Mühendislik Fakültesi

Makine Mühendisliği Bölümü

MAK 218L

İmal Usulleri Laboratuvarı

Deney Raporu

Deney Adı: Kaynak Tekniklerinin Öğretilmesi ve Kaynak Mikroyapısının İncelenmesi

Deney Tarihi: 17/11/2023

Deney Şubesi: 1-10

Şube Saati: 9.30

Hazırlayanlar:

Mehmet Kaan Fidan 221501070

Yiğit Bilgin 221501035

Murat Arık 221501005

Numan Sürmen 221501028

1)-GİRİŞ&KURAM

1.1. Kaynak İşlemi

Metal birleştirme süreci, aynı veya benzer ergime sıcaklıklarına sahip metalik malzemelerin ısı ve
basınç altında veya her ikisi birden kullanılarak birbirlerine geçirilmesi işlemine verilen ismi
taşır. Bu süreçte, kullanılan kaynak yöntemine bağlı olarak dolgu metalinin de kullanılma
olasılığı bulunmaktadır.

1.2. Kaynak Aşamaları

Birleştirme işleminden önce, gerekli güvenlik prosedürleri uygulanmalıdır. Bu, önlük, eldiven, ve
göz koruması için koruyucu maske gibi önlemleri içerir. Kaynak yöntemine bağlı olarak,
ekipmanlar önceden hazırlanmalıdır. Şaloma, işlem sırasında sabit bir hızda ve yavaş hareketlerle
kaynak bölgesinde gezdirilerek uygulanmalıdır.

1.3. Kaynak İşleminin Önemi

Bu, endüstriyel birleştirme yöntemleri arasında en yaygın olanıdır. Genellikle diğer birleştirme
yöntemlerinden daha düşük maliyetlidir. Dünya genelinde yaygın olarak kullanılması,
araştırmalara konu olmasını ve bu sayede kaynak teknolojisinin gelişmesini sağlamıştır, bu da
kaliteli üretim yapılabilmesine katkıda bulunmuştur.

1.4. Kaynak Yöntemleri ve Sınıflandırılması

Kaynak yöntemleri ergitme kaynağı ve basınç kaynağı olmak üzere iki temel gruba ayrılır.

Gerçekleştirilen deneyde iki farklı kaynak yöntemi kullanılacaktır:

1. Örtülü elektrot ark kaynağı

2. Gazaltı ark kaynağı

1.6 Numune Bölgeleri

Gazaltı ark kaynağı koruyucu gaz altında yapıldığından dolayı cüruf oluşumu gerçekleşmez ve
cüruf temizliğine gerek duyulmaz. Bu yönüyle elektrot ark kaynağına karşı avantajlıdır. Fakat bu
avantaj yüksek ekipman maliyeti ve lojistik dezavantajları beraberinde getirir. Bu dezavantaja
rağmen gazaltı ark kaynağı daha yüksek nüfuziyete sahip olduğu için köşe bağlantıları ve ince
malzemelerin kaynağı için daha elverişlidir.

1
 Şekil 1.1- kaynak bölgeleri[1]

Numune üzerindeki bölgelere bakılacak olursa kaynak bölgesinde oluşan direksi tanecikler geç
soğumanın etkisiyle oluşmakla birlikte bölgenin sünekliğini artırması beklenmektedir. Isı tesiri
altında kalan bölgedeki tanecikler ara yüzeyde ince ve küçük tanecikler, ana metale yakın
kısımda ise daha kaba şekle sahip tanecikler oluşur. Isı tesiri altında kalan bölgede taneciklerin
hızlı soğuması ve çekirdeklenmeye zamanı bulamamaları sebebiyle mukavemetin en düşük ve
gevrek olduğu nokta burasıdır.

2)-Deney Yöntemi:

Kaynak işlemine başlanmadan önce kaynak ağzı açılarak hazır hale getirilen gaz altı ark kaynağı
ve örtülü elektrot ark kaynağı ST-35 çelik levhalar üzerine uygulanmıştır. Bu uygulamada
kaynağın yapılışı, çelik levhaların üzerinde elektrodu bir uçtan diğer uca doğru gezdirilerek
kaynağın yapıldığı hat boyunca levhaların birleştirilmesidir. 2 çelik levhanın alınlama şeklinde
aralarında tek taraflı kaynak dikişi oluşturulmuş ve levhalar birbirlerine kaynatılmıştır. Çelik
levhaları örtülü elektrot ark kaynağı elektrot etrafındaki dekapanın elektrotun atmosferle ilişkisini
kesmesi ve kaynak bölgesinde cüruf oluşumunu sağlamasıyla kaynak işlemi gerçekleştirilmiştir.
Gazaltı ark kaynağında ise atmosfer koruması gaz püskürtmeyle sağlanmış ve cüruf oluşumu
gerçekleşmemiştir.

2
 Şekil 2.1 - Örtülü elektrot ark kaynağı yöntemiyle birleştirilen parçalar

Kaynak işlemi tamamlandıktan sonra iki farklı yöntemle yapılan kaynaklar için şekil 2.2’de
gösterilen yerler için kesit ve sertlikler alınıp mikroyapı incelenecektir.

Şekil 2.2 - Kaynak yapılan parçalardan alınacak numune ve sertlik noktaları[2]

3)-DENEY SONUÇLARI

Gerçekleştirilen deneyde, kaynak bölgesindeki farklı noktalarda sertlik değerlerinde ve

mikroyapıda önemli değişiklikler gözlemlendi. Kaynak bölgelerinde oluşan sertlik değişimi
Tablo 3.1'de verildiği gibi görülebilir.

3
 Tablo 3.1 - Kaynak Bölgeleri Sertlik Dereceleri [3]

Deney/Bölgeler Ergime B. Kaynak Ara B. Isı Tesiri Altında Kalmış B. Ana Metal

Örtülü Metal Ark Kaynağı 160HV 168HV 226HV 216HV

Gaz Metal Ark Kaynağı 160HV 175.5HV 201HV 175.5HV

3.1 Ergime Bölgesi:

Şekil 3.1’de, kaynak ile oluşturulmuş eriyik metal bölgesi gösterilmektedir. Bu bölge, kaynak
cihazından dolgu metalinin eklendiği kısımdır ve geç bir soğuma gerçekleşir, direksi tanecikler
oluşur.

Şekil 3.1- gaz altı ve elektrik kaynak ile oluşturulmuş ergiyik metal bölgesi [3]

3.2 Kaynak Ara Bölgesi:

Şekil 3.2, kaynak ara yüzeyidir ve eriyik dolgu metali gelmeden önce eriyip tekrar katılaşır.
Dolayısıyla, ince tanecik yapısına sahip olmasının yanında büyük oranda esas metalle aynı
kimyasal bileşime sahiptir. Ana metale göre daha yumuşak bir yapı gösterir.

4
 Şekil 3.2-Gaz ve elektrik kaynak ara yüzeyi [3]

3.3 Isı Tesiri Altında Kalmış Bölge:

Isı tesiri altında kalan bölge kısmen ince küçük taneciklerden meydana gelidiğinden dolayı en
yüksek sertlik değeri burada gözlemlenmiştir. Bu bölgedeki tanecikler ısı tesiri altında kalmış
ama erime gerçekleşmemiştir.

Şekil 3.3- Gaz altı ve elektrik arc ile oluşturulmuş ısı tesiri altında kalan bölge [3]

3.4 Ana Metal:

Şekil 3.4’te, ana metalin mikroyapısı görülmektedir. Ana metalin mikroyapısı, kaynak işleminde
malzemeye verilen ısıdan etkilenmez ve diğer kısımların aksine daha büyük ve kaba tanelerden
oluşmaktadır. Yüksek sertlik derecesine sahiptir.

5
 Şekil 3.4- Ana metallerin mikroyapısı [3]

4)-Değerlendirme:

Gazaltı ark kaynağı örtülü ark kaynağı ile karşılaştırıldığında daha iyi nüfuziyete sahip olması ve
cüruf temizliğine ihtiyaç duyulmadığı görülmektedir. Ancak bu avantajlar, yüksek ekipman
maliyetini de beraberinde getirmektedir. Örtülü ark kaynağı daha az maliyetli olmasına rağmen,
harcanabilir elektrod kullanımı seri üretim ve otomasyon işlemlerinde ciddi bir dezavantaj
sağlamaktadır.

Sertlik deneylerinden elde edilen mikro yapılar incelendiğinde, tane boyutunun küçüldükçe
sertliğin arttığı anlaşılmıştır. Kaynak bölgesinin mukavemetinin, ana metalden daha yüksek
olduğu sertlik deneyleri ile ölçülmüştür. Kaynak bölgesi incelendiğinde bölgenin sertliği ısı tesiri
altındaki bölgenin sertliğine kıyasla daha düşük olduğu gözlemlenmiştir.

Örtülü elektrik ark kaynağı ve gazaltı ark kaynağı numunelerinden elde edilen sertlik değerleri
karşılaştırıldığında, örtülü ark kaynağındaki sertlik değerlerinin daha yüksek olduğu
gözlemlenmiştir. Bu durumun temel sebebi, örtülü ark kaynağının oluşturduğu ısıl gerilmelerin
gazaltı ark kaynağına kıyasla daha yüksek olmasının neden olduğuna kanaat getirilmiştir.

6
5)-Kaynakça
[1]- Modern İmalatın Prensipleri, Johnwiley, Mikell P. Groover, 4. Baskı 2021

[2]- Kaynak Tekniklerinin Öğretilmesi ve Kaynak Mikroyapısının İncelenmesi Deney Föyü

Erişim Tarihi: 22/11/2023
[3]- MAK218/L Gaz Altı Kaynak ve Elektrik Kaynak Bölgesi İçin Görseller, Erişim Tarihi:
22/11/2023