa edo bilgarri psikikoa,
gure testuinguruak gainerako es-
pezieenetatik bereizten dituena.
Horrenbestez, psikomotrizitatezko
esku-hartzea baliagarri gerta da-
kieke gizakiaren baitan bilbea
osatzen duten bi testuinguruei:
gauzen egiazkoari eta pertsonen
moralari. Pertsona psikomotrizis-
tak, bere jokaeraz baliatuz, lehe-
nagotik antolatua zeukan segurta-
sun fisikoa irmotutakoan, haratago
doa: gertaeren garapenean lagun-
du, erraztu, sustatu… egiten baitu.
Hortxe datza laguntza fisiko eta la-
guntza moralaren arteko bereizke-
Xabier Muñoz Etxagibel (2006). taren justifikazioa. Laguntza fisikoa
gertatzen da ukitze (pertsonaren

2006eko uztaila
eta ingurunearen gorabeheren

arabera, masibo edo ez horren ma-
sibo) batekin; laguntza morala ez
da fisikoa eta hainbat eratakoa
izan daiteke: animua, aitortza edo
kontsolamendua. Biak ere -egiaz-
koak eta aretoan dabiltzan umeen
eskura beti- beharrezkoak dira
hastapenean berezkoa den hete-
ronomia, lehen haurtzaroaren
amaieran, oinarrizko autonomia
bihur dadin.
Ondorioak
Aurkeztu dugun gogoeta honek
jauziaren kontua lehenesteaz gai-
nera, halakotzat, horren adieraren
berri eman eta, osotasunean, ga- tua galtzea da: hori, itxaropena al- • Aucouturier, B. (2000). La práctica
rapen psikomotorearen garapene- dekoa denean eta mugimendua psicomotriz. Cuadernos de
Psicomotricidad 19, 8-11.
an kokatu nahi du. Egin ere, egin egiteko plazera beldurra edo ger-
egiten du, hamaikatan izendatua taera ezezagun horrek dakarren • Esparza, A. (1980). La psicomotrizidad en
el jardín de infantes. Bartzelona: Paidós.
izan bada ere, biziki konplexua de- ziurgabetasuna baino biziagoa de-
nez, arras ezezaguna den ikuspe- nean bakar-bakarrik egin daiteke. • Herran, E. (2003). El movimiento en
psikomotrizitate. En Indivisa, Boletín de
gitik: Henri Wallon-en (1879-1962) Badakigu jauzi egiten eta eser-
estudios e investigación (Eds.).
psikologia genetiko eta dialektiko- tzen, umeek ikasten dutela: lehen- II Congreso Estatal de Psicomotricidad.
tik, alegia. Ikuspegi horrek, behin- dabizi erortzen ikasten dute, efek- Movimiento, emoción y pensamiento.
goz, haurraren garapena -egintza tua nozitzen; horren ondotik, jaurti- Monográfico II, (p. 57-78). Madril: Indivisa.
materialen, jokabideen, gorabehe- pena modulatzen ikasiko dute, mu- • Kephart, N.C. (1968). El alumno retrasado.
ra fisiko eta giza baldintzen, esku- gimendua autonomo bihurtu eta, Bartzelona: Luis Miracle.
hartzen duten sistemen, mailen, areago, euskarri gainean bere bu- • Stern, W. (1979). En Los orígenes del
automatismoen eta gainerakoen rua jaurtiz. carácter en el niño. Los preludios del
sentimiento de personalidad. Buenos
multzo gisa- azaltzen du: berebizi-
Aires: Nueva Visión.
ko lagungarria da hori haur psiko- Geure testuinguru profesionalean
motrizitatean, horri esker garatzen ederki dakigu zer den esakune • Wallon, H. (1979). Los orígenes del
carácter en el niño. Los preludios del
ari den esku-hartzea dela ondo- ezagun bat: “umea ongi gidatzeko sentimiento de personalidad. Buenos
riozta dezakegu eta. ongi ulertu behar dugula” (Wallon, Aires: Nueva Visión.
1978b, 84 orr.).
• Wallon, H. (1980). Psicología del niño. Una
Bestetik, giza jokabidean bertikal- comprensión dialéctica del desarrollo
tasuna funtsezkoa dela azaltzen infantil. Madril: Pablo del Río.
du. Horren progresioa eta horren Bibliografia aipamenak:
• Wallon, H. (1984a). La evolución
kontrol-ariketa (jauzi gisa), haurra- • Anguera, M. T. (2003a). La observación. En psicológica del niño. Bartzelona: Crítica.
ren bi eta lau urteen artean errea- C. Moreno Rosset (Ed.), Evaluación
• Wallon, H. (1984b). Psicología y educación
litate bat da psikomotrizitatean. Al- psicológica. Concepto, proceso y aplicación
del niño. Una comprensión dialéctica del
en las áreas del desarrollo y de la inteligencia
tueratik atzematen diren grabitate desarrollo y la educación infantil. Madril:
(p. 271-308). Madril: Sanz y Torres.
Visor.
eta sakonerarekin (baita, ondorioz
• Anguera, M.T. (2003b). La observación en
nozitzen den bertigoarekin) aurrez • Wallon, H. (1985). La vida mental.
la Educación Infantil. En J. L. Gallego
aurre egotea beldurrik atabikoene- Bartzelona: Crítica.
Ortega y E. Fernández de Haro (Dirs.).
an aritzea, jolastea da, espazioan Enciclopedia de Educación Infantil, I • Wickstrom, R. L. (1990). Patrones motores
(p. 861-884). Archidona (Málaga): Aljibe. básicos. Madril: Lavel.
egonkor egiten gaituen euste-pun-

2006eko uztaila
Helduaren zeregina h
praktika psikomotor
Juan Cruz Polentinos
Mondragon Unibertsitatea. HUHEZIko irakaslea.
80ko urteen erdi aldetik gure ikastetxe edo hezkuntza-zentroetan psikomotrizitate-gelak sortu
dira. Gaur egun zentro askotan daude horrelako gelak, eta psikomotrizitatea lantzen dute,
bere argi-ilunak gorabehera, oso onuragarritzat daukate eta.

2006eko uztaila
a hezkuntzako
torrean
Balioespen positibo hori hainbat koa zein den jakiteko lagungarri

adierazletan oinarritzen dute: hau- izatea.
rrengan sortzen duen ongizatea,
aurrerapenak ikusteko erraztasu- Tradizionalki, haur txikia ez zen
na, oldarkortasuna gutxitzea, ga- kontuan hartzen eraikuntza-proze-
rapenean dituzten erritmo desber- suan zegoen zerbait bezala. Pen-
dinak bereiztea, etab. tsamenduaren bilakaeraz Piaget,
Freud edo Wallon-ek egindako az-
Errealitate hori ezarri egin da pix- terlanen ondorioz hasten da ideia
kanaka eta profesional askok be- hori pedagogian sartzen, eta haur-
ren zeregina zalantzan jarri dute; hezkuntzaren prozesua identitatea
aldi berean, eztabaidak sortu dira eraikitzen laguntzen duen zerbait
ea nola kokatu behar duen helduak bezala hartzen da. Ibilbide bat has-
haurraren aurrean. Eztabaida ho- ten da prozesua eta didaktika hau- Axular Ikastola. Donostia (2006).
rrek aberastu egin ditu gogoeta-bi- rrarengana hurbiltzeko bilakuntza
de pedagogikoa eta ikastetxe as- pedagogikoan, bera baita “heltzea”
kotako curriculum-diseinu edo deitzen dugun prozesuaren aktore
ikasketa-planak. eta eraikitzaile. espero duenari erantzungo diote-
lakoan gaudenean eta lortzen ez
Gainera, duda asko sorrarazi ditu Haur-hezkuntzan lan egiten dugu- denean; etsipena guk, borondate-
horrek, batez ere metodologiari bu- nok kontuan izan behar dugu ideia rik onenaz eta konbentziturik hori
ruzkoak, hots, helduaren zeregina hori eta eraikitzen ari den zerbait dela egin behar dena, ezartzen
zein ote den jarduera hori gauza- bezala hartu behar dugu haurra dizkiegun eta ulertzen ez dituzten
tzerakoan. eta ez dela, beraz, heldua miniatu- aholkuak, arauak, ildoak onartzen
ran. Bestela, haurra “helduaren” ez dituztela ikusten dugunean. Ale-
Saiatuko naiz honetaz gogoeta ikuspegitik ikusteko arriskuan eror gia, jokatzen dugu konturatu gabe
egiten, eta espero dut hezkun- gaitezke, eta orduan haurrekiko gu, helduok, pentsamenduaren
tzako praktika psikomotorraren harreman-moduak etsipen handia heldutasunean gaudela eta ongi
dinamizatzaile gisa gure egite- sor diezaguke. Etsipena, helduak menderatzen ditugula kontzep-

2006eko uztaila
Helduaren zeregina hezkuntzako praktika psikomotorrean
Baina gainera beste kontzeptu ren) erlazio-prozesu baten emaitza

Haurraren identitatea ez bat, oso garrantzitsua, erantsi be- gisa pentsatzen dela.
harko genuke: haurra (eta gizaki
da norabide bakarrean oro) izaki globaltzat hartzea, eta Hori da globaltasunaren ideia.
garapen psikomotorra kognitiboa- Eta hori da guk gelan landu behar
eraikitzen: haurra bere ren, motorraren eta afektiboaren dugun alderdi nagusietako bat:
arteko eragin-truke edo interakzio batasun psikosomatiko horren
alderdi biologikoetan
gisa ulertzea. kontzientzia (beren buruaren
heldu ahala, bere alderdi kontzientzia) hartzen lagundu be-
Haurraren identitatea ez da nora- har diegu.
afektibo, emozional, bide bakarrean eraikitzen: haurra
bere alderdi biologikoetan heldu Hezkuntzako Praktika Psikomoto-
psikologikoetan… ere
ahala, bere alderdi afektibo, emo- rrarekin hau lortu nahi da: haurrari
heltzen da, zional, psikologikoetan… ere hel- garapen psikomotor orekatua
tzen da, ingurunearekiko harre- emango dion sistema garatzea.
ingurunearekiko man-dinamikan. Gai honetaz, Horretarako, “haurraren bat-bate-
Grinberg-ek idatzi du identitatea ko adierazkortasun motorra” lan-
harreman-dinamikan hiru integrazio-elementuren (espa- tzen da, hau da, haurrak esaten di-
zioaren, denboraren eta gizartea- guna, kontuan izanda haurrek be-
tuak, abstrakzioak, balioak… bai-

na beraiek iristen ari direla pentsa-
mendu horretara, baina oraindik ez
daukatela eta, beraz, ez dituztela
elementu horiek ulertzen.
Abiapuntu horretan jartzeak la-

gundu egingo digu haurraren
adierazpenen zentzua hobeto
ulertzen eta, horrela, era egokian
entzuten haurrak duen gogoeta-
bidea, bere ekintzen (bere jola-
sen) bidez -Piagetek dioen beza-
la, pentsamendua ekintzatik sor-
tzen baita eta ekintzaren erritmo-
an doa gauzatuz dialektika iraun-
korrean-, bere gorputzaren bidez
(zentroetara gorputzarekin joaten
da, gorputza izanik harremaneta-
rako lehen bitartekoa), bere mu-
gimenduaren bidez. Alde horre-
tatik, Aucoturierrek dio haurrak
gorputza mugitu eta eraldatzeko
atseginaren bidez konpentsatzen
dituela bere larriminak.
Entzute horrek hobeto ulertzen la-

gunduko digu, eta horri esker hobe-
to egokituko gara haurraren premia, Kurarrewe. Txile (2005).
eskabide, erritmo eta abarretara.

2006eko uztaila
ren ekintzetan ateratzen dutela

kanpora barruan daukatena, bere Txintxirri Ikastola. Elorrio (2006).
emozio sakona. Esan liteke emo-
zioak dauzkadalako mugitzen nai-
zela eta emozioak dauzkadala mu-
gitzen naizelako.
Haurraren emozio sakonaz hitz

egiten dugunean, ezinbestean, “in-
kontzienteaz” hitz egin behar dugu.
Abiapuntua hau da: haurrak, bere
ekintzaren bidez, kanpora adieraz-
ten du bere emozio sakona, “in-
kontzientearen” eremutik “kon-
tzientearen” eremura egiten du al-
daketa, fantasmatikotik errealera-
ko ibilbidea, eta aldatze-prozesu
horretan kakoa honetan datza: aur-
ki ditzala (edo aurkitzen laguntzea)
prozesu hori ulertzen lagunduko
dioten irudiak, hots, sinbolizazioa. heldua, eta helburua da haurrak be- egindakoaren arabera proposame-
Haurraren ekintza guztiek osagai re izaeraren eta bere egikera per- nak egitea, eta proposamen horiek
sinboliko sakona dute. tsonal eta propioaren arabera egin helburu nagusiaren arabera egitea,
dezala hori. Haurraren identitatea hau da, harremanak izaten lagun-
Winnicott-ekin batera, esan deza- errespetatuz berarengana hurbiltze tzea hiru alderditan: bere buruare-
kegu bere burua eraikitzeko ekin- pertsonalizatua egiteak esku-har- kin, besteekin eta ingurunearekin.
tza bat egiten duela, proiekzio sin- tzeko estrategia egokiak ezartzea
bolikoarekin eraikitzaile izanez, ahalbidetzen du, bere zentzua ho- Teoria psikomotorrak adierazkorta-
horrek aukera ematen diolarik be- beto ulertuz, komunikazio- eta ha- sun motorraren gorputz-erreferen-
re mamuei aurre egiteko. rreman-giroan; horrela, bakoitzaren tearen esanahia ulertzen laguntzen
erritmo, ezaugarri eta berezitasune- digu. Haurrak espazioarekin, den-
Hori da Hezkuntzako Praktika Psi- tara egokitzea lortzen da. borarekin, objektuekin, pertsone-
komotorraren ibilbidearen giltzarri kin eta bere gorputzarekin ezartzen
nagusietako bat: haurra dezentra- Zeregin horrek baditu paradoxa dituen harremanetan azaltzen da
tzerantz gidatzea. Alegia, ingura- batzuk: gidatu eta erretiratzea, pre- adierazkortasun motorra.
tzen duenarekiko ekintzaren bitar- sente egotea eta ez inbaditzea.
tez, bere identitatearen eraikuntza- Hezitzaileak kontraste pedagogiko Helduak jakin behar du haurren jo-
ra, pentsamendu operatoriora egin batzuekin jokatu behar du: adibi- lasa eta ekintzak direla errealitatea
beharreko bidean gidatzea. dez: askatasuna/gidaritasuna; in- eraiki, ulertu eta asimilatzeko duten
plikazioa/erretiratzea; ziurtasu- prozesua, baita ingurunera egoki-
Ekintza hori bultzatzea, besteekiko na/ziurtasunik eza, etab. tzeko ere, eta, beraz, kontuan izan
erlazio-giroan eboluzionatu eta ga- behar dugu zein den bere ekintzen
ra dadin sustatzea, horra hor hel- Helburua: haurra irits dadila harre- zentzua.
duek haur-hezkuntzako talde ba- man-izaki, gizarte-izaki, izatera.
ten aurrean planteatu behar duten Haurra komunikazioaren atsegine- Haurrak jolasaren, ekintzaren,
helburuetako bat. an heztea jendekin bihurtzea da gauzak egiteko atseginaren bidez
batez ere, baina baita bere barru- segurtasuna bilatuko du bere la-
Haurra etengabe berrantolatzen eta tik irteten laguntzea ere. rriminetan.
hazten ari den zerbait bezala har-
tzeak bere burua eraikitzen ari den Haurraren ekintza onartzea eta is- Jolasak atseginezko dinamika su-
izaki baten aurrean kokatzen du pilu gisa berari itzultzea eta berak posatzen du, noski. Ez dugu ahaz-

2006eko uztaila
tu behar atsegin edo plazeraren fe- tzen da, ondoeza abiapuntutzat la sortu eta ezagutzeko atsegin
nomenoa oso lotuta dagoela afek- hartuta ere esan genezake. Horrek edo plazerean.
tuen sorrerarekin, beraz, kanpoko esan nahi du sinbolizazio-proze-
munduarekiko harremanean ha- sua galera baten konpentsazioa Hezkuntzan psikomotrizitatea
rremanen kalitatea aztertu eta dela. Beraz, Aucouturierren arabe- haurra osotasunean onartzea da,
ikasteko interes, motibazio eta ra, sinbolizazio-prozesu orok be- gorputzak, mugimenduak eta be-
nahiarekin ere bai. Baita haurrak rraseguratzea du bere egitekotzat, re esanahi afektiboak berriro el-
bere kezka-gaiei aurre egiteko galera bati buruz, larriminei buruz, kar topatuz.
duen moduarekin ere. berraseguratzeko eginkizuna.
Helduak serio hartu behar ditu bere
Helduak garbi izan behar du zein Beraz, hezkuntzako praktika psiko- emozioak (onartzea), hitzak jartzen
garrantzitsua den haurren ekintza motorrak dezentratzerantz egin lagundu (garrantzitsua da sentimen-
eta beraien arteko eragin-truke behar duen bidean laguntzeko helduak izendatzen jakitea), baita hau-
edo interakzioa bultzatzea, dauka- burua du, hau da, bere irrikekiko rrari berari buruzkoak diren baina
tena “esateko” eta beren burua distantzia hartzea, bere emozioak berak ulertzen ez dituen eta bere
“adierazteko” era aurkitzen lagun- ulertzea eta objektibatzeko gaita- egiten ez dituen gai horiei hitzak jar-
tzeko modu bezala. Lehen helbu- suna, eta ikaskuntza kognitibo- tzen lagundu ere. Eta nola egin?
rua sinbolizazioaren garapena rantz irekitzea. Aucouturierrek dio- Haurraren emozioak aitortuz eta
bultzatzea litzateke, praktika guztia en bezala, dezentratze toniko- onartuz, bere emozioak izendatuz
saioan sinbolizazioaren garapene- emozionalak frogatzen du haurrak horiek ulertzen lagunduko diogu eta.
an oinarritzen baita. konpondu dituela bere larriminak Baina mugak ere markatu behar
hainbat aseguratze-jolasen bidez; zaizkio, emozio horiei eta adieraz-
Sinbolizazio-prozesu oro larrimi- frogatzen du erasoaren eta fusioa- kortasun horri eusten eta horiek
nak abiapuntutzat hartuta gara- ren inbasio-mamuak desegin dire- neurtzen eta ulertzen laguntzeko.

2006eko uztaila
Melucci-ren pentsamenduaren urruntzeko aukera ematen digu- egon behar dutela haurrak jolasten
arabera, identitatea sistema dina- nak- haurraren eskabideetara mol- direnean, baina horrek ez du esan
miko bat da, bere aukera eta mu- datzeko aukera ematen digu. Ga- nahi haurren jolasean sartu behar
gekin, eta bere gain esku-hartzeko rrantzitsua da eskabide hori onar- dutenik.
eta berregituratzeko gai da. tzea, baina bertan nahastu gabe,
horixe izanik zailtasunik ohikoene- Heldua ez da haurrarekin jolasten,
Horrek esan nahi du helduak une tako bat. ez da haurraren jolasean zuzene-
batzuetan frustrazioa sartzeko ar- an sartzen, baizik eta prest dago
dura duela, frustrazio egituratzai- Helduak, Aucouturierrek deitzen haurra jolasten denean, baina jolas
lea, identitatea sendotzen lagun- duen bezala, “jolas-lagun sinboli- horretan bera harrapatu eta itxi de-
tzen duena, haurra errealitateare- koa” izan behar du, hau da, hau- zan onartu gabe.
kin harremanetan jartzen baitu, rraren jolasean egon behar du,
errealitatea den bezalakoa dela baina errealitate-printzipioarekin Ez du jabetu behar haurraren jo-
ulertaraziz. betiere; errealitate-erreferentzia lasaz, haurrak eskatu arte, edota
izan behar du beti, haurraren jola- behintzat onartu arte, itxaron be-
Alde horretatik, saioan dagoen hel- sa egituratzailea izan dadin; seku- har du. Garrantzitsua da haurrak
dua legearen eta segurtasunaren la ez du inplikatu behar haurraren bere nahiak, bere premiak, bere
Ikurra da. Bi kontzeptu horiek osa- jolasean, eta materiala eta espa- zailtasunak adieraztea… eta ez
garri izan behar dute, haurrari mu- zioa esku hartzeko elementu gisa aurrea hartzea.
gak ulertzen laguntzen baitiote, erabili behar ditu, baina ez du
baina baita ere harremanei zen- onartu behar jolas horretan itxita Beha egoteko jarrera, entzutekoa-
tzua ematen eta ekintzarako eta geratzea. Helduak sinbolizatzen rekin batera, da psikomotrizitate-
adierazpenerako segurtasun-es- laguntzen du, helduak galderak saioan helduak izan behar duen di-
parrua sortzen ere. egiten eta jarraibideak ezartzen namitzaile-eginkizunari zentzua
dituelako, baina ez du inolako jo- ematen diona, “behatzaile dinami-
Helduak “ekintza-esparrua” eskai- las-proiekturik egiten. ko” gisa birdefinituz; termino hori
ni behar du, itxiak ez diren propo- kontraesankorra gerta daiteke, bai-
samenekin, “rolen disimetria” argi- Winnicott-ek esaten du pertsona na bere neurri egokian kokatzen di-
tuz, haurra eta heldua bi planotan arduratsu edo erantzuleek prest tu helduak gelan izan behar dituen
mugitzen direlarik. Helduak errea-
litatearen erreferente izan behar
du, eta galderak, oharrak, beha- San Benito Ikastola. Lazkao (2006).
rrezko jarraibideak sartuko ditu,
haurraren gogoeta-bide narratzai-
leak eboluziona dezan, baina bere
jolasa egin gabe eta, batez ere,
haurraren jolasean indarrez sartu
gabe. Adierazkortasun motorra
haurrak bere burua “esateko” duen
modua da; beraz, haurrak bere
adierazkortasun motorrean esaten
duenera egokitu behar dugu, eta
adierazkortasun horri beha egote-
ak erakutsiko digu zer galgatu edo
zer bultzatu. Adierazpenen beha-
tzeak markatuko du guk esku har-
tzeko modua ere.
Behatzaile-funtzio horrek -kanpoti-

ko begirada edukitzeko eta, gaine-
ra, gure proiekzio subjektiboetatik

2006eko uztaila
jarrera nagusiak: Inplikazioa/erreti- denean, jada gizabanakoa dela, bolizazio-prozesua garatzen badu-
roa, askatasuna/gidaritasun edo pertsonala eta guztiz bakarra; be- gu, haurraren ondoeza prebenitu-
direktibitatea. raz, onartu behar dugu bere aurreko baitugu, ondoez hori galeraren
an kokatzen garenean ez dagoela, larriminetatik sortzen delarik.
Paradoxa hori haurrekin lan egiten sukaldean ari garenean bezala,
duen helduak hezitzaile-funtzioak aplika genezakeen errezetarik, ez- Baina badira beste zailtasun ba-
bere-berea duen zerbait bezala ta ere irtenbide magikorik. tzuk ere, zenbait kasutan, hez-
hartu behar du bere gain, parado- kuntza-esparrua gainditzen dute-
xa hori ulertzeak ahalbidetzen bai- Bestalde, helduak hezkuntzan nak, eta zailtasun horien aurrean
tigu jarrera ireki eta harkorrarekin haur-talde bat du bere erantzuki- esparruaren mugak onartu behar
egotea haurraren ekintzen gogoe- zun pean eta egia da praktika psi- dira, eta geure mugak ere bai, eta,
ta-bidearen aurrean, gogoeta-bide komotorrak bere helburuetako bat beraz, gai izan behar dugu lagun-
multiformea, multidirekzionala eta bezala planteatzen duela haurra- tza espezifikoagoa eta pertsonali-
batzuetan kontraesankorra. rengana hurbiltze pertsonalizatua zatuagoa eskatzeko eta koordina-
egitea. Baina ez dugu ahaztu be- tzen laguntzeko.
Beraz, nolabait apurtu beharra da- har gure erantzukizuna behar adi-
go ideia batekin, edo hobeto esan- nako malgutasuna bilatzea dela Hezkuntzako Praktika Psikomoto-
da “ziurtasun” batekin: gu garela haur bakoitzari bere originaltasu- rrari zorroztasuna emango diona
beti dakigunak nola egin behar den nean leku egiteko, baina aldi bere- esparruaren eta esku-hartzearen
eta, nolabait ere, a priorizko “iri- an helduak saiatu behar du haur kalitatea da. Kontua ez da jolasa-
tzietan” ez erortzeko modua da, guztien gaineko, talde gisako, beren imajinarioaz edo mamuez go-
gerta bailiteke geure proiekzioeta- girada ez galtzen: horri psikomotri- goeta-bide handiak egitea, baizik
ra, geure aurreiritzietara lerratzea, zitatean “begirada periferikoa” dei- eta esparruaz, estrategiez, zenbait
adi eta erne egon beharrean hau- tzen diogu. Horregatik da garran- haurrekiko esku-hartze espezifiko-
rrak -ez “haur” kontzeptuak, baizik tzitsua haur zehatz baten jokoan az eta haurrarekiko jarrera-siste-
eta aurrean dugun haur zehatz ho- ixten ez uztea, horrek, lehen aipa- maz hausnarketa egitea.
rrek- esaten digunari. turikoaz gain, taldeko besteen gai-
neko begirada galaraziko liguke- Praktika psikomotorrak esparru
Ziurtasuna galtzeko modua da, eta, horientzat ere erreferente ga- bat ematen du, espazio eta denbo-
baina baita ere agerian uzteko mo- relarik: errealitatearen, segurtasu- razko antolaera bat, haurraren
dua pertsona, haurra, osatzen ari naren, legearen… erreferente. adierazkortasunari eutsiko diona.
Helduak badu beste zailtasun bat Haurrei buruzko proposamen pe-

ere, eta garrantzitsua da horretaz dagogiko zuzena antolaera bihurtu
hausnarketa egitea: gaitasuna be- da: espazio-antolaera bi lekuekin
Praktika
har du koordinatzeko taldeari jarri (adierazkortasun motorraren lekua
psikomotorrak esparru beharreko arreta eta aldi berean eta errepresentazio-lekua) eta
haur bakoitzaren premien eta es- denbora-antolaera (lehen denbora
bat ematen du, kabideen asebetetzea. adierazkortasun motorrarentzat
gordea, beste bat adierazkortasun
espazio eta
Hezkuntzako praktika psikomoto- grafiko eta plastikoarentzat, eta
denborazko rrak badu prebentziozko osagai hizkuntzarentzat).
bat, hau da, haurrari ekintza-espa-
antolaera bat, rru bat eman behar dio, haurrak be- Esparru horretan askoz errazagoa
re eboluzio-bidean aurkitzen di- izango da esku hartzea eta hau-
haurraren tuen zenbait asaldu edo disfuntzio rrarekin komunikatzea, bere adie-
adierazkortasunari desblokeatzen laguntzeko. razpen-ekoizpenetatik abiatuz.
Bestela esanda, abiapuntutzat
eutsiko diona Aucouturierrek dioenez, Hezkun- hartzea ez haurrari egiten zaizkion
tzako Praktika Psikomotorra pre- eskabideetan zentraturiko peda-
bentziozkoa da, zeren eta, guk sin- gogia, baizik eta haurraren heltze

2006eko uztaila
psikologikoko ibilbideetan zentra-

turikoa. Axular Ikastola. Donostia (2006).
Benetan garrantzitsua hau da:

“haurrak ez inbaditzea proposa-
men pedagogikoekin”, eta antolae-
ra bat aurkitzea, haurrei adieraz-
pen askea ahalbidetuko diena,
“heltze psikologikoaren prozesu”
barruan kokatuko dituena, eta an-
tolaera hori gelaren eta saioen es-
pazio- eta denbora-antolaketa da.
Prest dagoen heldua funtsezko se-

gurtasun-erreferentea da, haurrak
bere egikeran beharrezko segurta-
suna izan dezan, eta ikasteko au-
kera ona izan dezan; haur-hez- Ondorio gisa, esan behar dut ko- tzeko eta pentsatzeko duen modua
kuntzan haur askoko taldeek ozto- herenteak izaten bagara praktika errespetatu eta onartzea.
patu egiten dute prozesu hori, eta psikomotorraren oinarriekin, Ber-
beharrezkoa litzateke ikasgelako nard Aucouturierren Hezkuntzako Haurrekin lan egiteko dugun era
haur-kopurua orain ikastetxe asko- Praktika Psikomotorraren azpian “laukietan banatuagoa” da, “ekintza-
tan dagoena baino dezente txikia- dagoen oinarri teorikoarekin, gure erreakzioan” oinarrituagoa (hau egi-
goa izatea. zeregina zein den jakiteko giltzak ten baduzu, hori lortuko duzu), oso
aurkituko ditugula psikomotrizita- kontuan izaten dugu “kontzientea”,
Eskabide hori psikomotrizitateari te-saioan, haur-hezkuntzako talde eta ez digute irakatsi gizakiaren,
buruzko teoriatik irten egiten da, baten aurrean jartzen garenean. haurren eta geure beste alderdi sa-
baina kontuan izan behar da oso konago hori, “inkontzientea”, gutxia-
etsigarria dela zenbait profesiona- Haurraren bilakaera edo eboluzio- go ikusten dena, kontuan izaten.
lentzat, beren eginkizunaz jabetu- bidea ezagutzea berari entzuten
rik eta lanbide-gaitasun handia du- eta ulertzen jakitea da, hots, hau- Gelan arazo horiei guztiei aurre
tenentzat, kopuruaren eragozpen rraren originaltasuna, bere adie- egitea ez da erraza, dena oso era
horrengatik ezin atera izatea nahi razkortasun motorra, bere komuni- desberdinean “bizitzen” ohitu be-
luketen etekina beren lanari. katzeko era, eta errealitatea aurki- har duzulako; haratago “ikusten”
ikasi behar duzu, beha egoten, en-
tzuten, subjektiboari uko egiten,
zeure burua eta haurrak onartzen,
jarrera jakin bat mantentzen, fun-
tsezko zenbait kontzeptu teoriko
kontuan izaten, horietaz etengabe
sakontzen joan behar duzularik ho-
rietako batzuk edo asko ez dituzu-
lako behar bezala ulertzen…
Hori dena uztartzea ez da zeregin

erraza, baina, hala ere, arlo hone-
tan lan egiten dugunok jakin bada-
kigu zein gogo-pizgarri eta atsegin-
emaile izan daitekeen haurrentzat
Txintxirri Ikastola. Elorrio (2006). eta geuretzat, haur-hezkuntzako
profesional gisa.

2006eko uztaila
Psikomotrizitate-pr
Bernard Aucouturier
ASEFOP elkartearen sortzailea eta presidentea
Psikomotrizitatea, bere dimentsiorik zabalenean, garapen psikologikoaren arloan kokatu

beharreko kontzeptua da, eta gizakiak ingurunearekiko duen eratze somatopsikikoa
adierazten du. Psikomotrizitateak, beraz, giza garapenaren konplexutasuna erakusten du.
Psikomotrizitatea. motrizitatearen bidez, eta jokae- TZEA besterik ez da deiturikoa.

Kontzeptua rek esan nahi dutena adierazten Horrez gain, bada beste aldi bat,
du. haurrak zazpi urte inguru duene-
Psikomotrizitatea, bere dimen- an, hain zuzen, JARDUTE aldia.
tsiorik zabalenean, garapen psi- Behin kontzeptua azalduta, esan- Praktika hori martxan jartzeko,
kologikoaren arloan kokatu beha- go dugu psikomotrizitatearen bi- haurtzaindegia eta ama-eskola
rreko kontzeptua da, eta gizakiak dez heziketaren eta prebentzioa- (0-6 urte) dira leku egokiak. Be-
ingurunearekiko duen eratze ren psikomotrizitate-praktika mo- tiere, ordea, ez dugu baztertzen
somatopsikikoa adierazten du. du egokiagoan jorra daitekeela; praktuka hau mesedegarri izatea
Psikomotrizitateak, beraz, giza baita, aldi berean, orientazio te- garapen psikologiko atzeratua
garapenaren konplexutasuna rapeutikoaren praktika ere. duten haurrrentzat.
erakusten du.
• Heziketaren eta prebentzio- • Laguntza psikomotorearen
Gure ustean, psikomotrizitateak aren psikomotrizitateak era- praktika (psikomotrizitate-
garrantzia berezia ematen dio gina du haurraren jolas-jar- terapia) proposatzen dugu
haurraren eratze somatopsikiko- dueretan. Haurraren heltze- baldin eta, beldurraren au-
ari. Hala, gorputz-esperientzia prozesua da, eta “jarduteko rrean, antzematen badugu
“parte-hartzaileek”, inguruneare- atseginetik pentsatzeko haurrari nahasmena sor-
kin batera, psikismoa sortzen du- atseginera” dagoen pausoa tzen zaiola segurtasuna
te, eta psikismo hori irudikapen ematen lagundu behar du. lortzeko prozesua baldin-
inkontziente berezkoenetatik hasi Segurtasuna ematen dio tzatzen duen integrazio so-
eta irudikapen kontzienteeneta- haurrari, beldur denean. matopsikikoan.
raino doa.
Heziketa-praktikan bereizi egiten Praktika psikoterapeutiko horren
Haurrak barne-barnean adierazi dira JARDUTEA PENTSATZEA helburua da gorputzean irudika-
nahi duena ulertzeko aukera DA deitzen den aldia, eta, beste- pen sinbolikoak eta atsegin-afek-
ematen du psikomotrizitateak, tik, PENTSATZEA, PENTSA- tuak ezartzea, haurraren eta te-

2006eko uztaila
praktika
raupeutaren harreman interakti-

boaren bidez.
Laguntza psikomotorea osasun-

arloan bakarrik eskaini behar da?
Edo, bestela, beste esparruetara
ere zabaldu behar da, zailtasunak
dituzten haurrentzat ere mesede-
garria izan dadin praktika hori?
Ezaupide teorikoak
eta praktikoak
Azken hogei urteotan, ezaupide

teorikoak eta praktikoak ezarri
dizkidate; izan ere, ASEFOP1 es-
koletan praktika hori irakasten ibi-
li naiz psikomotrizitate-heziketa
eta psikomotrizitate terapeutikoa
ikasten ari diren ikasleei. Ezaupi-
de horiei esker, hezitzaileak sen-
titzen duen ezintasuna gainditu
ahal izango du, haurraren hainbat
jokaera konplexuren aurrean.
Ezaupide teorikoek segurtasuna

ematen dute, eta ez dira oztopo;
hezitzaileari gakoak eskaintzen
dizkio, askatasunez pentsatzeko,
jarduteko eta sortzeko.
Ekintzaren mamua. Kontzeptu

horrek balio du haurraren jokae- Xabier Muñoz Etxagibel (2006).
ren esanahi benetakoa eta in-
(1) ASEFOP: Aucouturier-en psikomotrizitate-praktikan trebatzeko eskolen Europako elkartea.

Egun, Europan halako 11 eskola daude eta Hego Ameriketan, berriz, bakarra.

2006eko uztaila
kontzientea ezagutzeko. Ekintza- torritako mamuak (emateko eta lehertzeko edota min hartzeko
ren mamua haurraren irudimene- jasotzeko mamua, atxikitzekoa), beldurrak. Lehenengo hilabete
an sortzen da, irrika atseginaren eta genitalitatetik (heriotzaren eta horiek oso delikatuak dira, eta
ilusioa, amaren eta haurraren ar- maitasunaren mamua). beldur horiek baretu egiten dira,
teko harremanetik datorrena. gurasoek bularreko haurrari ema-
Haurra jaio eta 6 bat hilabetera Mamu horiek haurraren jolas-jar- ten dioten babesaren arabera. Al-
sortzen da, eta garapen psikolo- duera sinboliko guztietan ageri di- diz, beldur horiek alde batera uz-
gikoaren hainbat fasetan agertu ra. Horiei esker, beldurra, guraso- ten ez badira, haurraren gorputz-
ohi da. ekiko harremanek sortzen duten funtzioak, funtzio immunitarioak,
nahitaezko egonezina, eta, batez begetatiboak eta, apurka-apurka,
Zalantzan jarri ditugu hainbat es- ere, maitasunaren erreferentzia harreman-funtzioak ere desore-
parrutatik etorritako ekintzaren den “ama-objektua” galtzeko bel- katu egingo dira; hala nola, uler-
mamuak; hala nola, xurgapenetik durra gaindi daitezke. mena, oreka, koordinazioa. Gai-
(irenstearen eta suntsiketaren nera, beldur arkaikoek ekintzaren
mamua), hartzetik (harrapatzea- Gorputz-galtzearekiko hainbat mamuak eratzea, eta, ondorioz,
ren mamua), espazioan gorpu- beldur arkaiko ere zalantzan jarri garapen psikikoa gauzatzea bal-
tzak daukan mugikortasunetik ditugu. Horiek haurraren lehenen- dintzatuko dute.
(igotzeko, hegan egiteko, erortze- go sei hilabeteetan sortzen dira;
ko, kulunka egiteko, babesteko hala nola, erortzeko, mugarik ez Hala, esan dezakegu haurraren
mamua), uzki-kanporatzetik era- izateko, zerbait hausteko, zerbait nahaste psikomotoreak datozela
http://www.mipunto.com/venezuelavirtual/images/foto/1024_marg_ninos.jpg

2006eko uztaila
behar den bezala aurre egin ez

zaien beldur arkaikoetatik, eta
beldur horiek jaio eta lehenengo
hilabeteetan izandako harreman-
motaren arabera sortzen direla.
Haurraren motrizitate-adieraz-
kortasuna hezitzaileak lanerako
erabili beharreko “materiala” da.
Adierazkortasun horrek ematen
dio profesionaltasuna psikomotri-
zistari.
Motrizitate-adierazkortasuna mo-
du toniko-emozionala da, balio
duena zuzentzeko, sinbolikoki,
ekintzaren mamua. Betiere, desio
inkontzientea dauka maitasun-
objektua irudikatzeko, eta, aldi
berean, erasotzeko, urrunarazte-
ko edota suntsitzeko.
Askotan, haur txikia mahai gaine- Xabier Muñoz Etxagibel (2006).

ra igotzen denean, egia da gogoa
duelako egiten duela, baina in-
kontziente-mailan, baita igotzeko
ekintzaren mamua bizitzeko ere; Heziketarako eta Helburu horiek lortzeko, psikomo-
izan ere, mamu horrek ama irudi- prebentziorako trizitate-praktikaren gelan hau-
katzen laguntzen dio, eta, aldi be- psikomotrizitate- rren eskura jarri ohi dugun espa-
rean, baita probokatzen, egoera praktika zioaren eta denboraren espa-
zailean jartzen edota beraren- rruak sortu ditugu.
gandik urruntzen ere. Praktika horrek hiru helburu
dauzka:
Psikomotrizitate-adierazkortasu-
naren bidez, bestea irudikatzea • Jarduteko eta jolasteko
lortzen da, eta, aldi berean, nor- atseginetik abiatuta, funtzio
bera izatea. sinbolikoaren garapena
Haurraren
sustatzea (irudikapen-gai-
Psikomotrizitate- adierazkortasu- tasunak). motrizitate-
naren nahasteak nahasmenduak
ondorengoak dira: sinbolizatu ga- • Segurtasuna izateko proze- adierazkortasuna
beko agresibitatea, inhibizioa, suen garapena sustatzea,
mugimenduen errepikapena edo- galtzeko beldurrarekin jardu- hezitzaileak lanerako
ta jokoak errepikatzea eta aldae- teko atsegina ordezkatuta.
zintasun toniko-emozionalak. erabili beharreko
Sintoma horiek benetako harre- • Eta banaketa toniko-emo-
man inkontzientearen nahasme- zionalaren prozesua sus- “materiala” da
nak dira. Hala, haurrak segurta- tatzea; beharrezkoa pen-
suna galtzen du eta norbera iza- tsamendu eraginkorra eta
tearen atsegina baldintzatua ge- pentsatzearen atsegina iza-
ratzen da. teko.

2006eko uztaila
tako zein azaleko segurtasuna

izaten laguntzen du. Suntsitzeko
dorreak, eta oreka galtzeko,
erortzeko edota ezkutatzeko le-
kuak proposatuko ditu. Horiez
gain, ordea, jolasean istripuren
bat izanez gero, sendatzeko le-
kuak ere adierazi behar ditu (os-
pitalea). Eraikitzen, mozorrotzen
eta babesten laguntzen du. Na-
hasteak saihesteko, materiala
arautu dezake eta horien erabile-
ra ere muga dezake erabilera ho-
rrek, agresibitatea suspertzen
badu.
• Adierazkortasun plastikoa-
ren eta grafikoaren espa-
rrua:
Leku horretan, haurrek askata-

sun osoz eraiki edota marraztu
dezakete. Hezitzailearen jarrerak,
batez ere, amatiarra izan behar
du: eratzeko beharrezko materia-
lak ematen ditu, paperak eta ar-
katzak banatzen ditu, eta haurra-
ri “marrazten duen istorioa” kon-
tatzeko eskatzen dio, ez marraz-
ten ari dena.
Iñigo Galdos (2005).
2.- Denbora-esparrua
1.- Espazio-esparrua bi • Harrapaketetan aritzea. Saioan, haurrak motrizitate-adie-

lekuk osatzen dute: • Erasotzailea identifikatzeko razkortasunaren lekutik adieraz-
jolasak. kortasun plastikoaren eta grafiko-
• Motrizitate-adierazgarrita- •… aren lekura pasatzen dira. Leku-
sunaren esparruan: aldaketa horri esker, hainbat sin-
Eta bestetik, azaleko segurtasu- bolizazio-mailaren garapena bul-
Alde batetik, benetako segurta- na izateko jolasak; hala nola: gu- tzatzen da: gorputzaren bidezko
suna izateko jolasak izango geni- rasoak identifikatzeko jolasak sinbolizaziotik hizkuntzaraino.
tuzke material egokia erabilita: edota irudimeneko pertsonak Leku-aldaketa horrek, emozioe-
identifikatzekoak (marrazki bizi- tatik urruntzeko aukera ematen
• Suntsiketa jolasak. dunak) zein bizitza sozialekoak du, buruko irudietan emozioak in-
• Atsegin sentsorialaren eta (abeslariak edota kirolariak, ...). tegratuta. Haurrek banaketa toni-
motorearen jolasak (igo- ko-emozionalaren prozesua be-
tzea, jauzi egitea, erortzea, Saioan, hezitzaileak induzitu egin reganatzen dute.
birak ematea, kulunkatzea). behar du, eta ez proposatu, eta
• Babes jolasak. haurren ekintzetara zein jolaseta- Denbora-esparruarekin amaitze-
• Ezkutaketa jolasak. ra egokitu behar du. Hala, bene- ko, haurrei istorio bat kontatzen

2006eko uztaila
zaie motrizitate-adierazkortasu- tzionamendu-arauak gogorarazi-

naren ondoren eta adierazkorta- ko dizkie, eta gela jolaserako le-
sun plastikoaren eta grafikoaren kua dela zehaztu ahal izango die.
aurretik. Istorio hori benetako se- Bertan, ezin zaio inori kalterik Psikomotrizistak
gurtasuna izateko jolas dramati- egin, edota inork ezin du minik
koa da, suntsitua edota baztertua hartu. Irteera-errituak saioari haurrari harrera
izateak sortzen dizkion beldurren amaiera ematen dio; haurrak agu-
aurrean. Hezitzaileak haurrak rra egiten du eta bere izenez zein egiten dio, eta
hunkitu behar ditu, eta, aldi bere- abizenez identifikatzen du bere
an, segurtasuna izaten laguntze- burua. atsegin
ko gai izan behar du. Istorio ho-
rrek haurrarengan emozioak esti- Psikomotrizistak haurrari harrera errepikakorren
mulatzen ditu, eta, hizkuntzaren egiten dio, eta atsegin errepika-
bidez, beldurrak albo batera uz- korren jolasak onartzen ditu. Ez jolasak onartzen ditu
tea lortu behar du. Haurrek ikara- du haurra zuzentzen, ez estimu-
garri atsegin dute istorioak kon- latzen, ez eta indarrez hartzen
tatzea, eratzera eta marraztera ere; lagundu egiten du. Lagun-
pasatu aurretik. tzea, inbaditu gabe, parte hartzea
da.
Heziketa-praktika saioaren aurre- miazko eskaerak egin. Ez da
tik, sarrera-erritu bat egin ohi du- Heziketa-praktikan hezitzailearen ahaztu behar hezitzaileak taldea-
te. Hala, hezitzaileak haurrei ha- parte-hartzea moderatua da, ren segurtasun materiala eta
rrera egin ahal izango die, fun- nahiz eta sarritan haurrek pre- afektiboa bermatu behar dituela.
San Benito Ikastola. Lazkao (2006).

2006eko uztaila
Hezitzailearen jarrerak malguta- Jarrera ulerkorra agertu behar du,

sunez jarduteko, aldatzeko, jolas- keinuena eta hitz goxoena zein
teko eta elkarrekin eraikitzeko zuzenena. Hori nahikoa iruditzen
Taldean gehiegizko atseginak suspertu behar ditu, zaigu haurra lasaitzeko, baita ga-
hori izango baita funtzio sinboli- tazkak zein defentsak kontrola-
jokaera izaten koaren eta komunikazioaren tzeko ere.
oinarria; elkarrekiko ardura-senti-
duten haurrekin,
mendua garatzea.
Ondorioak
ez du inoiz
Psikomotrizista komunikazioa di-
erruduntasun- namizatzeaz arduratuko da, eta Gure ustean, laguntza psikomoto-
taldeko eztabaiden konponbideei rearen sortzailea da heziketarako
sentimendua adi-adi jarraitu behar die. Hala, be- eta prebentziorako psikomotrizita-
harrezkoa izanez gero, elkarrizke- te-praktika (terapia psikomotorea).
sortu behar ta eta zuzentasuna erabiliko ditu.
Ordea, gatazka ez du inoiz guztien Hala, pertsonari buruzko errefle-
agerian konponduko, gatazkan xio filosofikoak, eta, mugimenduak
parte hartu dutenen artean baizik. kontuan izanda, inkontzientearen
adierazkortasunari buruzko oinarri
Taldean gehiegizko jokaera iza- psikologikoak berdinak dira.
Guztien segurtasun afektiboa ten duten haurrekin, ez du inoiz
bermatu behar du. Hala, saioan erruduntasun-sentimendua sortu Heziketa-praktika eta praktika te-
hezitzailearen begiradak periferi- behar, ez eta mehatxua erabili be- rapeutikoa, ordea, desberdinak
koa izan behar du. har ere. dira, eta ez dira nahastu behar;
Kurarrewe. Txile (2005).

2006eko uztaila
izan ere, bakoitzak bere nortasu- suari egiten dio erreferentzia. tzienteen eta kontzienteen gene-
na dauka, bere eremua, lagun- Heltze-prozesu hori bere garape- setik banaezina da. (Beste modu
tzeko estrategia propioak. naren aldi bati dagokio. batera esanda, banaezina da iru-
dikapen inkontzienteen eta irudi-
Gure iritziz, psikomotrizitate kon- Aldi horretan, motrizitate sentso- kapen kontzienteen heltze-proze-
tzeptuak haurraren heltze-proze- riala prozesu psikologiko inkon- sutik).

2006eko uztaila
Liburua + CDa
Egilea: TONI GÍM
ENEZ
Ilustrazioak: Pep
Brocal
Argitaletxea: LA
GALERA - Bartz
elona

2006eko uztaila
BALIABIDEAK
La vuelta al
mundo en
25 canciones
K
antutegi honek musika-bidaia eskaintzen Didaktika-ikuspegi egokia du ziklo guztietan aplika-
digu, bost kontinenteetako herrialdeeta- tu ahal izateko, bai haur hezkuntzan eta bai lehen
ko 25 kantu adierazgarriren bidez. Hala hezkuntzan ere, zeren liburuak eta CDak (biak ala
bada, aukera eskaintzen digu Ghana, biak ondo txukunak) ahalbidetzen baitute ikasgela-
Brasil, Italia, Malasia, Israel, Portugal, ko baliabide gisa erraz inplementatzea.
Grezia, Serbia, Hawaii, Bolivia, Finlandia, India, Dani-
markako… hainbat kantu ikasteko (eta kantatzeko). Toni Giménez Fajardo (Bartzelona, 1959). Kata-
luniar hau abeslari profesionala, musikaria eta mu-
Egileak, didaktika-material hau aurkeztean esan duenez, sikagilea da, diplomatua Irakasletzan eta Doktorea
“kantuek jauzi egiten dute mugen gainetik, pertsonak el- Pedagogia alorrean. Hogeita hamahiru liburu eta
kartzen dituzte, ahoz aho hedatzen dira, hormak zehar- laurogei musika-grabazio baino gehiago argitaratu
katzen dituzte eta beste kultura batzuk ezagutzeko auke- ditu. Haurrei zuzendutakoak dira bere lanak, eta oso
ra ematen digute…Gure biografia kantuen bidez idatz baliagarriak irakaskuntza orokorrean eta musika-
daiteke, kantuak, izan ere, mezua daramaten botilak di- irakaskuntzan dihardutenentzat. Giménezen kan-
ra… Umezaroan kantatutakoa eta kantuen bidez ikasita- tuak sarri erabiltzen dituzte eskoletan, aisialdi-hezi-
koa ez da sekula ere ahazten. Kantuei esker, emozioak ketako zentroetan eta beste hainbat hezkuntza-gu-
eta sentimenduak elkartu egiten dira alderdi kognitibo eta netan ere.
espiritualekin. Kantatzeko eta partekatzeko abestiak”.
Lan horien artean nabarmentzen dira, besteak bes-
Gaur egun funtsezkotzat hartzen dira hezkuntza- te, honako hauek: Canciones de animación (Laer-
errealitatean bai eleaniztasuna eta bai kulturarteko- tes, 1989); Canciones ecológicas para la paz
tasuna ere, eta, horregatik, proiektu honek benetako (Producciones de La Raíz, 1997); Canciones para
zentzua dauka, estetikan eta musika alorrean egiten crecer -por dentro- (Producciones de La Raíz,
dituen ekarpenengatik ez ezik, komunikazio eta kul- 1997); Cantar y animar con canciones (CCS,
turarteko beste gune batzuetan sartzeko aukera es- 2003).
kaintzen duelako ere bai. Horrez gain, hainbat eza-
gutza-esparru (gizartea, hizkuntza, musika…) lan- José Ramón Vitoria
tzeko proposamen praktikoa ere izan daiteke… Eta, Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta
hori guztia, modu ludiko eta eraginkorrean. Hezkuntza Zientzien Fakultatea

2006eko uztaila

Psikomotrizitatea Eskolan

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Psikomotrizitatea Eskolan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

JAKINGARRIAK 59 2/8/06 10:10 Página 1

Argitaratzailea: Mondragon Unibertsitatea

Jakingarriak 2 59. zenbakia

59. zenbakia 3 Jakingarriak

Argitalpen atsegina da, bai ukimenerako eta bai ikus-

Hitzez eta ikonoz osatutako testu-multzoa da liburua:

Jakingarriak 4 59. zenbakia

Edukiak lantzeko, Will Richardsonek eduki hauek

Web 2.0 ikastaroan emango ditugun programa

Aste Santuko oporretarako iritsi zitzaidan liburu

59. zenbakia 5 Jakingarriak

Gure ustez, oso dokumentazio ratuko gara. Etxean bertan dau-

Jakingarriak 6 59. zenbakia

zitzarako plan orokorra plantea-

59. zenbakia 7 Jakingarriak

Jakingarriak 8 59. zenbakia

mintzamenak irakasgaia ere su composición, su dibujos más o menos

59. zenbakia 9 Jakingarriak

Xabier Muñoz Etxagibel (2006).

Jakingarriak 10 59. zenbakia

59. zenbakia 11 Jakingarriak

Mondragon Unibertsitatea. HUHEZIko irakaslea.

Gizakiak bere existentziaren kontzientzia hartu zuenetik, gorputza esanahiz

Arlequín Udal H.E. Granada (2005).

Jakingarriak 12 59. zenbakia

59. zenbakia 13 Jakingarriak

Psikomotrizitatearen erreferentzia historiko txiki bat

Arlequín Udal H.E. Granada (2005).

Jakingarriak 14 59. zenbakia

Jean PIAGETentzat, ezagutzaren TISSIEk 1952an gorputz-hez-

Arlequín Udal H.E. Granada (2005).

59. zenbakia 15 Jakingarriak

EHUko irakaslea. Psikomotrizista.

Bernard Aucouturier-en gogoeta- garri gertatzen zaigu, psikikoaren

(1) Aucouturier, B. (2004). Fantasmas de acción y la práctica psicomotriz. Bartzelona: Graó.

Jakingarriak 16 59. zenbakia

interakzioa baizik. Autoreak dioen zi…), eta bateraezina oso ezagun

59. zenbakia 17 Jakingarriak

Oihartzunak - hitz sustraituak

zailtasunen aurrean, eta espe- praktika psikomotorra (PPA), tal-

Taldeari kontaturiko “historia”, se-

Hezkuntzako nahiz prebentzioko

Jakingarriak 18 59. zenbakia

tak karga toniko-emozional han-

Haurrekin hitz egitea, familiekin

Arlequín Udal H.E. Granada (2005).

Jakingarriak 19 59. zenbakia

“Gauzen ardatz egonkorra den aldetik, baliteke bertikaltasuna kontzeptuaren nozioa

Psikomotrizitatea daketak eta mugimendu handiak grabitate-zentroaren atzetik doa,

Jakingarriak 20 59. zenbakia

aurre-sinbolikoa. Honakoa hasta- egintza-mailara -maila sinbolikora- ko “lurralde zentzumen-eragile” gi-

59. zenbakia 21 Jakingarriak

Psikomotrizitatean, lehen haurtzaroko bertikaltasunaren kontrolaz

Hona oinarrizko plegu bat: prismak

Jakingarriak 22 59. zenbakia

59. zenbakia 23 Jakingarriak

Psikomotrizitatean, lehen haurtzaroko bertikaltasunaren kontrolaz

Kurarrewe. Txile (2005).

Jakingarriak 24 59. zenbakia

Axular Ikastola. Donostia (2006).

59. zenbakia 25 Jakingarriak

Psikomotrizitatean, lehen haurtzaroko bertikaltasunaren kontrolaz

Tonua, bere aldetik, bera erregu-

Jarrerak keinua sortarazi eta