Irakaslearen liburua oharrekin

Euskara
5
HEZKUNTZA
LEHEN
Arin-arin
Lehen Hezkuntzako 5. mailarako Arin-arin
irakaslearen liburua oharrekin Zubia Editoriala,
S.L.ren eta Santillana Educación, S. L.ren Hezkuntza
Argitalpenetarako Sailean Joseba Santxo Uriarteren
eta Teresa Grence Ruizen zuzendaritzapean sortu,
taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.
Liburu honen prestatze- eta argitaratze-lanean honako
talde honek esku hartu du:
TESTUA
Idoia Aranberri
IRUDIAK
Paul Caballero
Alex Macho
EDIZIOA
Ainhoa Basterretxea
PROIEKTUAREN ZUZENDARITZA
Joseba Santxo
Maite López-Sáez
 EGITEN
JAKIN
zurekin
Proiektuaren aurkezpena

Egiten Jakin proiektuak lau urte bete ditu. Proiektu arrakastatsua da, baina
hezkuntzaren errealitatea etengabe aldatzen ari denez, iritsi zaio eguneratzeko
unea. Hori dela eta sortu da Egiten Jakin Zurekin.

Egiten Jakin Zurekin proiektuak irakasleek beren hezkuntza-jardunerako eskatu

dizkiguten berrikuntza metodologiko eta pedagogiko garrantzitsuak hartzen ditu
barnean, eta hortik datorkio izena. Proiektuaren helburu nagusia da ikasleei
laguntzea XXI. mendeko herritarrek ezinbesteko izango dituzten gaitasunak garatzen.

Komunikazio-trebetasunak Estrategia eta errutina horiek barneratzea

Komunikazioa funtsezko ardatza da proiektu
honetan. Hori dela eta, arlo guztietan
landuko dira komunikazio-trebetasunak,
zenbait programaren bitartez:
– Hitz egiteko gogoz. Mintzamena.
– Irakurtzeko gogoz. Irakurmena.
– Idazteko gogoz. Idazmena.
Pentsamendu-abileziak
Pentsatzen ikastea eta arrazoibide logikoa
garatzea dira Egiten Jakin Zurekin
proiektuaren beste bi ardatz garrantzitsu.
Horretarako, ikaskuntza autonomoa eta
eraginkorra lortzeko behar diren estrategiak
eta errutinak lantzen dira, eta horiei esker,
ikasleek goi-mailako pentsamendua lortzeko
trebetasunak eskuratuko dituzte:
– Ulermena indartzea eta ideia
garrantzitsuenak laburbiltzea.
– Informazioa barneratzea eta gogoratzea.
– Ezagutzak elkarrekin lotzea.
lagungarria izango da pentsamendua
kontrolatzeko eta ezagutza berriak
eraginkortasun handiagoz aplikatzeko.
Unitateetan, bada pentsamendua lantzeko
atal bat, eta kapela urdin baten irudia
erabili da atal hori nabarmentzeko.
Adimen emozionala
Emozioen hezkuntza ezinbestekoa da
ikasleak osotasunean hezteko. Egiten Jakin
Zurekin proiektuan proposatzen diren
oinarrizko helburuetan, alderdi hauek
jorratzen dira:
– Norberaren eta besteen emozioak
identifikatzea.
– Emozioen autokudeaketa eta erregulazioa.
– Emozioak adieraztea.
– Gizarte-trebetasunak eta enpatia.
Proiektu honetan, kapela gorri baten irudia
erabili da adimen emozionala berariaz
garatzeko prestatu diren jarduerak eta
proposamenak nabarmentzeko.

3
 Sormena
Irudimen bizia izatea da sormena, gai izatea
testuinguru desberdinetara egokitzeko, bai
eta ezusteko egoeren eta arazoen aurrean
erantzun originalak emateko ere. Sormena
garatze aldera, gure liburuetan, funtsean,
gaitasun hauek lantzen dira:
– Estrategia pertsonalak eta berritzaileak
bilatzeko gaitasuna.
– Adierazpenerako molde sortzaileak
erabiltzeko gaitasuna.
Proiektu honetako materialetan, kapela
berde batez daude nabarmenduta bereziki
sormena lantzera bideratuta dauden
jarduerak.
Lan kooperatiboa
Proiektu honetan, zenbait jarduera
proposatzen dira ikasleak lankidetzan aritu
daitezen eta, helburu bera lortzeko asmoz,
elkarrekin lan egiteko gaitasunak gara
ditzaten. Jarduera horiek egiteko, zenbait
talde mota osatu beharko dituzte ikasleek:
– Bikoteak.
– Taldetxoak.
– Ikastalde osoa.
Jarduera horiek adierazteko, zenbait ikono
erabili dira.
Horrez gain, hiruhileko bakoitzaren
amaieran, proiektu txiki bat erantsi dugu,
Elkarlanean izenekoa. Atal horretan,
ikaskuntza kooperatiboko zenbait teknika
baliatzen dira.
Ikaskuntzaren autorregulazioa
Egiten Jakin Zurekin proiektuan, ikasleek
eginkizun aktiboa dute ikasteko prozesuan,
eta horretarako, norberak ikasitakoari
buruzko gogoeta sustatu nahi dugu; hala,
nork bere burua hobeto ezagutuko du, eta
bere indarguneak eta ahulguneak
hautemango ditu.
Unitateetan, errubrika labur batzuk daude.
Errubrika horien bitartez, ikasleak zer ikasi
duten ohartuko dira, eta hori nola egin duten
ebaluatuko dute.

Azkenik, neurozientziaren azken aurrerapenak kontuan hartuta, Egiten Jakin Zurekin

proiektuan GAMIFIKAZIO-proposamen bat dago, ikasleen emozioa eta jakin-mina
pizteko; izan ere, garrantzitsuak dira ikaskuntza indartzeko elementu horiek.
Proiektuan, jolasaren berezko dinamikak eskaintzen dira, eta horiei esker, ikasgela
eraldatuko dugu, giro estimulatzailea eta motibatzailea sortuko baitugu.

4
 Aurkibidea

1. unitatea. Bizi-bizirik .......................................... 13

2. unitatea. Zuhaitz onak, itzal ona ....................... 29
3. unitatea. Natura garbi ....................................... 43
4. unitatea. Elkarrekin bai ondo! ........................... 59
Elkarlanean ............................................................. 72
ERANSKINA. Gehiago jakiteko

5. unitatea. Denok kirolari ..................................... 77

6. unitatea. Hodei guztien gainetik ....................... 93
7. unitatea. Mendi, itsaso eta lautada ................. 111
8. unitatea. Hodeiak haserre ............................... 127
Elkarlanean ........................................................... 140
ERANSKINA. Gehiago jakiteko

9. unitatea. Mundua azoka ................................. 145

10. unitatea. Gizartean bizi ................................. 161
11. unitatea. Iragana orain .................................. 179
12. unitatea. Ekaina eder, uda halaber ............... 195
Elkarlanean ........................................................... 208
ERANSKINA. Gehiago jakiteko

5
 Edukien mapa

Hizkuntzaren
Hitz egiteko Irakurtzeko
  Unitateak Entzuteko gogoz gurpilean
gogoz gogoz
(Gramatika)

1. Bizi-bizirik Txori zauritua Malen Hegaztien ospitalea Izena, aditza eta

animaliazalea (Informazioa eskatzea esaldia
9 eta ematea)

2. Zuhaitz onak, Larunbaterako Etxeko pikondoa Omako haranean Izenondoa eta

planak zehar izenlaguna. Aditza
itzal ona (Orientabideak
25 ematea)

3. Natura garbi Tetrabrik baten Argi ibili! Paisaia harrigarria Mugatzailea eta
43 historia (Harridura azaltzea) mugagabea

4. Elkarrekin bai ondo! Elkarlanean Giacomo Mikel Martinez Zenbatzailea.

kristalezkoa (Norbera aurkeztea) Aditza
59

5. Denok kirolari Olinpiar Jokoak Kopako finala Ianire Elorriaga, skate Izenordainak.
txapelduna Perpaus elkartuak:
77 (Asmoa azaltzea) juntadura

6. Hodei guztien Artizarra Eguzkia, Ilargia eta Eguzki eta Ilargi Deklinabidea.
Ura amandreak Aditza: nor-nori-
gainetik (Kontrako ideiak nork
93 azaltzea)

7. Mendi, itsaso eta Aurrera Mendizaleak Surfean Mundakako Deklinabidea.

mendizaleak! olatuan Erlatibozko
lautada
111 (Konparatzea) perpausak

8. Hodeiak haserre Trumoiaren atzetik, Euria dakar Astebururako planak Deklinabidea.

euria (Proposamenak Moduzko
127 egitea) perpausak

9. Mundua azoka Oinetakoak merke Ospitaleko gela Inkesta Deklinabidea.

batean (Iritzia azaltzea) Kausazko
145 perpausak

10. Gizartean bizi Alkatearekin Erreginaren Haurren eskubideak Deklinabidea.

hizketan agerraldia (Konbentzitzea) Perpaus
161 osagarriak

11. Iragana orain Asper-asper eginda Belatza eta Trumoi eta Eguzkilore Aditz trinkoak.
ehiztaria (Sentipenak Denborazko
179 adieraztea) perpausak

12. Ekaina eder, uda Oporrak prestatzen Senegalera goaz Jantzi artean Adizlagunak eta
(Lagunekin aditzondoak.
halaber mintzatzea) Konparazio-
195 perpausak

6
Idazteko Irakurtzen Hitzen
Egiten jakin
gogoz jarraitzeko iturrian Literatura
(Idazmena)
(Ortografia) gogoz (lexikoa)

Letra larria Liburu baten fitxa Sinonimoak eta Literatura-

antonimoak generoak

S, X, Z, TS, TX, Azalpen-testua Gizon-emakume Polisemia Kontakizuna

TZ heldu guztiei
(Gutun irekia)

A itsatsia Iritzi-artikulua Hitz elkartuak I Olerkia

Zenbakiak nola Arautegia Hitz elkartuak II Antzerkia

idatzi

Komaren Biografia Egile-atzizkiak Prosa eta olerkia

erabilera (-ari, -gile, -gin,
-tzaile)

H letra Iragarkia Eguzki-lore Atzizkiak (-gai, Ipuina

(Entziklopediako -gailu, -ki, -kin)
definizioa)

Jatorri-atzizkia Egunerokoa Atzizkiak (-tsu, eta Kontalaria eta

-ti) pertsonaiak

Bi puntuak eta Prozedura Atzizkiak (-ero, eta Alegia

eten puntuak -ka)

Bait- partikula Albistea Onomatopeiak Bertsoa eta

olerkia

Orduak nola Kazetaritza- Hildaren Hitz-familiak Olerki askea

idatzi elkarrizketa eguneroko bidaia
(Kronika)

in, il / ñ, ll Informazio-orria Alor lexikoa Bat-bateko

bertsoak

Marra Galdetegia Zehaztasuna Bertso jarriak

elkarrizketetan

7
Liburuan erabili diren ikurrak

Ikur honek adierazten du jarduera horiek ikaskidearekin egin beharko

dituzula.

Jarduera horiek egiteko, talde-lanean jardun beharko duzu.

Jarduera egin aurretik, entzungaia aditu behar duzula adierazten du

ikur honek.

SAMEND
NT
Ikur honek adierazten dituen ariketetan, hausnartzeko gaitasuna
U
PE

erabili beharko duzu, ondorioak ateratzeko.

RMENA
SO

Sormena lantzeko proposamenetan, zeure irudimena erabili beharko

duzu, ideia orijinalak emateko.

OZIOAK
EM
Ikur honekin batera ageri diren ariketetan, sentitzen duzuna azaldu
eta besteen lekuan jarri beharko duzu.
 1 CDa
1. pista

Medialiburua
Bideoa eta
aurkezpena.
Bizi-bizirik

Medialiburua
Entzungaia:
Txori zauritua

1 Bizi-bizirik
Hitz egiteko gogoz***** 4 Binaka jarrita, eztabaidatu. Ikasgelan
maskotak izatea gustatuko litzaizueke?
1 Aztertu argazkia eta azaldu. Zein maskota ekarriko zenukete?
• Zertan ari dira bertako neska-mutilak? Pentsatu irakaslea konbentzitzeko argudioak.
• Zu gustura egongo zinateke haien lekuan?
5 Ba al duzu maskotarik? Hitz egin zure IRADOKIZUNAK
• Zein animalia ageri dira bertan? maskotari buruz ikaskideei. Bosgarren galdera
2 Deskribatu argazkian ageri diren animaliak
dela-eta,
eta azaldu haiei buruz dakizun guztia. maskotarik ez
Entzuteko gogoz dutenek ere
3 Irakurri leloa eta azaldu ikaskideei burura
erantzun dezakete,
ekartzen dizuna. 6 Entzun Txori zauritua elkarrizketa eta aipatu zer maskota
bertan parte hartzen duten neska-mutil izatea gustatuko
batzuen izenak. litzaiekeen
Animaliak ez dira jostailuak. azalduz. Horrela
7 Zer txoriren izena aipatu dute?
ikasle guztiek parte
hartzeko aukera
izango dute.
9

Hitz egiteko gogoz Entzuteko gogoz

1 Zaldiz dabiltza. / E. L. / Zaldiak ageri dira. 6 Jokin, Saioa eta Irune.
2 E. E. : Ilaje marroia dute eta bietako batek orban 7 Belatza aipatu dute.
zuriak ditu buruan, muturrean eta bekoki aldean; zurda
luzeak eta leunak dituzte eta haien gainean ibiltzeko
tresneria dute jantzita…. Zaldiak ugaztun belarjaleak
dira, oso animalia azkarrak dira, garraiobide gisa
erabiltzen ziren antzina…
3 , 4   eta  5   E. L.
 Irakurtzeko gogoz
1 CDa
2. pista

Medialiburua
Ipuina: Malen
animaliazalea.

Alaine Agirre
Bermeon (Bizkaia) jaio zen.
Fisika ikasi ondoren, Euskal
Medialiburua Ikasketei heldu zien. Nagusi
Idazlea zein haurrentzako liburuak
ezagutzeko. idazten ditu.
Hau ez da zoo bat liburuare-
kin, Lizardi Saria irabazi zuen,
baina beste hainbat lan ere
idatzi ditu haurrentzat, bes-
teak beste:
• Nire potxolina maitea
• Nora joan da aitona?
• Txokolatezkoa izan nahi
nuke.
Malen animaliazalea
Betidanik nahi izan nuen bizi baserri batean, animaliaz eta zuhaitzez
inguratuta. Baina, pisu batean bizi ginenez gero, ezin eskatu zaldi bat,
ezin eduki gereziondo bat, ez baitago horretarako espaziorik nire loge-
lan. Horregatik, txakur bat edukitzearekin konformatzen nintzen. Eta
5 hori esaten nien gurasoei.
–Txakurrik etxean ez, Malen! –esaten zidan amak.
–Animaliek naturaz inguraturik egon behar dute, eta ez adreiluz eta
baldosaz –gehitzen zuen aitak.
–Orduan katu bat.
10 –Ezta pentsatu ere!
–Ez zenuke jakingo katu bat zaintzen!
–Orduan loro bat.
–Hori ere ez.
–Orduan hamster bat.
15 –Ez!
–Orduan dortokak.
–Ezta ere!
–Orduan arrainak.
–Inoiz ere ez! Hau ez da zoo bat!
20 Eta, aurpegia amorrazioz gorri eta haserrez puztuta, neure gelan sar-
tzen nintzen, atea indarrez itxiz, kolpeak sortutako haizeak nire ama eta

10

Emozioak. E. L.
 1
aita hegan eramango zituela pentsatuta. Baina nire gurasoak handiak
dira, beraiek esaten duten moduan "nagusiak", eta, beraz, haizeak era- zirrikitu: ate eta leihoak
mateko pisutsuegiak. itxirik daudenean, haien
Nik, hala ere, nire planekin jarraitzen nuen. Txakur bat eduki nahi azpian geratzen den
25
irekidura
Medialiburua
nuen, eta lortuko nuen, kosta ahala kosta. Gelan sartu bezain laster
luze eta estua. Hiztegia.
pentsatzen nuen bertan geratzea, ez irtetea inoiz, harik eta txakur txiki
polit bat ekarriko zidaten arte. Noiz edo noiz telebistan entzun bezala, limurtu: konbentzitu.
gose greban hastea ere pentsatzen nuen. Baina, orduan, aitak patata orbel: hosto erori eta
30 tortilla prestatzen zuen afaritarako, eta usaina nire logelaraino sartzen ihartuak.
zen atearen zirrikitutik, eta ondoren nire sudur-zuloetatik, eta, eta, eta… terrario: sugeak, dortokak
Eta gelatik irteten nintzen, gosetuta baina lotsatuta. saguak eta abar hazteko
Uda osoa pasatu nuen ama eta aita, nor bere aldetik, limurtu nahian. erabiltzen den beirazko
Alferrik izan zen, ordea. kutxa.
35 Udaren amaierak udazkena ekarri zuen, eta haizeak orbela daraman legez: bezala.
modu berean ekarri zuen ikasturte berria. Eskolara bueltatzeko garaia
aldarri egin: oihu egin.
zen, bosgarren maila egitera, eta, egia esan, urduri samar nengoen, bai-
na hori ez zen kurtso hark zer ekarriko zidan ez nekielako. Izan ere, nor
eta andereño Ana tokatu zitzaidan irakasle.
40 Andereño Anak, maisu eta maistra guztien artean jatorrena izateaz
gain, bazuen gauza bat niri interesatzen zitzaidana: haren gela landarez
eta animaliaz josita zegoen beti. Nahi zuenak landare bat edo beste era-
IR ADOKIZ UN AK
maten zuen; arrainontzi bat ere bazuen, arrain mota desberdinez betea;
terrario batean, bi dortoka handi, bizitzak pisu larregi baleuka legez
Eman ikasleei
45 mugitzen diren horietakoak; eta bazeukan, eduki, musker bikote bat ere, ipuina irakurtzeko
dortokena baino terrario handiago batean, beren harri, adar eta argie- denbora-tarte
kin. Niretzat, paradisua. jakin bat,
Lehendabiziko egunean, andereño Anak honela esan zigun denoi: irakurtzen trebeak
–Hemen ikusten dituzuen animalia eta landare guztiak ezin dira bizi diren ala ez
50 guk zaintzen ez baditugu; horregatik jolas-orduetan, banatu egin be- ikusteko.
harko dituzue zaintza-lanak.
Niri begiak ireki eta ireki eta ireki egin zitzaizkidan, zuloetatik ihes
egin arte kasik, entzuten ari nintzena sinetsi ezinik.
–Badago boluntariorik? –galdetu zuen ondoren andereño Anak. OZIOAK
EM
55 Zalantza izpirik barik, beso biak altxatu nituen, zerua ukitu arte kasik.
–Ni neu, andereño, neu!!! –egin nion aldarri, eta, ondorioz, barreka
hasi ziren beste guztiak.
Hortik aurrera, nire bizitzako ikasturterik zoroena eta zoragarriena
hasi zen. Nire emozioak
ezagutzen ditut I RA DOKI ZU NAK
AlAine Agirre
Hau ez da zoo bat! Elkar (moldatua). Gertatu al zaizu inoiz,
Ziurtatu giroa lasaia eta
protagonistari bezala, atsegina dela, ikasle
gurasoekin guztiek parte hartzeko
haserretzea? Zer egiten beldurra gal dezaten.
duzu horrelakoetan?

11
 Irakurgaia lantzen

1 Idatzi istorioaren protagonistari buruz dakizuna.

Medialiburua
ULERMEN-TESTA Kontatu ahalik eta gauza gehien: non eta norekin
Jarduera bizi zen, zer arazo zuen, arazoa nola konpondu nahi
interaktiboa: 1. Zer zen Malenek gurasoei eskatzen
zuen, nolako izaera zuen…
Ulermen- ziena?
ariketa. a) Baserri batean bizitzea. 2 Erantzun galderei.
b) Etxez aldatzea. • Zein maskota eskatu zizkien
Malenek gurasoei?
c) Etxean maskota edukitzea.
• Zer erantzuten zioten gurasoek?
IR AD O K IZ UNA K 2. Zer egin zuen hori lortzeko? Aipatu erantzun bat baino gehiago.
Testa egiten hasi a) Gose greba egin zuen. • Gurasoek emandako arrazoiak
aurretik, ziurtatu zuzenak iruditzen al zaizkizu?
b) Gurasoak konbentzitzen saiatu zen.
ikasleek galdera Zergatik?
guztiak ulertu c) Bere gelan sartu, eta lortu arte ez
zen bertatik irten. 3 Idatzi irakurritakoaren laburpena.
dituztela.
• Hasteko, esan arazoa zein den.
3. Zer gertatu zen uda amaitu zenean?
• Ondoren, aipatu gertakari garrantzitsuenak.
a) Gurasoek txakurtxoa ekarri zioten
Maleni. • Azkenik, azaldu amaieran zer gertatu zen.

b) Ez zen ezer gertatu.

Medialiburua 4 Adierazi zer esan nahi duen hurrengo esapideak.
Jarduera c) Eskola hasi zen.
interaktiboa: Txakurra lortuko nuen, kosta ahala kosta.
4. Zergatik zegoen Malen urduri
Gertakarien
ikasturtea hastean? • Txakurra lortuko nuen, oso garestia izan arren.
ordena.
a) Ez zuelako eskolara joan nahi. • Txakurra lortuko nuen, oso zaila izan arren.
b) Tokatu zitzaion andereñoa oso • Txakurra lortuko nuen, kostaldera joan behar
zorrotza zelako. banuen ere.
c) Bere gelan landareak eta animaliak
5 Adierazi. Zein da terrarioa? Zer da bestea?
egongo zirelako.
Medialiburua
Jarduera 5. Zer ez zegoen Malenen ikasgelan?
interaktiboa: a) Arrainak arrainontzi batean.
Esapideak. b) Sugea terrario handi batean.
c) Bi musker beste terrario batean.

6. Zertarako aurkeztu zen boluntario

Malen?
Medialiburua • Deskribatu terrarioa ahalik eta zehatzen.
Jarduera a) Andereñoari laguntzeko.
interaktiboa: b) Ikasgela txukuntzeko. 6 Idatzi labur-labur.
Terrarioa eta c) Landareak eta animaliak zaintzeko. • Maskota hartuko bazenu, zer egingo zenuke,
negutegia. erosi ala adoptatu? Zergatik?

12

Erantzunak
Ulermen-testa
1 c), 2 b), 3 c), 4 c), 5 b), 6 c).
1 E. E. Malen oso neska animaliazalea da,
baina gurasoek ez diote maskotarik
izaten uzten. Neska setatia da, behin eta
berriz gurasoak konbentzitzen saiatzen
dena. Nortasun handia du eta kosta 5   Terrarioa ezkerrekoa da; bestea
ahala kosta bere helburua lortu nahi du. negutegia da.
2 Txakurra, katua, loroa, hamsterra, 6   E. L.
dortokak, arrainak. / Ez lukeela jakingo
maskota zaintzen, animaliek naturan bizi
behar dutela, etxea ez dela zooa…/ E. L.
3 E. L.
4 Txakura lortuko nuen, oso zaila izan
arren.
 Entzuteko gogoz Informazioa eskatzea eta ematea 1
1 CDa
1 Entzun Hegaztien ospitalea eta aukeratu erantzun zuzenak. 3. pista
• Nola du izena hegaztien ospitaleak?
a) Txori Etxea. b) Arranopola. c) Arrano Etxea.
• Non dago?
a) Donostian. b) Ibarran. c) Astigarragan. Medialiburua
• Zein hegazti mota daude han batik bat? Entzungaia:
Hegaztien
a) Hegazti exotikoak. b) Oiloak. c) Hegazti harrapariak.
ospitalea
• Nolako zauriak izaten dituzte hegazti gehienek?
a) Tiroak. b) Traumatismoak. c) Iltzeak hegoetan.
• Erraza al da hegaztien hegoak sendatzea?
a) Oso erraza da. b) Erraz samarra da. c) Ez da batere erraza. Medialiburua
Jarduera
2 Azaldu zure hitzez. interaktiboa:
• Zer gertatzen zitzaion elkarrizketan aipatzen den aztoreari? Ulermen-
• Nola zauritu zuten? ariketa.
• Nork eraman zuen hegaztiak sendatzeko zentrora?
• Azkenean, sendatu egin al zuten?

3 Irakurri elkarrizketatuaren erantzunak eta adierazi zer galdetu dion IR ADOKIZ UN AK

elkarrizketatzaileak. Irakurri galderak
Egia esan, ez ditut zenbatu, entzungaia entzun
Zaletasunez hasi nintzen. baina berrogeita hamar bat baino lehen.
Animalien kontuak asko daude etxean orain.
gustatu zaizkit beti eta
nire etxea zoologiko txiki
baten modukoa izan da. Hasiera batean, ez nuen
laguntzarik, baina orain Foru
Aldunditik dirua jasotzen dut.
Medialiburua
4
Jarduera
Prestatu hegaztiak sendatzeko zentroko zuzendariari egingo
zenizkiokeen bizpahiru galdera. interaktiboa:
Galde-
• Zer gehiago jakin nahi duzu Arrano Etxeari buruz?
erantzunak.
5 ERABILI IKT. Saiatu galdera horien erantzuna bilatzen, Arrano
Etxearen webgunea aztertuta.

6 Binaka jarrita, mintzatu gogokoen dituzuen maskotei eta haien

beharrizanei buruz.
• Prestatu elkarri egingo dizkiozuen galderak, maskotak direla-eta.
• Erantzun galderei eta eztabaidatu bakoitzaren gustuei buruz.

13

Erantzunak 3 Nola hasi zinen animaliak zaintzen? / Zenbat animalia

edo hegazti dauzkazu etxean orain? Ba al duzu
1 Arrano Etxea. / Donostian. / Hegazti harrapariak. / laguntzarik?
Traumatismoak. / Ez da batere erraza. 4 E. L
2 Tiro-zauria zuela. / Ehiztari batek egin zion tiro. / beste 5   E. L.
ehiztari batek eraman zuen hegaztiak sendatzeko
6   E. L.
zentrora. / Bai, azkenean sendatu egin zuten.
 GRAMATIKA Izena eta aditza

Oiloa ala arrautza?

Lagun batek zera esan zion beste bati, adarra jo nahian:
–Zer izan zen lehenago, oiloa ala arrautza?
–Oiloa, jakina! –erantzun zuen besteak.
–Ba, oker zaude. Oiloak baino askoz ere lehenago baziren arrautzak...
Medialiburua
dinosauroenak baina! Kar-kar-kar...
Jarduera
interaktiboa: Arrazoi zuen. Aurrerantzean badakizue zer erantzun galdera hori egi-
ten dizuenari!
Izena eta
aditza.
1 IZENAK ETA ADITZAK. Sailkatu izenak eta aditzak zerrendetan.

lagun esan adarra oiloa arrautza erantzun zaude

dinosauroa galdera egiten existitu arrazoia
Medialiburua
Jarduera
interaktiboa: Izenak: Aditzak:
Izen arruntak
eta bereziak. 2 IZEN MOTAK . Sailkatu izenak taulan.

IZEN IZEN
Sa
tu a BEREZIAK ARRUNTAK
Jo rn so
xep o itsa Joxepa behia
a nna
Riha
taldea hiria
a
Osasun
behia
rraneo
IR AD O K IZ UNA K Medite
la ria planeta
Hasierako testutxoa es
dela-eta, galdetu ab Paris

ikasleei bat ote

datozen bertan 3 IZEN ARRUNTAK ETA BEREZIAK . Lotu izen arruntak eta bereziak
esaten denarekin koadernoan.
eta antolatu uhartea • • Carmen
eztabaida txiki bat
aldizkaria • • Gaztezulo
erantzunekin.
musika-taldea • • Izaro
opera • • San Telmo
museoa • • Huntza
artista • • Gabon
gaua • • Oteiza

14

Erantzunak
1 Izenak: lagun, adarra, oiloa, arrautza,
galdera, dinosauroa. / Aditzak: esan,
erantzun, egiten, existitu, zaude.
2 Izen bereziak: Joxepa, Pluton,
Mediterraneo, Paris, Osasuna, Rihanna. /
Izen arruntak: behia, planeta, itsasoa,
hiria, taldea, abeslaria.
3 Uhartea - Izaro / aldizkaria - Gaztezulo / «Hegoak ebaki banizkio, nerea izango
musika-taldea - Zea mays / opera - zen, ez zuen alde egingo »
Carmen / museoa - San Telmo / artista - 5 Ba al dakizu panderoa jotzen? Eta
Oteiza / gaua - Gabon. adarra?
4 Hegazti mota asko daude. Orain ni ez noa parkera, etxerako lan
Pinguinoek ezin dute hegan egin. asko ditut-eta.
Pterodaktiloa antzinako hegaztia da. Hor datoz/ daude txolarre gogaikarriok!
Delta-hegalean ibili al zara inoiz? Ereindako ale guztiak jango dizkidate!
Ni orain bizikletan nabil, gero motorrean
 1
4 ADITZAK. Osatu esaldiak, aditz hauetatik 6 ADITZ LAGUNTZAILEAK . Aukeratu aditz
egokiena jarriz. zuzenak eta kopiatu esaldiak osorik
koadernoan.
zara zuen • Tiranosaurus Rex izeneko dinosauroak hortz
dute daude zen ikaragarriak
 zizkion.  du.  zituen.
• Hegazti mota asko . • Ikusi al inoiz ostruka-arrautzarik?
• Pinguinoek ezin hegan egin.  dituzu  duzu  zenuen
Medialiburua
• Pterodaktiloa antzinako hegaztia . Jarduera
• Ba al galeper-arrautzatxoak pintxoetan
interaktiboak:
• Delta-hegalean ibili al inoiz? erabiltzen direla?
Aditz trinkoak
• «Hegoak ebaki banizkio, nerea izango zen,  dakizkizu
eta aditz
ez alde egingo…».  zenekizkien laguntzaileak.
5 ADITZ TRINKOAK. Bete esaldietako  zenekien
hutsuneak, hitz bakarreko aditzak edo aditz • Ikusi al mokoa tukanari?
trinkoak erabiliz. Hori da hori mokotzarra!
• Ba al panderoa jotzen? Eta adarra?  diozu
• Orain, ni ez parkera,  diezue
etxerako lan asko
 duzue
ditut-eta.
• Hor txolarre 7 ADITZ BEREZIAK . Berridatzi esaldiok, hitzak
gogaikarriok! ordenaturik.
Ereindako ale guztiak
• duzu? / esan / nahi / Zer / izan
jango dizkidate!
• gehiago / ote / eskatzerik? / dago / Ez
• Ni orain bizikletan ;
gero, motorrean • digute / janarazi. / osoa / platerkada / Ezin
ibiliko naiz. • inori / eragiten. / horiek / diote / Pailazo / ez /
• Gu erabat ados barre
irakaslearekin, ezta? • jantzita. / duzu / Detektibea / hori / gabardina
/ ematen

IZENA ETA ADITZA

• Izena. Bi izen mota daude: arruntak (letra xehez idazten dira) eta bereziak (letra larriz idazten dira).
Joxepa (izen berezia) behia (izen arrunta)
Medialiburua
• Aditza ekintza adierazten duen hitza edo hitz multzoa da. Azalpena:
Oiloak arrautza errun du (aditza). Izena eta
• Aditzak hitz bakarrekoak izan daitezke (aditz trinkoak), edo hitz bat baino gehiagokoak (aditz aditza.
perifrastikoak).
Olatzek bi txanpon dauzka (aditz trinkoa). Oilarrak harra jan du (aditz perifrastikoa).

15

ibiliko naiz. Ikusi al dizou mokoa tukan horri? Hori da

Gu erabat ados gaude irakaslearekin, hori mokozarra!
ezta? 7 Zer esan nahi izan duzu?
6 Tiranosaurus Rex izeneko dinosauroak Ez ote dago gehiago eskatzerik?
hortz ikaragarriak zituen.  zin digute platerkada osoa janarazi.
E
Ikusi al duzu inoiz ostruka-arrautzarik? Pailazo horiek ez diote inori barre eragi-
Ba al zenekien galeper-arrautzatxoak ten.
pintxoetan erabiltzen direla? Detektibea ematen duzu gabardina hori
jantzita.
 GRAMATIKA Esaldia

8 GALDERAK. Egin galderak, adibidean bezala: 11 HITZEN ORDENA. Berridatzi esaldiak

• Maitek esan du hori. Nork esan du hori? koadernoan, hitzak ordenaturik.

• Bihar ikusiko dugu filma. • den. / nola / ez / behar / hori / egin / Nik /
Medialiburua dakit
• Trenez etorriko omen dira.
Jarduera • ez / badago / bagoaz. / Lekurik / ere, / gu
• Mendira joango gara.
interaktiboa: • Han / inolako / ziguten / eman. / ez /
Hitzen ordena. • Hitz luze bat osatuko dut letra hauekin. azalpenik
• jo / duzu / uste / digutela? / adarra / Ez
• jakiterik / diren. / Ez / horiek / nola / arazo /
dago / konponduko

9 BAIEZKO ESALDIAK. Eman baiezko 12 GALDEGAIA. Erantzun galderei, adibidean

erantzunak, adibidean bezala. bezala.
• Nor etorri zen iluntzean? (Amaia)
• Badakizue noiz datorren? Bai, badakigu.
Amaia etorri zen iluntzean.
• Ba al dago gatzik?
• Nora joango zarete asteburuan? (atzerrira)
• Badute etortzeko astirik?
• Zer irakurri diozu haurrari? (ipuin berria)
• Badira ordu biak?
• Nola jantzi du Kepak jertsea? (atzekoz
• Bagara gauza ariketa ongi egiteko?
aurrera)
10 EZEZKO ESALDIAK. Berridatzi esaldiak • Zenbat txanpon sartu behar dira makinan?
ezezko eran, adibidean bezala. (hiru)
Medialiburua
Jarduera • Atzo patata tortilla afaldu nuen.
interaktiboa: Atzo ez nuen patata tortillarik afaldu.
Ezezko • Zure ordenagailua behar bezala dabil.
esaldiak.
• Kutxa horretan zerbait dago.
• Gaur norbait etorriko zaizu bisitan.

ESALDIA EDO PERPAUSA

Esaldiak edo perpausak beti izan behar du aditza.

• Baiezko perpausetan, aditza amaieran egon ohi da.
Irakasleak (nork) zerbait (zer) esan du (aditza).

Medialiburua • Galderazko perpausetan, aditza galdetzailearen ondoren jarri ohi da.

Azalpena: Zer (galdetzailea) esan du (aditza) irakasleak? (nork).
Esaldia edo • Ezezko perpausetan ere, aditza EZ partikularen ondoren ageri ohi da.
perpausa. Irakasleak (nork) EZ du (ezezkotasuna) esan (aditza) ezer (zer).
• Galdegaia esaldian garrantzi berezia hartzen duen hitza da. Galderarik badago, galderari erantzuten
dion hitza da galdegaia. Beti agertzen da aditzaren ezkerrean.
Nork erosi du papera? JOSUK (galdegaia) erosi du papera.

16

Erantzunak Bai, bagara gauza.  z dago jakiterik arazo horiek nola

E
10 Zure ordenagailua ez dabil behar bezala. konponduko diren.
8 Noiz ikusiko dugu filma? Kutxa horretan ez dago ezer. 12 Atzerrira joango gara asteburuan.
Zerez etorriko omen dira? Gaur ez zaizu inor etorriko bisitan. Ipuin berria irakurri diot haurrari.
Zer idatzi duzu? Atzekoz aurrera jantzi du Kepak jertsea.
11 Nik ez dakit hori nola egin behar den.
Nora joango gara? Hiru txanpon sartu behar dira makinan.
Lekurik ez badago ere, gu bagoaz.
9 Bai, badago gatza. Han ez ziguten inolako azalpenik eman.
Bai, badute astia. Ez duzu uste adarra jo digutela?
Bai, badira ordu biak.
 ORTOGRAFIA Letra larria 1
LETRA LARRIA NOIZ ERABILI

• Letra larria idazten dugun edozeren hasieran erabili behar da, bai
eta puntuazio-marka hauen ondoren ere: puntua, galde- edo harri- Medialiburua
dura-marka eta etenpuntuak.
Azalpena:
• Letra larria izen bereziekin ere erabili behar da: pertsona-izenak, ani- Letra larria.
malia-izenak, leku-izenak, erakunde-izenak, jaiegunen eta entzute
handiko izenak, astronomia-izenak, ikasgaiak, sarien izenak…

Ander, India, Eusko Jaurlaritza, Maiatzaren Bata, Eguberriak, Lur

planeta, Euskara eta Literatura, Nobel saria…

1 LETRA LARRIA. Berridatzi testutxoa, letra larria egoki erabiliz:

Gauez basoan
gaua zen eta ez zen ezer ikusten. horregatik pentsatu genuen sua
egitea. handik ordu pare batera, su txiki batek pixka bat argitzen
zuen gure ingurua. orduan bai gustura! baina non zeuden sara eta
xabi? iratiko oihanean galdu genituen eta batek jakin non zeuden Medialiburua
une hartan… goizean haien bila irten beharko genuen. Jarduera
interaktiboak:
2 LETRA LARRIA IZEN BEREZIETAN. Berridatzi hitzak koadernoan,
letra larria kontuan harturik, adibidean bezala.
Letra larria.

• errobi ibaia Errobi ibaia • artizarra

• ane olaizola epailea • urteberri-eguna
• pintto txakurra • lizarrako udala
• biologia eta geologia ikasgaia • urruzuno saria

3 LETRA LARRIA IZEN BEREZIETAN. Sailkatu aurreko ariketako

hitzak eta eman beste adibide bana.

IZEN BEREZIAK

• Leku-izenak: Errobi
• Pertsona-izenak: I R ADOKIZ UN AK
• Animalia-izenak: Gogorarazi
• Erakunde-izenak: ortografia zaintzeak
• Jaiegunen eta entzute duen garrantzia.
handiko izenak:
• Astronomiako izenak:
• Ikasgaien izenak:
• Sarien izenak:

17

Erantzunak
1 Gaua zen eta ez zen ezer ikusten.
Horregatik pentsatu genuen sua egitea.
Handik ordu pare batera, su txiki batek
pixka bat argitzen zuen gure ingurua.
Orduan bai gustura! Baina non zeuden
Sara eta Xabi? Iratiko oihanean galdu
genituen eta batek jakin non zeuden une
hartan… Goizean haien bila irten beharko
genuen.
2 Errobi ibaia / Ane Olaizola epailea / Pintto
txakurra / Biologia eta Geologia ikasgaia /
Artizarra / Urteberri-eguna / Lizarrako
Udala (biak letra larriz; baina pluralean
«Bizkaiko udalak») / Urruzuno saria.
2 Leku-izenak: Errobi ibaia.
Pertsona-izenak: Ane Olaizola epailea.
Animalia izenak: Pintto txakurra.
Erakunde-izenak: Lizarrako udala.
Jaiegunen eta entzute handiko izenak:
Urteberri-eguna.
Astronomiako izenak: Artizarra.
Ikasgaien izenak: Biologia eta Geologia
ikasgaia.
Sarien izenak: Urruzuno saria.
 EGITEN JAKIN Liburu baten fitxa

1 Irakurri Hatz miragarria liburuaren fitxa, eta, ondoren, liburu bereko pasartea.

FITXA

IZENBURUA: Hatz miragarria

Medialiburua EGILEA: Roald Dahl
Jarduera
ARGITALETXEA: Zubia-Santillana
interaktiboa:
Liburu baten ARGITARATZE-URTEA: 2018
fitxa. LIBURUAREN LABURPENA: Zortzi urteko neskato batek
dohain berezia du: eskuineko eskuan duen hatz mira-
garriaz gogoko ez dituen gauzak eta jendea zigor ditzake,
haien itxura aldatuz. Hori dela eta, egun batean, ehiza
krudelean sarriegi aritzen diren auzoko batzuk bere hatz
miragarriaz seinalatu eta…

Gure ondoko etxaldea Aznar senar-emaz- Behin Aznar jaunari zerbait esan nion ehi-
teena da. Bi seme ditu Aznar familiak: Peru zaz, baina berak aurrera jo zuen niri begira-
eta Eneko. (…) tu ere egin gabe.
Gauza bat gustatzen zitzaien Aznar aitari Orduan, larunbat goiz batean, Peru eta Ene-
eta bi semeei beste ezer baino gehiago: ehi- ko ikusi nituen aitarekin basotik etortzen,
IR AD O KI Z UNA K zan egitea. Larunbatero, goizean goiz, es- orein gazte eta eder bat zintzilik zekartela.
Baliatu aukera kopetak hartu eta basora joaten ziren ani-
Horrek haserretu egin ninduen, sutu, eta
ikasleekin gustuko malien eta txorien atzetik ibiltzera, tiro
haiei oihuka hasi nintzen.
dituzten liburuei egiteko. Peruk zortzi urte besterik ez zuen,
eta bazeukan bere eskopeta eta guzti. Mutilek barre egin zidaten eta imintzioka
buruz mintzatzeko hasi ziren, eta Aznar jaunak etxera joateko
eta irakurzaletasuna Ez zait batere gustatzen ehiza. Ezin dut hi-
eta ganoraz hitz egiten ikasteko esan zidan.
tza entzun ere egin. Ez dago ongi gizakiok
sustatzeko.
animaliatxoak hiltzea ongi pasatzeko. Horre- Horixe entzun behar gainera!
gatik, saiatu egiten nintzen Peru eta Eneko
ehizatik aldentzen. Haiek bisitatzen nituen
bakoitzean, ahal nuen ongien azaltzen nien
zergatik utzi behar zuten ehiza, baina barre
egiten zidaten beti.

18

Erantzunak 3 Liburua nork idatzi duen.

1 Irakurketa-ariketa bakarka edo ozenki eta taldean egin
daiteke. Ozenki eta taldean eginez gero, guztion
artean aterako dituzue ondorioak eta lagungarria izan
4 Pasartean Aznar jauna eta haren semak, Peru eta
daiteke eragozpenen bat duten ikasleentzat.
2 Bertan liburuaren izenburua, egilea, argitaletxea,
argitaratze-urtea eta liburuaren laburpena azaltzen
dira.
Liburua zein argitaletxek eman duen argitara eta noiz.
Liburuak zer izenburu duen.
Liburuaren laburpentxoa.
Eneko, agertzen dira, eta baita liburuko protagonista
ere.
Protagonista istorioa kontatzen ari dena da.
Orein gazte bat zintzilik zekartela ikusi zituelako.
 1
2 Zer atal ditu aurreko orrialdeko fitxak? Zerrendatu.
FITXA
3 Zer nolako informazioa aurki dezakezu liburuaren fitxan? Aukeratu.
• Fitxak zerbaiten (libu-
ruak, animaliak, fil-
 Liburua nork idatzi duen. Medialiburua
mak…) inguruko infor-  Liburuko istorioa nola bukatzen den. Jarduera
mazio laburra eta
 Liburua zein argitaletxek eman duen argitara eta noiz. interaktiboa:
zehatza emateko era- Fitxako
biltzen dira.  Egileak non idatzi duen liburua.
informazioa.
• Fitxetan ezaugarri ga-  Liburua nori gustatu zaion eta nori ez.
rrantzitsuenak baino ez  Liburuak zer izenburu duen.
dira azaltzen, eta gaine-
ra oso era laburrean.
 Liburuaren laburpentxoa.

4 Erantzun galderei.
• Zer pertsonaia ageri dira liburuaren pasartean?
• Zein da protagonista?
• Zer arazo du gainerako pertsonaiekin?
• Zergatik haserretu zen bereziki larunbat goiz hartan?
• Liburuaren fitxak dioena aintzat hartuta, zer uste duzu gertatuko
dela gero? Medialiburua
Jarduera
5 Zer jakin duzu istorioari buruz fitxari esker?
interaktiboa:
6 Fitxan irakurri duzunak istorioari buruzko informazio nahikoa ematen Fitxen
duela iruditzen zaizu? Lagungarria iruditzen zaizu? erabilpena.

7 Zertarako erabiltzen ditugu horrelako fitxak? Aukeratu.

 Zerbaiten ezaugarri nagusiak labur-labur azaltzeko.
I RADOKI ZU NAK
 Zerbait erostera bultzatzeko.
Proposatu ikasleei
 Gertatu den zerbaiten berri emateko.
fitxen
erabilgarritasunari
EKIN IDAZTEARI buruzko
eztabaidatxo bat
8 Idatzi asko gustatu zaizun liburu baten fitxa. Egin honela:
egitea.
• Bilatu liburuaren ezaugarri nagusiak: idazlea, argitaratze-urtea,
argitaletxea…
• Idatzi liburuaren laburpentxoa. Baina kontuz, ez eman informazio
gehiegi. Medialiburua
• Prestatu liburuaren fitxa bildutako datuekin eta laburpenarekin. Irakurketa-
Ez ahaztu irudiren batekin apaintzea. fitxen
sortzailea.

19

E. E. Hatz miragarriaz seinalatu eta zigortu egingo

ditu.
5 Istorioa zeri buruzkoa den, nork idatzi duen eta zein
argitaletxek eta zein urtetan argitara eman duen.
6 E. E. Bai, lagungarria da. Fitxako informaziorik gabe,
adibidez, ez genuke jakingo liburua zeri buruzkoa den.
7 Zerbaiten ezaugarri nagusiak labur-labur azaltzeko.
8 E. L.
 Lexikoa. Sinonimoak eta antonimoak

Laurak badu txakur txiki bat

Laurak badu txakur txiki bat. Asko maite du Laurak bere txakur argia,
zoriontsu egiten duelako bere zaunka ozenekin eta bere milika atsegi-
nekin.
Lauraren txakurra Rodolfo deitzen da. Lauraren ahizpak jarri zion izen
bitxi hori. Pertsona baten izena da, baina, egia esan, primeran datorkio.
Izan ere, Rodolfok aitonaren auzokoak bezalako bibote bikaina du.

Medialiburua 1 Bilatu testuan hitz hauen esanahi bera duten hitzak eta kopiatu.
Jarduera
• berezia: • azkarra:
interaktiboak:
• ñimiñoa: • aparta:
Sinonimoak
eta • zolia: • maitagarria:
antonimoak.
2 Berridatzi goiko testua, nabarmendutako hitzen ordez haien
kontrako esanahia dutenak erabiliz. Ondoren, adierazi zein alde
dagoen bi testuen artean.

arrunta handia emea tentela eskasa desatsegina

3 Lotu erdiko zutabeko hitzak sinonimoekin eta antonimoekin.

SINONIMOAK ANTONIMOAK
IR AD O K IZ UNA K
Animatu ikasleak sendo • • txiro • • hil
beren testuetan piztu • • altxatu • • oker
sinonimoak
pobre • • indartsu • • aberats
erabiltzera, hitzak ez
errepikatzeko. gogor • • sortu • • bota
SINONIMOAK ETA
zuzen • • zurrun • • itzali
ANTONIMOAK
jaio • • izeki • • ahul
• Esanahi bera duten hi- eraiki • • artez • • bigun
tzak sinonimoak dira:
azkarra bizkorra 4 ESAPIDEAK. Adierazi emandakoen antzeko esanahia duten esapideak.
• Sinonimoak erabiliz, ez
Medialiburua dugu hitz bera errepikatu Txoriburu hutsa zara!
Jarduera behar, eta gure hizkera
eta idazkera abera-  Zu oso buruargia zara.
interaktiboa:
tsago egiten ditugu.  Buruarina zara benetan!
Esapideak.
• Antonimoak aurkako
esanahia duten hitzak Oilo-ipurdia jarri zait!
dira:
azkarra motela  Larrua laztu zait!
 Ipurdia txikitu egin zait!

20

Erantzunak Lauraren txakurra Rodolfo deitzen da. Lauraren ahizpak ja-

1 Berezia - bitxia / ñimiñoa - txikia / zolia - ozena /
azkarra - argia / aparta - bikaina / maitagarria -
atsegina.
2 Laurak badu txakur handi bat. Asko maite du Laurak
bere txakur tentela, zoriontsu egiten duelako bere
zaunka emeekin eta bere milika desatseginekin.
rri zion izen arrunt hori. Pertsona baten izena da, baina egia
esan, primeran datorkio. Izan ere, Adolfok aitonaren au-
zokoak bezalako bibote eskasa du.
3 Sendo - idartsu - ahul / piztu - izeki - itzali / pobre-
txiro - aberats / gogor - zurrun - bigun / zuzen - artez
- oker / jaio - sortu - hil / eraiki - altxatu - bota.
4 Buruarina zara benetan!
Larrua laztu zait!
 Literatura. Literatura-generoak 1
ak
Bolizko zotz -
Udako antzezlana Medialiburua
boli puska ba
, Tx in ak o errege batek tz eg ite ko Agertokiaren erdian, Urdin izeneko gaztea luzaroan ariko Azalpena:
Behin o bi zo
otorduetarak izan da lagunei deika, oihu eginez. Azkenean, nekatuta, lurrean
Literatura-
liotsu batetik na ar az o bat zegoen; eseri eta aurpegia hanken artean ezkutatuko du. Halako
zu en . B ai ez ko pla-
agindu ra buztin generoak.
e, bo liz ko zotzak ezin di ar en ad ar rez batean, Basajaun sartuko da eta ez du Urdin ikusiko.
er
ek in er ab ili , errinozero at er e- BAsAjAun: (Eskuak ahoan, oihuka hasiko da) lujulailu!!!
ter arrunt dezko pl
ko ed al on tziekin eta ja ze rb itz at u
egin da , ezin di ra urdin: (Ikaraz esnatuz) Baina nor zara? Zer da oihu hori?
ntzi horietan guti-
kin baizik. O go i-m ai la ko
ntak, eta bai tara iri-
BAsAjAun: Ui! (Urdin lurrean dagoela ikusita harriturik).
jan-edan arru an te -b uztanak. Har Ni Basajaun naiz, inguru hauetako jauna. Eta zu? Zer
zi ak , ad ib id ez , el ef
ja nt zi xu merik Medialiburua
ak ez zuen nahiko iak
egiten duzu zuk hemen?
tsita, er re ge tak eta ja eg ur Entzungaia:
st oz ko et xe rik: luxuzko ze AizpeA GoenAGA (moldatua)
ez la
en. Magalean eta
eskatuko zitu ra ote garam
atzan
beste
sk o ar du ra tzen nau no ge ar en ahol- Magalean
–A re
gu zt ia k –e san zuen er
honek Zure musua,
pa,
kulariak. tera, erregeak nire masailean
ra zo i zu en : handik bost ur krudelki zi- zure musua,
,
Eta ar , eta muin,
erresuma osoa te
izututa zeukan rr ita rr ak , be re desirak be nire barrenea
n,
zi tu en he zure musua, I RADOKI ZU NAK
gortzen pot,
ezean. eroaren erru
z, daukat bihotz
ean. Aprobetxatu testu
nd ik gu tx ir a, bere gutizia en . Masailean, mota desberdinen
Eta ha galdu zu
resuma osoa barrenean,
errege hark er na (moldatua) irakurketa
Txinako ipui bihotzean,
zure musua ig intonazioa lantzeko.
erian.
Jon Suarez

LITERATURA-
GENEROAK 1 Erantzun galdera hauei:
• Zein hitz azaltzen dira behin eta berriz Magalean izeneko testuan? Medialiburua
• Literaturan hiru genero
Jarduera
nagusi daude: kontakizu- • Zein da Bolizko zotzak testuko ikasgaia?
na (hitz lauz), olerkia
interaktiboa:
• Zer gertatzen da, zure ustez, Udako antzezlana testuan?
(neurtitzez) eta antzerkia Literatura-
(elkarrizketak). 2 Adierazi goiko testuetatik zein den kontakizuna, zein olerkia eta
generoak:
zein antzerkia.

LITERATURATIK HARAGO
I RADOKI ZU NAK
Gure idazle ezagunena
Ekarri gogora
Bernardo Atxaga da euskarazko idazle ezagunena. Euskaraz gain, munduko guztion artean
hainbat hizkuntzatan irakur daitezke haren lanak. Oso idazle oparoa da eta literatura-generoei
hiru generoak landu ditu.
buruz jada
3 ERABILI IKT. Zein lanengatik egin zen munduan ezagun Bernardo Atxaga? dakizuena.

21

Erantzunak 2 Kontakizuna: Bolizko zotzak. / Olerkia: Magalean. /

Antzerkia: Udako antzezlana.
1 Magalean izeneko testuan, musu hitza agertzen da 3 Obabakoak lanarengatik.
behin eta berriz.
Asko duenak gehiago nahi izaten du beti, eta horixe
izaten da bere galbidea.
E. E. Adibidez: Urdin izeneko gaztea basoan galdu da
eta bat-batean Basajaun agertu zaio.
 AURRERA NOA!

1 Irakurri testua eta erantzun galderei.

Itsasoko suge pozoitsua

Sugeak Lurreko kontinente guztietan aurki daitezke,
Antartikan izan ezik. Baina suge lehortarrez gain,
badaude itsaso tropikaletan bizi direnak ere.
Bizitza osoa itsasoan ematen dute eta ez dira inoiz
lehorrera irteten. Arnasa hartzeko birikak dituztenez,
noizean behin itsas gainazalera atera behar izaten dute
arnasa hartzeko. Hala ere, arnasari eusteko gaitasun
handia daukate eta gai dira bi ordu egoteko arnasarik
hartu gabe. Are gehiago, ur azpian egiten dute lo!
Itsas sugeak harrapariak dira; arrainak, aingirak eta
karramarroak jaten dituzte. Baina beldurgarrien egiten dituen ezaugarria pozoia da. Munduko
pozoirik toxikoena dute, kobraren pozoia baino hamar aldiz hilgarriagoa.
Eskerrak oso animalia baketsuak diren! Izan ere, hozka egin baino, nahiago dute ihes egin.
Zernola.net (moldatua).
• Zergatik dira beldurgarriak itsas sugeak?
• Zer alde dago itsas sugeen eta itsasoan bizi diren arrainen artean?
• Itsasoan ez ezik, zein beste lekutan aurki ditzakegu sugeak?
• Gure kostaldean ere ba al dago horrelako sugerik?
• Zu igerian ikusiz gero eraso egingo zizutela uste duzu? Zergatik?

2 Bereizi esaldi hauetako izenak eta aditzak. 5 Berridatzi esaldiak, hitzak ordenaturik.

Medialiburua • Anek gaur pastela jan du. • du / bazkaltzeko. / nahi / Anek / arraina
jarduera • Osaba Mikel Aldapa kalean bizi da. • itxi. / dugu / izan / ezin / Guk / atea
interaktiboa: • Atzo Aitzol ikusi genuen parkean. • saguak / Katuak / ditu. / harrapatu / behar
Hitzen ordena. • Etxeko teilatuan zazpi katu daude dantzan. • ez / ematen. / horiek / diote / Zapata / min

3 Sailkatu aurreko ariketako izenak. 6 Berridatzi testutxoa, puntuak eta letra larria
egoki erabiliz.
Izen bereziak:
pintto txakurra
Izen arruntak:
hau pintto da pintto oso txakur jatorra da ez du
4 Aukeratu hitz zuzena eta berridatzi esaldiak. kosk egiten eta begi bat
Medialiburua ixten du jolastu nahi badu
jarduera • Gazta guztia saguak / saguek jan dute. pinttok hiru
interaktiboa: • Osabak opari / oparia bana ekarri digu. urte ditu amak
Komunztadura. • Ezetz jakin zein marrazki / marrazkia egin
oparitu zidan nire
urtebetetze-egunean
dudan nik?
etxera ekarri zuenean,
• Gelako mutilak / mutilek oso jatorrak dira. jaioberria zen pintto.

22

Erantzunak
1 Oso pozoitsuak direlako dira
beldurgarriak. / Birikak dituzte eta ur
azalera igo behar dute arnasa hartzeko. /
Lurreko kontinente guztietan, Antartikan
izan ezik. / Ez, itsaso tropikaletan bizi
dira. / Ez, oso animalia baketsuak
direlako eta nahiago dutelako ihes egin.
2 Izenak: Ane, pastel, osaba, Mikel, Aldapa,
kale, Aitzol, parke, etxe, teilatu, katu.
Aditzak: jan du, bizi da, genuen, daude.
3 Izen bereziak: Ane, Mikel, Aldapa, Aitzol.
Izen arruntak: pastel, osaba, kale, parke,
etxe, teilatu, katu.
4 Gazta guztia saguek jan dute. / Osabak
opari bana ekarri digu. / Ezetz jakin zein
marrazki egin dudan nik? / Gelako
mutilak oso jatorrak dira.
5 Anek arraina nahi du bazkaltzeko. / Guk
ezin izan dugu atea itxi. / Katuak saguak
harrapatu behar ditu. / Zapata horiek ez
diote min ematen.
6 Hau Pintto da. Pintto oso txakur jatorra
da. Ez du kosk egiten eta begi bat ixten
du jolastu nahi badu. Pinttok hiru urte
 1
7 Entzun Liburu baten aurkezpena eta erantzun. 10 Kopiatu hitzak koadernoan eta lotu
sinonimoak. 1 CDa
• Nola du izena aipatzen den liburuak?
broma • • eskutitz
4. pista
• Liburu bakarra izango al da, ala sail bateko
alea da? jator • • altxatu
• Nor da liburuko protagonista? gutun • • bueltatu
• Gaztea al da? itzuli • • txantxa Medialiburua
• Non bizi da? Entzungaia:
jaso • • atsegin
• Ba al du maskotarik? Zein?
Liburu baten
11 Aukeratu esapide honen esanahi bera duena. fitxa.

Auzoko umea txoriburu galanta da.

 Auzoko umea oso-oso buruarina da.

I RA D OKIZ UN AK
 Auzoko umea buruargia eta dotorea da.
Entzungaia dela-eta,
 Auzoko umeari txoriak gustatzen zaizkio. proposatu ikasleei
12 Irakurri eta erantzun.
entzun ahala oharrak
8 Osatu entzungaiko liburuaren fitxa. Aipatu hartzea.
bertan datu hauek: Euria
• Izenburua. Heze-heze
busti-busti
• Egilea. euri-euri.
• Irudigilea. Pareta zulotik Medialiburua
atera dira luxe-luxe Jarduera
• Argitaletxea.
antena bi. interaktiboak:
• Liburuaren laburpena. Zeruak negar Hitzak
barraskiloak irri. ordenatzea eta
9 Kopiatu hitzak eta idatzi antonimoak.
JoxAn ormAzAbAl esapidea.
• ñimiñoa: • estua:
• Zein generotakoa da testua?
• atsegina: • arrunta:
• Nola daude idatzita genero horretako lanak?
• itsusia: • tentela:

NOLA EGIN DUT? Erantzun koadernoan.

I RA DOKIZ UN AK
Ongi moldatu naiz unitateko testuak irakurtzen eta ulertzen?
Gogorarazi ikasleei
Laguntza eskatu behar izan dut unitate honetako ariketaren bat egiteko?
autokritikoak
Nori eskatu diot laguntza?
izan behar dutela
Ba al da oraindik ongi ulertzen ez dudan zerbait? Zer egin dezaket ebaluatzean, eta
hobeto ulertzeko?
egia esan behar
dutela.

23

ditu. Amak oparitu zidan nire urtebetetze-
egunean. Etxera ekarri zuenean, jaioberria
zen PIntto.
7 Ume desgertuaren kasua. / Sail bateko
alea da. / Klarisa Lupabitx izeneko
detektibea, / Ez, ez da gaztea, adineko
emakumea da. / Bilbon bizi da. / Katu bat
du, Samedi izenekoa.
8 Izenburua: Ume desagertuaren kasua. /
Egilea: Arrate Egaña. / Irudigilea: Marimar
Agirre. / Argitaletxea: Erein.
Liburuaren laburpena: E. E. Klarisa
Lupabitx detektibeak Bilbon desagertu
den mutiko baten misterioa argitu behar
du. Inork ez daki nola desagertu den eta
familiakoak eta lagunak oso urduri daude.
9 Ñimiñoa - handia / atsegina - desatsegina
/ itsusia - polta / estua - zabala / arrunta -
bitxia / tentela - argia (azkarra).
10 Broma - txantxa / jator - atsegin / gutun -
eskutitz / itzuli - bueltatu / jaso -altxatu.
11 Auzoko umea oso-oso buruarina da.
12 Olerkia da. / Neurtitzez idatzita daude.
 HONAINOKO BERRIKUSKETA

1 Bilatu testuan ageri diren izenak. 5 Idatzi koadernoan esaldiei dagozkien

Nire familia
Kaixo, Joseba naiz eta oraintxe bertan konta-
Medialiburua
tuko dizuet nolakoa den nire familia. Aitak
Jarduera Julen du izena eta oso gizon despistatua da.
interaktiboa: Amak Ana du izena eta emakume benetan
Izen arruntak alaia da. Nire neba txikiak Ander du izena.
eta bereziak. Ander ez da batere jatorra, egun osoa nega-
rrez pasatzen du. Bizer izeneko txakur bat ere
badugu. Harekin konpontzen naiz ni ondoen.
2 Sailkatu goiko testuko izenak.
Izen bereziak:
Izen arruntak:
3 Berridatzi esaldiak ezezko eran.
• Amonak bi musu eman dizkit.
• Beti-beti egia esan behar da.
Medialiburua • Gure autoa oso ongi dabil.
Jarduera
• Lagunak nire bila etorriko dira.
interaktiboa:
Aditzak. • Jan ezazu sagar hori.
galderak.
• Atzotik dakigu nor den irabazlea.
• Oporrak Gabonetan emango dizkigute.
• Biharko iragarri dute eguraldi ona.
• Zazpiak arte egongo gara hemen.
6 Kopiatu oharra eta zuzendu ortografia-
akatsak.
malen:
eman uraza argi eta izpi dortokei,
jateko. gero, ureztatu landareak. ura
hartutakoan, ez ahaztu iturria ixtea!
mila esker.
andereño ana
7 Eman baiezko erantzunak honako galderei.
• Ba al zatoz parkera jolastera?
• Aizu, zuk badakizu zer ordu den?
• Ba al duzu ariketa egiteko gogorik?
• Gurasoek badakite etorriko zarela?
• Ba al dute txoriek lumarik?

8 Idatzi koadernoan hurrengo hitzen

sinonimonimo eta antonimo bana.
• bizkorra • poliki
• asko • ederra
• txikia • pozik
4 Jarri esaldietan falta diren aditzak.
• ongi • atsegina
• Nik askotan esan zuri: agintea ez dabil,
pilak agortu
Medialiburua
Jarduera • Pertsona batzuek ez txakurrak maite.
interaktiboa: • Nik ez zuek ikusi, baina zuek ez
Hitz ni agurtu.
gurutzatuak. • Saguei ez gazta gustatzen, nahiago
omen haziak.
• Mesedez, zuk utziko guraizeak niri?

24

Erantzunak
1 Joseba, familia, aita, Julen, izena, gizon,
ama, Ana, emakume, neba, Ander, egun,
Bizer, txakur.
2 Izen bereziak: Joseba, Julen, Ana, Ander,
Bizer.
Izen arruntak: familia, aita, izena, gizon,
ama, emakume, neba, egun, txakur.
3 Amonak ez dizkit bi musu eman. / Beti-
beti ez da egia esan behar. / Gure autoa
ez dabil oso ongi. / Lagunak ez dira nire
bila etorriko. / Ez ezazu sagar hori jan.
4 Nik askotan esan dizut zuri: agintea ez
dabil, pilak agortu zaizkio. / Pertsona
batzuek ez dituzte txakurrak maite. / Nik
ez zaituztet zuek ikusi, baina zuek ez
nauzue ni agurtu. / Saguei ez zaizkie
gazta gustatzen, nahiago omen dituzte
haziak. / Mesedez, utziko dizkidazu
guraizeak niri?
5 Noiztik dakizue nor den irabazlea? / Noiz
emango dizkigute oporrak? / Noizko
iragarri dute eguraldi ona? / Noiz arte
egongo gara hemen?
EZ DA DENA SARTZEN!!