100

proposamen,
matematikarako
gaitasuna
lantzeko
Zenbakiak, zenbakien arteko oinarrizko
eragiketak, sinboloak eta informazioa
sortzeko zein interpretatzeko moduak
erabiltzeko trebetasuna, errealitateko
alderdi kuantitatiboei eta espazialei
buruz gehiago jakiteko, eta eguneroko
bizitzarekin eta lanarekin lotutako
problemak ebazteko.

Fotokopiatzeko fitxak
Ariketategiak
Ikaskuntza eraginkorra izateko estrategiak
Iradokizun didaktikoak

189069 _ 0001-0039.indd 1 16/4/09 10:40:19

 100 proposamen Matematikako gaitasuna lantzeko
liburua Gaitasunak izeneko proiektuaren barruan dago,
eta Zubia Editoriala, S. L.ren eta Santillana Educación, S. L.ren
Lehen Hezkuntzako Sailean Joseba Santxo Uriarteren eta Enric Juan Redalen
zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.

Proiektu honetan egile-talde honek esku hartu du:

Casilda Bárcena, Fernando J. Cortiguera, Malena Fuentes, Daniel Gabarró, Javier López,
Juan Ignacio Medina, Elena O´Callaghan, Maite López-Sáez, Inmaculada Díaz, Ana María
Rodríguez, Adela Rodríguez eta Martín Varela.

Hizkuntza-egokitzapena: Josu Garate

Programa bereziak: Daniel Gabarró Berbegal eta Javier López Apesteguía

Proiektua eta edizioa: Ainhoa Basterretxea eta José Luis Alzu

Diseinua eta maketazioa: ARTI*MAGOS (Malena F. Alzu), Maitane Barrena

eta Miren Pellejero

Irudiak: ARTI*MAGOS (Esther Pérez-Cuadrado) eta Esther Lecina

Zuzenketa: Amaia Lasheras

© 2009 by Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educación, S. L.

Legizamon poligonoa
Gipuzkoa kalea, 31
48450 Etxebarri (Bizkaia)
Inprimatzailea

EK: 189069
Lege-gordailua:

Lan hau egile-eskubideei buruzko legeek babestuta dago eta

Zubia-Santillanari dagokio haren jabetza intelektuala. Legezko
erabiltzaileei ikasgelan erabiltzeko fotokopiak egitea bakarrik
zaie zilegi. Debekatuta dago baimendutakoez bestera erabil-
tzea, batez ere merkataritza-helburuekin erabiltzen bada.

189069 _ 0001-0039.indd 2 16/4/09 10:40:19

 Aurkezpena
100 proposamen, matematikako gaitasuna
lantzeko
Proiektu honetan, zenbait proposamen, iradokizun eta jarduera bildu ditugu, matematika-
rako gaitasuna hobetzeko. Proposamen horiek irakaskuntza-ikaskuntza prozesuaren barruan
daude, eta bi dimentsio dituzte: osagarriak dira, eta alternatiboak.
Osagarriak dira, irakaslearen ohiko jardueraz gain eta ikasliburuek eta gainerako didaktika-
materialek eskaintzen dituzten baliabideez gain, ziklo honetako eskola-helburuetara hurbil-
tzeko beste modu bat dakartelako: hain zuzen, ezagutzak eguneroko bizitzako egoeretan eta
testuinguruetan aplikatzeko helburua dute.
Alternatiboak dira, proposamen multzo horretako jarduerei, curriculumeko helburuak lor-
­tzen laguntzeko prestatuta badaude ere, beste ikuspuntu batetik heltzen zaielako; irakasteko
eta ikasteko beste modu bat da.

100 proposamenen lekua

didaktika-prozesuaren barruan
Irakasleak –esperientzia baitu eta ikasgaia nahiz ikasleen ezaugarriak baitakizki– beste mota
bateko baliabideak erabili nahi dituenerako eskaintzen da 100 proposamen, matematikarako
gaitasuna lantzeko izeneko materiala. Batzuetan, atzeratuta doazen ikasleak oinarrizko
helburuetara hurbiltzeko balio dezakete proposamenek; beste batzuetan, ikaskuntzak finka-
tzeko, jarduerak eguneroko bizitzarekin lotuz; eta beste batzuetan, eskola ematen hasteko
edo amai­tzeko jarduera labur baina interesgarriak egiteko erabil daitezke, bai irakaslea bai
ikasleak helburua osoki lortu dela ohar daitezen.

Proposamenen nondik norakoak

Matematikarako gaitasuna lantzeko 100 proposamenak 100 fitxa independente dira.
Diseinatutako lau ereduetako bati dagokio fitxa bakoitza: hiru irakasleentzat eta bat
ikasleentzat. Hauek dira proposamen motak:
1. Iradokizunen proposamena (I). Ideia praktikoen multzo bat da, irakasleek ikuspuntu
jakin bat har dezaten ikasgaia edo ikasgaiari dagokion programa bat lantzeko, ikaskuntza era-
ginkorra izan dadin. Zenbait teknika proposatzen dira, zenbakien zenbait erabilera ulertzeko,
problemak ebazteko estrategiak aurkitzeko, eta geometriari zentzu sortzailea, dibertigarria eta
erabilgarria emateko.

189069 _ 0001-0039.indd 3 16/4/09 10:40:19

 2. Ereduen proposamena (E). Ereduen proposamena lanerako estrategia edo trikimailu
bat da; ikasleentzat prestatu da, baina irakasleei eskaintzen zaie, ikasgelan beren azalpenen
bidez lantzeko.
3. Irakaslearentzako ariketa-proposamena (IR). Irakaslearentzako fitxa bat da; zenbait ari-
keta monografiko aurkezten dira, irakasleari egoki iruditzen zaionean ikasleei banatzeko edo
diktatzeko.
4. Ikasleentzako ariketen proposamena (IK). Ariketa horiek fotokopiatzeko fitxak dira,
eta ikasleei banatuko zaizkie, problemak ebazteko eta ariketak edo jarduerak egiteko. Fitxa
horiek identifikatzeko, hondo zuria duen zerrenda bat ipini zaie, fitxaren zenbakiaren on­doan
IK letrak dituena.

Irakasleek irakasleentzat
Matematikarako gaitasuna hobetzeko 100 proposamenak Lehen Hezkuntzan eskolak ema-
ten urte asko daramatzaten irakasleek idatzi dituzte. Estrategiak eta trikimailuak aplikatu, eta
emaitza onenak eman dizkietenak aukeratu dituzte.

Proposamenen edukia eta antolaketa

Proposamen guztiak Lehen Hezkuntzako bigarren eta hirugarren zikloetako curriculumeko
edukiei buruzkoak dira. Atal bakoitzaren hasieran, dagokion oinarrizko gaitasuna aurkezten
da izenburuarekin batera, curriculum ofizialaren ebaluazio-irizpideetatik aterata. Idatzi horre-
tan, bigarren ziklorako adierazitako helburuei hirugarren zikloak erantsitakoak nabar-
menduta ageri dira. Ondoren, atal horretako proposamenen aurkibidea aurkezten da, fitxa
mota ere adierazten dela. Hona hemen irakasgai honetako atalak:

I.  Zenbakiak eta eragiketak. Zenbaki-sistemak.

II. Zenbakiak eta eragiketak. Zenbakizko kalkulua.
III. Zenbakiak eta eragiketak. Problemak ebaztea.
IV. Geometria. Kokapena espazioan.
V. Geometria. Irudi geometrikoak.
VI. Neurria: iritzira kalkulatzea eta kalkulatzea.
VII.  Informazioa tratatzea, zoria eta probabilitatea.
VIII. Zehar-gaitasunak.

Proposamen guztiak curriculumarekin lotuta dauden arren, asmoa ez da liburu paralelo bat
egitea, ez eta ebaluazio-koaderno bat ere. Programa bakoitzeko funtsezko edukiak aukeratu
dira, eta tresnekin zerikusia duten alderdi batzuei eman zaie garrantzi handiena; irakasleen
ustez ikasle guztiek behar bezala ulertu ezin dituzten alderdiei, hain zuzen ere.

189069 _ 0001-0039.indd 4 3/4/09 13:56:13

 I. ZENBAKIAK ETA ERAGIKETAK.
ZENBAKI-SISTEMAK
Oinarrizko gaitasunak
1. Ikasketa-prozesua amaitutakoan, ikaslea gai da eguneroko bizitzako testuingurue-
tan sei zifrarainoko zenbakiak irakurtzeko eta idazteko, zifra bakoitzaren posizio-balioa
interpretatzeko, eta zenbakiak zifren posizio-balioa kontuan hartuta alderatzeko eta
ordenatzeko, bai eta zenbakizko zuzenean alderatzeko eta ordenatzeko ere.
...ikaslea gai izango da zenbait zenbaki mota (arruntak, zatikiak eta hamartarrak, ehu-
nenak arte) irakurtzeko, idazteko eta ordenatzeko, arrazoiketa egokien bidez.

Aurkibidea
1. Zenbakien historia (IR).
2. Zenbakirik gabeko mundua? (IK).
3. Zenbakiak egiten (E).
4. Dagokion lekuan (IK).
5. Zatikien lehiaketa (E).
6. Zenbaki handiak (IK).
7. Diktaketari jarraituz zenbakiak idazteko trikimailua (IK).
8. Binaka zenbatzeko trikimailuak (E).
9. Hamartarrak eta zatikiak (IK).
10. Alderatzen (IK).
11. Erromatar hauek! (IK).
12. Prezioak biribiltzen (E).
13. Zenbaki bitxiak (IK).
14. Zenbakien SUPERTESTa (IK).

189069 _ 0001-0039.indd 5 3/4/09 13:56:13

 Zenbaki-sistemak aipatzea
Zenbakien
historia 1 IR

Z E NB A KI - S I S TE MA K
Beharbada, zure ikasleek jakingo dute fitxa Egiptoarrak
honetan ageri den historiaren bat. Hala ere,
Duela 5.000 urte, egiptoarrek idazketa asmatu
interesgarria iruditzen zaigu fitxa honetan kanti-
zuten eta zenbait zeinu erabili zituzten zenba-
tateak zenbatzeko eta adierazteko zenbait modu
kiak adierazteko:
biltzea, eta balio didaktiko handia ematea.
Eman ikasleei informazio historiko hauen
berri, enfasi handia jarriz. Ondoren, jarri adibi-
deak arbelean eta egin ikasitakoa aplikatzeko Batekoa = Hamarrekoa =
ariketak; ikasleak zenbaki-sistemen bilakaeraz
eta egun erabiltzen dugun sistemaren abantailez
jabe daitezen. Ehunekoa = Milakoa = etab.

Historiaurrean
Egiptoarrek, zenbakiak irakurtzeko, zeinu guz-
Duela 20.000 urte baino gehiago, gizakiek tien balioak batzen zituzten. Adibidez:
maskorrak erabiltzen zituzten ehizatutako ani-
maliak zenbatzeko: maskor bakoitzak hildako
animalia bat adierazten zuen. Hezurrei koskak
ere egiten zizkieten: koska bat hildako animalia
bakoitzeko.
(3 X 1.000) + (2 X 100) + 10 + 3 = 3.213

= 31 Erromatarrak
Erromatarrek erabilitako zenbaki-sistema gaur
Hispanoamerikan egunera arte iritsi da.
Zenbait letra erabiltzen zituzten:
Inkek, XVI. mendera arte,
korapiloak egiten zituzten
«quipus» izeneko koloretako I=1 V= 5 X = 10 L = 50
zenbait zintatan. Korapilo C = 100 D = 500 M = 1.000
kopuruak eta haien posizioek MDCCCLII = 1.852
kantitateak adierazten
zituzten.

Beste kultura Gaur egun

batzuetan Egun, sistema hamarta-
rrean oinarritutako zen-
Beste kultura batzuek giza
bakiak eta arabiar zifrak
gorputzean oinarritutako zenbaki-
erabil­tzen ditugu. Idazkera
sistema erabiltzen zuten. Eskuetako
hori XVI. mendearen ondo-
eta oinetako hatzek, ukondoek,
ren iritsi zen gugana.
belaunek, sorbaldak... zenbait
kantitate adierazten zituzten.

189069 _ 0001-0039.indd 6 3/4/09 13:56:13

IK
2
Izena:
Zenbakirik gabeko
mundua? Data:

Zenbakien zenbait erabilera

1  Irakurri testua eta erantzun.

ZE NB A KI - S I S TE MA K

Egunean hiru ordu aurrezteko

aukera ematen duen makina 1.a
Azaroaren l7an, Asmakizunen III. Aretoa
ireki zen. Lehen saria hiru anaiak irabazi zuten,
Duchalav asmakizuna aurkeztuta. Makina hori
erdi dutxa eta erdi garbigailua da: arropa eta
pertsonak garbitzen ditu hamar minutuan.
Duchalav makinak bi kabina ditu elkarri
lotuta. Lehenengo kabinak xaboia eman
eta kentzen du. Bigarrenak, berriz,
lehortze- eta lisatze-lana egiten du.
Beraz, pertsona bat dutxatuta eta arropa
garbituta, lehortuta eta lisatuta daukala irten
daiteke makinatik. Eragozpen bakarra makinaren
neurria da, hiru metro baino gehiago baita luze eta
bi metro altu.
Anaiek 750 €-ko txeke bat irabazi zuten,
eta lau epetan jasoko dute.

2  Inguratu zenbakiei eta kantitateei buruzko 10 hitz gutxienez.

3   Idatzi testuko zenbaki hauek:

a)  Bi zenbaki ordinal. ›

b)  Denbora-neurria adierazten duten bi zenbaki. ›
c)  Espazio-neurria adierazten duten bi zenbaki. ›
d)  Dirua adierazten duen zenbaki bat. ›
e)  Marrazkian ageri diren bi zenbaki. ›

4   Irakurri berriz testua ozen, zenbakirik irakurri gabe. Ulertzen al da?

5  Moztu albiste bat egunkari batetik eta saiatu albistea zenbakirik

aipatu gabe kontatzen.

189069 _ 0001-0039.indd 7 3/4/09 13:56:14

 Zatiki baten gaiak identifikatzea eta eragiketetan zer esanahi duten jakitea
Zatikien
lehiaketa 5 E

Lehiaketa gisa planteatutako ariketa honen 3. Ondoren, adierazi zatikia B taulan, honela:

helburua ikasleek zatikien gaien esanahia uler-
­tzea da. Horretarako, adierazpen grafikoak era-
biliko ditugu.
Lehenik eta behin, dadoetan ageri diren zen-
bakiak erabiliko ditugu; beraz, 6 zenbakia izan-
go da handiena. Hala eta guztiz ere, jokoa nahi
adina korapila daiteke, zenbaki handiagoak
erabiliz.
Jokalariak: bi jokalari; bata bestearen aurka.
Materiala: dado bat eta orrialde honen beheko
aldean ageri diren A eta B taulak. Ikasle bakoi-
­tzak koadernoan marraztu behar ditu taulak.
Arauak:
1. Jokalari batek dadoa jaurti behar du. Emaitza
zatikiaren izendatzailea izango da. Dadoa berri-
ro jaurti behar du eta emaitza zatikiaren zenba-
kitzailea izango da:
= = 3 ­
4 4
Z E NB A KI - S I S TE MA K
laukien inguruak nabarmendu behar dira, izenda-
­tzaileak adierazitako kopurua (4) adina laukirena,
eta, horietatik, zenbakitzaileak adierazitako kopu-
rua (3) margotu. Lauki zuri bat geratuko da.
­
4. Dadoak jaurtitzean lortutako zatikia bat
baino handiagoa bada, zenbakitzailearen kopu-
rua adierazteko behar adina unitate adierazi
behar dira. Adibidea: 6/2.
­
5. Zatikiak adierazi ondoren, B taulan geratu
diren lauki zuriak margotzeko, dadoa bi aldiz
jaurti eta behar dugun zatikia ateratzea lortu
behar da:
+ 1
 4

2. Idatzi zatikia A taulan. 6. Ondoren, aurkariaren txanda da. Jokalari

batek taula osatu eta lauki zuririk uzten ez due-
1. txanda nean amaitzen da jokoa. Jokalari batek dadoa
bi aldiz jaurti eta lortzen ez badu lauki zuriak
3
4 osa­tzeko behar duen zatikia, aurkariari emango
zaio txanda.

A taularen 1. txanda 2. txanda 3. txanda 4. txanda 5. txanda 6. txanda

eredua 3
4

B taularen
eredua

189069 _ 0001-0039.indd 8 3/4/09 13:56:14

 Hamartarrak
9 IK
Izena:

Data: eta zatikiak

Zenbakiak alderatzea eta zenbakizko zuzenean idaztea

Frogatu badakizula zein diren zenbaki hamartarrak eta

ZE NB A KI - S I S TE MA K
zatikiak. Egin ariketa hauek:

1  Idatzi zenbakiak zenbaki hamartar gisa eta adierazi zer

kokapen duten zenbakizko zuzenean.
bi eta hamarren bat hamarren bat zortzi hamarren hiru eta hiru hamarren

2’1

0 1 2 3

2  Idatzi dagozkion zenbaki hamartarrak.

0 1 2 3

3  Idatzi zatikiak eta kokatu zenbakizko zuzenean. Lehendabizi, idatzi zatiki

bakoitzaren adierazpen hamartarra.

hiru erdi sei hamabiren zazpi hamarren sei heren

3
= 1,5 = = =
2

1,5

0 1 2 3

189069 _ 0001-0039.indd 9 3/4/09 13:56:14

 II.ZENBAKIAK ETA ERAGIKETAK.
ZENBAKIZKO KALKULUA
Oinarrizko gaitasunak
2. Ikasketa-prozesua amaitutakoan, ikaslea gai izango da zatikiekin eta ehuneko erra-
zekin zenbakizko kalkuluak egiteko, eguneroko bizitzako testuinguruetako informazioa
interpretatzeko eta trukatzeko, zenbaki-sistema hamartarrari buruz dakiena eta eragiketen
propietateak inplizituki adierazten dituzten prozedurak erabiliz.
…buruzko kalkuluko estrategia pertsonalak erabiltzeko gai da, batuketen, kenketen,
biderketen eta zatiketen eragiketa konbinatuak egiteko, bai eta erabileraren abantailak
kontuan hartzeko ere, egin beharreko kalkuluen arabera.

Aurkibidea
15. Kalkuluaren txokoa (I).
16. Marrazki misteriotsua (IK).
17. Kalkulu-abiadura (IK).
18. Fakturak berreskuratzen (IK).
19. Hurbilketak (IK).
20. Pinen jolasa (IK).
21. Kenduren proba (IK).
22. Ez nahasteko (IK).
23. Kalkuluen istorioak (IR).
24. Iritzirako kalkulu zentzudunak (IK).
25. Zatikiak alderatzen (IK).
26. Uztaien jolasa (IK).
27. Kalkulu zailak (IR).
28. Buruzko kalkuluen lehiaketak (IR).
29. Berreketak eta erroketak (IK).
30. Abiadura kalkuluak egitean (IK).
31. Kalkuluak hamartarrekin (IK).
32. Kalkuluaren Supertesta (IK).

189069 _ 0001-0039.indd 10 3/4/09 13:56:14

 Kalkuluari buruzko eskola
Kalkulua eta
matematikarako gaitasuna
Guztiok nahi dugu gure ikasleek gaitasun han-
dia lortzea matematikaren alorrean. Eta horrek
esan nahi du behar bezalako ezagutzak izan
behar dituztela zenbaki-sistemari buruz eta oina-
rrizko kalkulu-tresnei buruz eguneroko bizitza-
ko egoeretan segurtasunez moldatzeko.
Beraz, ikasleek gai izan behar dute matema-
tikoki adierazitako zenbait egoera –erosketak,
neurriak, aurrezkiak, ordenatzea, eta abar– uler-
tzeko, bai eta aurkeztutako problemak ebazteko
ere.
Horrela planteatuta, logika matematikoa eta
problemak ebazteko estrategiak lehentasunezko
helburu bihurtzen dira. Hala ere, horrek ez gaitu
urruntzen helburu tradizional eta konbentzio-
naletik: kalkulua behar bezala egiten jakitetik,
hain zuzen. Aurreko zikloan azaldu ziren kal-
kuluaren oinarrizko lau eragiketak: batuketa,
kenketa, biderketa eta zatiketa. Gainera, eragi-
keta horiek landu ere egin ziren. Ziklo honetan,
ezagutza-maila osatu behar dugu, eta, batik bat,
ikasitakoa finkatu eta ahalmena, segurtasuna
eta erabilgarritasuna eman. Ikasketa eta entre-
namendua eraginkorrak izan daitezen saiatuko
gara, eta, horretarako, aintzat hartu behar ditugu
zenbait eskakizun.
a) Zenbakiak behar bezala idaztea. Oraindik
garaiz gaude, idatzizko kalkuluari buruzko alder-
di formalekin lotuta dagoen guztia bidera­tzeko
eta zuzentzeko: Eragiketetan zenbaki bakoitza
behar bezala idaztea, nahasmendurik ez izateko,
eta zenbakien zifrak dagokien lekuan idaztea,
kasu batzuetan bertikaltasuna bermatuz, eta
beste batzuetan, horizontaltasuna. Sarritan, era-
189069 _ 0001-0039.indd 11
Kalkuluaren
txokoa 15 I
KA LKU LU A
giketetako akatsak zenbakiak behar bezala ez
idazteagatik sortzen dira.
b) Emaitzen zehaztasuna. Ikasleei behin eta
berriz esaten diegu ahalegin handia egin behar
dutela zehaztasunez aritzeko ariketak hala eska-
tzen duenean; eragiketa errepikatu egin behar
dela, proba egin, zuzendu eta abar. Gainera,
bide batez, lanean arduraz aritzea ari gara finka-
­tzen.
Z ENB AKI ZKO
c) Iritzirako kalkuluak eta kalkulu hurbil-
duak. Sarritan, ez zaigu emaitza zehatza inte-
resatzen, iritzirako kalkuluaren emaitza edo
emai­tza orokorra baizik. Kalkulatzeko modu
horri duen garrantzia ematen diogu. Iritzirako
kalkuluak egiteko, matematika-sena behar da,
antizipazio logikoa eta, batik bat, egoera eta
problema behar bezala ulertzea. Kalkulu meka-
nikoari eta zehatzari garrantzia ematen diogun
arren, ikaskuntza esanguratsuko aukera eder
hori baliatu nahi dugu.
d) Ikasgelako dinamika. Kalkuluaren beraren
izaera dela-eta (oroimenezko alderdiak, pape-
­rean egiten den lana, buruzko kalkulua, azkar-
tasuna, eta abar), matematikaren dimentsio hori
egokia da talde-lanerako. Tradizionalki, mota
guztietako lehiaketak, txapelketak eta norgehia-
gokak egin dira ikasgelan, ikasketa segurua,
azkarra eta eraginkorra bermatzen dutelako.
Gaur egun aplikatzen diren didaktika-printzi-
pioak ez dira bateraezinak kalkulu-mekanismo
guztiak finkatzeko praktika horiekin. Segurutzat
jotzen dugu kalkuluko prozeduraren eta estra-
tegia pertsonalen arrazionalizazio-fase bat izan
dela (zenbaki-sistema hamartarra kalkuluari apli-
ka­tzea, batuketak eta kenketak bururakoarekin,
biderketak eta zatiketak egiteko prozedurak eta
abar).
3/4/09 13:56:14
 Hurbilketak
19 IK
Izena:

Data:

Magnitudeak kalkulatzea, hurbilketa bidez

Sarritan, elkarrizketetan nahiz galdera bati erantzutean, zenbaki hurbildu ?

KA LKU LU A
bat adierazi behar izan duzu. Ondoren, informazioa bilatzen duzu, ?
hurbilketa zuzena den aztertzeko.

1  Irakurri galderak eta aukeratu magnitude hurbildua. Ondoren, esan zergatik

aukeratu duzun kopuru hori eta idatzi nola baiezta dezakezun.

• Espainiako
 ibairik luzeenak luzera hau du, gutxi gorabehera:

20.000 km 250 km 1.000 km

Z ENB A KI ZKO
Luzera hori baiezta dezaket

• Borragoma
 baten gutxi gorabeherako pisua:

kilo laurdena hogei gramo lau gramo

Kopuru hori baiezta dezaket

• 15
 kilo laranjaren gutxi gorabeherako prezioa:

20 € 6€ 150 € 90 €

Kopuru hori baiezta dezaket

• Jaioberri
 baten gutxi gorabeherako altuera:

metro bat metro erdia

hogei zentimetro bi metro

Kopuru hori baiezta dezaket

• Munduko
 mendirik altuenaren gutxi gorabeherako altuera:

25.000 m 700 m 10.000 m 30 m

Kopuru hori baiezta dezaket

189069 _ 0001-0039.indd 12 3/4/09 13:56:14

 IK
20 Irudien Izena:

jolasa Data:

Batuketak, kenketak, biderketak eta zatiketak buruz kalkulatzea

KA LKU LU A

L ¬ z ¬ L = 14

X X z X X = 14
Z ENB AKI ZKO

L ¥ z fl ‹ = 22

L w z w ‹ = 23
=

=
6 22 8 25 12
L= ¬= z=
X= ¥= fl= ¥=¬+L
‹= w=
Goiko marrazkiko irudi bakoitzak
1etik 9ra arteko balio bat du.
= 14
Kalkulatu irudien balioak, ilara eta = 14
zutabe bakoitzeko balioen baturak
kontuan hartuta. = 22

Amaieran, idatzi ikur bakoitzaren balioa = 23

alboko taulan.
=

6 22 8 25 12

189069 _ 0001-0039.indd 13 3/4/09 13:56:15

 Kalkulu-eragiketen propietate bitxiak ikastea
Egoki irizten diozunean, irakurri historia hauek
zure gelako ikasleei edo eskatu ikasleei berei
ozen irakurtzeko. Jarraian, egin galdera batzuk
aurreko eskoletan ikasitakoa landu ahal izate-
ko.
Lauki magikoak
Europan, orain dela urte asko, zinginarriak
era­biltzen ziren gaixotasunetatik babesteko.
Lauki bat grabaturik zeukan zilarrezko xafla
oso zinginarri arrunta zen.
Laukian, 1etik 9ra arteko zenbakiak idazten
ziren, ilara, zutabe eta diagonal guztietako zen-
bakien batura bera zela.
HATZA
Matematikan zenbakiak jartzeko erabiltzen diren
modu batzuek oso propietate bitxiak dituzte.
Aipatu ditugun lauki horiei lauki magiko esa-
ten zaie.
Fibonacci
Leonardo Pisanok –mundu osoan Fibonacci
ezizenaz ezaguna– sistema hamartarreko zen-
bakien arteko hainbat erlazio aurkitu zuen bere
azterketetan. Matematikari hori orain dela 800
urte bizi izan zen.
189069 _ 0001-0039.indd 14
Kalkuluen
historiak 23 IR
Erlazio horietako ezagunenetako bat zenbaki
KA LKU LU A
se­gi­da hau da.
1, 2 , 3, 5, 8, 13, 21…
Segida horretako zenbaki bakoitza lortze-
ko, aurreko biak batu behar dira. Segida horri
Fibonacciren segida esaten zaio eta aplikazio
Z ENB AKI ZKO
asko ditu matematikan.
Biderketak hatzen bidez
2.
Aspaldi, oso ezaguna zen 9 zenbakiaren bider-
katzeko taula gogoratzeko trikimailu bat.
9 zenbakia bider 2 egin nahi badugu, bi es­
kuak zabaldu behar ditugu ahurrak behera begi-
ra jarrita, eta ezkerreko eskuko bigarren hatza
tolestu, ezkerretik zenbatzen hasita. Horrela
eginez, tolestutako hatzaren ezkerrean hatz bat
izango dugu luzatuta, eta, eskuinean, hiru hatz
gehi beste eskuko 5 hatzak. Guztira, 8. Hortaz,
9 x 2 = 18.
9 bider 4 egin nahi badugu, berriz, ezkerreko
eskuko laugarren hatza tolestuko dugu. Horren
ondorioz, hatz horren ezkerrean, 3 hatz izango
ditugu luzatuta, eta, eskuinean, hatz bat gehi
beste eskuko 5 hatzak. Hortaz, 9 x 4 = 36.
3/4/09 13:56:15
IK
30 Kalkuluak Izena:

azkar egiten Data:

Biderketak buruz kalkulatzea

KA LKU LU A

1  Osatu biderkatzeko taula hauek, ahalik azkarrena.

2 x = 10 3 x 4 = 12

5 7 6 4 8 6 3
2 10 8 6 3 12 27
4 20 16 12 6 36
Z ENB AKI ZKO

15 12 20 40 30 15
6 42 7 63
8 40 32 24 2 18

2  Osatu 5 pertsonako bi talde. Irakasleak letra bat eta zenbaki bat diktatuko
dizkio A taldeari, eta taldeko kide bakoitzak ariketak ebatziko ditu.
Ikasle batek akatsen bat eginez gero, B taldeari pasatuko zaio txanda.
Gehien asmatzen duen taldeak irabaziko du.

A (4 x 3) + 4 (3 x 8) - 6 9x9 (4 x 4) - 9 30 - (2 x 5)

B 7x5 (6 x 7) + 11 (6 x 4) - 4 (3 x 8) - 5 (8 x 8) - 9

C 5x9 (4 x 7) - 8 9x8 (5 x 7) - 20 (6 x 6) - 6

D (3 x 9) - 4 (3 x 9) + 3 (8 x 3) - 24 (7 x 73) + 9 (4 x 9) + 5

E 7x2 (3 x 3) - (4 x 4) 8x4 (9 x 3) - 17 3x6

F (9 x 2) + (2 x 5) (4 x 5) + (5 x 4) (80 x 10) + 100 (8 x 7) - 56 25 x 10

1 2 3 4 5

3  Kalkulatu buruz biderketa eta zatiketa hauek.

• 90
 x 10 = 900 • 300
 x 20 =  • 600
 x 8 = 

• 310
 : 10 = 31 • 9.
 000 : 30 =  • 1.500
 : 100 = 

• 64
 : 2 =  • 666
 : 3 =  • 1.240
 : 2 = 

189069 _ 0001-0039.indd 15 3/4/09 13:56:15

 III.ZENBAKIAK ETA ERAGIKETAK.
PROBLEMAK EBAZTEA
Oinarrizko gaitasunak
3. Ikasketa-prozesua amaitutakoan, ikaslea gai da eguneroko bizitzako problemak ebazteko,
eta horretarako, estrategia pertsonalak erabili eta beharrezko eragiketak egiten ditu.
…problema errazak ebazteko testuinguru batean, gai da zentzuzko ebazpen bat aurre-
ra­tzeko eta ebazpen-prozesurako prozedura matematiko egokienak bilatzeko. Balioetsi
estrategiak, eta ahalegindu datu eta ebazpen zehatzak bilatzen, problema adierazteko zein
ebazteko.

Aurkibidea
33. ­Erraza da problemak ebaztea (I).
34. Problemak azaltzeko trikimailua (E).
35. Ikasgelako kontuak (IK).
36. Kenketa-problemak azaltzeko trikimailua (E).
37. Aurrezkiak zenbatzen (IK).
38. Kiroldegiko baloiak (IR).
39. Irabazteko/galtzeko jolasak (IR).
40. Zenbat urte dituzu? (IR).
41. Kromoak eta kromoak (IR).
42. Problemak ebazteko txantiloia (IK).
43. Biderketa-problemei buruz arrazoitzeko trikimailua (E).
44. Biderketa-problemak (IK).
45. Zatiketa-problemak ebazteko trikimailua (E).
46. Datuaren bila (IK).
47. Jolas-parkeko gastuak (IR).
48. Beste zenbat aldiz? (IR).
49. Ibilaldiak bizikletaz (IR).
50. Bi eragiketako problemak arrazoitzea (E).
51. Problema zailagoak (E).
52. Kanpalekura goaz (IK).
53. Beste problema batzuk (IK).
54. Bi urratseko problemak ebazteko txantiloia (IR).
55. Problemak sortzen (IK).
56. Problema sorta (IR).

189069 _ 0001-0039.indd 16 3/4/09 13:56:15

 Problemak ebazteko estrategiak irakasteko eredua
Problemak matematikan
Dudarik gabe, matematikaren fun­tsa proble-
mak ebaztean datza. Izan ere, horixe da irakas-
gaiaren muina. Horregatik, irakasleak eta esko-
la-eskuliburuak formula eraginkorrak bilatzen
saiatzen dira, matematikan aplikatzeko moduko
estrategiak irakasteko.
Funtsezko planteamendua
Gaur egungo metodo guztiek Polya metodo
klasikoa dute oinarritzat. Metodo horren bidez,
ondoz ondoko urratsak ebazten dira, harik eta
azken ebazpena lortu arte:
1. Problema ulertu.
2. Ebazteko plana egin.
3. Plana gauzatu.
4. Egindakoa aztertu.
Baina Polyak berak ere ongi esan zuen bezala,
urrats bakoitzean garapen bat behar da plana
bide onetik joan dadin eta problema behar beza-
la ebatz dezagun.
Proposamena ildo horri lotzen zaio eta es­ke­
­ma bat proposatu nahi du, ebazpen-planerako
aukeratutako zenbait eragiketa azaltzeko, arra-
zoitzeko eta justifikatzeko.
Formula desberdina eta eraginkorra
Aurkezten ari garen proposamenean, proble-
mak ebazteko erabiltzen den oinarrizko plan-
teamenduan jartzen da arreta: enuntziatuko zer
datu aukeratu eta nola lotu behar ditudan (batu-
keta, kenketa, biderketa edo zatiketa eginez).
Datuak adierazteko, aurrerago deskribatuko
ditugun oinarrizko lauki hauek erabiltzen dira:
Z Z G  batuketa-

eta kenketa-problemetan.
U E G  biderketa- eta zatiketa-problemetan.
Lauki horien bidez, edozein problema azal-
­tzeko eta ebazteko prozesua ikus eta egitura
daiteke, denik eta zailena izanda ere.
189069 _ 0001-0039.indd 17
Erraza da
problemak ebaztea­ 33 I
Problemaren datuak
E B A ZTE A
Gure proposamenaren oinarria hau da: pro-
blema guztietan, hiru datu erabiltzen dira beti.
Eta guk laukiaren bidez lotuko ditugu. Eragiketa
bakarreko problemetan, hiru datuetatik bi jaki-
ten ditugu eta hirugarrena lortzea es­katzen
digute. Bi urratseko problemetan, berriz, galdera
egin­eta datu bakarra ematen digute lehen urra-
PR OB LE MA K
­tsean. Horregatik, lehenik, datu hori lortu behar
izaten dugu, eta, gainerako datuekin lotuz, pro-
blema ebatzi.
Har dezagun problema bakun hau: Eiderrek
25 zentimo zituen eta beste 40 zentimo eman
dizkiote. Zenbat zentimo ditu? Bi datu eman
dizkigute: 25 eta 40, eta hirugarrena lortu behar
dugu. Edo beste hau: Unaxek 25 kromo zituen.
Mirenek 6 gutxiago ditu. Zenbat dituzte bien
artean? Bien artean zenbat kromo dituzten jaki-
teko, Mirenek zenbat kromo dituen jakin behar
dugu lehenik, enuntziatuak ez baitu datu hori
ematen. Mirenek zenbat kromo dituen dakigu-
nean, ebazpena lortzeko behar diren datuak
izango ditugu­.­­­­­­
Ulertzea, abiapuntua
Proposatzen dugun estrategiarako, enuntziatua
behar bezala irakurri eta ulertu beharra dago;
bestela, ezinezkoa da ZZG ala UEG laukia auke-
ratu behar dugun jakitea eta datuak kokatzea.
Metodoaren helburua da metodo hezigarri
orok ezinbestean bete beharreko hiru baldintzak
betetzea.
• Ikasleari ikasi beharreko estrategia jakina
irakastea.
• Ikasleei ikusaraztea
estrategia hori
eraginkorra dela.
• Ikasleak problema
ebazteko prozesua
kontrolatzeko gai izan
daitezen lortzea.
16/4/09 10:40:21
 E
36 Kenketa-problemak
azaltzeko trikimailua
ZZG estrategia irakasteko eredua, kenketa-problemak ebazteko

Azaldu ikasleei nola ebazten diren kenke-

• 2. Aurreko egoera kenketa-problema
E B A ZTE A

ta-problemak ZZG estrategiaren bidez. Idatzi
eskema arbelean, eta erakutsi ikasleei zer urra-
­tsi jarraitu behar dieten eta nola gauzatu behar
dituzten.
Batuketetan bezala, lehenik eta behin, zenbaki
txikiak landuko ditugu. Izan ere, helburua ez
da ikasleek eragiketa konplexuak egitea, baizik
PR OB LE MA K
gisa planteatuko dugu. Enuntziatuan, G eta
Z ageri dira, eta Z kalkulatu nahi dugu.
Auzoko nesken artean handitu egin da
futbo­lerako zaletasuna. Denboraldi honetan,
202 jokalarietatik, 126 mutilak dira, eta gaine-

eta problema nola ebatzi duten arrazoitzeko eta rakoak, neskak. Zenbat neska ditu klubak?
azaltzeko gai izatea. Hasierako urrats hori gain-
ditzen duten ikasleek beren estrategia propioak
bilatu ahal izango dituzte. • Zer jakin nahi dugu?

• 1. Batuketaren fitxan landu eta ebatzi- Klubeko neska kopurua Z =?

tako egoera hori bera hartuko dugu abia-
­puntu. • Zer dakigu?

Klubeko jokalarien guztizkoa G = 202

Gure auzoan, futbolerako zaletasun han-
dia dago. Klubak 202 jokalari ditu; haietatik,
Klubeko mutil kopurura Z = 126
126 mutilak dira, eta 76, neskak.

• 3. Egoera adierazteko, datu bakoitza

Aztergai dugun egoeran, guztizkoa (G = 202) dagokion laukiari lotuko diogu:
eta bi zati ditugu (Z = 126 eta Z = 76):
Z Z G

G
  202 petsona ibiltzen dira futbolean. 126 ? 202

Z
  126 mutilak dira. • 4. G eta Z dakizkigunez, eta ez Z, KEN-
KETAREN bidez ebatziko dugu problema

Z G–Z=Z
  76 neskak dira.

• 5. Datuak idatzi, eta ebatzi egingo dugu.

2 0 2
– 1 2 6
0 7 6
Ebazpena: klubak 76 neska ditu.

189069 _ 0001-0039.indd 18 3/4/09 13:56:15

 IR
38 Kiroldegiko
baloiak
Kantitateak elkartzeko problemak arrazoitzea

Aurkeztu ikasleei kantitateak elkartzeko edo EGOERA OROKORRA

E B A ZTE A

bereizteko zenbait problema. Hori egin ondo-

ren, eskatu ikasleei ZZG eskemako datuak
Kiroletako arduradunak 33 baloi behar
identifika ditzatela, aurkeztutako problema
ditu; batzuk, saskibaloirako, eta beste
horietan:
ba­tzuk, berriz, futbolerako. Baloi guztiak
Z Z G di­tu­ela egiaztatzeko, zenbait aldiz zenba-
tu ditu.
PR OB LE MA K

zati bat beste zatia guztizkoa

Lehen problema
Marraztu hiru laukiak arbelean eta lagundu Xabatek saskibaloiko 15 baloi eta fut-
ikasleei proposatutako pro­blemak ebazten, gal- boleko 18 baloi zenbatu ditu. Zenbat baloi
derak eginez. ditu? Behar dituen guztiak al ditu?

• Erantzuna: bi zati ditugu (Z = 15, Z = 18) eta

guztizkoa jakin nahi dugu (Z + Z = G).
Z G
Z •  Problema mota: Zergatik?
•  Ebazpena:

Bigarren problema
Xabatek 33 baloi zenbatu ditu guztira.
15 baloi saskibaloikoak badira, zenbat dira
futbolekoak?

• Erantzuna: guztizkoa (G = 33) eta zatietako

Gogora ditzagun azalpenak:
1. Zatien datuak badakizkigu (Z eta Z) eta
guztizkoa (G) jakin nahi badugu, batuketa baten
bidez ebatziko dugu problema:
Z+Z=G
2. Guztikoaren (G) eta zatietako baten (Z)
da­tuak baditugu, eta beste zatia (Z) lortu nahi
badugu, kenketa baten bidez ebatziko dugu
problema:
bat ditugu (Z = 15). Beraz: (G – Z = Z).
•  Problema mota: Zergatik?
•  Ebazpena:
Hirugarren problema
Xabaten laguntzaileak berriro zenbatu
ditu baloiak. Badaki baloiak 33 direla guzti-
ra, eta haietatik, 18 futbolekoak. Nola jakin-
go du saskibaloiko zenbat baloi dituen?
• Erantzuna: guztizkoa (G = 33) eta zatietako
bat ditugu (Z = 18). Beraz: (G – Z = Z).

•  Problema mota: Zergatik?

G-Z=Z
•  Ebazpena:

189069 _ 0001-0039.indd 19 3/4/09 13:56:15

 Zatiketa-problemak
arrazoitzeko trikimailua
UEG estrategia irakasteko eredua, zatiketa-problemetan
45 E

Irakatsi ikasleei zein den zatiketa-problemak

• 2. Ondoren, zatiketa-problema gisa plan-

ebazteko prozesua, UEG estrategia erabiliz.
Horretarako, idatzi eskema arbelean, ikasleek
gogora ekar dezaten:
U E G
unitate bat zenbatetan guztizkoa
E B A ZTE A
teatuko dugu aurreko egoera. Enuntzia-
tuan, U eta G agertuko dira, baina guk E
lortu beharko dugu; hots, gela bakoitzak
zenbat txartel egin behar dituen.
Bigarren zikloko 4 gelok Gabonetako
320 txartel egiteko konpromisoa hartu

PR OB LE MA K
errepikatzen den edo azken
dugu. Txartelak salduta, Afrikako ikastetxe
unitatea emaitza
baterako dirua lortu nahi dugu. Zenbat
txartel egin beharko ditu gela bakoitzak?
Lehenik eta behin, zenbaki txikiak landuko
ditugu, helburua ez baita ikasleek eragiketa
konplexuak egitea, baizik eta problema nola • Zer jakin nahi dugu?
ebatzi duten arrazoitzeko eta azaltzeko gai iza-
Zenbat dagozkion gela bakoitzari U =?
tea. Urrats hori gainditzen duten ikasleek beren
estrategia propioak bilatu ahal izango dituzte.
• Zer dakigu?
• 1. Azter dezagun ebatzitako egoera baten Txartel kopuru osoa G = 320
adibidea.

Zikoko gela kopurua E =4

Bigarren zikloko 4 gelok Gabonetako
320 txartel egiteko konpromisoa hartu
dugu. Txartelak salduta, Afrikako ikastetxe
baterako dirua lortu nahi dugu. Horren­
• 3. Egoera adierazteko, datu bakoitza
dagokion laukiari lotuko diogu:
bestez, gela bakoitzak 80 txartel egin behar-
ko ditu.
U E G

Egoera horretan, guztizkoa (G = 320) eta zatietako ? 4 320

bat ditugu (E = 4). Beste zatia U = 80 da.
• 4. Unitatea zenbatetan errepikatzen den
U (E) eta guztizkoa (G) zein den badakigu,
  Bigarren zikloko gela kopurua: 4. ZATIKETAREN bidez jakingo dugu unitate
bakoitzari (U) zer dagokion.
G
  Txartel kopurua: 320.
G:U=E

E
  Gela bakoitzari dagozkion txartelak: 80.
• 5. Datuak idatzi eta ebatzi egingo dugu.
320 : 4 = 80
Ebazpena: gela bakoitzari 80 txartel dagozkio.

189069 _ 0001-0039.indd 20 3/4/09 13:56:15

 Hiru magnitude lotzen dituzten biderketa-problemak arrazoitzea
Ibilbideei buruzko problemetan, normalean,
hiru magnitude lotu behar izaten dira: egindako
espazioa, batez besteko abiadura eta horretan
emandako denbora. Bi magnitude badakizkigu
eta hirugarrena kalkulatu nahi dugu. Problemak
ebazteko, biderketa bat edo zatiketa bat egin
beharko dugu.
Aurkeztu ikasleei U, E eta G datuak identifika-
­tzeko zenbait problema, ikasleek berek ebazte-
ko.
Marraztu hiru laukiak arbelean eta eman
hemen adierazitako esanahia.
U E G
unitate baten zenbatetan guztizkoa
balioa biderkatzen edo
banatzen den
Datu batek unitatea adierazten du; beste
batek, zenbatez biderkatzen edo zatitzen den eta
besteak, azken emaitza.
Ekarri gogora azalpenak:
1. U eta E jakinik, biderketa egingo dugu G
kalkulatzeko.
UxE=G
2. U eta G jakinik, zatiketa egingo dugu E
kalkulatzeko
G:U=E
3. G eta E jakinik, zatiketa egingo dugu U
kalkulatzeko.
G:E=U
189069 _ 0001-0039.indd 21
Ibilaldiak
bizikletan 49 IR
Lehen problema
E B A ZTE A
Sasoi onean nago! Bizikletaz ibili naiz
3 orduz, orduko 9 km-ko abiaduran. Ba al
dakizu zenbat kilometro egin ditudan?
• E rantzuna: U, ordubetean egindako
kilometroak, eta E, ibilitako ordu kopurua,
jakinak dira (U = 9 km/h eta E = 3).
PR OB LE MA K
Ez dakigu zenbat den G, egindako
kilometroak, (G = ?). Beraz, U x E = G
•  Problema mota: Zergatik?
•  E
 bazpena:
Bigarren problema
Atzo, haize handia zegoenez, 2 orduz baino
ez nintzen ibili, eta 16 kilometro egin nituen.
Zer abiaduratan ibili nintzen, batez beste?
• Erantzuna: G, kilometro kopurua, eta E, ordu
kopurua, jakinak dira (G = 16 eta E = 2).
U, ordubetean egindako kilometro kopurua,
ez dakigu (U = ?). Beraz, G : E = U
•  Problema mota: Zergatik?
•  Ebazpena:
Hirugarren problema
Hurrengo asteburuan, 48 kilometroko
lasterketa batean parte hartu behar dut.
Ibilbidea nolakoa den kontuan hartuta, ordu-
ko 12 kilometroko abiaduran egingo dut,
batez beste. Zenbat ordu beharko ditut?
• Erantzuna: G, kilometro kopurua, eta U,
ordubetean egingo dudan kilometro kopurua,
jakinak dira (G = 48 eta U = 12). E, behar-
ko dudan ordu kopurua, ez dakigu (E = ?)
Beraz, G : U = E.
•  Problema mota Zergatik?
•  Ebazpena:

3/4/09 13:56:16
 Beste problema
53 IK
Izena:

Data: batzuk
Problemak ebazteko estrategiak

Ebatzi problemak, UZG estrategia edo zeure estrategiak erabiliz. Ondoren, asmatu antzeko

E B A ZTE A
problema baten enuntziatua eta eman ikaskide bati.

1  BIDERKETA-PROBLEMAK EDO BIDEZKO BANAKETA.

520 argazki ditut, eta 60 orrialdeko
album batean jarri nahi ditut.
Orrialde bakoitzean 6 argazki sartzen dira.
Sartuko al dira guztiak albumean? Zenbat argazki

PR OB LE MA K
izango ditut sobera edo faltan?

Nire problema:

2  ALDERATZE-PROBLEMA.
Ainhoak 252 orrialdeko liburu bat irakurri du
aste honetan. Anek askoz gutxiago irakurri du.
Ainhoarekin berdintzeko, irakurri dituen
orrialdeak halako hiru irakurri behar ditu.
Zenbat orrialde irakurri ditu Anek?

Nire problema:

3  MAGNITUDEAK LOTZEKO PROBLEMAK.

Irakasleak 80 arkatz erosi ditu,
ikasleen artean banatzeko, eta
13 € 46 zentimo ordaindu ditu.
Zenbat balio du arkatz bakoitzak?

Nire problema:

189069 _ 0001-0039.indd 22 3/4/09 13:56:16

 IV. GEOMETRIA.
KOKAPENA ESPAZIOAN
Oinarrizko gaitasunak
4. Ikasketa-prozesua amaitutakoan, ikaslea gai da espazioan adierazitako objektuak
interpretatzeko, bai eta erreferentzia-sistema batetik abiatutako egoera ezagunak (ibil-
bide baten krokisa, etxeen planoak, maketak) interpretatzeko ere.
5. Ikasketa-prozesua amaitutakoan, ikaslea gai da forma geometrikoak bereizteko eta
deskribatzeko.
…eta paralelismoa, elkarzutasuna eta simetria, perimetroa eta azalera geometria
-kontzeptuak erabiltzea, eguneroko bizitzako egoerak deskubritzeko eta ulertzeko,
bai eta geometriak eskulturari eta arkitekturari egindako arte-ekarpenak balioetsi ahal
izateko ere.

Aurkibidea
57. Geometria ikasgelan eta kalean (I).
58. Espazioko kokapenak bereizten (IR).
59. Eskalatzailea (IK).
60. Mugimenduak espazioan (E).
61. Jostailuen katalogoa (IK).
62. Simetria-jolasak (IK).
63. Ikuspegia (IK).
64. Geometria ikastea, geoplanoa erabiliz (E).
65. Erregela behar bezala erabiltzea (E).
66. Tangramaren bidezko sorkuntzak (IK).
67. Iparrorratza (IK).
68. Geometria telefono bidez (IK).
69. Geometria kalean (IK).
70. Gure etxeko planoa (IK).
71. Irudiak (IK).
72. Geometria sortzailea (IK).
73. Badakigu zer diren bolumenak (IR).
74. Geometriari buruzko SUPERTESTa (IK).

189069 _ 0001-0039.indd 23 3/4/09 13:56:16

 Giro egokia sortzea, geometria ikasteko
Geometria ikasgelan
Garrantzitsua al da geometria?
Geometriari buruz ari garenean, irakasle askori
galderak sortzen zaizkigu: Beste garai batzuetan,
geometriak garrantzi handia zuen matematika-
ren barruan; zergatik ari da galtzen garai bate-
ko garrantzi hura? Geometriaren ikaskuntzan,
definizioek eta azterketako ariketek osatutako
ikasketa teorikoa da nagusi, eta hori behin eta
berriz errepikatzen da ikastaroz ikastaro, ia hitz
bakar bat ere aldatu gabe; zergatik? Zer motata-
ko sormena garatu nahi dugu gure ikasleengan
geometriaren esparruaren barruan? Eta beste
galdera asko.
Irakasgaiaren ikasketa teorikoen alorrean,
espazioko posizioen berri izatea eta forma
geometrikoen azterketa oso garrantzitsuak dira,
inolako zalan­tzarik gabe. Baina, gainera, gure
ustez, ikasketa horien heziketa-dimentsioa oso
garran­tzitsua da eta eguneroko bizitzarako behar
-beharrezkoak diren gaitasunak garatzen lagun-
tzen dute.
Geometria eta jolasa
Izenburua irakurrita, norbaitek pentsa dezake
geometriako edukiei azaletik heldu nahi die-
gula eta bigarren mailako balioa azpimarratu,
irakasgaiko zenbait planteamendutan egin den
moduan. Ez da hori gure asmoa, inondik inora.
Gure ustez, ikasleek geometriako kontzeptuak
berenganatzeko modu onenetako bat jolasak eta
norgehiagokak erabiltzea da, eta hala planteatu
dugu. Matematikari buruz Martin Gadnerrek
oro har egindako baieztapena aplikatzen dugu.
Honela dio baieztapen horrek: Ikasle bat adi
egoteko metodorik onena matematikako jolas
bat, denbora-pasa bat, magia-trikimailu bat,
189069 _ 0001-0039.indd 24
eta kalean 57 I
paradoxa bat edo eredu bat proposatzea da,
G E OME TRI A
edo bestela, erabat azalekoak direlakoan ira-
kasle aspergarriek baztertu ohi dituzten mila
gauza horietako edozein. Ikuspegi hori kontuan
hartuta, garai batean lerroak, angeluak eta poli-
go­noak zer diren irakasteko lur bustian «iltzean»
jolasten aritzen ziren irakasle zahar haiek ekarri
nahi ditugu gogora.
Geometria eta errealitatea
Geometriaren oinarrian orokortzeak eta kon-
t­zeptualizazioak dauden arren, begien aurrean
ditugun gertaerak eta datuak erabiltzen dira
horretarako. Ikasgelan, deskribatzen, sailkatzen,
neurtzen eta marrazten saiatzen garen irudi guz-
tiak kalean ditugu. Eta ikasgelan irudimenaren
bidez lantzen ditugun posizioak, distantziak eta
mugimenduak neurri handiagoan ageri zaizkigu
kalean.
Lanerako tresnak
Hori guztia kontuan hartuta, geometriako
eskolak oso aktiboa eta parte hartzekoa izan
behar du.
Ikasleek jabetuz joan behar dute, eta, azkenik,
formak eta irudiak egin behar dituzte. Formek
eta irudiek balio plastiko handia dute, balio
formalaz gainera. Hori lortzeko, mota guztietako
tresnak, erregelak, konpasak, angelu-garraiagai-
luak eta abar erabiliko ditugu. Espazioa arbela
izango da lehenik eta behin, eta, ondoren, nor-
beraren koadernoa. Eta ordenagailua ere era-
biliko dugu, geometrian aukera asko eta asko
ematen dituelako.
3/4/09 13:56:16
 Jostailuen
­61 IK
Izena:

Data: katalogoa
Objektu bat bereiztea, haren bistak ikusita

Jostailuen katalogo honetan, zenbait jostailuren bistak ageri dira. Bista horiek aurretikoak,

G E OME TRI A
albotikoak eta goitikoak dira.

1  Erreparatu jostailu bakoitzaren hiru bistei eta inguratu adierazten duten

jostailua, eskuinean. Ondoren, esan zergatik inguratu duzun jostailu hori;
zergatik uste duzun hori dela.

A a)
b)
c)

aurretik albotik

goitik

B a)

b)
aurretik albotik c)

goitik

a) b)
C
c)

aurretik albotik

goitik

189069 _ 0001-0039.indd 25 3/4/09 13:56:16

 Ikuspuntua
63 IK
Izena:

Data:

Espazioko erreferentzia-sistemak bereiztea

Oihanak, Mikelek, Nereak eta Jonek marrazki-lehiaketa batean parte

G E OME TRI A
hartu behar dute. Gauza berak marraztu behar dituzte, baina nork bere
ikuspuntutik.

1  Erreparatu marrazkiei eta asmatu zein marraztu duen bakoitzak.

OIHANA
JON

MIKEL
NEREA

a) b)

Marrazkilaria: Marrazkilaria:

c) d)

Marrazkilaria: Marrazkilaria:

189069 _ 0001-0039.indd 26 3/4/09 13:56:17

 Iparrorratza
67 IK
Izena:

Data:

Angeluen neurketa benetako egoera batean aplikatzea

Eneko eta Unai kanpaleku batean daude. Dendako lurrean,

G E OME TRI A
iparrorratz bat jarri dute iparraldera begira eta leku batzuen
orientazio zehatzaren berri izan nahi dute.

1  Marraztu lerro zuzen bat iparrorratzaren erditik leku bakoitzera, eta neurtu
lerro horietako bakoitzak eta iparra adierazten duen lerroak osatutako
angeluak. Esan zer angelu mota diren (zorrotza, zuzena, kamutsa, laua..)

I
IM IE

M M E E
HM HE
H

norabidea adierazten duen angelua › 90 E zuzena

o
• Iturrirako
 Angelu da.
• Bordarako
 norabidea adierazten duen angelua › Angelu da.
• Ibairako
 norabidea adierazten duen angelua › Angelu da.
• Basorako
 norabidea adierazten duen angelua › Angelu da.
• Haitzulorako
 norabidea adierazten duen angelua › Angelu da.
• Katagorrienganako
 norabidea adierazten duena › Angelu da.

189069 _ 0001-0039.indd 27 16/4/09 10:40:23

 Geometria
­69 IK
Izena:

Data: kalean
Forma geometrikoak identifikatzea, eguneroko bizitzan

1  Osatu taldeak eta egin «zelatari geometrikoarena» kalean.

G E OME TRI A
Talde bakoitza ikastetxearen inguruko leku batean kokatuko
da eta inguruan ikusitako forma geometrikoak idatziz jasoko
ditu. Taldeek ikasgelan azalduko dituzte ikerketak, eta
ikaskideek asmatzeak eta hutsegiteak aipatuko dituzte.

IRUDI ETA FORMA GEOMETRIKOAK

lerro zuzenak lerro kurbatuak lerro poligonalak lerro paraleloak lerro elkarzut diagonalak

angelu zuzenak osatzen dituzten lerroak angelu zorrotzak osatzen dituzten lerroak
angelu kamutsak osatzen dituzten lerroak

poligonoak osatzen dituzten lerroak: triangeluak, angeluzuzenak, laukiak, bestelako poligonoak.

bolumen geometrikoak: piramideak, prismak, esferak…

2  Entrenamendu gisa, erreparatu beheko marrazkiari eta aurkitu adierazitako

lerroak. Margotu.
zirkunferentzia lerro bertikala triangelua laukia esfera angelu zuzena

189069 _ 0001-0039.indd 28 3/4/09 13:56:17

 V. NEURRIA: KALKULATZEA
ETA IRITZIRA KALKULATZEA
Oinarrizko gaitasunak
6. Ikasketa-prozesua amaitutakoan, gai da iritzirako kalkuluak eta neurketak egiteko
benetako testuinguruetan. Horretarako, unitate eta tresna egokienak erabiltzen ditu,
neurtu beharreko objektuaren neurria eta izaera kontuan hartuta.

Aurkibidea
75. Neurketak (I).
76. Nola neurtu luzerak? (E).
77. Luzerak iritzira kalkulatzen eta alderatzen (IK).
78. Dimentsioak adierazteko zenbait modu (IK).
79. Neurriak hartzen (IK).
80. Neurketa-problemak (IR).
81. Masa neurtzen (E).
82. Masa-neurrien adierazpenak (IK).
83. Pisuak iritzira kalkulatzen eta alderatzen (IK).
84. Pisu-problemak (IR).
85. Litroak eta litroak (IK).
86. Edukiera adierazten (IK).
87. Neurrien arteko erlazioa (IK).
88. Edukierak iritzira kalkulatzen eta alderatzen (IK).
89. Edukiera-problemak (IR).
90. Azalera neurtzen (IK).
91. Bidaia itsasontzian (IK).
92. Neurriei buruzko SUPERTESTa (IK).

189069 _ 0001-0039.indd 29 3/4/09 13:56:17

 Neurriari buruzko irakaskuntza eraginkorra
Gauzen
neurria 75 I

Neurketa eta magnitudeak kor bat ezar­tzeko, zentimetroen eta milimetroen

NE U RRI A
Lehen Hezkuntzan berri izan behar da; loditu ala argaldu egin garen
jakiteko, zenbat kilogramoko eta zenbat gramo-
Lehen Hezkuntzako lehenengo zikloan, lehen
ko pisua dugun jakin behar dugu; 100 metroko
hurbilketa bat egin genuen, magnitudeak eta
abiadura-lasterketako txapeldunaren markaren
oinarrizko neurri-unitateak zer diren jakiteko,
berri izateko, segundoen eta segundo hamarre-
bai eta horiek biak intuitiboki erabiltzen ikaste-
nen berri izan behar dugu; eta eskuz egindako
ko ere. Ziklo hauetan beste urrats bat emango
lan bateko piezak bat etor daitezen, milimetroak
dugu, eta alor horretan gaitasuna eskuratzeko
zehaztu behar dira.
beste kontu batzuk planteatuko ditugu: inolako
neurketarik behar ez duten egoerak egiaztatzea,
magnitude jakin ba­tzuk neurtzeko zer-nolako Neurri hurbilduak
unitateak erabili behar diren jakitea, neurketak
zehatza izan behar duen ala ez jakitea, iritzirako
kalkulua egitea zer egoeratan den erabilgarria,
eta azkenik, luzera-, masa- edo edukiera-neu-
rriekin lotutako eguneroko bizitzako problemak
ebaztea.
Beste batzuetan, neurri zehatza ez da hain
garrantzitsua, alderatzean eta iritzirako kalku-
Neurtzeko abileziaren luan oinarritutako balioespen jakin batzuk bai-
ikasketa eraginkorra zik. Lan honetan kalkulu hurbilduaz ari garenez,
Alor honetako ikasketa eraginkorra izan dadin, arrazoiketa eta logika erabiltzen dira, problemak
oso garrantzi­tsua da ikasgelan giro egokia sor- ebazteko.
tzea eta ikasleek ikasitako guztia praktikan jar-
­tzea. Inolako zalantzarik gabe, ikasketa teoriko Neurketak egiteko gela
ugari eskuratu behar ditugu, diziplina guztietan
gertatzen den moduan; esate baterako, termi-
nologia, neurri-unitateen balioa eta neurriari
aplikatutako sistema hamartarrak nola funtziona-
tzen duen. Hala eta guztiz ere, ezinbestekoa da
ezagu­tza horiek benetako egoeretan aplikatzea.
Izan ere, bestela, gerta daiteke ikasleek kon-
Alor honetako ikasketaren izaera praktikoa
tzeptu asko behar bezala ez berenganatzea edo
dela-eta, ikasgelan ikusgai egongo dira gehien
zenbait magnituderen eta neurriren esanahia
erabiltzen diren neurketa-objektuak, bai eta
oker uler­tzea.
neurtzeko eta pisuak eta bolumenak kalkula-
tzeko tresnak ere. Bestalde, ikasketa-prozesuko
Zehaztasuna neurketetan errealismoari esker, neurrien praktikak erron-
Hau da ziklo honetako helburuetako bat: kak izango dira, bai eta problema praktikoak
ikasleek ulertzea oso garrantzitsua dela zenbait ebaztea eta abileziak erakustea ere. Orientabide
egoeratan neurketa zehaztasun osoz egitea, eta horrek mesede egingo dio ikasleen motibazioari,
neurketa-tresna erabiltzean kontu handiz ibili eta ezagutzak ikasgelaz kanpo erabiltzeko gaita-
behar dela. Esate baterako, altuera-jauziko erre- suna emango die.

189069 _ 0001-0039.indd 30 3/4/09 13:56:17

 Pisuak iritzira kalkulatzen
­83 IK
Izena:

Data: eta alderatzen

Eguneroko bizitzako objektuen masa alderatzea eta iritzira kalkulatzea

NE U RRI A
1  Ordenatu objektuak, pisu handienekotik txikienekora. Idatzi 1, 2, 3, 4, 5
eta 6 zenbakiak.

2  Kutxa guztiak neurri berekoak dira eta erabat beteta daude.

Lagundu Joni kutxak jartzen. Binaka jarri behar ditu,
pisu handienekoak behean direla eta arinenak goian.

1 2 3 4

Ko Tor Lib Go
toi loj uru mak
a uak ak

3  Jonek 20 tona adreilu garraiatu behar ditu. Adierazi zein den kamioirik
egokiena.

4   Lotu gauza bakoitza bere gutxi gorabeherako pisuarekin.

•1k•
• 100 g •
• 500 g •
• 60 k •

189069 _ 0001-0039.indd 31 3/4/09 13:56:18

IK
86 Edukiera Izena:

adierazten Data:

Litroa, eta litroaren multiploak eta azpimultiploak bereiztea

1  Erreparatu edukiera-unitateen taulari eta idatzi magnitudeak

NE U RRI A

behar bezala.

35 l 450 dl 1.005 ml 63 hl 100 cl 40 Dl 3kl

Kilolitroak Hektolitroak Dekalitroak Litroak Dezilitroak Zentilitroak Mililitroak

kl hl Dl l dl cl ml
3 5

2  Pasatu magnitudeak modu sinpletik modu konplexura

(gogoratu magnitudea zenbait neurri-unitatetan
adierazi behar dela).

ADIBIDEA: Freskagarriak egiteko, 2 dezilitroko 22 poto

limonada erabili ditugu. Zenbat litro limonada
erabili ditugu? 22 x 2 = 44 dl = 4 l eta 4 dl

• 1.234 ml =  l + dl + cl + ml
• 6.036 cl =  Dl + l+ dl + cl

3  Pasatu magnitudeak modu konplexutik sinplera (gogoratu

magnitudean ageri den unitaterik txikienean adierazi behar direla
kantitate guztiak).

ADIBIDEA: Zenbat dezilitro dira 4 hl, 2 l eta 6 dl? 4.000 dl + 20 dl + 6 dl = 4.026 dl

• 2 l eta 25 dl =  • 12 l eta 35 dl = 
• 3 kl, 4 Dl, 16 l, 9 cl = 

189069 _ 0001-0039.indd 32 3/4/09 13:56:18

 Itsasontzian
91 IK
Izena:

Data:

Orduen programazioak interpretatzea

1  Mediterraneo itsasoan zehar itsasontziz bidaiatzeko iragarki-orri hau iritsi da

NE U RRI A
Jokinen etxera. Egun guztietako ordutegiak ageri dira.

VENEZIA
BILBO

DUBROVNIK

KORFU ATENAS

Eguna Hegaldia atera Hegaldia iritsi Gorabeherak Itsasontzia atera Itsasontzia iritsi
1 Bilbo, 16:30 Venezia, 19:00 Atzerapena: 25 min.

2 Venezia, 17:00 Dubrovnik, 12:00

3 Dubrovnik, 20:00 Korfu, 9:00

4 Korfu, 16:00 Rodas, 9:00

5 Rodas, 18:00 Atenas, 7:00

6 Atenas, 22:50 Bilbo, 24:55

Erantzun:
a)  Zenbat egun irauten du, guztira, bidaiak? 
b)  Zer hiritatik pasatzen da? 
c)  Zer ordutan aterako da benetan Bilbotik hegaldia? 
d)  Zenbat irauten du Bilbotik Veneziarako bidaiak? 
e)  Zer ordutan iritsiko da? 
f)  Zenbat irauten du Rodastik Atenaserako bidaiak? 

189069 _ 0001-0039.indd 33 3/4/09 13:56:18

 VI. INFORMAZIOA
TRATATZEA, ZORIA ETA
PROBABILITATEA
Oinarrizko gaitasunak
7. Ikasketa-prozesua amaitutakoan, ikaslea gai da eguneroko bizitzako gertaerei eta
objektuei buruzko datuak biltzeko, zenbaketa-teknika errazak erabiliz, datu horiek sail-
kapen-irizpide baten arabera ordenatzeko, eta emaitza taula edo grafiko baten bidez
adierazteko.
…ikaslea gai da inguruneko datuen multzo bati buruzko adierazpen grafikoak
egiteko, irakur­tzeko eta interpretatzeko. Gainera, ausazko joko errazen emaitzak
(posiblea, ezinezkoa, ziurra) oinarri hartuta, iritzirako kalkuluak egiteko eta emaitza
egiazta­tzeko ere gai da.

Aurkibidea
93. Estatistika ikasteko modu erraza eta eraginkorra (I).
94. Zer hiletan da zure urtebetetzea? (IK).
95. Informazio argia (IR).
96. Informazio argia (IK).

189069 _ 0001-0039.indd 34 3/4/09 13:56:18

 Estatistikaren ikasketa
erraza eta eraginkorra
Ikasleak motibatzea, informazioaren trataera lantzeko
Probabilitateak kalkulatzeko eta
Estatistikako eskola
Lehen Hezkuntzako bigarren eta hirugarren
zikloetan, informazioaren trataerari eta probabi-
litateari buruzko ikasketak hasten dira.
Oso une egokia da, inguruneko datuak jakite-
ko, jakin-minaz, gainera, jarduerarekiko interesa
ere badutelako ikasleek. Alor horri lehenengo
aldiz ekingo diogunez, arreta berezia jarri behar
da lehen urratsetan ikasleek errealitatearen eta
bizitako esperientzien laguntza izan dezaten, bai
eta oinarrizko ideiak eta prozedurak behar beza-
la uler ditzaten ere. Matematikaren alor horre-
tan, ikasketa eraginkorra lortzea izan daiteke
gure helburuetako bat, eguneroko bizitzako eta
inguruneko bizitzako gertakariak gure esku izan
di­tzakegulako.
Abiapuntua
Eskola eraginkorraren abiapuntua galderak
egoki formulatzea da, ikasleek erantzutean
datuak erabil ditzaten, eta beharrezko eran-
tzunak lortzeko datu horiek antolatzen jakin
dezaten. Maila horretan, ikasleek berei eta beren
familiei buruzko galderak proposatu beharko
dituzte, familiako gaiei buruzkoak, ikasgelari
buruzkoak eta beste arlo batzuetan ikasten ari
direnari buruzkoak: astialdirako zer ekintza
dituzten gogoko, otorduetan zer duten gus-
tukoen, gorputz-hazkuntzari buruzko datuak,
uraren kon­tsumoa… Ikasleak gero eta gehia-
go jabetzen dira inguruan duten munduaz, eta
badakite prest egon behar dutela erabakietan
eragina izango duten zenbait gairi ekiteko.
Datuak biltzea eta erregistratzea
Gure ikasleak berandu baino lehen ohartuko
dira zer egin behar den azterketari ekiteko behar
-beharrezkoak diren datuak lortzeko: inkestak,
behaketa sistematikoa, zenbait iturritan ikerke-
tak egitea.
189069 _ 0001-0039.indd 35
93 I
Gainera, erantzunak zenbatzeko sistemak ondo
PROB A B I LI TA TE A
ezagutu behar dituzte, eta erantzunak antola­tzen
eta sailkatzen jakin.
Datuak adieraztea
Gure ikasleek ohitu egin beharko dute datuak
adierazteko oinarrizko modu ulerterrazak era-
biltzen; esate baterako: taulak, puntu-diagra-
mak, barra-diagramak eta diagrama linealak.
Baliabide desberdinak direla jakinaraziko diegu
ikasleei eta koordenatu-ardatzen esanahia azal-
duko diegu. Gure azalpena indartzeko, zenbait
komunikabidetan lortutako ereduak erabiliko
ditugu. Ariketa jakin bat hartuta, ikasleek gai
ET A
izan behar dute adierazteko modurik egokiena
aukeratzeko.
Z O R I A
Adierazitakoa
interpretatzea
Motiba ditzagun gure ikas-
leak, datuen esanahia jaki-
teko interesa izan dezaten:
Zer datu dira garrantzitsuenak? Zer datu dira
maiztasun handienekoak? Zer leku du gehien
interesatzen zaidanak grafiko horretan? Lagun
diezaiegun datuak alderatzen.
Garrantzitsua da ikasleak ariketen bidez pix-
kanaka-pixkanaka konturatzen hastea ariketetan
lantzen diren datu multzoak populazio handien
laginak direla, eta horiei esker orokortzeak lor-
­tzen direla.
Probabilitatea
Hasteko ikasleek gertakariak ziur, probable
edo ezinezko gisa sailkatuko badituzte ere,
orain, gertakari bat betetzeko probabilitatea
nola kalkula daitekeen ikasten hasi behar dute.
Ho­rre­ta­ra­ko, beharrezko datu guztiak hartuko
dituzte, benetako gertakari bati buruz ari bagara,
edo esperimentuak errepikatuko dituzte, irudi-
menezko gertakari bati buruz ari bagara.
3/4/09 13:56:18
IK
94 Zer hiletan betetzen Izena:

dituzu urteak? Data:

Datuak zenbatzeko estrategia eraginkorrak erabiltzea

Azterketa estatistiko bat egin beharko duzu ikaskideekin, urteak zer hiletan betetzen
PROB A B I LI TA TE A

dituzuen ikusteko. Emaitzak interpretatu eta baterako ekintzaren bat egingo duzue.
•  Azterketa egiteko, lau urratsi jarraituko diezue.
Lehen urratsa. Datuak bildu eta erregistratu.
Ikasle batek beste guztiei galdetuko die, ozen, ea zer hiletan betetzen dituzten urteak.
Gainerakoek makila bat marraztuko dute behar den hilean, erantzun bakoitza entzun ahala.

LEHEN HIRUHILEKOA BIGARREN HIRUHILEKOA HIRUGARREN HIRUHILEKOA UDA

Iraila Urria Azaroa Abendua Urtarrila Otsaila Martxoa Apirila Maiatza Ekaina Uztaila Abuztua
ET A

Bigarren urratsa. Maiztasunak erregistratu. Hirugarren urratsa. Emaitza adierazi

barra-grafiko batean.
ALDIA MAIZTASUNA 12
Z O R I A

Lehen hiruhilekoa 10
8
Bigarren hiruhilekoa
6
Hirugarren hiruhilekoa
4
Laugarren hiruhilekoa 2
1. hiruhilekoa 2. hiruhilekoa 3. hiruhilekoa uda

Bildu beste gela bateko informazioa eta elkartu datu guztiak barra-grafiko batean.
Laugarren urratsa. Datuak interpretatu.

1  Erantzun galdera hauei.

• Zenbat ikasle dira zure hil berekoak?

• Zer hiletan ospatzen dira zure gelan urtebetetze gehien?

• Inkestari erantzun dioten maila guztiak kontuan hartuta,
zer hiruhilekotan izaten da urtebetetze gehien?
• Zenbatek betetzen dituzte urteak udan?
Zer egin daiteke haien urtebetetzeak ospatzeko?

189069 _ 0001-0039.indd 36 3/4/09 13:56:18

 VII. ZEHAR-GAITASUNAK

Aurkibidea
97. Matematika ordenagailu bidez (IR).
98. Ideia eta hizkuntza matematikoak erabiltzea (E).
99. Matematikaren eskola-eguna (IR).
100. Esan ingelesez (IK).

189069 _ 0001-0039.indd 37 3/4/09 13:56:19

 IR
99 Matematikaren
eskola-eguna
Matematika eguneroko bizitzan

Jai-giroa Matematikarekin zerikusia duten txisteen edo

Z E HA R- G A I TA S U NA K

proposamen zentzugabeen lehiaketa. Horri

Liburuaren eguna, ingurumenaren eguna,
buruzko eredu asko daude sarean.
emakume langilearen eguna eta beste zenbait
efemeride ospatzen ditugun moduan, matemati- • Asmakizunak, igarkizunak, esaerak.
karen eguna ospatzea iradokitzen dugu propo- • Txartelak marraztea. Zenbakiak, agertokiak,
samen honetan. Espainian, egun hori maiatza- eszenak. Koloreen jolas geometrikoak.
ren 12an ospatzea proposatu da; leku askotan,
matematikarekin lotutako denetariko ekitaldiak
antolatzen dira egun horretan.
Proposamenari jai-kutsua eman nahi diogu,
batik bat. Une batez, matematikaren jarrera
zorrotz, serio eta paradigmatikoa alde batera
utziko dugu, nolabaiteko kutsu matematikoa • Drama satirikoak. Ikasgelan gertatuko ziren,
duten ekintza dibertigarriak bilatzeko. Ikasleak ziur asko, matematikarekin zerikusia duten
matematikako ideiak ikasten hasten diren lehen egoera xelebreak. Bada, horiek adieraziko dira,
urteetan zenbait ikasleren iritziz irakasgaiak umore eta asmo onez.
duen izaera «gogorra» hain dramatikoa ez izate-
ko modu bat litzateke, bai eta ikasleek sormena
lantzeko ere, eta, hala, matematikaz gozatzeko.

• Albisteak bildu eta ikusgai jartzea.

Zenbakiak, kalkuluak eta geometria izango dira
elementu nagusiak.

• Mozorro-lehiaketa. Zenbakiekin edo geome-

triarekin lotutako mozorroak erabiliko dira.
Zer egin daiteke?
Bururatu zaigun lehen ekintza gure ikasleen
sormena pixka bat akuilatzea da. Horretarako,
ikasleak banaka edo talde txikitan jarriko dira,
eta matematikan ikasitako teoriari buruzko paro-
diak, an­tzezpenak eta egoeren simulazioak egin-
go dituzte.

189069 _ 0001-0039.indd 38 3/4/09 13:56:19

 Galderak, iradokizunak
eta erantzunak
2. fitxa. Erantzunak
a): III, bigarrena; b): azaroaren 17a, hamar
minutu; c): hiru metro, bi metro; d): 750 €;
e): 1.a, 240.
4. fitxa. Erantzunak
0: 72, 74, 76, 78, 80, 82, 84, 86, 88, 90.
1: 70, 72, 74, 78, 80, 82, 84, 86, 88, 90.
2: 110, 120, 130, 140, 150, 160, 170, 180, 190,
200. 120, 140, 160, 180, 200, 220, 240, 260, 280,
300.
3: 1.100, 1.200, 1.300, 1.400, 1.500, 1.600,
1.700, 1.800, 1.900, 2.000. 1.200, 1.400, 1.600,
1.800, 2.000. 1.200, 1.400, 1.600, 1.800, 2.000,
2.200, 2.400, 2.600, 2.800, 3.000.
7. fitxa. Zenbakien diktaketa
A: hiru mila eta zortzi. Milakoa; B: hirurehun
eta berrogei mila berrehun eta laurogei. Ehun
milakoa; C: zortzi mila laurehun eta berrogeita
hamar. Milakoa; D: hogeita hamar mila zazpiehun
eta berrogeita hemeretzi. Hamar milakoa.
9. fitxa. Erantzunak
2. a):
>
b):
< 1: bizikleta eta MP3a, 426 €; 2: telebista eta
c):
> netea, 546 €; 4: zinta eta eskiatzeko tresnak, 455 €.
d):
 <
11. fitxa. Erantzunak
1: 1. 778; 2: IV, V, IX, X; 3: MCCCI; 4: LVIII.;
LIX.; LX.; LXI.; LXII.
14. fitxa. Erantzunak
1: 554, 545, 544, 455, 454, 445; 2: 37, 46, 56,
67, 79, 92. 3: 30; 4: MCDLXXXVII. 5: duodécimo;
6: 87.732; 7: 20-30; 440-450; 270-280; 8: 45 y 15;
9: 987, 102.
17. fitxa. Erantzunak
a): 173, 751, 1.546, 6.443; b): 261, 239, 2.289;
c): 80, 35, 132, 367, 17, 19, 14, 11; d): 23, 30.
18. fitxa. Erantzunak
a): 236 + 482 = 718; b): 2.525 + 823 + 622 =
3.970; c): 4.604 – 362 = 4.242; d): 246 x 3 = 738.
19. fitxa. Erantzunak
a): 8 + 6 + 5 + 9 = 28. Ez dute nahikoa diru;
b): erantzun librea.
20. fitxa. Erantzunak
1, 5, 2, 5, 1; 3, 3, 2, 3, 3; 1, 6, 2, 9, 4; 1, 8, 2, 8, 4.
21. fitxa. Zenbakien diktaketa
Adibideak: a): 7 ken 2; 9 ken 2; 11 ken 2;
13 ken 2; 15 ken 2; 17 ken 2; 19 ken 2; 21 ken 2;
25 ken 2; 27 ken 2. b): 5 ken 3; 6 ken 3; 8 ken 3;
… c): 7 ken 5; 9 ken 5; 11 ken 5;…
24. fitxa. Diktaketa
mikrouhin-labea, 1.014 €; 3: musika-gailua eta pati-
26. fitxa. Erantzunak
1: (4 x 6) + (4 x 2) + (3 x 4) = 44; (6 x 7) +
(3 x 4) + (3 x 5) = 69. Mikel irabazle; 69 puntu.
2: (7 x 5) + (3 x 5) + (4 x 4) = 56; (5 x 7) +
(4 x 4) = 51. Oier irabazle; 66 puntu.
3: Mikel-Oier-Nekane-Saioa.

13. fitxa. Erantzunak 30. fitxa. 5 7 4 6 3 4 9 8 6 3

Erantzunak 2 10 14 8 12 6 3 12 27 24 18 9
1: 828; 26.062; 66. 2: 10; 3: 00, 11, 22, 33, 44, 4 20 28 16 24 12 6 24 54 48 36 18

55, 66, 77, 88, 99; 5: 3, 6, 8, 0; 6 eta 9 aldatu 1: 3 15 21 12 18 9 5 20 45 40 30 15

6 30 42 24 36 18 7 28 63 56 42 21
dira. 8 40 56 32 48 24 2 8 18 16 12 6

189069 _ 0001-0039.indd 39 3/4/09 13:56:19