GAZA LTI ARK KAYNAI

Prof. Dr. . Barlas ERYREK

.T.. Makina Fakltesi
Makina Malz. ve malat Teknolojisi
Anabilim Dal Bakan

Copyright 2007

Trke evirinin tm yayn haklar Kaynak Teknii Sanayi ve Ticaret A..'ye aittir.
Yazl izin alnmadan ve kaynak gsterilmeden ksmen veya tamamen alnt yaplamaz,
hibir ekilde kopya edilemez, oaltlamaz ve yaynlanamaz.

Kaynak Teknii Sanayi ve Ticaret A..

Yakackalt, Ankara Asfalt zeri, Yanyol, Mermer Sokak, No:16
34876 Kartal / STANBUL
Tel : (0216) 377 30 90 - pbx
Faks : (0216) 377 00 00

www.askaynak.com.tr

Ankara Blge Sat Brosu

Adana Blge Sat Brosu

Ostim Sanayii Sitesi

Ahi Evran Caddesi, No: 83
06370 Ostim / ANKARA
Tel : (0312) 385 13 73 - pbx
Faks : (0312) 354 02 84

Kzlay Caddesi, Karasoku Mahallesi

6. Sokak, Baykan han, No: 9/E
01010 ADANA
Tel : (0322) 359 59 67 - 359 60 45
Faks : (0322) 359 60 01

stanbul Blge Sat Brosu

zmir Blge Sat Brosu

Rauf Orbay Caddesi

Evliya elebi Mahallesi, No: 3/C
meler, Tuzla / STANBUL
Tel : (0216) 395 84 50 - 395 56 77
Faks : (0216) 395 84 02

Mersinli Mahallesi, 1. Sanayii Sitesi

2822. Sokak, No: 25
35120 ZMR
Tel : (0232) 449 90 35 - 449 01 64
Faks : (0232) 449 01 65

indekiler

BLM 1.0

BLM 2.0

BLM 3.0

GR

1.1 Yntemin Tanm ve Tarihesi

1.2 Yntemin stnlkleri
1.3 Yntemin Snrlamalar

1
2
2

GAZALTI KAYNAININ ZELLKLER

2.1 alma Prensibi

2.2 Damla letimi Mekanizmalar
2.2.1 Ksa Devre letimi (Ksa Ark)
2.2.2 ri Damla letimi (Uzun Ark)
2.2.3 Sprey letimi
2.3 Kaynak Deikenleri
2.3.1 Kaynak Akm
2.3.2 Kutuplama
2.3.3 Ark Gerilimi
2.3.4 Kaynak Hz
2.3.5 Serbest Elektrod Uzunluu
2.3.6 Elektrod Alar
2.3.7 Kaynak Pozisyonlar
2.3.8 Koruyucu Gazlar
2.3.9 Elektrod (Tel) ap

3
4
5
6
7
10
10
11
12
14
14
15
17
17
18

DONANIM

19

3.1
3.2
3.3
3.4

19
21
22
22
25
25
26
27
27

Kaynak Torcu
Elektrod Besleme nitesi
Kaynak Kontrol
G niteleri
3.4.1. Gerilim
3.4.2. Eim
3.4.3. Endktans
3.5 Koruyucu Gaz Reglatrleri
3.6 Elektrod nitesi

BLM 4.0

BLM 5.0

BLM 6.0

KAYNAK SIRASINDA TKETLEN

MALZEMELER

28

4.1 Elektrodlar
4.2 Koruyucu Gazlar
4.2.1 Koruyucu Soy Gazlar
4.2.2 Argon ve Helyum Karm
4.2.3 Argon ve Helyuma Oksijen ve
Karbondioksit lavesi
4.2.4 Karbondioksit
4.2.5 Koruyucu Gaz Seimi

28
29
29
31

UYGULAMALAR

35

5.1 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin Kayna

5.1.1 Ksa Devre letimle Kaynak
5.1.2 Sprey letimle Kaynak
5.1.3 Elektrod (tel) Besleme Hzlar
5.1.4 Ark Gerilimi
5.1.5 Ksa Devre letimle Kaynakta Kullanlan
Koruyucu Gaz ve Gaz Karmlar
5.1.6 Sprey letimle Kaynakta Kullanlan
Koruyucu Gaz Karmlar
5.1.7 ntavlama ve Pasolararas Scaklk
5.2 Paslanmaz eliklerin Kayna
5.2.1 Sprey letim
5.2.2 Ksa Devre letim
5.2.3 Darbeli letim
5.3 Alminyum ve Alminyum Alamlarnn Kayna

35
35
35
36
37

ZEL UYGULAMALAR

50

6.1 zl Elektrodlarla Kaynak

6.1.1 zl Elektrodlarn Snflandrlmas
6.1.2 Kaynak Deikenleri
6.2 Nokta Kayna
6.3 Dar Aralk Kayna

50
52
54
57
58

32
32
34

37
37
38
42
42
44
47
47

BLM 7.0

KAYNAKTA ORTAYA IKAN PROBLEMLER

ve KAYNAK HATALARI

60

7.1 Kaynakta Ortaya kan Problemler

7.1.1 Hidrojen Gevreklemesi
7.1.2 Oksijen ve Azotla Kirlenme
7.1.3 Esas Metalin Kirlilii
7.1.4 Yetersiz Erime
7.2 Kaynak Hatalar
7.3 Aksaklklarn Giderilmesi

60
60
60
60
61
61
64

KAYNAKA

68

Gazalt Ark Kayna

BLM 1.0

GR

1.1
YNTEMN TANITIMI
ve TARHES
Bu yntemde kaynak iin gerekli s, srekli beslenen
ve ergiyen bir tel elektrodla kaynak banyosu arasnda
oluturulan ark yoluyla ve elektroddan geen kaynak
akmnn elektrodda oluturduu diren stmas aracl ile retilir. Elektrod plak bir tel olup, elektrod
besleme tertibatyla kaynak blgesine sabit bir hzla
sevkedilir. plak elektrod, kaynak banyosu, ark ve
esas metalin kaynak bgesine komu blgeleri, atmosfer kirlenmesine kar dardan salanan ve blgeye
bir gaz memesinden iletilen uygun bir gaz veya gaz
karm tarafndan korunur.
Ergiyen elektrodla gazalt kayna fikri 1920lerde
ortaya atlm olmakla birlikte, ticari anlamda ancak
1948den itibaren kullanlmaya balanmtr. Yntem
nceleri soy gaz korumas altnda yksek akm younluklarnda ince elektrodlarla gerekletirilen bir
kaynak yntemi olarak benimsenmi ve temelde
alminyumun kaynana kullanlmtr. Ergiyen metal
elektrod ve soy gaz kullanlmas nedeniyle ynteme
MIG (Metal Inert Gas) kayna ad verilmitir. Yntemde daha sonra dk akm younluklaryla ve
darbeli akmla alma, daha deiik metallere
uygulama ve koruyucu gaz olarak aktif gazlarn (CO2)
ve gaz karmlarnn kullanlmas gibi gelimeler meydana gelmitir. Bu gelimeler, aktif koruyucu gazn
kullanld ynteme MAG (Metal Active Gas) kayna adnn verilmesine neden olmutur. Bu ad ayrm
sadece yntemin adn belirtmek isteyenlerde sknt
yaratm ve bu nedenle eitli lkeler yntemi belirt-

mek amacyla deiik adlar kullanmaya balamtr.

Amerika'da bu ynteme "GMAW - Gaz Metal Ark
Kayna ", ngiltere'de ve Almanya'da ise "MIG/MAG
Kayna" ad verilmektedir. lkemizde de, "Ergiyen
Elektrodla Gazalt veya MIG/MAG Kayna" adlar
kullanlmaktadr.
Bu kitapta "Ergiyen Elektrodla Gazalt Kayna"n
belirtmek amacyla sadece "Gazalt Kayna" terimi
kullanlacaktr. Dier taraftan hem yabanc hem de
yerli literatrde dolgu malzemesinin eklini belirtmek
amacyla "Tel", fonksiyonunu belirtmek amacyla da
"Elektrod" terimleri kullanlmaktadr. Baz durumlarda her ikisini de belirtmek amacyla"Tel Elektrod"
terimine rastlanmaktadr. Bu kitapta ise gazalt kaynanda kullanlan tel eklindeki elektrodlar belirtmek
amacyla ise sadece "Elektrod" terimi kullanlacaktr.
Bu yntemle ilgili dier bir gelime de elektrodda
meydana gelmitir. Dolu tel yerine ii metal tozu ile
doldurulmu tp eklindeki zl elektrodlar gelitirilmitir. Bylece, rtl elektrodlardaki rtnn baz
grevlerini zn, ekirdek telinin grevini de z saran
elik tpn grmesi salanmtr. Konuyla ilgili detayl
bilgi BLM-6da verilmitir.
Gazalt kaynanda ark boyu kaynak makinas
tarafndan kontrol edilir (ileride detayl olarak aklanacaktr). Kaynakdan beklenen, gaz memesini kaynak banyosu zerinde sabit bir ykseklikte tutarak

Gazalt Ark Kayna

(genellikle 20 mm) belirli bir hzda hareket ettirmesidir. Ark boyunun kaynak makinas tarafndan
kontrol edilmesi nedeniyle bu ynteme "Yar Otomatik Kaynak Yntemi" ad verilmitir. Otomatik
kaynak ynteminde yukarda aklanana ek olarak gaz
memesi de i paras zerinde belirli bir hzda otomatik
olarak hareket eder. Bu durumda kaynaknn kaynak
ilemine fiili bir katks yoktur.
Alamsz elikler, yksek mukavemetli dk alaml
elikler, paslanmaz elikler, alminyum, bakr, titanyum ve nikel alamlar gibi ticari adan nemli tm
metaller uygun koruyucu gaz, elektrod ve kaynak
deikenleri semek artyla, bu yntemle kaynak
edilebilirler.
1.2
YNTEMN STNLKLER
Yntemin yaygn olarak kullanlma nedeni, doal
olarak salad stnlklerden kaynaklanmaktadr.
Bu stnlkler aada sralanmtr :
a) Ticari metal ve alamlarn tmnn kaynanda
kullanlabilen yegane ergiyen elektrodla kaynak
yntemidir.
b) Elektrik ark kaynanda karlalan snrl uzunlukta elektrod kullanma problemini ortadan kaldrmtr.
c) Kaynak her pozisyonda yaplabilir. Bu tozalt kaynanda mmkn deildir.
d) Metal yma hz elektrik ark kaynana nazaran
olduka yksektir.
e) Srekli elektrod beslenmesi ve yksek metal yma
hz nedeniyle, kaynak hzlar elektrik ark kaynana nazaran yksektir.
f) Elektrod beslenmesinin srekli olmas nedeniyle
hi durmadan uzun kaynak dikileri ekilebilir.

g) Sprey iletim kullanldnda, elektrik ark kaynana nazaran daha derin nfuziyet elde edilir.
Bylece ike kaynaklarnda ayn mukavemeti
salayan daha kk kaynak dikileri ekmek
mmkn olur.
h) Youn bir cruf tabakasnn olmay nedeniyle
pasolararas temizlik iin harcanan zaman ok
azdr.
Bu stnlkler, gazalt kaynak yntemini, zellikle
yksek retim hzlarna ve otomatik kaynak uygulamalarna uygun hale getirmitir.
1.3
YNTEMN SINIRLAMALARI
Dier kaynak yntemlerinde olduu gibi gazalt
kaynann kullanlmasn zorlatran baz snrlamalar
da mevcuttur. Bu snrlamalar aada sralanmtr :
a) Kaynak donanm, elektrik ark kaynana nazaran,
daha karmak, daha pahal ve bir yerden baka bir
yere tanmas daha zordur.
b) Kaynak torcunun elektrik ark kayna pensesinden
daha byk olmas nedeniyle ve kaynak metalinin
koruyucu gazla etkin bir ekilde korunmas amacyla torcun balantya 10 ila 20 mm arasnda
deien yakn bir mesafeden tutulmas gerektii
iin, bu yntemin ulalmas g olan yerlerde
kullanlmas pek mmkn deildir.
c) Kaynak ark koruyucu gaz bulunduu yerden
uzaklatran hava akmlarndan korunmaldr. Bu
nedenle, kaynak alannn etraf hava akmna kar
koruma altna alnmadka, yntemin ak alanlarda kullanlmas mmkn deildir.
d) Greceli olarak, alma annda yksek iddette s
yaylmas ve ark younluu nedeniyle, baz kaynaklar bu yntemi kullanmaktan kanabilir.

Gazalt Ark Kayna

BLM 2.0

GAZALTI KAYNAININ
ZELLKLER

2.1
ALIMA PRENSB
Bu yntemde dardan salanan gazla korunan ve
otomatik olarak srekli beslenen ve ergiyen elektrod
kullanlr (ekil-1).
Kaynak tarafndan ilk ayarlar yapldktan sonra arkn
elektriksel karakteristiinin kendi kendine ayarn otomatik olarak kaynak makinas salar. Bu nedenle yar
otomatik kaynakta kaynaknn gerekletirdii elle

kontroller; kaynak hz, dorultusu ve torcun pozisyonundan ibarettir. Uygun donanm seilip, uygun
ayarlar yapldnda ark boyu ve akm iddeti (elektrod
besleme hz) kaynak makinas tarafndan otomatik
olarak sabit deerde tutulur. Gazalt kayna iin gerekli donanm ekil-2'de gsterilmitir.

Akm Kablosu

Koruyucu Gaz Girii

Elektrod

Elektrod Klavuzu ve Temas Tp

Gaz Memesi (Nozul)

Katlam
Kaynak Metali

Elektrod
Koruyucu Gaz

Ark
Ergimi Kaynak Metali
Paras

Metal Damlalar

KAYNAK YN

ekil-1 Gazalt Kaynann Prensibi

Gazalt Ark Kayna

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Koruyucu Gaz
Reglatr

paras kablosu
Torca soutma suyu girii
Tortan su gelii
Tor tetii devresi
Torca koruyucu gaz gidii

Elektrod
Elektrod Makaras
Besleme
nitesi

Kablo grubu
Silindirden gelen koruyucu gaz
Kaynak kontaktrnn kontrol
G kablosu
Primer g girii

Koruyucu
Gaz Tp
G
NTES

Kaynak Torcu
Su Sirklatr
(istee bal)
Paras

ekil-2 Gazalt Kaynak Donanm

Kaynak donanm 4 temel gruptan olumutur :

a)
b)
c)
d)

Kaynak torcu ve kablo grubu

Elektrod besleme nitesi
G nitesi
Koruyucu gaz nitesi

Tor ve kablo grubu grevi yerine getirir. Koruyucu

gaz ark blgesine tar, elektrodu temas tpne iletir ve
g nitesinden gelen akm kablosunu temas tpne
iletir. Kaynak torcunun tetiine basld zaman, i
parasna ayn anda gaz, g ve elektrod iletilir ve bir
ark oluur. Ark boyunun kendi kendisini ayarlamasn
salamak iin elektrod besleme nitesi ile g nitesi
arasnda iliki salayan iki trl zm mevcuttur.
Bunlardan en fazla bilineni de sabit gerilimli bir g
nitesi (yatay gerilim-akm karakteristii salayan g
nitesi) ile sabit hzl bir elektrod besleme nitesi
kullanmaktr. kinci zm ise azalan bir gerilim-akm
karakteristii salar ve elektrod besleme nitesinin
besleme hz ark gerilimi yoluyla kontrol edilir. Sabit
gerilim ve sabit elektrod besleme hz zmnde
torcun pozisyonundaki deime kaynak akmnda da

deimeye neden olur. Kaynak akmndaki bu deime

ise derhal serbest elektrod uzunluunu deitirerek
(elektrod ergime hz deitiinden) ark boyunun sabit
kalmasn salar. Torcun i parasndan uzaklamas
nedeniyle serbest elektrod uzunluunda meydana
gelen artma kaynak akmnda azalmaya neden olarak
elektrodda diren stmasnn da ayn deerde kalmasn salar. Dier zmde ise, ark geriliminde
meydana gelen deimeler elektrod besleme sisteminin
kontrol devrelerini yeniden ayarlar ve bu sayede
elektrod besleme hz uygun bir ekilde deitirilir.
2.2
DAMLA LETM MEKANZMALARI
Gazalt kaynanda metal damlalar elektroddan i
parasna temel iletim mekanizmasyla geer :
a) Ksa devre iletimi (ksa ark)
b) ri damla iletimi (uzun ark)
c) Sprey iletimi

Gazalt Ark Kayna

Damla iletim tipi ok sayda faktr tarafndan etkilenir.

Bunlar iinde en etkili olanlar unlardr :
Kaynak akmnn tipi ve iddeti
Elektrod ap
Elektrodun bileimi
Serbest elektrod uzunluu
Koruyucu gaz

2.2.1
Ksa Devre letimi (Ksa Ark)

Akm

Ksa devre iletimi, gazalt kaynandaki en dk kaynak akm aralnda ve en kk elektrod aplarnda
gerekletirilir. Bu tip bir iletim ince kesitlerin birletirilmesi iin, pozisyon kayna iin ve byk kk
aklklarn birletirmeye uygun olan kk ve hzla
katlaan bir kaynak banyosu oluturmak iin kullanlr. Sadece elektrod kaynak banyosu ile temas halinde
olduu srada elektroddan i parasna metal iletilir.
Ark aral boyunca herhangi bir metal iletimi olmaz.
Elektrod i parasna saniyede 20 ila 200 kez temas
eder. Metal iletiminin dzeni ve bu sradaki gerilim ve
akm deeri ekil-3'te gsterilmitir.

Elektrod ucundaki ergimi metal damlasnn esas

metale temas etmesini nlemek amacyla g nitesinin ak devre gerilimi dk tutulur. Ark srdrmek
iin gerekli enerjinin bir ksm ksa devre srasnda
endktrde depo edilen enerjiden salanr. Metal
iletiminin ksa devre srasnda olumasna ramen
koruyucu gazn cinsinin ergimi metalin yzey gerilimi

Zaman

Tutuma

Ksa
Devre

Snme

Gerilim

Tutuma

Ark Periyodu

Snme

a)
b)
c)
d)
e)

Elektrod kaynak banyosuna temas edince, kaynak

akm artar (ekil-3'deki A, B, C, D). Tel ucundaki
ergimi damla D ve E safhasnda daralarak telden i
parasna doru geer ve E ve F'de gsterildii gibi ark
yeniden oluur. Akmn artma hz elektrodu stmaya
ve metal iletimi salamaya yetecek kadar yksek,
ancak metal damlasnn iddetle ayrmasnn neden
olaca sramay en az dzeyde tutacak kadar dk
olmaldr. Akmn artma hz g nitesindeki endktansn ayarlanmas ile kontrol edilir. En uygun endktans ayar hem kaynak devresinin elektrik direncine
hem de elektrodun ergime scaklna baldr. Ark
olutuktan sonra elektrod yeni bir ksa devre oluturmak zere ileri doru beslenirken elektrodun ucu ergir
(ekil-3'deki H).

ekil-3 Ksa Devre Metal letimi

Gazalt Ark Kayna

zerinde nemli derecede etkisi vardr. Koruyucu gaz

bileiminin deimesi damla apn ve ksa devre sresini ciddi biimde etkiler. Buna ilave olarak, koruyucu
gazn tipi arkn alma karakteristiini ve esas metale
nfuziyeti etkiler. Karbondioksit gaz soy gazlarla
kyaslandnda, genellikle daha fazla srama oluturur. Ancak CO2 daha derin nfuziyet de salar (alamsz ve dk alaml eliklerin kaynanda). Nfuziyetle srama arasnda iyi bir denge oluturmak iin
genellikle CO2 ve argon karm kullanlr. Argona
helyum ilavesi demird metallerde nfuziyeti arttrr.
2.2.2
ri Damla letimi (Uzun Ark)
Doru akm elektrod pozitif kutuplamada (DAEP)
kaynak akm greceli olarak dk ise koruyucu gazn
cinsine bal olmakszn iri damla iletimi meydana
gelir. Ancak CO2 ve helyumla bu tip bir iletim tm

kullanlabilen kaynak akm deerlerinde oluur. ri

damla iletiminin en nemli zellii damla apnn
elektrod apndan daha byk oluudur. ri damla
yerekimi etkisiyle kolaylkla hareket eder. Bu nedenle
iri damla iletimi baarl bir biimde ancak oluk
pozisyonunda gerekleir. Ksa devre damla iletiminde
kullanlan akmlardan biraz daha yksek akm deerlerinde, tam asal gaz korumas altnda eksenel olarak
ynlenmi iri damla iletimi elde edilebilir. Eer ark
boyu ok ksa (dk gerilim) ise elektrod ucunda
byyen damla i parasna temas edip ar snabilir
ve paralanarak ar sramaya neden olabilir. Bu
nedenle ark, damlann kaynak banyosuna demeden
nce elektroddan ayrlmasna imkan salayacak kadar
uzun olmaldr. Ancak daha yksek gerilim kullanarak
yaplan kaynaklarn yetersiz ergime, yetersiz nfuziyet
ve ar diki tamas nedeniyle reddedilme olasl
yksektir. Bu ise iri damla iletiminin kullanmn byk
lde snrlar. Kaynak akm ksa devre iletimi iin

Gaz
Memesi

(a)
Elektrod

(b)

ekil-4 Eksenel Olmayan ri Damla letimi

Gazalt Ark Kayna

kullanlan akm aralndan olduka yksekse,

karbondioksitle koruma tesadfi ekilde ynlenmi iri
damla iletimine neden olur. Eksenel iletim
hareketinden sapmaya, kaynak akmnn oluturduu
ve ergimi elektrod ucuna etki eden elektromanyetik
kuvvetler neden olur. (ekil-4) Bu kuvvetlerin en
nemlileri elektro-manyetik (P) bzme kuvveti ile (R)
anod reaksiyon kuvvetidir.
Bzme kuvvetinin iddeti kaynak akmna ve elektrod
apna bal olup bu kuvvet elektrod ucundaki ergimi
damlann elektroddan ayrlmasndan sorumludur. CO2
ile koruma yapldnda kaynak akm ergimi damla
vastasyla iletilir ve bu nedenle elektrodun ucu ark
plazmas tarafndan sarlmaz. Yksek hzl fotoraf
teknii ile alnan grntler, arkn ergimi damla
yzeyinden i parasna doru hareket ettiini
gstermektedir. Bunun nedeni (R) kuvvetinin damlay
destekleme, yani damlann elektroddan ayrlmasn
nleme eilimidir.
Ergimi damlann elektroddan ayrlmas bu nedenle ya
i parasna temas edip ksa devre yapncaya kadar
bymesi sonucu (ekil-4b) veya yerekimi kuvvetlerinin etkisi nedeniyle ayrlacak kadar bymesi sonucu
(ekil-4a) oluur. Bunun nedeni (P)'nin hi bir zaman

yalnz bana (R)'den daha etkin hale gelmemesidir.

ekil-4a'da gsterildii gibi damlann paralanma
olmakszn elektroddan ayrlp kaynak banyosuna
iletilmesi mmkndr. Ancak oluma olasl ok
daha yksek olan iletim ekli-4b'de gsterilmitir.
Burada damla ksa devre yapmakta ve paralanmaktadr. Bu nedenle srama ok iddetlidir ve bu olay
CO2 korumasnn birok ticari uygulamada kullanlmasn engeller. Hereye ramen CO2 yumuak eliklerin kaynanda en ok kullanlan koruyucu gazdr.
Bunun nedeni ark gmerek srama probleminin
nemli lde azaltlmasdr. Bu ekilde ark atmosferi
gaz ve demir buharnn karmndan meydana gelir ve
hemen hemen sprey tipi bir iletim oluur. Ark kuvvetleri sramann ounu iinde tutan km bir boluk
yaratmaya yeterlidir. Bu teknik daha yksek akmlar
gerektirir ve bu nedenle derin bir nfuziyet oluur.
Ancak kaynak hz dikkatle kontrol edilmezse, zayf
slatma etkisi ar kaynak dikii tamasna neden olur.
2.2.3
Sprey letimi
Argonca zengin gaz korumasnda kararl, sramasz
eksenel sprey tipi bir iletim elde etmek mmkndr
(ekil-5).

Gaz Memesi

Elektrod (Kaynak Teli)

Koruyucu Gaz

Paras

ekil-5 Eksenel Sprey letim

Gazalt Ark Kayna

Bunun iin doru akm elektrod pozitif (DAEP)

kutupta kullanlmas ve akm iddetinin gei akm ad
verilen kritik bir deerinin zerinde olmas gerekir
(ekil-6). Bu akmn altnda iletim daha nce aklanan
iri damla iletimi yoluyla olur ve damla iletiminin hz
saniyede birka damladr. Gei akmnn zerindeki
deerlerde ise iletim, kk apl (elektrod apndan
daha kk apa sahip) damlalarn oluumu ve
bunlarn saniyede yzlerce damla iletim hznda
ayrlmasyla oluur. Bunlar ark aral boyunca eksenel
olarak hzlanrlar. Damla iletim hz ile akm arasndaki
iliki ekil-6'da verilen grafikte gsterilmitir.

Sprey damla iletimi kuvvetle ynlenmi damlalar

demetinden ibaret olup damlalar ark kuvvetleri tarafndan ivmelendirilerek yerekimi etkisini yenen
hzlara ularlar. Bu nedenle belirli artlar altnda
yntem her pozisyonda kullanlr. Damlalarn ap ark
boyundan daha kk olduu iin ksa devre meydana
gelmez ve bu nedenle de srama, tamamen yokolmasa
bile ihmal edilecek seviyeye der.
Sprey damla iletiminin dier bir zellii oluturduu
"parmak" eklindeki nfuziyettir. Parmak derin olabilmekle birlikte, manyetik alanlardan etkilendiinden
onun kaynak nfuziyet profilinin merkezinde yer almasn salayacak ekilde kontrol edilmesi gerekir. Argon
korumasnn asal karakteri nedeniyle sprey damla
iletimi hemen hemen tm alamlarda kullanlabilir.
Ancak sprey ark oluturmak iin gerekli akm deerleri
yksek olduundan bu yntemin ince salara uygulanmas zor olabilir. Ortaya kan ark kuvvetleri ince
salar kaynak edecekleri yerde keserler. Ayn zamanda
bu ynteme zg olan yksek yma hzlar dey ve
tavan pozisyonlarnda yzey gerilimi ile tanamayacak byklkte kaynak banyosu oluturur.

Sv metalin yzey gerilimine bal olan metal gei

akm elektrod apyla ve bir dereceye kadar da serbest
elektrod uzunluu ile ters orantl olarak deiir. Elektrodun ergime scakl ve koruyucu gazn bileimi de
gei akmn etkiler.
Baz nemli elektrod metallerinin gei akmlar
deerleri Tablo-1'de verilmitir.

20
letim
Hz
200
letilen
Metal
Hacmi

15

Gei
Akm
EKSENEL
SPREY
BLGES

100

10

KISA
DEVRE
BLGES

letilen Hacim (mm/saniye)

letim Hz (damla says/saniye)

300

0
0

100

200

300

400

500

600

Akm
ekil-6 Damla letimi Hznn ve Damla Hacminin Kaynak Akmyla Deiimi
( 1.6 mm elik Elektrod - Ar + CO2 Karm Gaz Korumas - 6.4 mm Ark Uzunluu)

Gazalt Ark Kayna

Tablo-1 eitli Elektrodlar in ri Damladan Spreye Gei Akmlar

Elektrod Tipi

Elektrod ap
(mm)

Koruyucu Gaz

Min. Sprey Ark

Gei Akm
(A)

0.8
0.9
1.1
1.6
0.9
1.1
1.6
0.8
1.1
1.6
0.9
1.1
1.6
0.9
1.1
1.6

% 98 Ar + % 2 O2
% 98 Ar + % 2 O2
% 98 Ar + % 2 O2
% 98 Ar + % 2 O2
% 98 Ar + % 2 O2
% 98 Ar + % 2 O2
% 98 Ar + % 2 O2
Argon
Argon
Argon
Argon
Argon
Argon
Argon
Argon
Argon

150
165
220
275
170
225
285
95
135
180
180
210
310
165
205
270

Yumuak elik
Yumuak elik
Yumuak elik
Yumuak elik
Paslanmaz elik
Paslanmaz elik
Paslanmaz elik
Alminyum
Alminyum
Alminyum
Deokside Bakr
Deokside Bakr
Deokside Bakr
Silisyum Bronzu
Silisyum Bronzu
Silisyum Bronzu

Sprey ark iletiminin i paras kalnl ve kaynak

pozisyonu ile ilgili bu snrlamalar zel olarak
tasarlanm g niteleri sayesinde byk lde
ortadan kaldrlmtr. Bu makinalar hassas bir ekilde
kontrol edilen dalga formlar ve frekanslar oluturarak
"darbeli (palsl)" akm retmektedir. ekil-7'de gsterildii gibi darbeli akm reten makinalar iki farkl
akm seviyesi salamaktadr.

Akm (A)

Bunlardan biri sabit iddette olup, elektrod ucunda

damla oluturacak kadar yksek bir enerji vermeden
arkn srdrlmesini salar. Dieri ise buna eklenen

Ortalama ark enerjisinin ve elektrod ergime hznn

azalmas sayesinde darbeli akmla sprey iletim tm sac
metallerin birletirilmesinde ve kaln metallerin tm
pozisyonlardaki kaynanda rahatlkla kullanlabilir.

Darbe Akm

2
Darbe
Gei
Akm

darbe akm olup, iddeti sprey iletimi iin gerekli olan

gei akmndan byktr. Bu darbe srasnda bir veya
daha fazla sayda damla oluarak kaynak banyosuna
iletilir. Darbelerin saniyedeki says ve iddeti arkn
enerji seviyesini ve bu nedenle de elektrodun ergime
hzn kontrol eder.

Sprey letim
Akm Blgesi

ri Damla letimi
Akm Blgesi

Temel Akm

Zaman
ekil-7 Darbeli (Palsl) Sprey Ark Kayna Akmnn Karakteri

Gazalt Ark Kayna

2.3
KAYNAK DEKENLER

kullanlyorsa kaynak akm da benzer ekilde deiir.

Kaynak akm ile elektrod besleme hz arasndaki bu
iliki elik elektrodlar iin ekil-8'de gsterilmitir.

Kaynak nfuziyetini, diki geometrisini ve genel kaynak kalitesini etkileyen kaynak deikenleri aada
verilmitir :

elik Elektrod Pozitif

Argon + % 2 O2

Kaynak akm (elektrod besleme hz)

Kutuplama
Ark gerilimi (ark boyu)
Kaynak hz
Serbest elektrod uzunluu
Elektrod alar
Kaynak pozisyonlar
Koruyucu gazlar
Elektrod (tel) ap

Yeterli kaliteye sahip kaynak dikileri elde edebilmek

iin bu deikenlerin etkilerini iyi bir ekilde anlamak
ve bunlar kontrol etmek gerekir. Bu deikenler
birbirinden bamsz deildir. Birinin deitirilmesi,
arzu edilen sonucu elde edebilmek iin dierlerinin
veya birkann deitirilmesini gerektirir. Herbir
uygulamada en uygun ayarlar semek iin nemli
lde yetenek ve tecrbe gerekir. Kaynak deikenlerinin en uygun deerleri aadaki faktrler gznne alnarak seilir.

Elektrod Besleme Hz (m/dak)

0.5 mm

a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
)

0.6 mm
0.8 mm

30

25
0.9 mm

20

1.1 mm

15
Sprey

1.3 mm

10

ri
Damla

1.6 mm

Gei Akm
0
100

200

300

400

Akm (A)
ekil-8 Alamsz elik Elektrodlar in
Kaynak Akmlar le Elektrod
Besleme Hzlar Arasndaki liki

2.3.1
Kaynak Akm

Dk akm deerlerinde, her bir elektrod ap iin

eriler yaklak olarak dorusaldr. Ancak daha yksek
akm deerleri zerinde zellikle kk elektrod aplarnda eriler dorusallktan sapar ve kaynak akm
arttka bu sapma daha da artar. Bu deiim serbest
elektrod uzunluunda oluan diren stmasna balanmaktadr. Elektrod besleme hz ile kaynak akm arasndaki bu iliki elektrodun kimyasal bileiminden de
etkilenir. ekil-8, 9 ve 10'da srasyla alamsz elik,
alminyum ve paslanmaz elik elektrodlar iin verilen
eriler kyaslanarak bu etki grlebilir.

Dier tm deikenler sabit tutulduunda kaynak

akmnn iddeti elektrod besleme hz veya ergime hz
ile dorusal olmayan bir ekilde deiir. Elektrod besleme hz deitirildiinde sabit gerilimli g nitesi

Erilerin fark konumlarda ve eimlerde olmasnn

nedeni metallerin ergime scaklklarnn ve elektrik
direnlerinin farkllndan kaynaklanmaktadr. Serbest elektrod uzunluu da bu ilikiyi etkiler.

a) Esas metalin tipi

b) Elektrod bileimi
c) Kaynak pozisyonu
d) Kaynak balantsnn kalitesi ile ilgili istekler
Buna gre her uygulama iin en uygun sonular veren
tek bir deiken topluluu yoktur.

10

Gazalt Ark Kayna

Alminyum Elektrod Pozitif

Argon

Elektrod Besleme Hz (m/dak)

30

Dier tm deikenler sabitken kaynak akmndaki

(elektrod besleme hznda) art aadaki sonular
dourur :

0.4 mm

25

a) Kaynak nfuziyet derinliinde ve geniliinde

artma
b) Yma hznda artma
c) Kaynak dikiinin boyutlarnda artma

0.5 mm

20

0.8 mm

15

Darbeli (palsl) sprey kaynanda, sprey tipi metal

iletimini salamak iin ortalama iddeti gei akmndan daha dk deerlerde kaynak akmna neden olan
akm darbeleri kullanlr.

1.2 mm

10

Sprey
1.6 mm
2.4 mm

ri
Damla

Gei Akm
0
0

200

100

300

400

Akm (A)

Elektrod Besleme Hz (m/dak)

ekil-9 ER4043 Alminyum Elektrodlar in

Kaynak Akmlar ile Elektrod Besleme
Hzlar Arasndaki liki

20

0.8 mm

0.9 mm
1.2 mm

15

10
1.6 mm

0
0

50

150

250

350

450

Akm, DAEP (A)

ekil-10 300 Serisi Paslanmaz elik Elektrodlar
in Kaynak Akmlar ile Elektrod
Besleme Hzlar Arasndaki liki

Ark kuvveti ve yma hz akma kuvvetli olarak

baldr. Dey ve tavan posizyonlarnda, gei akmnn zerindeki akm deerleriyle allmas durumunda, ark kuvvetleri kontrol edilemez hale getilir.
Darbe akm ile ortalama akm drlerek hem ark
kuvvetleri ve hem de yma hz azaltlr ve bylece
kaynan tm pozisyonlarda ve ince salarda yaplmas
mmkn olur. Dolu elektrodlarda darbeli akm kullanmann dier bir avantaj daha byk apl elektrodlarn
(yani 1.6 mm) kullanlabilmesidir. Bu durumda yma
hzlar ince elektrodlardakinden pek farkl olmamakla
birlikte, ylan birim metal bana maliyetin daha
dk olmas bir kazan salar. Azalan srama
kayplar nedeniyle yma veriminde de bir art oluur.
zl elektrodlarda darbeli akm, dolu elektrodlara
kyasla, serbest elektrod uzunluu ve gerilimdeki
deimelerden daha az etkilenen bir ark oluturur. Bu
nedenle ilem kaynaknn kaynak srasnda oluturduu deimelere kar daha toleransldr. Darbeli
akm, sramann zaten dk olduu bir operasyonda
sramay daha da dk bir dzeye indirir.
2.3.2
Kutuplama
Kutuplama terimi kaynak torcunun bir doru akm
nitesinin kutuplarna elektriksel olarak balanmasn
tanmlamak iin kullanlr. Torcun g kablosu, kaynak
nitesinin pozitif kutubuna balanacak olursa, bu

11

Gazalt Ark Kayna

kutuplamaya doru akm elektrod pozitif kutuplama

(DAEP) veya "ters kutuplama" ad verilir. Tor negatif kutuba balanacak olursa bu kutuplamaya doru
akm elektrod negatif kutuplama (DAEN) veya "dz
kutuplama" ad verilir. Ergiyen elektrodla gazalt
kayna uygulamalarnn byk bir ounluunda
doru akm elektrod pozitif kutuplama kullanlr.
Bunun nedeni bu kutuplamann geni bir kaynak akm
aralnda kararl bir ark, yumuak bir metal iletimi,
greceli olarak daha az srama, iyi bir kaynak dikii
zellii ve daha fazla nfuziyet oluturmasdr.
Doru akm elektrod negatif kutuplama ise nadiren
kullanlr. Bunun nedeni eksenel sprey iletimin ticari
olarak pek kabul grmemi baz deiiklikler yaplmadan gereklememesidir. Doru akm elektrod negatif
kutuplamann yksek ergime hzlar oluturmak gibi
olumlu bir yan olmakla birlikte damla iletimi tipi iri
damlal iletim olduundan bu olumlu tarafndan yararlanmak mmkn deildir. eliklerde, iletimi argona
%5 orannda O2 katarak (oksidasyon kayplarn telafi
etmek iin elektroda zel alamlar katmak gerekir)
veya elektrodu termo-iyonik yaparak (elektrodun maliyetini arttrr) iyiletirme salanabilir. Her iki halde de
yma hzlar azalr ve kutup deitirmenin salad
stnlk ortadan kalkm olur. Bununla birlikte, doru
akm elektrod negatif kutuplama, yksek yma hzna
ve daha dk nfuziyete sahip olmas nedeniyle,
yzey doldurma ilemlerinde uygulama alan bulmutur.

Gazalt kaynanda alternatif akm kullanlmas genellike baarsz sonular vermitir. Alternatif akmda
akm sfrdan geerken arkn snme eilimi gstermesi
ark kararszlna neden olmaktadr. Bu problemin
stesinden gelmek iin elektrod yzeylerine uygulanan
zel ilemler gelitirilmi olmakla birlikte bunlarn
uygulanma maliyetleri elektrodlar pahal hale getirmektedir.

12

2.3.3
Ark Gerilimi (Ark Boyu)
Ark gerilimi ve ark boyu genellikle birbirlerinin yerine
kullanlan terimlerdir. Ancak bunlarn aralarnda bir
iliki olmakla birlikte farkl eyler olduklarn belirtmekte yarar vardr. Gazalt kaynanda ark boyu
dikkatle kontrol edilmesi gereken kritik bir deikendir. rnein, argon korumas altndaki sprey ark
tipinde arkn ok ksa olmas, zaman zaman ksa
devreye maruz kalmasna neden olur. Bu ksa devreler
ise basn deimeleri oluturarak ark stununun iine
hava pompalanmasna neden olur. Bu olay havadan
absorbe edilen oksijen ve azot nedeniyle gevreklie ve
gzeneklilie neden olur. Eer ark ok uzun ise
gezinme eilimi gsterir ve hem nfuziyeti hem de
diki profilini etkiler. Uzun bir ark ayn zamanda gaz
korumasn da bozar. Karbondioksit korumas altndaki
gml ark tipinde ise, arkn uzun olmas hem
gzeneklilie hem de ar sramaya neden olur. Ark
ok ksa ise, elektrodun ucu kaynak banyosuyla ksa
devre yaparak kararszla yol aar.
Ark boyu bamsz bir deikendir. Ancak ark gerilimi
hem dier birok deikene hem de ark boyuna bal
olarak deiir. Ark geriliminin ark boyu dnda bal
olduu dier deikenler ise unlardr :
a)
b)
c)
d)

Elektrodun bileimi ve ap
Koruyucu gazn cinsi
Kaynak teknii
Kaynak kablosunun uzunluu

Ark gerilimi, serbest elektrod uzunluu boyunca

gerilim dmn de iermekle birlikte elektriksel bir
terimle fiziksel ark boyunun yaklak olarak belirtilmesi ve ayarlanmasnda da kullanlan bir vastasdr
(ekil-11).

Gazalt Ark Kayna

Dier btn deikenler sabit tutulduunda, ark gerilimi dorudan ark boyuna baldr. zerinde durulan
ve kontrol edilmesi gereken deiken ark boyu olmakla
birlikte, ark geriliminin kontrol edilmesi ok daha
kolaydr. Bu nedenle ve kaynak ilemlerinde ark geriliminin belirtilmesi doal bir gereklilik olduundan ark
uzunluunun ayar, ark geriliminin kontrol edilmesiyle
yaplr. Ark gerilimi ayarlar malzemeye, koruyucu
gaza ve damla iletim tipine bal olarak deiir.

Serbest
Elektrod
Uzunluu

Gaz Memesi
(Nozul)

Temas Tp
Paras
Uzakl
Temas Tp

Gaz Memesi
Paras Uzakl

Tipik ark gerilimi deerleri Tablo-2'de verilmitir. En

uygun ark karakteristii ve en iyi diki grnts oluturan bir ark gerilimi ayar iin deneme pasolarnn
ekilmesi gereklidir. En uygun ark gerilimi metal
kalnl, balant tipi, kaynak pozisyonu, elektrod
ap, koruyucu gazn bileimi ve kaynan tipi gibi
eitli faktrlere bal olduundan, bu tr denemelerin
yaplmas gereklidir. Ark geriliminin bu en uygun
deerden daha yksek olmas, kaynak dikiinin
dzlemesine ve ergime blgesi geniliinin artmasna

Ark
Boyu

Paras

ekil-11 Gazalt Kaynanda Kullanlan

Terimlerin Aklanmas

Tablo-2 eitli Metaller in Ark Gerilimleri (V) *

Sprey ** ve ri Damla letimi

(1.6 mm apnda elektrod)

Ksa Devre letimi

(0.8 mm apnda elektrod)

Metal
Argon

Alminyum
Magnezyum
Alamsz elik
Dk Alaml elik
Paslanmaz elik
Nikel
Nikel-Bakr Alam
Nikel-Krom-Demir
Bakr
Bakr-Nikel Alam
Silisyum Bronzu
Alminyum Bronzu
Fosfor Bronzu

25
26
24
26
26
26
30
28
28
28
28

Helyum

30
30
30
30
36
32
32
32
32

% 25 Ar
% 75 He

Ar+O2
(% 1-1.5 O2)

CO2

Argon

Ar+O2
(% 1-1.5 O2)

% 75 Ar
% 25 CO2

CO2

29
28
28
28
28
33
30
30
30
30

28
28
26
28
23

30
30
-

19
16
17
17
18
22
22
22
24
23
23
23
23

18
18
19
22
-

19
19
21
-

20
20
-

*)

+/- % 10 snrlar iindedir. Dk gerilimler, dk akmlarla birlikte ince malzemelerde, yksek gerilimler yksek akmlarla
birlikte kaln malzemelerde kullanlr.
** ) Darbeli sprey iletiminde ark gerilimi kullanlan akm aralna bal olarak, 18-28 V arasndadr.

13

Gazalt Ark Kayna

neden olur. Ar ykseklikteki ark gerilimleri ise,

gzeneklilie, sramaya ve yanma oluuna neden
olur. Gerilimin azalmas ise daha dar ve daha yksek
kaynak dikiine ve daha derin nfuziyete neden olur.
Ar derecede dk gerilim ise, elektrodun i
parasna yapmasna neden olur.
2.3.4
Kaynak Hz
Kaynak hz, arkn kaynak birletirmesi boyunca ilerleme hzdr. Dier btn artlar sabit tutulduunda,
orta deerdeki kaynak hzlarnda kaynak nfuziyeti en
fazladr (ekil-12). Kaynak hz azaldnda, birim
kaynak uzunluunda ylan kaynak metali miktar
artar. Bu iliki aadaki eitlikle verilebilir :
-4

G (kg/m) = 7.8 . 10 . h . g . d . ( Ve / Vk )
Burada "G" (kg) bir metre kaynak dikii bana ylan
kaynak metali, "h" srama kayplarn gznne alan
yma verimi, "g"(gr/cm) elektrod malzemesinin
younluu, "d" (mm) elektrod ap, "Ve" (m/dak) elektrod besleme hz, "Vk" (m/dak) kaynak hzdr.
ok dk kaynak hzlarnda, kaynak ark esas metal
yerine ergimi kaynak banyosu zerinde yanar ve bu
nedenle nfuziyet azalr. Bu srada geni bir kaynak
dikii de oluur.

Kaynak Hz ok Yksek

Kaynak hz arttrlrsa ark esas metale daha dorudan

etki ettiinden, birim kaynak dikii uzunluu bana
arktan esas metale iletilen sl enerji nce artar. Kaynak
hznn daha da arttrlmas, birim kaynak dikii uzunluu bana, esas metale daha az s enerjisi verilmesi
sonucunu dourur. Bu nedenle, artan kaynak hzyla
esas metalin ergimesi nce artar ve daha sonra azalr.
Kaynak hz daha da arttrlacak olursa, ark tarafndan
ergitilen yolu doldurmaya yetecek miktarda dolgu
metali ylamayacandan kaynak dikiinin kenarlarnda yanma oluklar meydana gelir.
2.3.5
Serbest Elektrod Uzunluu
Serbest elektrod uzunluu ekil-11'de gsterildii gibi,
elektrod ucu ile temas tp ucu arasndaki mesafedir.
Serbest elektrod uzunluunun artmas elektrik direncinde artmaya neden olur. Direncin artmas diren stmasnn artmasna, bu da elektrod scaklnn ykselmesine neden olur. Elektrod scaklnn ykselmesi
ise ergime hznda kk bir arta neden olur. Bundan
daha nemlisi, artm elektrik direnci temas tp ile i
paras arasnda daha byk gerilim dne neden
olur. Bu durum g nitesi tarafndan alglanp akmn
azaltlmas yoluyla dengelenir. Bunun sonucunda ise
elektrod ergime hz derhal azaltlarak elektrodun fiziksel ark boyunun ksalmas salanr. Bylece, kaynak

Uygun Kaynak Hz

Kaynak Hz ok Yava

6 mm
Elektrod Banyonun
ok nnde

Elektrod Banyoda
Doru Pozisyonda

Elektrod Banyonun
ok Arkasnda

ekil-12 Kaynak Hznn Kaynak Dikiine Etkisi

14

Gazalt Ark Kayna

makinasnda gerilim arttrlmadka, dolgu metali dar

ve yksek bir kaynak dikii yar. Arzu edilen serbest
elektrod uzunluu genellikle ksa devre metal iletimi
iin 6-13 mm, dier tip metal iletimleri iin 13-25 mm
arasndadr.

Kaynak (hareket) dorultusuna dik olan dzleme

"alma dzlemi", kaynak dorultusu ile elektroddan
geen dzleme de "hareket dzlemi" ad verilir. Bu
dzlemler gznne alnarak elektrod alar u ekilde
tanmlanr :

2.3.6
Elektrod Alar

a) Hareket dzlemi iinde elektrod ekseniyle hareket

(kaynak) dorultusuna dik olan dorultu arasndaki
a, "hareket as"dr.

Dier tm ark kayna yntemlerinde olduu gibi,

kaynak elektrodunun kaynak balantsna gre alar
kaynak dikii eklini ve nfuziyetini etkiler. Elektrod
alar diki ekli ve nfuziyetini, ark gerilimi ve
kaynak hznn etkisinden daha byk lde etkiler.

b) alma dzlemi iinde elektrod ekseniyle en yakn

i paras yzeyi arasndaki a "alma as"dr.
Elektrodun ucu kaynak ynnn aksi ynne doru
ynlenmise, bu teknik "saa kaynak", kaynak dorultusuna doru ynlenmise "sola kaynak" olarak
adlandrlr. Elektrod alar ve bunlarn diki ekline
ve nfuziyete etkileri ekil-13b'de gsterilmitir.

Elektrod alarn tanmlayabilmek iin iki dzlemin

tanmn yapmak gerekir. Bunlar, alma dzlemi ve
hareket dzlemidir (ekil-13a).

alma
Dzlemi

alma
As

Hareket
Dzlemi
Sola Kaynakta
Hareket As

Saa Kaynakta
Hareket As

Kaynak Yn
Kaynak Ekseni
alma
Dzlemi

alma
As

Sola Kaynakta
Hareket As

Hareket
Dzlemi
Saa Kaynakta
Hareket As

Kaynak Yn
Kaynak Ekseni

alma
Dzlemi

Eksen

alma
As

Saa Kaynakta
Hareket As

Sola Kaynakta
Hareket As

Hareket
Dzlemi
Para
Ekseni

ekil-13a Hareket ve alma Dzlemleri ve Elektrod Alar

15

Gazalt Ark Kayna

KAYNAK YN

Sola Kaynak

KAYNAK YN

Tor Dik Konumda

Saa Kaynak

ekil-13b Elektrod Asnn ve Kaynak Tekniinin Etkileri

Btn dier artlar deitirilmeden, hareket as

sfrdan itibaren sola kaynak tekniine doru arttrlacak olursa, nfuziyet artar ve kaynak dikii geni ve
dz hale dnr. En yksek nfuziyet saa kaynak
teknii ile hareket as 25 iken meydana gelir. Saa
kaynak teknii, ayn zamanda daha dbkey ve daha
dar bir diki, daha kararl bir ark ve i paras zerinde
daha az srama meydana getirir.
Tm pozisyonlarda, ergimi kaynak banyosunun daha
iyi kontrol edilmesi ve korunmas iin normal olarak
kullanlan elektrod as 5 ila 15 derece arasnda deien hareket asdr.
Alminyum gibi baz metallerde sola kaynak teknii
tercih edilmektedir. Bu teknik ergimi kaynak metali
nnde "temizlik etkisi" oluturur. Bu ise slatmay
iyiletirir ve esas metalin oksidasyonunu azaltr.

16

Yatay pozisyonda i ke kayna yaparken elektrod

ekil-14'de gsterildii gibi dey parayla 45 alma as yapacak ekilde tutulmaldr.

45

45

ekil-14 ke Kaynaklar in
Normal alma As

Gazalt Ark Kayna

2.3.7
Kaynak Pozisyonlar
Sprey iletimli kaynaklarn ou oluk ve yatay pozisyonlarda gerekletirilir. Buna karlk, dk enerji
seviyelerindeki darbeli ve ksa devre iletimli kaynaklar
tm pozisyonlarda kullanlabilir. Oluk pozisyonunda
sprey metal iletimi ile gerekletirilen ike kaynaklar, yatay pozisyonda gerekletirilen benzer birletirmelere nazaran daha niform olup, farkl ayak uzunluklarna ve ibkey diki profiline sahip olma ihtimalleri ve yanma oluu oluumuna eilimleri daha azdr.
Dey ve tavan pozisyonlarnda yerekiminin kaynak
metali zerindeki ekme etkisini yenebilmek iin
kk apl elektrodlarla ya ksa devre metal iletimli
veya darbeli sprey iletimli kaynak yapmak gerekir.
1.1 mm ve daha kk apl elektrodlar zor pozisyonlarn kayna iin tercih edilir. Dk s girdisinin
kullanlmas zor pozisyonlarn kayna iin ok uygundur. Bu ekilde ergimi banyonun hzla katlamas
salanr. Dey pozisyondaki ince salarn kaynanda
genellikle yukardan aaya kaynak tercih edilmelidir.
Kaynak oluk pozisyonunda yaplrken, kaynak ekseninin yatay dzleme gre eimli hale getirilmesi diki
eklini, nfuziyeti ve kaynak hzn etkiler. Oluk pozisyonundaki evresel kaynaklarda i paras kaynak torcunun altnda dner ve bu eim kaynak torcunun tepe
l merkezden itibaren iki taraftan birine doru hareket
ettirilmesi suretiyle elde edilir. Dorusal balantlarda,
para oluk pozisyonunda iken, ar diki tamas
oluturabilecek kaynak artlarnda, kaynak eksenini
yatayla 15 a yapacak ekilde yerletirerek ve aa
doru kaynak yaparak diki tamas azaltlabilir. Ayn
zamanda, aa doru kaynak yaparken kaynak hz da
arttrlabilir. Bu artlarda nfuziyet daha azdr ve bu
durum metal salarn kaynanda yararl bir husustur.
Aa doru kaynak ekil-15a'da grld gibi, diki
profilini ve nfuziyeti etkiler. Bu pozisyonda kaynak
banyosu elektroda doru akma eilimi gsterir ve
zellikle yzeyde esas metalin n tavlanmasna neden
olur. Bu ise dzensiz bir ergime blgesi oluturur. Eim

as arttka kaynak dikiinin orta yzeyi ker,

nfuziyet azalr ve diki genilii artar. Aa doru
kaynak teknii, temizleme etkisinin kaybolmas ve
yetersiz gaz korumas nedeniyle alminyumun kayna
iin tavsiye edilmez.
Yukar doru kaynak teknii ise ekil-15b'de grld gibi, diki profilini ve diki yzeyini etkiler.
Yerekimi kuvveti kaynak banyosunun geriye doru
akmasna ve elektrodun arkasnda kalmasna neden
olur. Kaynan kenarlar merkeze doru akan metal
kaybna maruz kalr. Eim as artarsa diki tamas ve
nfuziyet artar, diki genilii azalr. Etkiler aa
doru kaynakta rastlananlarn tamamen tersidir. Daha
yksek kaynak akmlar kullanldnda, uygulanabilecek en byk eim asnn deeri de azalr.

(a) Aa Doru Kaynak

(b) Yukar Doru Kaynak

ekil-15 Paras Eiminin Kaynak

Dikiinin ekline Etkisi

2.3.8
Koruyucu Gazlar
eitli gazlarn zellikleri ve bunlarn arkn karakteristiine ve kaynak kalitesine etkileri BLM-4de
detayl olarak aklanmtr.
17

Gazalt Ark Kayna

2.3.9
Elektrod (Tel) ap
Elektrod ap kaynak dikiinin ekil ve boyutlarn
etkiler. Byk apl elektrodlar ayn metal iletim tipi
iin ince elektodlara nazaran daha yksek deerde
minimum akm gerektirir. Daha yksek akmlar ise,
ilave elektrod ergimesi ve daha byk ve akkan
kaynak banyolar oluturur. Yksek akmlar ayn
zamanda daha yksek yma hzna ve daha fazla
nfuziyete neden olur. Ancak dey ve tavan pozisyonundaki kaynaklar kk apl elektrodlarla daha
dk akmlar kullanlarak gerekletirilir.

18

Gazalt Ark Kayna

BLM 3.0

DONANIM

Daha nce de belirtildii gibi gazalt kaynak yntemi

yar otomatik veya otomatik olarak kullanlabilir.
Her iki halde de yntemin temel elemanlar aadaki
gibidir :
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)

Kaynak torcu (hava veya su soutmal)

Elektrod (tel) besleme nitesi
Kaynak kontrolu
Kaynak g nitesi
Kontroll koruyucu gaz iletimi
Elektrod nitesi
Balant kablolar ve hortumlar
Su sirklasyon sistemi (su soutmal torlarda)

Yar otomatik ve otomatik kaynaktaki temel elemanlar

ekil-2 ve ekil-16'da gsterilmitir.
3.1
KAYNAK TORCU
Kaynak torcu elektrodu ve koruyucu gaz kaynak
blgesine sevketmek ve elektrik gcn elektroda
iletmek iin kullanlr. Yksek retim ilerinde yksek
akmla alan ar i torlarndan balayp, zor pozisyon kaynanda kullanlan dk akmla alan hafif
i torlarna kadar deien geni bir aralkta eitli
torlar retilmektedir.

Kontrol Kablosu
Koruyucu Gaz letimi
Kontrol nitesi
Hareket Kolu
Gaz
Silindiri
G
nitesi

G Kablosu

Tel Besleme nitesi

Soutma
Suyu Girii

Paras
Kablosu

ekil-16 Otomatik Kaynak Makinas Donanm

19

Gazalt Ark Kayna

Ark scaklndan etkilenen torcun srekli bir ekilde

soutulmas gerekir. Dk akm iddetlerinde koruyucu gaz akm bu soutmay yeterli bir ekilde gerekletirir. Kaln apl elektrodlarn, dier bir deile
250A'den daha yksek akm iddetlerinin kullanlmas
durumunda gaz soutmas yeterli dzeyde olmaz. Bu
nedenle 250A'in stnde gerekletirilen kaynak
uygulamalarnda kesinlikle su soutmas gereklidir.
Kaynak torcunun temel elemanlar aada belirtilmi
olup ekil-17de ematik olarak gsterilmitir.
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)

Temas tp
Gaz memesi
Elektrod klavuz hortumu ve gmlei
Gaz hortumu
Su hortumu
Elektrik kablosu
Tetik

Temas tp bakr veya bakr alamndan yaplm

olup, elektrik akmn elektroda iletmek ve elektrodu i
parasna doru ynlendirmek iin kullanlr. Temas
tp bir elektrik kablosu vastasyla g nitesine
elektriksel olarak irtibatlandrlmtr. Temas tpnn
i cidar ok nemlidir. Elektrod bu tp iinde kolaylkla hareket edebilmeli ve tple ok iyi bir elektriksel
temas salamaldr. Her torla birlikte verilen kullanma
talimat, her elektrod malzemesi ve ap iin en uygun
temas tp boyutlarn listeler halinde belirtir.

Elektrod
Klavuz Gmlei

Temas tpnn delik ap kullanlan elektrod apndan

genellikle 0.13 ile 0.25 mm daha byktr. Alminyum
iin daha byk delik aplar gerekir. Temas tpnn
delii periyodik ekilde kontrol edilmeli ve ar anma nedeniyle genilemise deitirilmelidir. Eer bu
ekilde kullanlacak olursa kt bir elektriksel temasa
ve kararsz bir ark karakteristiine neden olur. Temas
tp tora zenle yerletirilmeli ve koruyu gaz memesine merkezlenmelidir. Temas tpnn gaz memesinin
ucuna gre ald pozisyon, kullanlan metal iletimi
tipine bal olarak deiir. Ksa devre iletiminde, temas
tp gaz memesinin ucundan darya doru kmtr.
Sprey iletiminde ise temas tpnn ucu, gaz memesinin ucundan yaklak 3 mm ieridedir.
Gaz memesi dzgn akan gaz stununu kaynak
blgesine sevkeder. Dzgn gaz ak ergimi kaynak
metalinin atmosfer kirlenmesine kar korunmasnda
ok nemli bir faktrdr. Farkl meme boyutlar
mevcut olup bunlarn seimi szkonusu olan uygulamaya gre yaplr. rnein, byk kaynak banyolarna
neden olan, bir baka deyile korunmas gereken alan
arttran, yksek akmlarn kullanld uygulamalarda
byk meme, dk akmla alldnda ve ksa devre
iletimle kaynak yapldnda kk meme kullanlr.
Elektrod klavuz hortumu ve klavuz gmlei elektrod
besleme motorundaki beseleme makaralarna yakn bir
destee balanmtr. Hortum ve gmlek elektrodu

Koruyucu Gaz Yolu

Elektrod

Su Hatt Girii

Su Odas
Temas Tp
Gaz Memesi

Kontrol Tetii
G Blou

G Kablosu / Dnen Su

ekil-17 Kaynak Torcunun Temel Elemanlar

20

Gazalt Ark Kayna

destekler, korur ve onu besleme makaralarndan torca

ve temas tpne doru ynlendirir. yi bir ark kararll salamak iin elektrod beslemesinin kesintisiz
olarak gerekletirilmesi gerekir. Elektrodun dolamas ve bklmesi engellenmelidir. Elektrod uygun bir
ekilde desteklenmedii takdirde, besleme makaralar
ile temas tp arasnda herhangi bir yerde skma
eilimi gsterir.

bklmeye neden olabilecei kk apl veya

yumuak (rnein alminyum gibi) elektrodlarn beslenmesinde avantaj salar. Dier bir tor tipinde ise,
elektrod besleme mekanizmas ve elektrod makaras
torcun iine yerletirilmitir.

Gmlek, klavuz hortumunun ayrlmaz bir paras

olabilecei gibi, ayr bir para da olabilir. Her iki halde
de gmlek malzemesi ve bunun i ap nemlidir.
Dzgn bir elektrod beslemesi salayabilmesi iin
temiz ve iyi bir durumda olmas gerektiinden gmlek
periyodik olarak bakmdan geirilmelidir.

Elektrod besleme nitesi (tel besleyici) bir elektrik

motoru, elektrod makaralar ve elektrod dorultusunu
ve basnc ayarlayan aksesuarlardan meydana gelmitir. Elektrod besleme motoru genellikle doru akmla
alr ve elektrodu tor yoluyla i parasna doru iter.
Motor hzn geni bir aralkta deitiren bir kontrol
devresinin de bulunmasn gerektirir.

elik ve bakr gibi sert elektrod malzemeleri kullanldnda helisel elik gmlekler tavsiye edilir.
Alminyum ve magnezyum gibi yumuak elektrod
malzemelerinde ise plastik gmlek kullanlmaldr.
Klavuz hortumlarn d yzeyleri elikle takviye
edilmekle birlikte, bu hortumlarn ar bir ekilde
eilmelerine ve kvrlmalarna msaade edilmemelidir.
Kaynak nitesiyle birlikte verilen kullanma talimatnda, her elektrod malzemesi ve ap iin tavsiye
edilen klavuz hortumu ve gmlei bir liste halinde
belirtilir.
Dier aksesuarlar ise, koruyucu gaz, soutma suyunu
ve elektrik akmn torca iletmek iin kullanlan gaz
hortumu, su hortumu ve elektrik kablosudur. Bu
hortum ve kablolar ya dorudan ilgili niteye veya bu
niteyi kontrol eden kontrol sistemine baldr.
Normal torlar elektrodu genellikle 3.7 metre uzaklktan klavuz hortumu yoluyla torca iten elektrod
besleyicileri kullanr. Tor iine yerletirilmi kk
bir elektrod besleme mekanizmas ieren farkl tipte
torlar da kullanlmaktadr. Bu sistem elektrodu daha
uzak mesafedeki bir kaynaktan eker ve bu kaynakta
elektrodu ayn anda iten bir elektrod itme mekanizmas
bulunabilir. Bu tip torlar, itme ileminin elektrodda

3.2
ELEKTROD BESLEME NTES

Sabit hzl elektrod besleyicileri normal olarak sabit

gerilimli g niteleri ile birlikte kullanlr. Bunlar,
gerekli devreler eklendii takdirde sabit akml g
nitelerinde de kullanlabilir.
Sabit akml g nitesi kullanldnda, otomatik bir
gerilim alglama kontrol gereklidir. Bu kontrol, ark
gerilimindeki deimeleri alglar ve ark boyunu sabit
tutmak iin elektrod besleme hzn deitirir. Deiken
hzl elektrod besleme tertibat ve sabit akml g
nitesinden meydana gelen bu sistem, zellikle
besleme hzlarnn dk olduu byk apl elektrodlarda (1.6 mmden byk) kullanlabilir. Motor hznn
ayar, yksek besleme hzlarnda, arkn kararlln
salamaya yetecek kadar hzl bir ekilde yaplamaz.
Elektrod besleme makaralar beseleme motoru
tarafndan tahrik edilir. Bu makaralar, elektrodu bulunduu kaynaktan ekmek ve onu kaynak torcu ierisinde
ilerletmek iin gerekli olan kuvveti salarlar.
Elektrod besleme nitelerinde iki makaral veya drt
makaral sistemler kullanlabilir. Tipik bir drt makaral elektrod besleme nitesi ekil-18'de gsterilmitir.

21

Gazalt Ark Kayna

3.3
KAYNAK KONTROL

ekil-18 Drt Makaral Elektrod

Besleme nitesi

Besleme makaralarnn basnlarnn ayar elektrod

zelliklerine bal olarak (rnein dolu veya zl, sert
veya yumuak elektrod gibi) deiik kuvvetlerin uygulanabilmesine imkan verir. Giri ve k klavuzlar,
elektrodun besleme makaralarna uygun bir dorultuda
girmesini ve kmasn salar ve elektrodun bklmesini engeller.
Dolu elektrodlarda genellikle biri kanall (tahrik makaras), dieri dz yzeyli (destek makaras) makara
ifleri kullanlr. Alamsz elik ve paslanmaz elik
gibi sert elektrodlarda V-kanal makaralar kullanlr.
zl elek-trodlarda ise, hem tahrik makaras ve hem de
destek makaras trnakl tiptendir. Trnakl makaralar
elek-troda dk bir makara basncnda yksek bir
besleme kuvvetinin iletilmesini salar. Bu tip makaralar alminyum gibi yumuak elektrodlar iin tavsiye
edilmez. Bunun nedeni, makaralarn elektroddan pul
pul paralar koparmas, bu pullarn sonuta torcun veya
gmlein tkanmasna neden olmasdr. ekil-18'de
eitli makara tipleri gsterilmitir.

22

Yar otomatik ilemlerde, kaynak kontrol ve elektrod

besleme motoru tek bir entegre paket halindedir.
Kaynak kontrolnn ana grevi, genellikle bir
elektronik ynetici yoluyla, elektrod besleme motorunun hzn ayarlamaktr. Kaynak elektrod besleme
hzn arttrarak kaynak akmn arttrr. Elektrod besleme hznn azalmas kaynak akmnn da azalmasna
neden olur. Bu kontrol ayn zamanda tor tetiinden
alnan sinyallere bal olarak elektrod beslenmesinin
balamasn veya durdurulmasn da salar. Dokunmatik (elektrod i parasna dokunduu anda elektrod
beslemesi balatlr) veya devreye yavaa girme (ark
tututuruluncaya kadar balangtaki besleme hz
dktr, daha sonra kaynak srasndaki besleme
hzna ykselir) eklinde elektrod besleme kontrol
zellikleri de mevcuttur. Bu iki zellik sabit akm tipli
g nitelerinde kullanlr ve zellikle alminyumun
ergiyen elektrodla gazalt kaynanda yararldr.
Normalde, koruyucu gaz, soutma suyu ve elektrik
gc torca kontrol yoluyla gnderilir. Gaz ve su ak,
selenoid valfler kullanlarak, kaynan balatlmas ve
bitirilmesine rastlatlacak ekilde kontrol edilir.
Kontrol ayn zamanda gaz aknn balatlmasn ve
durdurulmasn da dzenler ve g nitesinin kontaktrne de enerji verir. Kontrol, kaynak balamadan
nce gaz aknn balamasn ve kaynak bittikten sonra
bir sre gaz aknn devam etmesini salar. Bylece
egrimi kaynak banyosunun korunmas salanr. Bu
kontrol genelde 115 Vluk bamsz bir gle alr.
3.4
G NTELER
Kaynak g niteleri ark oluturmak iin elektrik
gcn elektroda ve i parasna iletir. Gazalt kaynann byk bir ksmnda elektodun pozitif kutupta
olduu doru akm kullanlr. Bu nedenle g nitesinin pozitif ucu torca, negatif ucu ise i parasna

Gazalt Ark Kayna

balanr. Doru akm g nitelerinin balca tipleri

motor tahrikli jeneratrler (dnen veya hareketli) ve
transformatr-redresrlerdir (statik veya hareketsiz).
nvertrler statik tipe dahil edilirler. Transformatrredresr tipleri ise 220 V veya 380V'luk bir ebekenin
mevcut olduu atlye ii alanlarda tercih edilir.
Transformatr-redresr tipi g niteleri, ark artlarndaki deimelere, motor tahrikli jeneratr tipi g
nitelerine nazaran daha hzl cevap verirler. Motor
tahrikli jeneratrler elektrik enerjisinin mevcut olmad yerlerde kullanlr. Her iki g nitesi de hem sabit
akm, hem de sabit gerilimli k karakteristii verecek
ekilde tasarlanp retilebilir.
Gazalt kaynann eski uygulamalarnda sabit akml
g niteleri kullanlmtr. Bu niteler, kaynak srasndaki akm iddetini ark uzunluundaki deimelere
bal olmakszn sabit tutar (ekil-19).

tpne doru geri yanmaya ya da i parasna yaklaarak snmeye eilim gsterir. Gerilim kontroll bir
elektrod besleme sistemi kullanarak bundan kanmak
mmkndr. Gerilim (ark boyu) azaldnda veya arttnda, elektrod besleme motoru yavalayarak veya
hzlanarak ark boyunun sabit kalmasn salar. Elektrod besleme hz kontrol sistemi tarafndan otomatik
olarak deitirilir. Bu tip g niteleri genellikle sprey
iletimli kaynak ilemleri iin kullanlr. Ksa devre
iletimde ark sresinin snrl olmas nedeniyle kontroln gerilim yoluyla yaplmas mmkn deildir.
Gazalt kayna uygulamalar arttka sabit gerilimli
g nitelerinin daha iyi alma imkan salad
grlmtr. Bu niteler, sabit hzl elektrod besleyicileri ile birlikte kullanldklarnda, gerilimin kaynak
ilemi srasnda hemen hemen sabit kalmasn salarlar. ekil-20'de bu tip g nitelerinin gerilim-akm
erileri gsterilmitir.

alma
Noktas

Gerilim (V)

Gerilim (V)

alma Noktas

Akm (A)
ekil-20 Sabit Gerilimli G nitelerinde
Gerilim-Akm likisi

Akm (A)
ekil-19 Sabit Akml G nitelerinde
Gerilim-Akm likisi

Bu nitelerde yksek ak devre gerilimi ve snrl ksa

devre akm iddetleri mevcuttur. niteler sabit bir
akm k saladklarndan, sabit elektrod besleme
hznda, temas tp ile i paras arasndaki mesafe
sabit kald srece ark boyu da sabit kalr. Ancak,
uygulamada bu mesafe deitiinden, ark ya temas

Sabit gerilimli g niteleri normal kaynak ilemi

srasnda i paras ile temas tpnn ucu arasnda
oluan mesafe deiikliklerini, kaynak akmn aniden
arttrarak veya azaltarak dengeler.
Ark boyu, g nitesinde kaynak gerilimi ayarlanarak
tespit edilir. Bu bir kez tesbit edildikten sonra kaynak
srasnda baka bir deiiklik yapmaya gerek yoktur.
Ayn zamanda akm kontrol olan elektrod besleme

23

Gazalt Ark Kayna

Tor Pozisyonundaki Deiim

Yeniden Olumu Kararl Durum

Kararl Durum
Gaz Memesi
(Nozul)

Gaz Memesi
(Nozul)

Temas Tp
Temas Tp

25 mm

19 mm

Ark Boyu (L)

Ark Boyu (L)

Ark Boyu (L)

Paras

Ark Boyu (L)

Ark Gerilimi (V)
Ark Akm (A)
Elektrod Bes. Hz
Ergime Hz

:
:
:
:
:

25 mm

Paras

6.4 mm
24
250
6.4 m/dak
6.4 m/dak

Ark Boyu (L)

Ark Gerilimi (V)
Ark Akm (A)
Elektrod Bes. Hz
Ergime Hz

:
:
:
:
:

12.7 mm
29
220
6.4 m/dak
5.6 m/dak

Paras

Ark Boyu (L)

Ark Gerilimi (V)
Ark Akm (A)
Elektrod Bes. Hz
Ergime Hz

:
:
:
:
:

6.4 mm
24
250
6.4 m/dak
6.4 m/dak

ekil-21 Ark Uzunluunun Otomatik Ayar

hz kaynak tarafndan kaynaktan nce ayarlanr. Bu

ayar geri yanma veya snme meydana gelmeden nce
geni bir aralkta yaplabilir.
Kaynaklar ok az bir eitimden sonra gerilim ve
elektrod besleme hzn nasl ayarlayacaklarn renebilirler.
Sabit gerilimli g nitelerinin kendi kendine ayarlama
mekanizmas ekil- 21'de gsterilmitir.
Temas tpnn ucuyla i paras arasndaki uzakln
artmas ile ark boyu ve ark gerilimi de arttar. Ancak ark
gerilimindeki bu hafif artma sonucunda ark akm
azalr. Ark akmndaki azalma elektrodun ergime hzn
azalttndan, elektodun ucu i parasna doru ilk ark
uzunluu elde edilinceye kadar yaklar. Bu durumda
serbest elektrod uzunluu artar. Tersine uzaklk azal-

24

dnda ark geriliminde de azalma olur ve ark akm

artar. Bu ise elektrodun ergime hzn arttrarak ark
boyunun ilk deerine ykselmesine neden olur.
Sonuta serbest elektrod uzunluu azalr.
Sabit gerilimli g nitelerinin ark boyunu kendi
kendine ayarlama zellii kararl kaynak artlarnn
elde edilmesinde nemli rol oynar. zellikle ksa devre
iletiminde optimum kaynak performansn etkileyen
ilave deikenler de mevcuttur. k geriliminin kontrolne ilave olarak belli lde eim ve indktans
kontol arzu edilebilir. Kaynaklarn bu deikenlerin
kaynak ark ve onun kararll zerindeki etkilerini
bilmesi gerekir.

Gazalt Ark Kayna

3.4.1
Gerilim
Ark gerilimi elektrod ile i paras arasndaki elektriksel potansiyeldir. Ark gerilimi, balantlarda ve kaynak
kablosu boyunca oluan gerilim dm nedeniyle,
dorudan g nitesinde llen gerilim deerinden
daha kktr. Daha nce de belirtildii gibi ark
gerilimi ark boyu ile dorudan ilikilidir ve bu nedenle
g nitesinin k gerilimindeki artma veya azalma
ark boyunda benzer ynde bir deimeye neden olur.

nedeniyle oluur (ekil-23). Ksa devre akm ve bu

nedenle de bzme kuvveti, g nitesinin gerilim-akm
karakteristii eiminin bir fonksiyonudur (ekil-24).
ekildeki her iki g nitesininde de alma gerilimi
ve akm ayndr. Ancak A erisinin ksa devre akm B
erisininkinden daha dktr. A erisi B erisi ile
kyaslandnda daha dik bir eime, dier bir deyile
100 amper bana daha fazla gerilim dne sahiptir.
Bu durum A erisinde daha dk ksa devre akmna
ve dolaysyla daha az bzme kuvvetine neden olur.

3.4.2
Eim

Ksa devre iletiminde, eimin temel fonksiyonu,

elektrodun i paras ile ksa devre oluturmas ile
meydana gelen ksa devre akmnn iddetini kontrol
etmektir. Gazalt kaynanda, ergimi metal damlalarnn elektroddan ayrlmas "elektromanyetik
bzme etkisi" ad verilen elektriksel bir olay sayesinde
olur. Bzme etkisi, zerinden akm geen bir iletkende
akmn iletken zerinde oluturduu manyetik kuvvet

38 V, 100 A

Gerilim (V)

Bir sabit gerilimli g nitesinin statik gerilim-akm

karakteristii (statik k) ekil-20'de gsterilmitir.
k eimi gerilim-akm erisinin eimi olup bu eim
her 100 amperlik akm artmasna karlk gelen gerilim
dmesi olarak belirtilir. G nitesinin imalat tarafndan belirtilen eimi k terminallerinde llen
eim olup ark kayna sisteminin toplam eimi deildir. Kaynak sistemine diren ilave eden herey (rnein
kablolar, zayf balantlar, gevek terminaller, kirli
kontaktlar) eimi etkiler. Bu nedenle allan kaynak
sisteminde eim en iyi arkta llr. Sabit gerilimli g
nitelerinde eimi hesaplayabilmek iin iki alma
noktasna ihtiya vardr (ekil-22) Ak devre gerilimini bu noktalardan biri olarak kullanmak doru
deildir. Bunun nedeni, dk akmlarda baz makinalarda hzl bir gerilim d olmasdr (ekil-20).
lmeler, uygulamada kullanlan akm aral iinde
kalan bir blgede kararl ark artlar salayan iki
noktada yaplmaldr.

Ak Devre Gerilimi = 48 V

alma Noktas
@ 28 V, 200 A

0
0

Akm (A)

Eim =

38 V - 28 V
100 A

10 V
100 A

ekil-22 G nitesindeki
Eimin Hesaplanmas

Tor Memesi
(Nozul)
Elektrod

Bzme Kuvveti

ekil-23 Ksa Devre letim Srasnda

Oluan Bzme Etkisi

25

Gazalt Ark Kayna

Ksa devre iletimde, oluan bzme kuvvetleri ergimi

damlann elektroddan ayrlma eklini belirledii iin,
ksa devre akmnn iddeti nemli bir faktrdr. Bu
arkn kararlln da etkileyen bir olaydr. G nitesinin devresinde herhangi bir eim mevcut deilse
veya ok az bir eim varsa, ksa devre akm hzla ok
yksek bir deere ykselir. Bzme etkisi de ok
yksektir ve bu nedenle ergimi damla elektroddan
iddetli bir ekilde ayrlr. Ar bzme etkisi sonuta
iddetli metal sramas oluturur.

Birok sabit gerilimli g niteleri eim kontrol

yapan cihazlarla donatlmtr. Bunlar sz konusu
uygulama iin en uygun ksa devre akmn elde etmek
amacyla kademeli veya srekli ayar yapabilirler. Bazlar ise en ok kullanlan kaynak artlar iin nceden
ayarlanm sabit bir eime sahiptir.
3.4.3
Endktans
Elektrod iparas ile ksa devre yaptnda akm hzla
yksek deerlere ykselir. Bu ykselmenin hzn
etkileyen devre karakteristii endktans olup birimi
Henry'dir. Endktansn etkisi ekil-25'de verilen erilerle gsterilmitir.

B Erisi

Akm (A)

Ksa Devre
Akm

alma
Noktas

Ksa Devre
Akmlar

Ar Akm / Yksek Srama

B Erisi
Endktans Yok

A Erisi
Endktans lave Edilmi

Akm (A)

Gerilim (V)

A Erisi

Akm (B)

ekil-24 Eimdeki Deiimin Etkisi

Ark Kararll
ve Dk Srama in
stenen Akm

G nitesinden elde edilen ksa devre akmnn iddeti

ok dk ise, bzme kuvveti damlay ayrp ark
yeniden oluturmaya yetmeyecek kadar kk olur. Bu
artlar altnda elektrod ya i paras zerine ylr ya da
kaynak banyosuna yapr. Ksa devre akm uygun bir
deerde ise, ergimi damlann elektroddan ayrlmas
yumuak bir ekilde olur ve ok az srama meydana
gelir. yi bir ark kararll ile metal iletimi iin gerekli
en uygun ksa devre akm deerleri Tablo-3'de
verilmitir.

Zaman (s)
ekil-25 Devreye Endktans lavesiyle
Akm Art Hznn Deimesi

ekildeki A erisi, devrede bir endktans mevcutken,

ksa devreden hemen sonraki akmn zamanla deii-

Tablo-3 Ksa Devre letimle Kaynakta En Uygun Ksa Devre Akm Deerleri

Elektrod Malzemesi

Alamsz elik
Alamsz elik
Alminyum
Alminyum

26

Elektrod ap
(mm)

Ksa Devre Akm

(Amper, DAEP)

0.8
0.9
0.8
0.9

300
320
175
195

Gazalt Ark Kayna

mini gstermektedir. B erisi ise, devrede endktans

mevcut deilken akmn zamanla nasl arttn gstermektedir. Bzme kuvvetinin en byk deerini son
olarak elde edilen ksa devre akm seviyesi belirler.
Belirli bir andaki bzme kuvvetini de o andaki ksa
devre akm belirler. Bu nedenle akm-zaman erisinin
ekli nemlidir. Devrede endktans yoksa, bzme
etkisi hzla uygulanr ve ergimi damla iddetli bir
ekilde elektroddan bzlerek uzaklatrlr ve ar
srama meydana gelir. Yksek endktans deerleri
birim zamandaki ksa devrelerin saysnda azalmaya ve
ark zamannda ise artmaya neden olur. Artan ark zaman kaynak banyosunu daha akkan hale getirir ve
daha dz bir kaynak dikii oluturur.
Sprey iletiminde, g nitesine endktans ilavesi,
kararl kaynak artlarn etkilemeksizin daha yumuak
bir ark tutumas salar. En dk srama artlarn
salamak iin gerekli g nitesi ayar elektrodun
malzemesine ve apna bal olarak deiir. Genel bir
kural olarak, byk apl elektodlar iin daha yksek
ksa devre akmlar ve daha yksek endktanslar
gerekir.

karm kullanlyorsa uygun karm oranlarn elde

etmek iin kartrclar (mikserler) da kullanlr. Ticari
olarak tek bir silindirde nceden hazrlanm gaz
karmlar da elde etmek mmkndr. Kullanc gaz
depolama nitelerinin tipini ve boyutlarn aylk gaz
tketimine gre belirler.
3.6
ELEKTROD NTES
Gazalt kaynanda srekli beslenen elektrod kullanlr
ve bu elektrod olduka yksek bir hzda tketilir. Bu
nedenle maksimum ilem verimi elde edebilmek iin,
elektrod nitesinin torca kolayca iletilebilen yksek
hacimde elektrod beslemesi salamas gerekir. Bu
niteler genellikle elektrodun bklmeden serbest bir
biimde beslenmesine imkan veren ve arlklar
0.45 kg'dan 27 kg'a kadar deien makaralar eklindedir. Arl 114 kg'a kadar ykselen byk makaralar da mevcuttur ve elektrodlar 340 kg'dan 450 kg'a
kadar deien arlktaki silindirlerden veya zel
makaralardan da salanabilir. Makarann tor iinde
bulunduu sistemlerde ise kk makaralar (0.45 kg ile
0.9 kg aras) kullanlr.

Piyasada srekli veya kademeli indktans ayar yaplabilen veya sabit endktansl g niteleri mevcuttur.
3.5
KORUYUCU GAZ REGLATRLER
Kaynak srasnda sabit gaz ak hz salayan bir sisteme ihtiya vardr. Gaz reglatrleri, gazn temin edildii kaynaktaki basn deiimlerine bal olmakszn,
buradaki gaz basncn sabit bir alma basncna
dntrr. Reglatrler tek veya iki kademeli olabilecekleri gibi bir debimetreye de sahip olabilirler.
ki kademeli reglatrler, gaz nitesinin basncnda
deimeler olduunda gaz tek kademeli reglatrlere
nazaran, daha tutarl bir biimde iletirler. Koruyucu
gazn elde edildii nite, yksek basnl bir silindir,
svlatrlm gaz doldurulmu bir silindir veya dkme
sv sistemi olabilir. ki veya daha fazla gaz veya svnn

27

Gazalt Ark Kayna

BLM 4.0

KAYNAK SIRASINDA
TKETLEN MALZEMELER

Anan ve deitirilmesi gereken gaz memesi, klavuz

hortumunun gmlei ve temas tp gibi kaynak makinas elemanlarnn yannda, ilem srasnda tketilen
koruyucu gaz ve elektrod gibi sarf malzemeleri de bulunmaktadr. Elektrodun, esas metalin ve koruyucu
gazn bileimleri kaynak metalinin kimyasal bileimini
belirler. Kaynak metalinin bileimi ise, kaynak balantsnn kimyasal ve mekanik zelliklerini byk lde
etkiler. Kaynak elektrodunun ve koruyucu gazn seimi
srasnda aadaki faktrlere dikkat etmek gerekir :
a)
b)
c)
d)

Esas metal
Kaynak metalinden beklenen mekanik zellikler
Esas metalin hangi artlarda olduu ve temizlii
Kaynakl balantnn alma ekli veya varsa
artname talepleri
e) Kaynak pozisyonu
f) Arzu edilen metal iletim tipi
4.1
ELEKTRODLAR
Birletirme ilerinde elektrodun bileimi esas metalin
bileimine benzerdir. Kaynak arknda oluan kayplar
karlamak veya kaynak banyosuna oksit giderici maddeler salamak amacyla elektrodun bileimi hafif bir
ekilde deitirilebilir. Bu deiiklikler esas metalin
bileiminden ok az bir farkllama yaratlarak
yaplabilir. Ancak baz uygulamalarda, baarl bir
kaynak karakteristii ve kaynak metali zellii elde
edebilmek iin esas metalden tamamen farkl kimyasal bileime sahip elektrodlar gerekebilir. rnein,
manganez bronzunun gazalt kayna iin en baarl

28

elektrodlar ya alminyum bronzu veya bakr-manganez-nikel-alminyum alaml elektrodlardr.

Yksek mukavemetli alminyum ve elik alamlar
iin en uygun elektrodlar bileim olarak kullanld
esas metalden farkldr. Bunun nedenlerinden biri,
rnein 6061 alminyum alamlarnn bileimlerinin
kaynak dolgu metali olarak kullanlmaya msait olmamasdr. Sonu olarak, elektrod alamlar arzu edilen
kaynak metali zelliklerini salayacak ve kabul edilebilir alma karakteristiine sahip olacak ekilde
tasarlanrlar.
Elektrodun bileiminde hangi trden deiiklikler
yaplrsa yaplsn elektroda oksit gidericiler ve temizleme etkisine sahip dier elementler ilave edilir. Bu
ilem, kaynakta gzeneklilii en aza indirmek ve
kaynak metalinde iyi mekanik zellikler salamak
amacyla yaplr. Gvenilir kaynak dikileri elde edebilmek iin uygun oksit gidericileri uygun miktarlarda
ilave etmek gerekir.
elik elektrodlarda ska kullanlan oksit gidericiler
manganez, silisyum ve alminyumdur. Nikel alam
elektrodlarda kullanlan temel oksit gidericiler ise, titan
ve silisyumdur. Bakr ve bakr alam elektrodlarda ise
bu amala titan, silisyum veya fosfor kullanlr.
Gazalt kaynanda kullanlan elektrodlar tozalt ark
veya zl elektrodla ark kaynanda kullanlanlara
nazaran ok daha kk apa sahiptirler. Genelde elektrod aplar 0.8 ile 1.6 mm arasndadr. Ancak
0.5 mm'ye kadar ince ve 3.2 mmye kadar kaln apl

Gazalt Ark Kayna

elektrodlar da kullanlabilir. Elektrod apnn kk

olmas ve akm iddetinin greceli olarak yksek
olmas elektrod besleme hzlarnn yksek olmasn
gerektirir. Besleme hzlar magnezyum hari, ou
metaller iin 40 ile 340 mm/s arasnda deiir. Magnezyumda ise st deer 590 mm/s'ye kadar kabilir.
Bylesine yksek hzlar iin elektrodlar uygun ekilde
temperlenmi, uzun ve srekli tel halinde hazrlanmtr ve bunlar kaynak ekipman boyunca srekli ve
yumuak bir biimde beslenirler.
aplarnn kk olmas nedeniyle elektrodlar yksek
yzey/hacim oranna sahiptir. Elektrod yzeyinde
kalan herhangi bir ekme bileii ve yalaycs kaynak
metalinin zelliklerini kt bir ekilde etkileyebilir. Bu
yabanc maddeler alminyum ve elik alamlarnda
kaynak metali gzenekliliine ve yksek mukavemetli
eliklerde de kaynak metalinde veya s tesiri altndaki
blgede atlamaya neden olurlar. Sonu olarak elektrodlar yzeylerine kirleticiler yerleemeyecek kadar
yksek kalitede bir yzeye sahip olacak ekilde retilmektedir. Tablo-4'de eitli malzemeler iin tavsiye
edilen elektrodlar gsterilmitir.
Gazalt kayna birletirme amacyla kullanld gibi,
malzemelerin yzeyine anma veya korozyon direnci
kazandrmak veya bir baka ama iin yzey dolgusu
yapmak amacyla da geni lde kullanlmaktadr.
Yzey doldurma srasnda kaynak metalinin esas
metalle karmas gz nne alnmas gereken en
nemli konudur. Bu ark karakteristiinin ve uygulanan
tekniin bir fonksiyonudur. Gazalt kaynanda metal
iletim tipine bal olarak % 10'dan % 50'ye kadar
deien karma oranlar ortaya kabilir. Bu nedenle
yzeyde istenen dolgu bileimini elde edebilmek iin
st ste birden fazla pasoya sahip dolgu ilemi
gerekebilir.

4.2
KORUYUCU GAZLAR
Metallerin ou oksit oluturmak zere oksijenle
birlemeye kuvvetli bir eilim ve metal nitritleri
oluturmak zere de azotla birlemeye daha dk
lde bir eilim gsterirler. Oksijen ergimi elikteki
karbonla, karbonmonoksit gaz oluturmak zere
reaksiyona girer. Bu reaksiyonlarn rnleri aadaki
kaynak hatalarnn oluumuna neden olur :
a) Oksitler nedeniyle ergime hatalar
b) Gzenek, oksit ve nitritler nedeniyle oluan
mukavemet kayplar
c) Oksitler ve nitritler nedeniyle kaynak metalinin
gevreklemesi
Atmosfer yaklak % 80 azot, % 20 oksijenden meydana gelgii iin kaynak srasnda bu reaksiyonlarn
rnleri kolaylkla oluur. Koruyucu gazn temel
grevi evredeki atmosferin ergimi kaynak banyosuyla temasn engellemektir. Yani koruyucu gaz burada
rtl elektrodlardaki rtnn grevini grr. Esas
grevi dnda koruyucu gazn kaynak ilemine ve
sonuta elde edilen kaynak dikiine aada belirtilen
hususlar yoluyla nemli etkileri vardr :
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)

Arkn karakteristii
Metal transferinin ekli
Nfuziyet ve kaynak dikiinin profili
Kaynak hz
Yanma oluu oluma eilimi
Temizleme etkisi
Kaynak metalinin mekanik zellikleri

4.2.1
Koruyucu Soy Gazlar
Argon ve helyum soy gazlardr. Bu gazlar ve bunlarn
karm demird metallerin kaynanda mutlak bir
ekilde kullanlrlar. Bu gazlar paslanmaz eliklerin ve
dk alaml eliklerin kaynanda da kullanl-

29

Gazalt Ark Kayna

Tablo-4 eitli Malzemeler in nerilen Elektrodlar (AWS)

Metaller

30

Gsterilii

Elektrodlar

AWS

Alminyum ve
Alminyum Alamlar

1100
3003, 3004
5052, 5454
5083, 5086, 5456
6061, 6063

ER1100, ER4043
ER1100, ER5356
ER5554, ER5356, ER5183
ER5556, ER5356
ER4043, ER5356

A5.10

Magnezyum Alamlar

AZ10A
AZ31B, AZ61A, AZ80A
ZE10A
ZK21A
AZ63A, AZ81A, AZ91C
AZ92A, AM100A
HK31A, HM21A, HM31A
LA141A

ERAZ61A, ERAZ92A
ERAZ61A, ERAZ92A
ERAZ61A, ERAZ92A
ERAZ61A, ERAZ92A
ERAZ92A
ERAZ92A
EREZ33A
EREZ33A

A5.19

Bakr ve
Bakr Alamlar

Ticari Saflkta Bakr

Silisyum Bronzu
Cu-Ni Alam
Alminyum Bronzu
Kalay, Fosfor Bronzu

ERCu
ERCuSi-A
ERCuNi
ERCuAl-A1,-A2,-A3
ERCuSn-A

A5.7

Nikel ve
Nikel Alamlar

Ticari Saflkta Nikel

Ni-Cu Alam (Monel 400)
Ni-Cr-Fe Alam (Inconel 600)

ERNi
ERNiCu-7
ERNiCrFe-5

A5.14

Titanyum ve
Titanyum Alamlar

Ticari Saflkta Titanyum

Ti-0.15Pd
Ti-5Al-2.5Sn

ERTi-1,-2,-3,-4 (1 veya 2 Grade dk)

ERTi-0.2Pd
ERTi-5Al-2.5Sn veya ERTi tipi

A5.16

stenitik
Paslanmaz elikler

201
301, 302, 304, 308
304L
310
316
321
347

ER308
ER308
ER308L
ER310
ER316
ER321
ER347

A5.9

elikler

Scak veya Souk

Haddelenmi
Alamsz Karbon elikleri

E70S-3, E70S-1
E70S-2, E70S-4
E70S-5, E70S-6

A5.18

elikler

Yksek Mukavemetli
Dk Alaml elikler

E80S-D2
E80S-Ni1
E100S-G

A5.28

Gazalt Ark Kayna

maktadr. Argon ve helyum gazlar aada belirtilen

hususlarda nemli farkllklar gsterir.
a) Younluk
b) Isl iletkenlik
c) Ark karakteristii
Argonun younluu havann younluunun 1.4 kat
iken (yani daha ar) helyumun younluu havann
younluunun 0.14' kadardr (yani daha hafif). Koruyucu gaz ne kadar ar ise o gaz verilen bir debide ark
koruma ve kaynak alann rtme konusunda o kadar
etkindir. Bu nedenle helyumla koruma yapldnda
ayn etkili korumay salamak iin argonla korumada
kullanlan debinin iki veya kat yksekliinde debi
kullanlmas gerekir.
Helyum argondan daha yksek sl iletkenliine sahiptir ve ayn zamanda iinde ark enerjisinin daha niform
ekilde dald bir ark plazmas oluturur. Argonun
oluturduu ark plazmasnda i blgede ok yksek bir
enerji mevcuttur ve bu blge daha az s enerjisi ieren
bir mantoyla sarldr. Bu fark kaynak diki profilini
nemli lde etkiler. Helyum ark derin, geni parabolik kaynak kesiti oluturur. Argon ark ise ie emziine benzer bir nfuziyet oluturur (ekil-26).

Argon

Argon - Helyum

Verilen bir elektrod besleme hznda argon arknn

gerilimi helyum arknn geriliminden nemli lde
dktr. Bunun sonucunda argon arknda ark boyundaki deimeye bal olarak gerilimde daha az bir
deime meydana gelecektir ve ark helyum arkna
nazaran daha kararl olacaktr. Argon ark (% 80 argon
gaz karmna kadar da dahil olmak zere) gei akm
zerindeki akm deerlerinde eksenel sprey ark iletimi
oluturur. Helyum ark normal alma blgesinde iri
damlal metal iletimi oluturur. Bu nedenle helyum ark
argon arkna nazaran daha fazla sramaya ve daha kt
kaynak dikii grnne neden olur.
ok kolay iyonize olan argon gaz bu nedenle arkn
tutumasn kolaylatrr ters kutuplamayla birlikte kullanldnda mkemmel yzey temizleme etkisi salar.
4.2.2
Argon ve Helyum Karm
Saf argonla koruma demir d metallerin birok uygulamasnda kullanlr. Saf helyum kullanm snrl bir
ark kararll salamas nedeniyle ok zel alanlarda
snrlanmtr. Ancak helyum arkyla derin, geni ve
parabolik kaynak profili zellikleri elde edilmesi
nedeniyle, Argon-Helyum gaz karm koruyucu gaz
olarak kullanlmaktadr. Sonuta kaynak dikii

Helyum

CO2

ekil-26 eitli Koruyucu Gazlarn Dikiin ekline ve Nfuziyete Etkisi

31

Gazalt Ark Kayna

profilinde iyileme saland gibi, argonun eksenel

sprey metal iletimi oluturma zelliinden de yararlanlr (ekil-26). Ksa devre iletimde, daha iyi ergime
salamak amacyla % 60'dan % 90'a kadar helyum
ieren Argon-Helyum karm koruyucu gazlar kullanlr. Paslanmaz elik, dk alaml elikler gibi baz
metaller iin daha yksek s girdisi elde etmek amacyla CO2 ilavesi yerine helyum ilavesi yaplr. Bunun
nedeni helyumun, dikiin mekanik zelliklerini ters
ynde etkileyen kaynak metali reaksiyonlar oluturmamasdr.
4.2.3
Argon ve Helyuma Oksijen
ve Karbondioksit lavesi
Saf argon ve belli bir dereceye kadar helyum demir d
malzemelerin kaynanda ok mkemmel sonular
salar. Ancak, bu koruyucu gazlar saf halde demir
esasl malzemelerin kaynanda baarl alma zellikleri salamaz. Ark kararsz olma eilimi gsterir.
Helyumla korumada buna ilave olarak srama meydana gelir. Saf argonla korumada "yanma oluu" oluma
olasl byk lde artar. Argona % 1-5 O2 veya
% 3-10 CO2 (ve % 25e kadar CO2) ilavesi nemli
lde iyileme salar. Saf gaza katlacak en uygun O2
ve CO2 miktar kaynak edilecek parann yzey duru-

Argon + O2

ekil-27 Argon + O2 , Argon

32

mu (hadde tufal), balant geometrisi, kaynak pozisyonu ve esas metalin bileimine baldr. Genellikle
% 3 O2 veya % 9 CO2 bu deikenlerin byk bir aralkta etkilerini gznnde bulunduran oranlardr.
Argona CO2 ilavesi ayn zamanda diki profilinin
eklini de iyiletirir (ekil-27).
4.2.4
Karbondioksit
Saf karbondioksit alamsz ve dk alaml eliklerin kaynanda geni lde kullanlan bir aktif
gazdr. Bu gazn youn olarak kullanlma nedeni:
a) Daha yksek kaynak hz
b) Daha fazla balant nfuziyeti
c) Daha dk maliyet salamasdr.
CO2 ile korumada metal iletimi ya ksa devre ya da iri
damla tipidir. Eksenel sprey iletimi argonla korumaya
zg bir zelliktir ve bunu CO2 ile elde etmek mmkn
deildir. ri damla iletimi ile elde edilen ark olduka
kararszdr ve nemli miktarda sramaya neden olur.
Sramay en az dzeye indirmek iin kaynak artlarnn ok ksa "gml ark" (elektrodun ucu gerekte i
paras yzey seviyesinin altndadr) salayan dk
gerilim deerine ayarlanmas gerekir.

Argon + CO2

CO2

CO2 ve CO2 Gazlarnn Diki ekline ve Nfuziyete Etkisi

Gazalt Ark Kayna

Tablo-5 Sprey letimi in Koruyucu Gazlar

Ana Metal

Koruyucu Gaz
Argon

Alminyum ve
Alminyum Alamlar

Magnezyum

25-75 mm kalnlklarda saf argona oranla daha fazla s girdisi

elde edilir. 5XXX serisi Al-Mg alamlarnda erime zelliinde
iyileme salar.

% 25 Ar + % 75 He

75 mm'den byk kalnlklarda en yksek s girdisi, gzenek

oluumunun en dk seviyede tutulmasna olanak salar.

Argon

Alamsz elikler
Argon + % 3-10 CO2

Arkn kararlln arttrr, daha akkan ve kontrol edilebilir bir

kaynak banyosu oluturur, iyi bir birleme ve diki profili
salar, yanma oluunu en az dzeye indirir, saf argona oranla
daha yksek kaynak hzna olanak salar.
yi bir diki profili oluturur, sramay en az dzeye indirir,
souk kaynak olasln azaltr, pozisyon kaynana uygun
deildir.
Yanma oluunu en az dzeye indirir, iyi bir tokluk salar.

Argon + % 1 O2

Arkn kararlln arttrr, daha akkan ve kontrol edilebilir

bir kaynak banyosu oluturur, kaln paslanmaz eliklerde
yanma oluunu en az dzeye indirir.

Argon + % 2 O2

nce paslanmaz eliklerde % 1 O2'li karma oranla daha

iyi bir ark kararll ve birleme salar.

Argon

Titanyum

Mkemmel temizlik etkisi yaratr.

Argon + % 2 O2

Paslanmaz elikler

Bakr, Nikel
ve Alamlar

25 mm'den kk kalnlklarda en iyi damla iletimi ve en az

srama oluturur.

% 35 Ar + % 65 He

Argon + % 1-5 O2

Dk Alaml elikler

stnlkleri

Argon + Helyum

Argon

yi bir slanma salar, 3 mm kalnlklara kadar kaynak

metalinin akkanln arttrr.
% 50-75 He karm kaln paralardaki s kaybn
karlayacak derecede yksek s girdisi salar.
yi bir ark kararll ve kaynakta en az kirlenme salar.
Kaynak alannn arkasndan hava kirlenmesini nlemek iin
soygaz altl gereklidir.

33

Gazalt Ark Kayna

Tablo-6 Ksa Devre letimi in Koruyucu Gazlar

Ana Metal

Koruyucu Gaz
% 75 Ar + % 25 CO2

Alamsz
elikler

% 75 Ar + % 25 CO2

CO2
Paslanmaz elikler

Dk Alaml elikler

% 90 He + % 7.5 Ar
+ % 2.5 CO2
% 60-70 He +
% 25-35 Ar +
% 4.5 CO2
% 75 Ar + % 25 CO2

Alminyum
Magnezyum, Nikel
ve Bunlarn Alamlar

Argon
Argon + Helyum

Argonca zengin koruyucu gazla genel olarak kyaslandnda CO2 korumal ark daha kaba bir yzey profiliyle birlikte mkemmel nfuziyete sahip bir kaynak
dikii oluturur. Gml ark nedeniyle kaynak dikiinin kenarlarnda ok daha az "ykama" etkisi oluur.
ok gvenilir kaynak dikileri elde edilmekle birlikte,
arkn oksitleyici karakteri nedeniyle dikiin mekanik
zellikleri kt ynde etkilenebilir.
4.2.5
Koruyucu Gaz Seimi
Kaynak edilecek metale bal olarak kullanlabilecek
koruyucu gazlar Tablo-5 ve Tablo-6'da verilmitir.

34

stnlkleri
3 mm kalnlklara kadar yksek kaynak hzlar ve en az
distorsiyon ve az srama salar.
3 mm'den kaln paralarda en az srama ve temiz kaynak
grnts salar. Dey ve tavan pozisyonlaronda iyi bir banyo
kontrol elde edilir.
Daha derin nfuziyet ve daha yksek kaynak hz elde edilir.
Korozyon direnci zerinde kt bir etkisi yoktur. Is tesiri
altndaki blge dar olup yanma oluu olumaz. En az
distorsiyon salar.
En az reaktivite, mkemmel tokluk, mkemmel ark kararll,
slatma zellii ve diki profili salar. ok az srama oluur.
Orta derecede tokluk, mkemmel ark kararll, slatma
zellii ve diki profili salar. ok az srama oluur.
Sac paralarda Argon baarl bir ekilde kullanlr. 3 mm'den
byk kalnlklarda ise Argon + Helyum karm tercih edilir.

Gazalt Ark Kayna

BLM 5.0

UYGULAMALAR

Gazalt kayna eitli metallere ve balantlara uygulanabilir. Yntemin baarl bir ekilde gerekletirilmesi iin aadaki faktrlerin iyi bir ekilde seilmesi
gerekir :

Bu blmde alamsz, dk alaml ve paslanmaz

eliklerle alminyumun kaynanda kullanlan kaynak
parametrelerinin seimi ve kaynakta dikkat edilmesi
gereken konularla ilgili bilgiler verilmitir.

SAA KAYNAK
Kaynak Yn

15-20

Kaynak Yn

Yatay

Kaynak Yn

a) Elektrodun bileimi, ap ve ambalaj

b) Koruyucu gazn cinsi ve debisi
c) Kaynak parametreleri; akm, gerilim, kaynak hz,
damla iletim tipi vb.
d) Balant tasarm
e) Donanmn g nitesi, torcu, elektrod (tel) besleme
nitesi

15-20

0-5

Dey Aa

Dey Yukar

SAA KAYNAK

SOLA KAYNAK

ekil-28 Ksa Devre letiminde Saa ve Sola

Kaynakta Hareket Alar

5.1
ALAIMSIZ ve DK ALAIMLI
ELKLERN KAYNAI
5.1.1
Ksa Devre letimiyle Kaynak

Temas Tp
Darda
0 - 3.2 mm

Serbest Elektrod
Uzunluu
6 - 13 mm

Ksa devre iletimle kaynak yapldnda ekil-28'de

belirtilen hareket alar kullanlmaldr.
Ksa devre iletiminde temas tp gaz memesinin
ucuyla ayn hizada veya gaz memesinin ucundan en
fazla 3.2 mm darda olmaldr. Serbest elektrod
uzunluu ise 6-13 mm arasnda olmaldr (ekil-29).

Paras

ekil-29 Ksa Devre letiminde

Serbest Elektrod Uzunluu

35

Gazalt Ark Kayna

5.1.2
Sprey letimiyle Kaynak
Sprey iletimiyle kaynak yapldnda ekil-30'da gsterilen hareket as kullanlmaldr.

Temas Tp
eride
6.4 mm

Serbest Elektrod
Uzunluu
19 - 25 mm
5-10

Paras

Kaynak Yn

ekil-31 Sprey letiminde

Serbest Elektrod Uzunluu

SOLA KAYNAK

ekil-30 Sprey letiminde Hareket As

(Sola Kaynak)

Sprey iletiminle kaynak yapabilmek iin en az % 80

orannda Argon ieren gaz karm kullanmak gerekir.
Ayn zamanda kaynak yaplacak levha yzeylerindeki
hadde tufal kalntlar da temizlenmelidir.
Sprey iletiminde temas tpnn ucu gaz memesinin
ucundan 6.4 mm ieride, serbest elektrod uzunluu ise
19-25 mm arasnda olmaldr (ekil-31).
5.1.3
Elektrod (Tel) Besleme Hzlar
"W" (yma hz) kaynak srasnda saatte ylan metal
miktarnn (kg) "Ve" elektrod besleme hzyla (m/dak),
ilikisi aaaki gibidir :
2

W(kg/saat) = 0.047 . h . g . d . Ve
Burada "d" elektrod ap (mm), "g" elektrod malzemesinin younluu (gr/cm), "h" yma verimi, "Ve"

36

elektrod besleme hzdr (m/dak). Yma verimi

kaynak srasnda oluan srama kayplarn gznne
alan birden kk bir saydr. Srama kayplarnn ok
az olduu durumlarda (zellikle sprey iletimde), yma
verimi deeri bire eit alnabilir. ekil-32'de alamsz
ve dk alaml elik elektrodlar iin elektrod
besleme hzyla, yma hz arasndaki iliki eitli
elektrod aplar iin verilmitir. Elektrod besleme hz
bir taraftan da akm iddetini belirlediinden, elektrod
besleme hzn doru bir ekilde seme ve makinada
buna gre ayarlama yapmak gerekir.
Tablo-8, 9, 10, 11, 12, 13 ve 14'de elektrod besleme
hzlar iin, uygun serbest elektrod (tel) uzunluu
kullanlmas halinde, kaynakya yol gsterecek n
seim deerleri verilmitir.

m
m

m
m

2 ) Argon :

1.
2

Yma Hz (kg/saat)

1.
3

1.6
mm

Gazalt Ark Kayna

9
0.

m
m

5
mm
0.8

4
3

Argon bir soy gaz olup genelde alamsz ve dk

alaml eliklerin kaynanda ok kararsz bir ark
oluturduu iin tek bana kullanlamaz. Ark kararl
klmak iin Argona oksijen veya karbondioksit kartrlr.

3 ) Argon ve Karbondioksit :
1
0
0

10

15

20

Elektrod Besleme Hz (m/dak)

ekil-32 Alamsz ve Dk Alaml eliklerde
eitli Elektrod aplar in
Elektrod Besleme Hzyla Yma Hz
Arasndaki liki

5.1.4
Ark Gerilimi
BLM-2'de yeralan Tablo-2'de, ark gerilimine ait
ilk seim deerleri verilmitir.
5.1.5
Ksa Devre letimiyle Kaynakta
Kullanlan Koruyucu Gazlar ve Gaz
Karmlar
1 ) Karbondioksit :

%20-50 orannda karbondioksitle kartrlm argonkarbondioksit gaz karm alamsz ve dk alaml

eliklerin ksa devre iletimiyle kaynanda kullanlr.
Bu gaz karmnn tipik zellikleri aada verilmitir :
a) Gzel bir diki ekli
b) Saf karbondioksitle korumaya nazaran daha az
nfuziyet
c) Kaynak banyosunda karbondioksit ile korumaya
nazaran daha az akkanlk
d) Daha souk kaynak banyosu ve bu nedenle souk
kaynaa eilim
e) Posizyon kaynana uygunluk
5.1.6
Sprey letimiyle Kaynakta Kullanlan
Koruyucu Gaz Karmlar
Eksenel sprey iletimle kaynaa en uygun gaz
karmlar Argon + %3-10 Karbondioksit karm
veya Argon + % 1-5 Oksijen karmdr.

Karbondioksit reaktif bir gazdr ve alamsz ve dk

alaml eliklerin ksa devre iletimli ark kaynanda
koruyucu gaz olarak kullanlabilir. Bu gazn tipik
zellikleri aada verilmitir :

Gaz karmnda argonun oran azaldka eksenel sprey

iletiminin gereklemesi iin gerekli ark gerilimi
deeri de artar. Bu karmlarn tipik zellikleri aada
verilmitir :

a)
b)
c)
d)

a)
b)
c)
d)
e)

ok iyi nfuziyet
Dk maliyet
Yksek srama
Posizyon kaynana uygunluk

yi bir diki ekli

En az srama
Souk kayna ortadan kaldran en iyi karm
Pozisyon kaynana uygunsuzluk
Kaln levhalarn kaynana uygunluk

37

Gazalt Ark Kayna

5.1.7
n Tavlama ve Pasolararas Scaklk
n tavlama ve pasolararas scaklk kontrol en uygun
mekanik zellikleri elde etmek, atlamaya kar direnci
arttrmak ve sertlii kontrol etmek iin tavsiye edilir.
Bu ilemler zellikle kaln levhalarn ok pasolu kaynanda nemlidir. artlar, ilgili artnameler, yksek
zorlanmalar, alam elemanlarnn miktar ve dier

faktrler n tavlama ve pasolararas scaklk kontrol

yaplmasn gerektirebilir. Tablo-7'de verilen deerler
en dk n tavlama ve pasolararas scaklk deerleri
olup bir balang deeri olarak alnmaldr. Eer atlama meydana gelirse daha yksek scaklk deerleri
seilmelidir.

Tablo-7 Alamsz elikler in ntavlama ve Pasolararas Scaklk Deerleri

< 19

19 - 38

38 - 64

> 64

Endk ntavlama Scakl (C)

21

66

66

107

En Dk Pasolararas Scaklk (C)

21

66

107

149

Levha Kalnl (mm)

Tablo-8 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin CO2 Korumas ile Ksa Devre letiminde
Yatay ke ve Oluk Aln Kaynaklar in Kaynak Deikenleri

0 - 1.6 mm
R

Levha Kalnl (mm)

Elektrod ap (mm)
Elektrod Bes. Hz (m/dak)
Akm (A) (DAEP)
Kaynak Hz (m/dak)
Gerilim (V) *
Gaz Debisi (lt/dak)
Serbest Elek. Uz. (mm)

0.6
0.8
1.9
35
0.25
17

*) Ar + CO2 karm iin 2 Volt azalt.

38

0.9
0.8
3.2
55
0.35
18

0.9
0.9
2.5
80
0.33
18

1.5
0.8
4.4
80
0.33
19

1.5
0.9
3.8
120
0.50
19

1.9
0.8
5.7
100
0.45
20

1.9
0.9
4.4
130
0.45
20

2.6
2.6
0.8
0.9
7.0
5.7
115 160
0.50 0.50
21
21
12 - 17
6 - 12

3.4
0.8
7.6
130
0.43
22

3.4
0.9
6.4
175
0.50
22

3.4
1.1
3.2
145
0.45
18-20

4.8
1.1
3.8
165
0.38
19-21

6.4
1.1
5.0
200
0.33
20-22

Gazalt Ark Kayna

Tablo-9 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin CO2 Korumas ile Ksa Devre letiminde
Dey-Aa ke ve Dz Aln Kaynaklar in Kaynak Deikenleri

R
0 - 1.6 mm

Levha Kalnl (mm)

Elektrod ap (mm)
Elektrod Bes. Hz (m/dak)
Akm (A) (DAEP)
Kaynak Hz (m/dak)
Gerilim (V) *
Gaz Debisi (lt/dak)
Serbest Elek. Uz. (mm)

0.6
0.8
1.9
35
0.25
17

1.2
0.8
3.8
70
0.38
18

1.2
0.9
3.2
100
0.48
18

1.9
0.8
5.7
100
0.50
20

1.9
0.9
4.4
130
0.50
20

3.4
0.8
7.6
130
0.50
22
12 - 17
6 - 12

3.4
0.9
6.4
175
050
22

3.4
1.1
3.2
145
0.50
19

4.8
1.1
3.8
165
0.43
20

6.4
1.1
5.0
200
0.43
21

*) Ar + CO2 karm iin 2 Volt azalt

Tablo-10 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin % 75 Ar + % 25 CO2 Korumas ile

Ksa Devre letiminde Dey-Yukar ke Kaynaklar in Kaynak Deikenleri

Teknik :
"V" Salnm veya "gen" Salnm Kullan

Levha Kalnl (mm)

Ayak Uzunluu (mm)
Elektrod ap (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim (V)
Kaynak Hz (m/dak)
Gaz Debisi (lt/dak)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)

7.9
6.4
0.9
5.7
160
18
0.13 - 0.15

7.9
6.4
1.1
3.8
165
19
0.10 - 0.13

9.5
7.9
0.9
6.4
175
20
0.10 - 0.11

9.5
7.9
1.1
3.8
165
19
0.10 - 0.11

12 - 17
6 - 12

39

Gazalt Ark Kayna

Tablo-11 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin % 90 Ar + % 10 CO2 Korumas ile

Sprey letiminde Oluk ve Yatay ke Kaynaklar in Kaynak Deikenleri

Teknik :
Sola Kaynak Kullan

Levha Kalnl (mm)

Ayak Uzunluu (mm)
Elektrod ap (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim (V)
Kaynak Hz (m/dak)
Gaz Debisi (lt/dak)
Yma Hz (kg/saat)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)

4.8
4.0
0.9
9.5*
195
23
0.6

6.4
4.8
0.9
10*
200
24
0.48

6.4
4.8
1.1
8.9
285
27
0.63

7.9
6.4
0.9
12.7
230
29
0.35

7.9
6.4
1.1
9.5
300
28
0.45

2.7

2.9

4.2

3.6

4.5

7.9
7.9
6.4
6.4
1.3
1.6
8.1
6.0
320
350
29
27
0.45 0.48
17 - 21
5.2
5.4
19 - 25

9.5
7.9
0.9**
15.2
275
30
0.25

9.5
7.9
1.1
12
335
30
0.33

9.5
7.9
1.6
6.0
350
27
0.30

12
9.5
1.3
12.3
430
32
0.33

12
9.5
1.6
6.0
350
27
0.23

4.4

5.7

5.4

7.8

5.4

* ) Gerek sprey iletim deildir.

**) Sadece oluk pozisyonu iindir.

Tablo-12 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin % 90 Ar + % 10 CO2 Korumas ile

Sprey letiminde Oluk-Aln Kaynaklar in Kaynak Deikenleri

60

Teknik :
Sola Kaynak Kullan

T2
45

12 mm

2
1

12 - 25 mm

6.4
mm
Arkla Oyuk Ama

60
4.8 - 6.4 mm

19 mm ve st

Elektrod ap (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim (V)
Kaynak Hz (m/dak)
Gaz Debisi (lt/dak)
Yma Hz (kg/saat)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)

40

0.9
12.7 - 15.2
230 - 275
29 - 30
0.25 - 0.38

1.1
9.5 - 12.7
300 - 340
29 - 30
0.30 - 0.45

3.6 - 4.4

4.5 - 6.0

1.3
7.6 - 12.3
300 - 430
30 - 32
0.35 - 0.60

1.6
5.3 - 7.4
325 - 430
25 - 28
0.35 - 0.58

4.8 - 7.8

4.8 - 6.7

19 - 21
19 - 25

Gazalt Ark Kayna

Tablo-13 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin Darbeli Sprey letiminde

Oluk ve Yatay ke Kaynaklar in Kaynak Deikenleri (Idealarc Pulse Power 500 ile)

45

Teknik :
Sola Kaynak Kullan

45 - 50

Levha Kalnl (mm)

Ayak Uzunluu (mm)
Elektrod ap (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V) DAEP Ar + % 5 CO2 *
Ar + % 10 CO2 *
Ar + % 20-25 CO2
Gaz Debisi (lt/dak)
Kaynak Hz (m/dak)
Yma Hz (kg/saat)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)

6.4
4.8
1.1
7.6
23 - 24
24.5 - 25.5
28 - 29
0.33 - 0.36
3.6

7.9
6.4
1.1
8.3
24 - 25
25.5 - 26.5
28.5 - 30
17 - 19
0.35 - 0.38
4.0
19 - 25

9.5
7.9
1.1
9.5
27 - 28
28 - 29
30 - 31
0.25 - 0.28
4.5

* ) Sadece yzeyi talatan arndrlm paralarda kullann.

Tablo-14 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin Darbeli Sprey letiminde

Dey-Yukar ke Kaynaklar in Kaynak Deikenleri (PowerWave 455 ile)

Teknik :
Sola Kaynak Kullan
Birinci Paso

kinci Paso

Levha Kalnl (mm)

Ayak Uzunluu (mm)
Elektrod ap (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gaz Debisi (lt/dak)
Yma Hz (kg/saat)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)

9.5
7.9
1.1
3.2

12.5 ve yukars
2 paso ve daha fazla
1.1
3.3 - 3.7
17 - 19
1.6 - 1.8

1.5
13 - 19

41

Gazalt Ark Kayna

5.2
PASLANMAZ ELKLERN KAYNAI
Paslanmaz elikler hem sprey iletim, hem ksa devre
iletim, hem de darbeli iletim tekniiyle kaynak edilebilir. 1.6 mm kalnla kadar paslanmaz eliklerin
kaynanda bakr altlk kullanmak gereklidir. Altlk
6.4 mm ve daha kaln levhalarn tek taraftan kayna
iin de gereklidir. Kaynak banyosunun katlamas
srasnda havann kaynan dier tarafna girmesine
izin verilmemelidir. Oksijen ve azot katlaan ve
souyan paslanmaz elie zarar verir. Takm ve tertibat
elemanlar kaynan arka yzeyinden ok miktarda
hava giriine izin veriyorsa arka taraftan argon altlk
kullanlmaldr.
5.2.1
Sprey letimi
Sprey iletim oluturmak iin greceli olarak yksek
akmlarla 2.4 mm kadar byk apl elektrod, ancak sk
kullanlan 1.6 mm elektrod ap iin 300-350 amperlik
kaynak akm gerekir. Srama miktar, koruyucu gazn
bileimine ve debisine, elektrod besleme hzna ve
kaynak g nitesinin karakteristiine baldr.

Birok paslanmaz eliin kaynanda doru akm

elektrod pozitif kutuplama kullanlr. Birok paslanmaz elik iin ayrca % 1-2 orannda oksijenle kartrlm Argon + Oksijen karm tavsiye edilir.
Dz aln kaynaklarnda kaynak metalinin alttan
sarkmasn nlemek iin bir altlk lama gereklidir.
Levhalarn hizalanmas baarl deilse veya bakr
altlk kullanlamyorsa, ilk pasoyu ksa devre iletimiyle
ekerek sarkma en az dzeye indirilebilir.
Kayna sola kaynak tekniiyle yapmak yararldr.
Kaynaknn eli daha fazla sya maruz kalmakla
birlikte (kaynaknn eli ekilmi dikiin zerinden
geer) bu yntem arkn daha iyi grlmesini salar.
6.4 mm ve daha byk kalnla sahip levhalarn
kaynanda tor balant ynnde ileri geri ayn
zamanda hafife bir yandan dier yana doru hareket
ettirilmelidir. nce metallerde ise sadece ileri-geri hareket yeterlidir.
Tablo-15 ve 16'da paslanmaz eliklerin sprey iletimle
kaynanda kullanlan kaynak deikenleri verilmitir.

Tablo-15 AISI 200 ve 300 Serisi Paslanmaz eliklerin Sprey letimiyle Kaynanda Kaynak Deikenleri

60

Koruyucu Gaz :
Argon + % 1 Oksijen

60
3.2 mm

Gaz Debisi :
16.5 lt/dak.

6.4 mm
Bakr Altlk

Para Kalnl (mm)

Paso Says
Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (+)
El. Besleme Hz (m/dak)
Kaynak Hz (m/dak)
Tketim (kg/100 m)

42

3.2
1
1.6
225
3.6
0.48 - 0.53
1.0

6.4
2
1.6
275
4.4
0.38
2.6

9.5 - 12 mm

9.5 - 12.0
2
1.6
300
6.0
0.51
3.8

1.6 mm

Gazalt Ark Kayna

Tablo-16 Paslanmaz eliklerin Sprey letiminde Yatay ve Oluk ke ve Oluk Aln

Kaynaklar in Kaynak Deikenleri

45

Koruyucu Gaz :
% 98 Argon + % 2 Oksijen
Teknik :
Sola Kaynak Kullan

45 - 50

Hareket As :
5

0.9 mm apl Elektrod

Levha Kalnl (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V)
Akm (A) (DAEP)
Kaynak Hz (m/dak)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)
Gaz Debisi (lt/dak)

4.8
10.2 - 10.8
23 - 24
180 - 190
0.46 - 0.48
13
14

6.4
11.4 - 12.1
24 - 25
200 - 210
0.28 - 0.30
13
14

7.9 ve st
12.1
25
210
0.25 - 0.28
13
14

1.1 mm apl Elektrod

Levha Kalnl (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V)
Akm (A) (DAEP)
Kaynak Hz (m/dak)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)
Gaz Debisi (lt/dak)

4.8
6.1 - 6.6
24 - 25
195 - 230
0.43 - 0.48
19
19

6.4
7.6 - 8.3
25 - 26
240 - 250
0.38 - 0.46
19
19

Levha Kalnl (mm)

Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V)
Akm (A) (DAEP)
Kaynak Hz (m/dak)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)
Gaz Debisi (lt/dak)

4.8
4.4
26
260
0.48 - 0.58
19
19

6.4
5.1 - 6.4
29
310 - 330
0.58 - 0.64
19
19

7.9 ve st
9.1
26
260
0.36 - 0.38
19
19

1.6 mm apl Elektrod

7.9
7.0
31
360
0.41
19
19

9.5
7.6
32
390
0.41
19
19

43

Gazalt Ark Kayna

5.2.2
Ksa Devre letimi
Paslanmaz eliklerin ksa devre iletimle kaynanda
gerilim ve endktans kontrolne sahip g nitelerinin
kullanlmas tavsiye edilir. zellikle endktans uygun
bir banyo akkanl elde etmede nemli bir rol oynar.
Paslanmaz eliklerin ksa devre iletimiyle kaynanda
tavsiye edilen koruyucu gaz, % 90 Helyum, % 7.5
Argon ve % 2.5 Korbondioksit karmdr. Bu gaz
karm bir taraftan CO2 miktarn metalin korozyon
direncini etkilemeyecek derecede dk dzeyde tutarken bir taraftan da en iyi diki profilinin olumasn
salar.

Bu gaz karm kullanlrken yksek endktans

deerlerinde almak gerekir. Tek pasolu kaynaklarda
Argon + CO2 karm gaz kullanlabilir. Ancak bu gaz
karm ksa devre iletimiyle gerekletirilen ok
pasolu kaynak uygulamalarnda kaynak metalinin
korozyon direncini kt ynde etkiler.
Serbest elektrod uzunluu mmkn olduunca ksa
tutulmaldr. ke kaynaklarnda saa kaynak teknii
kullanma genellikle daha kolaydr. Aln kaynaklarnda
sola kaynak teknii kullanlmaldr. D ke kaynaklar elektrod salnm olmakszn dz bir ekilde
ekilebilir. Tablo-17, 18 ve 19'da paslanmaz eliklerin
ksa devre iletimli kaynanda kullanlan deikenler
verilmitir.

Tablo-17 AISI 200 ve 300 Serisi Paslanmaz eliklerin Ksa Devre letimiyle Kaynanda Kaynak Deikenleri

Koruyucu Gaz :
Helyum + % 7.5 Argon
+ % 2.5 Karbondioksit

1.6 - 3.2 mm

1.6 - 2.0 mm

1.6 - 3.2 mm

Levha Kalnl (mm)

Elektrod ap (mm)
Akm (A) DAEP
Gerilim (V)
El. Besleme Hz (m/dak)
Kaynak Hz (m/dak)
Tketim (kg/100 m)
Gaz Debisi (lt/dak)

1.6
0.8
85
21
4.7
0.43 - 0.48
0.35

Ar + % 2 O2 iin gerilimi 6 V azalt.

Ar + % 25 CO2 iin gerilimi 5 V azalt.

44

2.0
0.8
90
22
4.9
0.33 - 0.38
0.47

2.4
0.8
105
23
5.9
0.36 - 0.41
0.54

3.2
0.8
125
23
7.1
0.36 - 0.41
0.64
7.0 - 9.5

1.6
0.8
85
22
4.7
0.48 - 0.53
0.32

2.0
0.8
90
22
4.9
0.29 - 0.32
0.54

Gazalt Ark Kayna

Tablo-18 Paslanmaz eliklerin Ksa Devre letiminde Yatay, Oluk ve Dey-Aa Ke

Kaynaklar in Kaynak Deikenleri (Elektrod : MIG ER XXX LSi)

Koruyucu Gaz :
% 90 He + % 7.5 Argon
+ % 2.5 Karbondioksit

45

Teknik :
Saa Kaynak Kullan

45 - 50

Hareket As :
5 - 20
45

0.9 mm apl Elektrod

Levha Kalnl (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V)
Akm (A) (DAEP)
Kaynak Hz (m/dak)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)
Gaz Debisi (lt/dak)

1.2
3.0 - 3.8
19 - 20
55 - 75
0.25 - 0.41
13
14

1.5
4.6 - 5.2
19 - 20
85 - 95
0.38 - 0.56
13
14

1.9
5.8 - 7.0
20 - 21
105 - 110
0.46 - 0.53
13
14

Levha Kalnl (mm)

Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V)
Akm (A) (DAEP)
Kaynak Hz (m/dak)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)
Gaz Debisi (lt/dak)

2.7
7.6 - 8.3
20 - 21
125 - 130
0.38 - 0.53
13
14

3.5
7.6 - 8.3
20 - 21
125 - 130
0.36 - 0.51
13
14

4.8
8.9 - 9.5
21 - 22
140 - 150
0.46 - 0.56
13
14

Levha Kalnl (mm)

Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V)
Akm (A) (DAEP)
Kaynak Hz (m/dak)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)
Gaz Debisi (lt/dak)

2.7
2.5 - 3.2
19 - 20
100 - 120
0.36 - 0.53
13
14

3.5
3.8 - 4.4
21
135 - 140
0.48 - 0.51
13
14

6.4
10.2 - 10.8
22 - 23
160 - 170
0.30 - 0.33
13
14

1.1 mm apl Elektrod

4.8
5.6 - 6.4
22
170 - 175
0.51 - 0.53
13
14

6.4
6.4 - 7.0
22 - 23
175 - 185
0.33 - 0.36
13
14

45

Gazalt Ark Kayna

Tablo-19 Paslanmaz eliklerin Ksa Devre letiminde Aadan Yukarya ke

Kaynaklar in Kaynak Deikenleri (Elektrod : MIG ERXXX LSi)

Koruyucu Gaz :
% 90 He + % 7.5 Argon
+ % 2.5 Karbondioksit
Teknik :
Saa Kaynak Kullan
Hareket As :
5 - 10
Levha Kalnl (mm)
Elektrod ap (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V)
Akm (A) DAEP
Gaz Debisi (lt/dak)
Kaynak Hz (m/dak)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)

6.4
0.9
4.4
21.5
90
14
0.10
13

Tablo-20 Paslanmaz eliklerin Darbeli Sprey letiminde Oluk ve Yatay ke

Kaynaklar in Kaynak Deikenleri (Elektrod : MIG ER XXX LSi)

45

Koruyucu Gaz :
Argon + % 2 Oksijen
Teknik :
Sola Kaynak Kullan

Levha Kalnl (mm)

Ayak Uzunluu (mm)
Elektrod ap (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V) (DAEP)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)
Gaz Debisi (lt/dak)
Hareket As (derece)
Kaynak Hz (m/dak)

46

45 - 50

1.9
-

2.6
-

3.8
18.5

4.6
19.5

1.9

2.3

4.8
1.1
5.0
20.0
9.5 - 13
12 - 19
0 - 5 (Sola Kaynak)
2.5

6.4
4.8

7.9
6.4

7.0
23.5

7.6
25.0

3.4

3.8

Gazalt Ark Kayna

Paslanmaz eliklerin ksa devre iletimiyle kaynanda

koruyucu gaz olarak % 90 He + % 7.5 Ar + % 2.5
CO2'den oluan gaz karm kullanlmas halinde ok
iyi bir korozyon direnci elde edilir.
5.2.3
Darbe letimi
Darbeli iletimle kaynakta genellikle 0.9 ila 1.1 mm
apa sahip paslanmaz elik elekktrodlar kullanlr. Bu
tr iletim iin kullanlan koruyucu gaz, sprey iletimindekine benzer olup Argon ve % 2 O2 karmndan meydana gelmitir.
Tablo-20'de paslanmaz eliklerin darbeli iletimde kaynandaki kaynak deikenleri verilmitir.
5.3
ALMNYUM ve ALMNYUM
ALAIMLARININ KAYNAI

nlan kaynak donanmdr. Kaynak deikenleriyle

ilgili bilgiler Tablo-21, 22, 23, 24 ve 25'de verilmitir.
Bu tablolardaki veriler esas alnarak nce deneme
kaynaklar gerekletirmek ve baarl olunmas
halinde bu deerlerle kaynakya benzer koullarda
pratik yaptrarak kaynaknn yetersizlii nedeniyle
oluabilecek hatalar ortadan kaldrmak gerekir.
Alminyum alamlarnn sl iletkenliklerinin ok
yksek olmas nedeniyle birim zamanda kaynak iin
gerekli s girdisi ayn kalnlktaki elie nazaran daha
yksek olmaldr. Dk kaynak hzlarndan kanmak
gerekir, aksi takdirde diki sarkmas oluabilir. Dier
bir husus da alminyumun yzeyinde oluan oksit
tabakasdr. Kaynak ncesi bu tabakann fralanarak
temizlenmesi gerekir, aksi takdirde gzenekli bir
kaynak dikii oluur. Alminyum ve alamlarnn
kaynanda genellikle doru akm elektrod pozitif
(DAEP) kutuplamada sprey tipi iletim tercih edilir.
Oluan oksit tabakasnn temizlenmesi iin ise genelde
sola kaynak yntemi kullanlr.

Alminyumun kaynanda gznne alnmas gerekli

olan faktrler; levha kalnl, alamn cinsi ve kullaTablo-21 Alminyumun Kayna in Kaynak Deikenleri (ER5356 - Yatay ke)

Elektrod : 5356
Balant Tipi : ke
Kaynak Boyutu : 3.2 - 12 mm
Pozisyon : Yatay
Kutuplama : DAEP

Levha Kalnl (mm)

Ayak Uzunluu (mm)
Paso Says
Elektrod ap (mm)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim (V)
Kaynak Hz (m/dak)
Gaz Debisi (lt/dak)
Gaz Memesi Boyutu (mm)

Kk Akl : max 1.6 mm

3.2 mm Kalnlk in : max. 0.8 mm

3.2
3.2
1
1.2
145
19
0.86
17
12

4.8
4.8
1
1.2
190
21
0.76
19
12

6.4
6.4
1
1.2
215
22
0.58
19
12

7.9
7.9
1
1.2
240
24
0.46
19
12

7.9
7.9
1
1.6
240
23
0.43
19
16

9.5
9.5
1
1.6
260
24
0.38
19
16

12
12
1-3
1.6
270
24
0.43 - 0.76
19
16

47

Gazalt Ark Kayna

Tablo-22 Alminyumun Kayna in Kaynak Deikenleri (ER4043 - Yatay ke)

Elektrod : 4043
Balant Tipi : ke
Kaynak Boyutu : 3.2 - 12 mm
Pozisyon : Yatay
Kutuplama : DAEP

Levha Kalnl (mm)

Ayak Uzunluu (mm)
Paso Says
Elektrod ap (mm)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim (V)
Kaynak Hz (m/dak)
Gaz Debisi (lt/dak)
Gaz Memesi Boyutu (mm)

Kk Akl : max 1.6 mm

3.2 mm Kalnlk in : max. 0.8 mm

3.2
3.2
1
1.2
140
20
0.91
14
12

4.8
4.8
1
1.2
190
23
0.69
17
12

6.4
6.4
1
1.2
215
24
0.51
17
12

7.9
7.9
1
1.2
230
24
0.41
17
12

7.9
7.9
1
1.6
230
24
0.41
17
16

9.5
9.5
1-2
1.6
255 - 260
24 - 25
0.51
19
16

12
12
1-3
1.6
270 - 280
23 - 24
0.41 - 0.51
19
16

Tablo-23 Alminyumun Kayna in Kaynak Deikenleri (ER5356 - Oluk Aln)

60

Elektrod : 5356
Balant Tipi : Aln
Pozisyon : Oluk
Kutuplama : DAEP

3.2 mm

Levha Kalnl (mm)

Paso Says
Elektrod ap (mm)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim (V)
Kaynak Hz (m/dak)
Gaz Debisi (lt/dak)
Gaz Memesi Boyutu (mm)

48

3.2
1
1.2
180 - 185
20 - 21
1.2
17
12

4.8
1-2
1.2
215 - 220
21 - 23
0.89 - 1.2
19
12

6.4
1-2
1.2
240
23 - 24
0.66 - 0.76
19
12

7.9
1-2
1.2
250 - 255
24 - 25
0.60
19
12

max 4.8 mm

7.9
1-2
1.6
250 - 255
23 - 24
0.46 - 0.48
19
16

9.5
1-3
1.6
265 - 270
22 - 24
0.56 - 0.81
19
16

12
1-3
1.6
270 - 275
22 - 23
0.41 - 0.60
19
16

Gazalt Ark Kayna

Tablo-24 Alminyumun Kayna in Kaynak Deikenleri (ER4043 - Oluk Aln)

60

Elektrod : 4043
Balant Tipi : Aln
Pozisyon : Oluk
Kutuplama : DAEP

max 4.8 mm

3.2 mm

Levha Kalnl (mm)

Paso Says
Elektrod ap (mm)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim (V)
Kaynak Hz (m/dak)
Gaz Debisi (lt/dak)
Gaz Memesi Boyutu (mm)

4.8
1-2
1.6
230
22 - 23
0.61 - 0.91
17
12

6.4
1-2
1.6
250
22 - 23
0.61
19
16

7.9
1-3
1.6
260
23 - 25
0.76
19
16

9.5
1-3
1.6
270
23 - 25
0.51 - 0.76
19
16

12
1-3
1.6
270
23 - 25
0.30 - 0.51
19
16

Tablo-25 Alminyumun Darbeli Sprey letimiyle Oluk ve Yatay Pozisyondaki

ke Kaynaklar in Kaynak Deikenleri (ER5356)

45

Elektrod : 5356
Koruyucu Gaz : Saf Argon
45 - 50

Levha Kalnl (mm)

Ayak Uzunluu (mm)
Elektrod ap (mm)
Elektrod Besleme Hz (m/dak)
Gerilim (V) (DAEP)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)
Gaz Debisi (lt/dak)
Yma Hz (kg/saat)

2.4
-

3.2
-

2.5
17.0

5.0
17.0

0.45

0.95

4.8
1.2
7.6
18.5
13 - 19
12 - 21
1.4

6.4
4.8

12.7
4.8 - 6.4

10.0
24.5

14.0
25.5

1.9

2.6

49

Gazalt Ark Kayna

BLM 6.0

ZEL UYGULAMALAR

6.1
ZL ELEKTRODLARLA KAYNAK
rtl elektrodlarn tersine, gazalt kaynak tellerindeki
alam elemanlar sadece bu tellerin retiminde balang malzemesi olarak kullanlan ingotlarn imalat
srasnda ilave edilebilir. Bu durum, alminyum ve
dier demir d metallerde nemli bir sorun oluturmaz, ancak elik elektrodlarda ok yksek maliyet
artlarna neden olur. elik retimi byk tonajlarda
imalat yaplmas halinde ekonomiktir. Buna karlk
gazalt kaynanda kullanlan tellerin reticileri ok
daha dk miktarlarda elie ihtiya duyarlar. Tellerin
bileim; levha, sac ve benzeri rnler iin kullanlan
genel elik bileimine nazaran farkldr. elik reticileri bu nedenlerle tel imalat iin ok az miktarda elik
retmek zorunda kalr. Bu da maliyetlerin artmasna
neden olur. Ayrca, gazalt kaynanda kullanlan baz
elik tellerin kk aplara ekilebilmesi zordur. zl
elektrodlar baz uygulamalarda bu probleme bir zm
getirmek amacyla kullanma sokulmutur. zl elektrodlar gerekte ilerine dekapann ve alam elemanlarnn doldurulduu ince tplerdir (ekil-33).

zl elektrodlar basit bir tp olabilir veya enine

kesitteki metal miktarn arttrmak iin kenetlenmi
eritlerden retilebilir. Elektrodlarn d aplar 0.9 mm
ile 3.2 mm arasnda deiebilir. zdeki katk maddeleri
oksit gidericilerle alam elemanlar salamaya ek
olarak, yatay ike kaynaklarn profillerinin ekillenmesine yardmc olan bir cruf da oluturabilir.
zde bulunan bileiklerin grevleri rtl elektrodlarn rtsndeki bileiklerin grevlerine benzer olup
bunlar aada sralanmtr :
a) Kaynak metalini yabanc maddelerden temizlemek
ve bylece gvenilir bir diki elde etmek iin oksit
giderici olarak grev yapmak.
b) Ergimi kaynak banyosunun zerinde yzen ve
katlama srasnda banyoyu atmosferin zararl
etkilerinden koruyan bir cruf oluturmak.

Dekapan z

(a)

(b)

Birleme

(c)

(d)

(e)

ekil-33 zl Elektrodlarn Enine Kesitleri

50

(f)

(g)

Gazalt Ark Kayna

c) Yumuak bir kaynak ark oluturarak ve sramalar

en az dzeye indirerek ark kararl klmak.
d) Kaynak mukavemetini arttrmak ve istenen dier
kaynak metali zelliklerini elde etmek iin alam
elemanlar katlmasna salamak.
e) Koruyucu gaz oluturmak.
zl elektrodlar baz Cr-Mo elikleri, paslanmaz
elikler ve anmaya dayankl elikler de dahil olmak
zere bir grup elikte kullanlmaya uygundur. zl
elektrodla kaynakta saf CO2 gaz geni lde kullanlr. Pozisyon kaynanda uygun bir ince apl
elektrodla birlikte Argon + % 20 CO2 gaz karmnn
kullanlmas daha iyi sonular verir.

Kendinden gaz korumal zl elektrodlar da mevcuttur

ve antiye ilerinde zellikle yararldr. Elektrodlarn
z gaz reten bileikler ierir. Bu gazlar ark
koruyarak dardan gaz korumas ihtiyacn ortadan
kaldrrlar. Dardan gaz korumal zl elektrod
kayna ile kendinden gaz korumal zl elektrod
kayna arasndaki temel farkllklar temas tpnn
pozisyonunda ve serbest elektrod uzunluunda ortaya
kar (ekil-34).
ekil-34a'da gsterdii gibi dardan gaz korumal
kaynakta temas tpnn ucu hemen hemen gaz
memesinin ucunun hizzasndadr. Kendinden korumal
zl elektrodla kaynakta ise temas tp gaz memesinin
ok ierisinde olup serbest elektrod uzunluu da ok
daha fazladr (ekil- 34 b).

Temas Tp

Gaz Memesi
Yaltkan Elektrod
Klavuzu
Temas Tp
Serbest Elektrod
Uzunluu
Serbest Elektrod
Uzunluu

zl Elektrod

zl Elektrod

Paras

Paras

(a)

(b)

Dardan Gaz Korumal

Elektrod in Gaz Memesi

Kendinden Korumal
Elektrod in Gaz Memesi

ekil-34 Dardan Gaz Korumal ve Kendinden Gaz Korumal

zl Elektrodlarla Kaynaktaki Farkllklar

51

Gazalt Ark Kayna

kimyasal bileimi, akm tipi, kutuplama ekli, elektrodun kendinden korumal m yoksa gaz korumal m
olduu ve bu gruba giren dier zel bilgilerdir.

6.1.1
zl Elektrodlarn Snflandrlmas
Hem kendinden korumal hem de gaz korumal zl
elektrodlar AWSA5.20-69'da snflandrlmtr. Buna
gre, rnein E60T-7 elektrodunda "E" harfi elektrik
ark kayna elektrodu olduunu belirtir. "60" says ise
"ksi" olarak kaynak metalinin minimum ekme dayanmn verir. "T" harfi elektrodun tp eklinde olduunu belirtir. Gsterimin sonundaki "7" says, bir grup
zellii simgeler. Bunlar, ylm kaynak metalinin

Yumuak eliklerin ve dk alaml eliklerin kaynanda kullanlan elektrodlarn salamas gereken kimyasal bileim deerleri Tablo-26'da verilmitir.
zl elektrodlarn salamas gereken mekanik zellikler ise Tablo-27'de verilmitir.

Tablo-26 zl Elektrodlar in Gerekli Kimyasal Bileim Deerleri (maks %) (*)

AWS
Snf

Mn

Si

E60T-7
E60T-8
E70T-1
E70T-2
E70T-3
E70T-4
E70T-5
E70T-6
E70T-G

1.50
1.50
1.75

0.90
0.90
0.90

1.50
1.50
1.50

0.90
0.90
0.90

Ni

Cr **

Mo **

0.50
0.20
0.30
0.50
0.20
0.30
0.30 **
0.20
0.30
kimyasal bileim serbest
kimyasal bileim serbest
0.20
0.50
0.30
0.20
0.30 **
0.30
0.20
0.80
0.30
kimyasal bileim serbest

V **

Al

0.08
0.08
0.08

1.8
1.0
-

0.08
0.08
0.08

1.8
-

* ) Ylm kaynak metalindeki deerlerdir.

** ) Bu elementler mevcut olabilir. Ancak zellikle ilave edilmemitir.
Tablo-27 zl Elektrodlarla Gerekletirilen Kaynak Dikilerinden Beklenen zellikler

AWS
Snf

Koruyucu
Gaz

Akm ve
Kutuplama

ekme
Dayanm
min (Mpa)

% 0.2 Akma
Dayanm
min (MPa)

Uzama
(L=5d)
min (%)

Charpy-V
Darbe Enerjisi
min (J)

E60T-7
E60T-8
E70T-1
E70T-2
E70T-3
E70T-4
E70T-5
E70T-6

kk
kk
CO2
CO2
kk
kk
CO2 ve kk
kk

DAEN
DAEP
DAEP
DAEP
DAEP
DAEP
DAEP
DAEP

belirtilmemi

belirtilmemi

380
350
420
serbest
serbest
420
420
420
serbest
420

22
22
22
serbest
serbest
22
22
22
serbest
22

serbest
-18C'da 27
-18C'da 27
serbest
serbest
serbest
-30C'da 27
-18C'da 27

E70T-G

470
430
500
500
500
500
500
500
500 (a)
500 (b)

(kk) Kendinden Korumal

(a) Tek pasolu kaynak iin
(b) ok pasolu kaynak iin

52

serbest

Gazalt Ark Kayna

Tablo-26 ve 27'de verilen zl elektrodlarn zellikleri

aada aklanmtr :
E60T-7 Elektrodlar :
Kendinden korumal zl elektrodlardan olup tek ve
ok pasolu kaynaklarda kullanlabilirler. Hzla katlaan tipte elektrodlardan olduklar iin tm pozisyonlarda kullanlmaya uygundurlar. Dk scaklklardaki
darbe zellikleri iyidir. Kaynak dikileri yksek atlama direncine sahiptir.

E70T-4 Elektrodlar :
Bu elektrodlar kendinden korumal olup, ok yksek
serbest elektrod uzunluunda bile kullanlabilirler.
Bunun sonucunda yksek yma hz olutururlar.
Nfuziyetleri azdr. Kaynak azlarndaki kaklklarn byk lde tolere edebilirler. Yksek kkrtl
eliklerde yaplan kaynakta bile dolgu metali ok
yksek atlama direncine sahiptir. Bu nedenle dier
elektrodlarn baarsz olduu yerlerde kullanlabilirler. Yksek yma hz ve ok dk srama kayb
oluturan bu elektrodlarn cruflar kolaylkla kalkar.

E60T-8 Elektrodlar :
Kendinden korumal zl elektrodlardan olup oluk ve
yatay pozisyonlardaki tek ve ok pasolu kaynaklara
uygundurlar. Kaynak metali -18C scaklkta yksek
entik darbe tokluuna ve yksek atlama direncine
sahiptir.
E70T-1 Elektrodlar :
CO2 gaz ile kullanlan gaz korumal zl elektrodlar
olup, oluk pozisyonundaki kaynak dikilerinin tek veya
ok pasolu kaynaklar iin uygundurlar.
E70T-2 Elektrodlar :
CO2 gaz ile kullanlan gaz korumal zl elektrodlar
olup zellikle, oluk pozisyonundaki kaynaklarn ve
yatay ike kaynaklarnn tek pasolu kayna iin
retilmilerdir. Bu elektrodlar E70T-1 grubu elektrodlara nazaran daha kirli yzeylerde kullanlabilirler.
E70T-3 Elektrodlar :
Bu elektrodlar kendinden korumal olup yksek kaynak hzlarnda kullanlmaya uygundurlar. Genel olarak
6 mm'den daha ince salarn oluk ve yatay pozisyondaki tek pasolu kayna iin retilmilerdir. Daha kaln
levhalarda ve ok pasolu kaynaklarda kullanmaya
uygun deillerdir.

E70T-5 Elektrodlar :
Bu elektrodlar kendinden korumal veya gaz korumal
olarak kullanlabilirler. Temelde oluk aln ve oluk ike kaynaklar iin tasarlanmlardr. Bu elektrodlar
minimum yzey hazrl ile tek pasolu kaynak uygulamalarnda kullanlabilirler. Dk nfuziyete sahiptirler. nce ve kolay kalkan bir cruf olutururlar. Kaynak dikii -30C'da iyi bir entik darbe tokluuna
sahiptir.
E70T-6 Elektrodlar :
E70T-5 elektrodlarna benzerdir. Ancak elektrod kendinden gaz korumal olarak retildiinden kimyasal
bileimi biraz farkldr.
E70T-G Elektrodlar :
Bu elektrodlar ok pasolu kaynaklar iin tasarlanmtr.
Kimyasal bileimleri, entik darbe zellikleri, eme
zellikleri serbest braklmtr. Ancak minimum ekme dayanmlar snrlandrlmtr. Bu elektrodlar ayn
mekanik zelliklere sahip olmakla birlikte iki farkl
alma karakteristiine sahip olarak retilirler.
a) Her pozisyondaki, zellikle dey pozisyondaki
aln ve ike kaynaklar gerekletirmeye uygun,
hzla katlaan tipi mevcuttur.
b) Yksek kaynak hzlarnda kullanlabilen iyi bir
nfuziyete sahip olan dier bir tip mevcuttur.
53

Gazalt Ark Kayna

Dk Alaml zl Elektrodlar :
Bunlar standartda zel olarak snflandrlmamtr.
Ancak AWS A5.5'deki artlara veya mteri isteklerine
gre retilmektedirler.

6.1.2
Kaynak Deikenleri
eliklerin hem kendinden korumal zl elektrodlarla
hem de CO2 gaz korumal zl elektrodlarla kaynana ait kaynak deikenleri Tablo-28, 29, 30 ve 31'de
verilmitir.

Tablo-28 Kendinden Gaz Korumal zl Elektrodlarla Kaynaktaki Deikenler

Kaynak Pozisyonu :
Oluk

10 x Az Aral
Az Aral

Kaynak Kalite Seviyesi :

Ticari
eliin Kaynak Kabiliyeti :
yi veya orta

KAYNAK YN

60

elik Altlk

Levha Kalnl (mm)

Pasolar
Elektrod Snf
Elektrod ap (mm)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim
Kaynak Hz (m/dak)
Gerekli Elektrod Miktar (kg/100 m)
Toplam Kaynak Zaman (dak/m)
Altlk Kalnl (mm) - min.
Aralk (mm)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)

54

3.4
1
E70T-4
2.4
350
29 - 30
0.53 - 0.58
24
1.8
3.4
4.0
70

4.8
1
E70T-4
2.4
400
30 - 31
0.41 - 0.46
36
2.4
4.8
4.8
70

6.4
1
E70T-4
2.4
400
30 - 31
0.32 - 0.34
48
0.05
3.0
5.6
70

Gazalt Ark Kayna

Tablo-29 Kendinden Gaz Korumal zl Elektrodlarla Kaynaktaki Deikenler

Kaynak Pozisyonu :
Dey

60

Kaynak Kalite Seviyesi :

Ticari
eliin Kaynak Kabiliyeti :
yi veya orta
Tek Tarafl Kaynak

3.2 mm
min 4.8 mm

9.5 - 13 mm

Levha Kalnl (mm)

Pasolar
Elektrod Snf *
Elektrod ap (mm)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim
Kaynak Hz (m/dak) **
Gerekli Elektrod Miktar (kg/100 m)
Toplam Kaynak Zaman (dak/m)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)

9.5
1

E70T-G
1.6
170
19 - 20
0.12 - 0.13

0.04 - 0.05

0.12 - 0.13

110
30
6.5 - 19.0

13
2
E70T-G
1.6
170
19 - 20
0.06
165
42
6.5 - 19.0

0.04 - 0.05

* ) Hzl katlaan tip E70T-G

** ) Birinci pasodan sonraki tm pasolar iin ortalama hz
Tablo-30 Kendinden Gaz Korumal zl Elektrodlarla Kaynaktaki Deikenler

Kaynak Pozisyonu :
Dey

19 - 25.4 mm

19 - 25.4 mm

45

Kaynak Kalite Seviyesi :

Ticari
eliin Kaynak Kabiliyeti :
yi veya orta
Tek Tarafl Kaynak

Levha Kalnl (mm)

Pasolar
Elektrod Snf *
Elektrod ap (mm)
Akm (A) (DAEP)
Gerilim
Kaynak Hz (m/dak) **
Gerekli Elektrod Miktar (kg/100 m)
Toplam Kaynak Zaman (dak/m)
Serbest Elektrod Uzunluu (mm)

4.8 mm

min 6.4 mm

19
1

25.4
2-4

E 70T-G
1.6
180
19 - 20
0.10 - 0.11

0.05*
289
66
6.5 - 19.0

2-6
E 70T-G
1.6
180
19 - 20

0.10 - 0.11

0.05*
359
108
6.5 - 19.0

* ) Hzl katlaan tip E70T-G

** ) Birinci pasodan sonraki tm pasolar iin ortalama hz
55

Gazalt Ark Kayna

Tablo-31 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin Dardan Gaz Korumal

zl Elektrodlarla Kayna in Kaynak Deikenleri
Elektrod : E70T-1 ; Koruyucu Gaz : CO2

Para
Kalnl
(mm)

Kk
Aral
(mm)

Paso
Says

Elektrod
ap
(mm)

Akm
(DC+)
(amp)

Gerilim
(volt)

Ortalama
Kaynak Hz
(m/dak)

Top. Kaynak
Sresi
(dak/m)

1.5

2.0

325

28

1.00

13

6.5

2.4

450

32

0.30

13

2.4

480

30

0.36

25.5

2.8

525

32

0.28

21

16

2.8

525

32

0.36

25.5

2.8

525

32

0.36

17

16

2.8

525

32

0.41

25.5

2.8

525

32

0.36

17

25.5

2.8

525

32

0.80

51

20

2.8

525

32

0.70

30

25.5

2.8

500

32

0.43

51

12

2.8

500

32

0.33

36

13

2.0

350

28

0.51

12

25.5

18

2.0

350

28

0.46

39

9.5

1.2

180

22

0.20

10

13

1.2

180

22

0.20

15

56

Balant
ekli

Gazalt Ark Kayna

Tablo-31 Alamsz ve Dk Alaml eliklerin Dardan Gaz Korumal

zl Elektrodlarla Kayna in Kaynak Deikenleri
Elektrod : E70T-1 ; Koruyucu Gaz : CO2 (devam)

Para
Kalnl
(mm)

Kk
Aral
(mm)

Paso
Says

Elektrod
ap
(mm)

Akm
(DC+)
(amp)

Gerilim
(volt)

Ortalama
Kaynak Hz
(m/dak)

Top. Kaynak
Sresi
(dak/m)

13

2.5

1.2

180

22

0.21

20

25.5

2.5

1.2

180

22

0.13

70

25.5

1.5

1.2

180

22

0.21

29

51

1.5

16

1.2

180

22

0.13

124

1.2

180

21

1.00

13

1.2

180

21

0.13

16

2.0

350

28

0.92

13

2.8

450

20

0.46

Balant
ekli

* ) Dey

6.2
NOKTA KAYNAI
Ergiyen elektrodla gazalt nokta kayna, srekli
kaynan deiik bir ekli olup, iki sa metalin bir
noktadan ergiyerek birbirlerine tamamen nfuz etmeleri sonucu oluur. Yntem, 5mm kalnla kadar ince
saclarn kaynanda, genellikle otomobil gvdelerinin
imalatnda kullanlr. Bindirme alanlarnn temizlii
dnda herhangi bir balant hazrl yapmaya gerek
yoktur. stteki para, matkapla veya zmbayla delinerek ve bu delik yoluyla alttaki paraya kaynak arkn
ynlendirerek, kaln paralarn da bu yntemle nokta
kaynan gerekletirmek mmkndr. Gazalt nokta
kayna ile diren nokta kayna arasndaki fark
ekil-35de gsterilmitir.

Diren nokta kayna, elemanlarn birbirlerine temas

eden yzeylerinden ergimelerine ve karmalarna
neden olan diren stmas ve uygulanan basn yoluyla
gerekletirilir. Gazalt nokta kaynanda ise, ark
stteki satan alt taraftaki saca doru nfuz ederek
alttaki sacn ergiyip stteki sacla birlemesine neden
olur. Gazalt nokta kaynann en byk avantaj
balantnn tek tarafndan gerekletirilebilmesidir.
Gazalt nokta kayna husus dnda geleneksel
gazalt kaynandan pek farkl deildir. Birinci husus
bu yntemde torcun hareket ettirilmeyip, i parasna
bastrlmasdr. Dier taraftan tor i parasna bastrldnda koruyucu gazn kna imkan vermek iin
zerinde k delikleri bulunan zel gaz memeleri
kullanmak gerekir. Buna ek olarak sistemde kaynak
zamann ayarlayan zaman sayalarnn ve elektrod
57

Gazalt Ark Kayna

Katlam Kaynak Dikii

Diren Nokta Kayna

Gazalt Nokta Kayna

ekil-35 Gazalt Nokta Kayna le Diren Nokta Kayna Arasndaki Fark

besleme hz kontrol elemanlarnn bulunmas gerekir.

Bu yntemle, eliklerin, alminyumun, magnezyumun, paslanmaz eliin ve bakr esasl alamlarn bindirme kayna yaplabilir. Farkl kalnlkta salarn bu
yntemle kayna da mmkndr. Ancak bu durumda
daha ince olan sacn stte olmas gerekir.
Gazalt nokta kayna genellikle oluk pozisyonunda
gerekletirilir. Ancak meme tasarmnda deiiklik
yaplarak yatay pozisyondaki bindirme ike, ve ke
kaynaklarna da uygulanabilir. Tablo-32de, eliklerin
gazalt nokta kaynanda n seim olarak kullanlabilecek kaynak deikenleri verilmitir.

6.3
DAR ARALIK KAYNAI
Dar aralk kayna, kaln kesitli malzemelere uygulanan ve kaynak birletirmesinde dar bir az aralnn
(yaklak 13 mm) mevcut olduu dz alnl ok pasolu
bir kaynak tekniidir. Dar aralk kaynanda kullanlan
tipik bir balant ekil-36'da verilmitir.
Bu teknik, ergiyen elektrodla gazalt kayna da dahil
olmak zere birok kaynak yntemde kullanlr ve
alamsz ve dk alaml elikten retilmi kaln
kesitli paralarn en az distorsiyon ile kayna iin en

Tablo-32 eliklerde CO2 Korumas Altnda, Oluk Pozisyonunda 6.4 mm apnda

Diki Oluturan Gazalt Nokta Kayna Deikenleri

Elektrod ap
(mm)

Sac Kalnl
(mm)

Kaynak Zaman
(saniye)

Akm
(A)

Gerilim
(V)

0.8

0.6
0.8
0.9
1.0
1.5
1.6
1.8
2.8
3.2
3.2
4.0

1
1.2
1.2
1
2
5
1.5
3.5
4.2
1
1.5

90
120
120
190
190
190
300
300
300
490
490

24
27
27
27
28
28
30
30
30
32
32

0.9

1.2

1.6

58

Gazalt Ark Kayna

etkili yntemdir. Gazalt kayna ile dar aralk kayna

gerekletirilirken yan cidarlarda uygun bir ergime
salayabilmek iin elektrod ucunun uygun bir pozisyonda olmas gerekir. Bunu gerekletirmek iin eitli
elektrod besleme yntemleri gelitirilmi olup, bunlara
ait baz rnekler ekil-37'de verilmitir.

9.5 - 16 mm

25 - 300 mm

gerilimi (ark boyu) yan cidarlarda yanma oluklar

oluturarak daha sonraki pasoda burada oksit birikintilerinin kalmasna veya ergime yetersizliine neden
olur. Yksek gerilim ayrca yan cidarlarda ark trmanmasna, ark trmanmas ise temas tpnn hasara
uramasna neden olur. Bu nedenle, darbeli g niteleri, bu uygulamada geni lde kullanlmaya
balanmtr. Bu niteler dk ark gerilimlerinde
kararl bir sprey ark salarlar. Geleneksel gazalt
kaynanda olduu gibi dar aralk kaynanda da eitli
koruyucu gazlar kullanlmtr. Argon ve % 20-25
CO2'den oluan gaz karm iyi bir ark karakteristii,
diki profili ve yan cidar nfuziyeti saladndan
geni lde kullanlmaktadr. Dar aralk kaynanda
koruyucu gazn kaynak blgesine iletilmesi zor olduu
iin eitli meme tasarmlar gelitirilmitir.

ekil-36 Dar Aralk Kaynanda

Kullanlan Balant ekli

Dar aralk kaynanda kullanlan kaynak parametreleri

geleneksel gazalt kaynandakilere benzerdir. Bunlarla ilgili baz deerler Tablo-33'de verilmitir.
Dar aralk kaynanda kaynak kalitesi, zellikle
gerilim bata olmak zere, kaynak parametrelerindeki
hafif bir deimeden nemli lde etkilenir. Ar ark

ekil-37 Dar Aralk Gazalt Kaynanda Deiik

Elektrod Besleme Teknikleri

Tablo-33 Dar Aralk Gazalt Kaynanda Kaynak Deikenleri

Kaynak
Pozisyonu

Aralk Genilii
(mm)

Akm
(A)

Gerilim (a)
(V)

Kaynak Hz
(mm/sn)

Koruyucu
Gaz

Yatay
Yatay

9.5
10 - 12

260 - 270
220 - 240

25 - 26
24 - 28 (b)

17
6

Ar + CO2
Ar + CO2

Oluk
Oluk
Oluk

9.5
12.5
12 - 14

280 - 300
450
450 - 550

29 (b)
30 - 37.5
38 - 42

4
6
8

Ar + CO2
Ar + CO2
Ar + CO2

(a) Doru Akm Elektrod Pozitif Kutup (DAEP)

(b) 120 darbe/saniye'deki deerler

59

Gazalt Ark Kayna

BLM 7.0

KAYNAKTA ORTAYA
IKAN PROBLEMLER
ve KAYNAK HATALARI

Gazalt kaynanda ortaya kan problemler ve kaynak

hatalar dier kaynak yntemlerindekilere olduka
benzer olup aada konuyla ilgili detayl aklamalar
verilmitir.
7.1
KAYNAKTA ORTAYA
IKAN PROBLEMLER
Kaynakta ortaya kan temel problemler u ekilde
sralanabilir :
a)
b)
c)
d)

Hidrojen gevreklemesi
Oksijen ve azotla kirlenme
Esas metalin kirlilii
Yetersiz ergime

7.1.1
Hidrojen Gevreklemesi
Gazalt kaynanda rutubet tutan bir dekapan veya
rtnn bulunmamas nedeniyle, hidrojen gevrekliinin oluma olasl dk olmakla birlikte, byle bir
tehlikeyi gzard etmemek gerekir. Bunun nedeni,
dier hidrojen kaynaklarnn yaratt tehlikelerdir.
rnein, koruyucu gazn rutubet ierii tehlike yaratmayacak lde dk olmaldr. Bunun gaz satclar
tarafndan ok iyi bir ekilde kontrol edilmesi
gerekmekle birlikte, kullanmadan nce, kullanc
tarafndan da kontrol edilmesi gerekir. Elektrod veya
esas metal zerindeki ya, gres ve retim artklar

60

kaynak metaline hidrojen geiini salayan tehlikeli

faktrlerdir. Elektrod reticileri temizlik gereinin
bilincinde olup, temiz elektrod salamak iin gerekli
tedbirleri alrlar. Kirlenme kullanma srasnda oluabilir. Bu tr olaslklarn bilincinde olan kullanclar,
zellikle sertleebilen eliklerin kaynanda, ciddi sorunlardan kanmak iin gerekli tedbirleri alrlar. Bu
bilin alminyumun kayna iin de gereklidir. Burada
problem hidrojen gevreklemesi olmamakla birlikte,
katlam alminyumda hidrojenin znebilme yeteneinin dk olmas nedeniyle ortaya kan gzenekliliktir.
7.1.2
Oksijen ve Azotla Kirlenme
Gazalt kaynanda oksijen ve azotla kirlenme riski
hidrojen kirlenmesine nazaran daha yksektir. Eer
koruyucu gaz tam anlamyla soy deilse veya yeterli
koruma salayamyorsa, bu elementler derhal atmosferden kaynak banyosuna geerler. Burada oluan
oksitler ve nitrrler kaynak dikiinin entik darbe
tokluunu drr. Ancak, koruyucu gaza, kaynak
kalitesini etkilemeyecek oranda % 5 kadar oksijen ilave
edilebilir.
7.1.3
Esas Metalin Kirlilii
Gazalt kayna srasnda esas metalin temizlii, tozalt
ve elektrik ark kaynana nazaran daha nemlidir.

Gazalt Ark Kayna

Bunun nedeni, elektrik ark kaynanda ve tozalt

kaynanda mevcut olan ve ergimi kaynak metalindeki oksitleri ve gaz oluturan bileikleri temizleyen
dekapan bileiklerinin bulunmamasdr. Bu durum
doal olarak hem kaynak ncesi, hem de pasolar aras
temizlie zen gstermeyi gerektirir. Bu husus zellikle alminyum iin geerlidir. Burada metal oksitlerin giderilmesi iin ya kimyasal veya mekanik oksit
giderme ilemleri ya da her ikisi birden kullanlr.
7.1.4
Yetersiz Ergime
Gazalt kaynanda "ksa devre metal iletimi" ile
allrken s girdisinde azalma meydana gelir. Bu
azalma esas metalde ergime yetersizliine neden
olabilir. Dk s girdisiyle alma ince salarn
kaynanda ve pozisyon kaynanda yararldr. Ancak,

uygun olmayan kaynak teknikleri zellikle kk

blgelerinde veya kaynak az yzeylerinde yetersiz
ergimeye neden olabilir.
7.2
KAYNAK HATALARI
Gazalt kaynanda oluabilen kaynak hatalarndan en
ok rastlananlar aada aklanmtr (Tablo-34, 35,
36, 37, 38, 39 ve 40) :
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)

Gzeneklilik
Kaynak metali atlaklar
Is tesiri altndaki blgede oluan atlaklar
Ergime azl
Yanma oluu
Yetersiz nfuziyet
Ar nfuziyet (Kk tamas)

Tablo-34 Gzenek Oluumu Hatalar

Nedeni

Giderilmesi

1 - Yetersiz gaz korumas.

1 - Gaz akn en uygun deere getir. Kaynak blgesindeki havay

tamamen uzaklatrmak iin gaz akn arttr. Trblanstan
kanmak ve havann kaynak blgesinde hapsolmasn nlemek
iin ar gaz akmn azalt. Gaz hattndaki kaaklar ortadan kaldr.
Kaynak blgesine doru esen hava cereyann (fanlar, ak kaplar
vb.) durdur. CO2 kaynanda stclar kullanarak donmu
(tkanm) reglatrleri st. Kaynak hzn azalt, meme ile i
paras arasndaki mesafeyi azalt. Kaynan sonunda, ergimi
metal katlancaya kadar torcu tutmaya devam et.

2 - Koruyucu gazn kirlenmesi.

2 - Kaynak iin uygun kalitede koruyucu gaz kullan.

3 - Elektrodun kirlenmesi.

3 - Sadece temiz ve kuru elektrod kullan.

4 - parasnn kirlenmesi.

4 - Kaynak ncesi i paras yzeyinden tm gres, ya, boya, rutubet,

pas ve kiri temizle. Daha yksek derecede deokside etme
zelliine sahip elektrod kullan.

5 - Ark gerilimi ok yksek.

5 - Gerilimi azalt.

6 - Serbest elektrod uzunluu fazla.

6 - Serbest elektrod uzunluunu azalt.

61

Gazalt Ark Kayna

Tablo-35 Kaynak Metalinde Oluan atlaklar

Nedeni

Giderilmesi

1 - Yanl balant tasarm.

1 - Zorlanma artlarna dayankl ekilde yeterli dolgu metali ymaya

yani kaynak kesidini arttrmaya imkan verecek uygun kaynak
az hazrla.

2 - ok fazla diki genilii/derinlii

oran.

2 - Diki geniliini arttrmak veya nfuziyeti azaltmak iin ya ark

gerilimini arttr veya akm azalt veya her ikisini de azalt.

3 - ok kk bir kaynak dikii.

(zellikle ike ve kk dikilerinde)

3 - Ylan metal kesitini arttrmak iin kaynak hzn azalt.

4 - Is girdisi ar ekme ve distorsiyona neden olacak kadar yksek.

4 - Ya akm ya da gerilimi veya her ikisini birden azalt. Kaynak

hzn arttr.

5 - Scak atlama.

5 - Yksek manganez ieriine sahip elektrod kullan (arktaki

manganez kaybn en az dzeye indirmek iin daha ksa ark boyu
kullan). Az asn yeterli oranda dolgu metali ilavesi salamaya
imkan verecek ekilde ayarla. Souma srasnda dikie gelen
zorlanmalar azaltmak iin paso srasn ayarla. stenen zellii
salayan baka bir dolgu metali kullan.

6 - Balant elemenlarnda yksek

zorlanma.

6 - gerilmelerin iddetini azaltmak iin n tavlama yap. Zorlanma

artlarn azaltmak iin kaynak srasn ayarla.

7 - Balantnn sonundaki kraterde

hzl souma.

7 - Geri adm teknii ile kraterleri ortadan kaldr.

Tablo-36 Is Tesiri Altndaki Blgede Oluan atlaklar

62

Nedeni

Giderilmesi

1 - Is tesiri altndaki blgede sertleme.

1 - n tavlama yaparak souma hzn azalt.

2 - gerilmeler ok yksek.

2 - Gerilme giderme sl ilemini kullan.

3 - Hidrojen gevreklemesi var.

3 - Temiz elektrod ve kuru koruyucu gaz kullan. Esas metaldeki kirleri

temizle. Kayna soumadan birka saat yksek scaklkta tut
(hidrojenin yaynabilmesi iin gerekli scaklk ve zaman esas
metalin cinsine bal olarak deiir).

Gazalt Ark Kayna

Tablo-37 Ergime Azl Hatalar

Nedeni

Giderilmesi

1- Kaynak blgesindeki yzeyler film

veya ar oksitlerden arnmam.

1 - Kaynaktan nce tm az yzeylerindeki ve kaynak blgesi

yzeylerindeki hadde srasnda oluan tufal kalntlarn temizle.

2 - Yetersiz s girdisi.

2 - Elektrod besleme hzn ve ark gerilimini ykselt, serbest elektrod

uzunluunu azalt.

3 - ok byk bir kaynak banyosu.

3 - Daha denetlenebilir bir kaynak banyosu elde etmek iin ar

elektrod salnmndan kan. Kaynak hzn arttr.

4 - Yanl kaynak teknii.

4 - Salnm teknii kullanrken kaynak aznn yzeylerinde ksa

srelerle kal. Balantnn kkne ulalabilecek geit sala.
Elektrodu kaynak banyosunun n yzne doru ynlendir.

5 - Yanl balant tasarm.

5 - Uygun bir serbest elektrod uzunluu ile kaynak aznn dibine ve

yan cidarlarna ulamaya yetecek byklkte az as kullan
veya "J" ya da "U" kaynak az kullan.

6 - Ar kaynak hz.

6 - Kaynak hzn azalt.

Tablo-38 Yanma Oluu Hatalar

Nedeni

Giderilmesi

1 - Kaynak hz ok yksek.

1 - Daha dk kaynak hz kullan.

2 - Kaynak gerilimi ok yksek.

2 - Gerilimi azalt.

3 - Kaynak akm ok yksek.

3 - Elektrod besleme hzn dr.

4 - Kal zaman yetersiz.

4 - Ergimi kaynak banyosunun kenarnda kal zamann arttr.

5 - Tor as hatal.

5 - Ark kuvvetlerinin metalin yerlemesine yardmc olmalarn

salayacak biimde tor asn deitir.

63

Gazalt Ark Kayna

Tablo-39 Yetersiz Nfuziyet Sonras Oluan Hatalar

Nedeni

Giderilmesi

1 - Yanl balant hazrl.

1 - Balant tasarm, serbest elektrod uzunluunda kaynak aznn

dibine ulaabilecek bir geit salamaldr. Ar kk yksekliini
azalt. Aln kaynanda kk akln arttr ve arka taraftaki
oyuun derinliini arttr.

2 - Yanl kaynak teknii.

2 - En yksek nfuziyete ulamak iin elektrod asnn i paras

yzeyine dik olmasn sala.

3 - Yetersiz kaynak akm.

3 - Ark kaynak banyosunun n tarafna doru tut. Elektrod besleme

hzn (kaynak akmn) arttr.

Tablo-40 Ar Nfuziyet Nedeniyle Oluan Hatalar

Nedeni

Giderilmesi

1 - Ar s girdisi.

1 - Elektrod besleme hzn (kaynak akmn) ve gerilimi azalt.

Kaynak hzn arttr.

2 - Yanl balant hazrl.

2 - Kk araln azalt. Kk yzeyinin boyutlarn arttr.

7.3
AKSAKLIKLARIN GDERLMES
Herhangi bir yntemle ilgili aksaklklarn giderilmesi
iin ekipmann ve eitli elemanlarn ilevleri ve
mevcut malzemelerin ve yntemin kendisi hakknda
youn bilgi sahibi olmak gerekir. TIG kayna ve
elektrik ark kayna gibi elle gerekletirilen yntemlere gre gazalt kaynanda bu olduka zor bir
grevdir. Bunun nedeni, gazalt kaynandaki dona-

64

nmn karmak oluu, ok sayda deiken olmas ve

bu deikenler arasnda da ilikiler bulunmasdr. Bu
aksaklklar snfa ayrlabilir (Tablo-41, 42 ve 43) :
a) Mekanikle ilgili aksaklklar
b) Elektrikle ilgili aksaklklar
c) letmeyle ilgili aksaklklar

Gazalt Ark Kayna

Tablo-41 Mekanikle lgili Aksaklklar

Aksakln Tanm

Nedeni

Giderilmesi

Dzensiz elektrod
beslemesi ve geri
ergime var.

Elektrod besleme makaralarnn basnc

yetersiz.

Ayarla.

Temas tp tkanm veya anm.

Deitir.

Elektrod bklm.

Dzelt.

Tor kablosu dolanm.

Dzelt.

Klavuz gmlei kirli veya anm.

Deitir.

Klavuz hortumu ok uzun.

Ksalt.

Besleme makarasnn basnc ok yksek.

Klavuz gmlei veya temas tp hatal.

Klavuz gmleini veya temas tpn elektrod

apna gre se kontrol et ve hizaya getir

Elektrod veya elektrod klavuzlar besleme

makaralarn hizasnda deil. Tor iinde
veya tor kablosu iinde bir engel var.

Engeli yok et.

Kaynak dikii ar
ekilde oksitlenmi.

Kablolarda veya torta hava / su sznts

Sznty kontrol et varsa onar veya yenisiyle deitir.

Koruyucu gaz ak engelleniyor.

Memeyi kontrol et gerekiyorsa temizle.

Kaynak srasnda
elektrod beslemesi
duruyor.

Besleme makaralarnn basncn kontrol

et. Basn ya yksek ya da ok dk.

Ayarla.

Elektrod besleme makaralar hizasnda

deil veya anm.

Hizaya getir veya deitir.

Gmlek veya temas tp tkanm.

Temizle veya deitir.

Gaz silindiri boalm.

Deitir ve kaynaktan nce gaz hattn gazla doldur.

Gaz silindiri vanas kapal.

Silindir vanasn a.

Gaz debisi ayarlanmam.

Uygulama iin belirtilen deeri ayarla.

Gaz hattnda veya memede bir engel var.

Kontrol et ve temizle.

Gaz vana selenoidi almyor.

Tamir et veya deitir.

Gaz silindir vanas kapal.

Vanay a.

Yetersiz gaz ak.

Gaz hattndaki ve memedeki engelleri kontrol et

veya dzelt.

Gaz besleme hattnda tor dahil sznt var.

zellikle balantlardaki koa kontrol et ve gider.

Besleme makaralarnn basnc yetersiz.

Ayarla.

Besleme makaralar yanl seilmi.

Elektrod apna ve tipine uygun makara tak.

Elektrod makarasnda ar fren basnc var.

Fren basncn azalt.

Torta veya klavuz gmleinde engel var.

Gmlei veya temas tpn temizle veya deitir.

Gmlek veya temas tp yanl seilmi.

Kontrol et ve doru boyuttak parayla deitir.

Soutma devresi tkanm.

Kontrol et ve dzelt.

Pompadaki soutucu seviyesi dk.

Soutucu ilave et.

Su pompas dzgn bir ekilde almyor.

Kontrol et. Tamir et ya da deitir.

Elektrod, besleme
makarasnn etrafna
dolanyor.

Elektrod besleniyor
ancak gaz ak yok.

Kaynak dikiinde
gzenek var.

Besleme motoru
alyor ancak elektrod
beslenmiyor.

Tor ar snyor.

65

Gazalt Ark Kayna

Tablo-42 Elektrikle lgili Aksaklklar

Aksakln Tanm

Nedeni

Giderilmesi

Ark zor tututuruluyor.

Yanl kutuplama. parasnn kablo

balants zayf.

Kutuplamay kontrol et gerekiyorsa deitir.

paras kablo balantsn kuvvetlendir.

Tel beslenmesi dzensiz

ve geri ergime var.

G devresinde dzensiz deimeler var.

Hat gerilimini kontrol et.

Yanl kutuplama.

Kutuplamay kontrol et. Gerekiyorsa deitir.

Kaynak kablolar ar
snyor.

Kablolar ok kk veya ok uzun.

Akm tama kapasitelerini kontrol et gerekirse

kabloyu deitir veya ksalt.

Kablolarn balantlar gevemi.

Sktr.

Kontrol devresinde krlm veya gevemi

teller var.

Kontrol et ve sktr. Gerekiyorsa tamir et.

Kontrolrdeki PC boardda sorun var.

PC bordu deitir.

Kararsz ark oluuyor.

Kablo balantlar gevek.

Balantlar sktr.

Elektrod beslenmiyor.

Kontrol devresindeki sigorta atm.

Sigortay deitir.

Tel besleme hz kontrol

d.

Elektrod besleniyor
ancak gaz gelmiyor.

Elektrod besleniyor
ancak ark olumuyor.

Kaynak dikiinde
gzenek oluuyor.

66

G nitesindeki sigorta atm.

Sigortay deitir.

Tor tetii hatal veya eklemeli tellerinde

kopma var.

Balantlar kontrol et, tetii deitir.

Besleme motoru yanm.

Kontrol et ve gerekiyorsa deitir.

Gaz valf selenoidinde hasar var.

Kontol et ve gerekiyorsa tamir et.

Gaz valfi selenodine giden teller gevemi

veya kopmu.

Kontol et ve gerekiyorsa tamir et.

paras elektrik balants gevek.

Gevekse sktr. parasn temizle.

Kablo balantlar gevek.

Sktr

Primer kontaktr sargs veya kontaktr

noktalar hatal.

Tamir et veya deitir.

Kontaktrn kontrol balantlar kopmu.

Tamir et veya deitir.

Gaz selenoid valfine giden tellerde

geveme ya da kopma var.

Tamir et veya deitir.

Gazalt Ark Kayna

Tablo-43 letmeyle lgili Aksaklklar

Aksakln Tanm

Nedeni

Karasz ark ve
ar oksitlenmi
kaynak dikii

Birletirme blgesi kirli.

Temizle.

Elektrod as hatal.

15 hareket as kullan.

Meme ile i paras arasndaki mesafe

ok fazla.

Bu mesafe 12-20 mm arasnda olmal, azalt.

Hava akm var.

Kaynak alann hava akmndan koru.

Temas tp gaz memesinin merkezinde

deil.

Merkezle.

Esas metal kirli.

Temizle.

Elektrod besleme hz ok yksek.

Azalt.

Koruyucu gaz rutubetli.

Gaz silindirini deitir.

Elektrod yzeyi kirli.

Elektrodu temiz tut. Besleyiciye girmeden nce

elektrodu temizle.

Elektrod besleme hz ok yksek.

Hz azalt.

Ark gerilim ok dk.

Gerilimi arttr.

G nitesindeki eim ayar ksa devre

iletimi iin ok fazla.

Eim ayarn yeniden yap.

Ark gerilim ok yksek.

Gerilimi azalt.

G nitesindeki eim ayar ksa devre

iletimi iin yetersiz.

Eim ayarn arttrr.

Temas tpnn ucu memenin ok

ierisinde.

Ayarla veya daha uzun bir tple deitir.

Gaz ak hz ok yksek.

Azalt.

Akm iddeti tor iin ok fazla.

Akm azalt veya daha yksek kapasiteli tor kullan.

Kaynak dikiinde
gzenek var.

Elektrod i parasna
yapyor.

Ar srama var.

Kaynak toru ar
snyor.

Giderilmesi

67

Gazalt Ark Kayna

KAYNAKA
1) "MIG/MAG Welding Guide for Gas Metal Arc Welding"
Lincoln Electric, (1994)
2) "Kaynak Teknolojisinin Esaslar"
Gourd, L. M. (ev.: B. Eryrek, O. Bodur, A. Dikiciolu)
Birsen Yaynevi, (1996)
3) "Welding and Brazing"
Metals Handbook, Vol. 6, 8. Edition
ASM, (1971)
4) "Welding Processes"
Welding Handbook, Vol. 2, 8. Edition
AWS (1992)
5) "The Procedure Handbook of Arc Welding"
Lincoln Electric, (1973)

68

Kaynak Teknii Sanayi ve Ticaret A..

Yakackalt, Ankara Asfalt zeri, Yanyol, Mermer Sokak, No:16
34876 Kartal / STANBUL
Tel : (0216) 377 30 90 - pbx
Faks : (0216) 377 00 00

www.askaynak.com.tr