Rregullat e shahut

Shahu sht nj loj, e luajtur nga dy lojtar. Nj lojtar luan me pjese t bardha,
dhe lojtari tjetr luan me pjese t zeza. Secili lojtar ka gjashtmbdhjet pjese
n fillim t lojs: nj mbret, nj mbretresh, dy Torre, dy fil, dy kuaj, dhe tet
ushtare.
Loja luhet n nj fush shahu, e prbr nga 64 kuadrate: tet rreshta dhe tet
kolona. Kuadratet jan alternuar drite (e bardh) dhe me ngjyr t errt. Tabela
duhet t vendoset e tille q te jete nj kuadrat i zi n kndin e posthem t majt.
Pr t lehtsuar shenimin e lvizjeve, t gjitha kuadrateve i eshte dhn nj
emr. Nga ana e lojtarit t bardh, rreshtat jan t numruara 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7,
8, n rreshtin m t poshtem e ka numrin 1, dhe n rreshtin e siprm ka numrin 8.
Kolona jan t emrtuara, nga e majta n t djatht, a, b, c, d, e, f, g, h. Nj
katror merr nj emrtim, i prbr nga kombinimi i germes se kolons dhe numrit
te rreshtit, p.sh., n kuadratin n kndin e majt t poshtem (pr t bardhin)
sht a1.

I Ziu

I Bardhi
Alternuar, lojtart bjn nj lvizje, duke filluar nga lojtari me te bardha. Nj
levizje synon vendosjen e nj nga pjeseve ne nj katror tjeter, duke ndjekur
rregullat e lvizjes pr at pjese ka nj prjashtim special, t quajtur rokade, ku
lojtart lvizin dy pjese n t njjtn koh.
Nj lojtar mund t marr nj pjese te kundrshtarit duke lvizur nj nga pjeset e
tij n kuadratin q prmban nj pjese t kundrshtarit. Pjesa e kundrshtarit
pastaj sht larguar nga fusha e shahut, dhe do te jete jashte pr tere pjesen
tjetr t lojs. (marrja e nje pjese te kundershtarit nuk sht e detyrueshme.)

N fillim t lojs, pozita e pjeseve sht si vijon.

Kshtu, n radh t dyt, ka tet ushtare t bardh, n rreshtin e shtat, ka tet

ushtare te zi. N radh t par, nga e majta n t djatht, ne kemi nj torr,
kal, fil, mbretresha, mbreti, fil, kal, dhe torr. Vini re se mbretreshat fillojne
ne kuadratin e t ngjyrs s tyre, me nj katror t errt n qoshe te krahut te
majte te secilit lojtar.
Lvizja e pjeseve
Torra
Torra lviz n nj vij t drejt, horizontalisht ose vertikalisht. Torra nuk mund t
hidhet mbi pjese t tjera, si: t gjitha kuadratit mes t tabeles, ku torra fillon
levizjen e saj dhe ku mbaron duhet t jene bosh. (Si pr t gjith pjeset, kur n
kuadratin ku mbaron levizjen torra, ka nj pjese t kundrshtarit, ather kjo
pjese sht marr. Katrori ku mbaron levizjen torra nuk duhet t kete pjese e
lojtarit qe zoteron kt torr.)

Fili
Fili lviz n nj vij t drejt diagonale. Fili nuk mund t hidhet mbi pjese t
tjera.

Mbretresha
Mbretresha ben lvizje t kombinuara t torrs dhe e filit, dmth, mbretresha
mund t shkoj n ndonj vij t drejt, horizontale, vertikale, apo diagonale.

Kali
Kali bn nj levizje q prbhet nga nj hap i par n nj drejtim horizontal ose vertikal,
dhe pastaj nj hap diagonalisht n nj drejtim t jashtm. Hedhja e kalit: sht e lejuar
q kuadrati i par q kalon kali te jete i zn nga nj pjese arbitrare. Pr shembull, i
bardhi mund t filloj lojn duke lvizur kalin t tij nga b1 n c3. Pjese q sht kaluar
siper gjat levizjes nuk duhet prekur nga kali. Kali e merr nj pjese te kundrshtarit duke
lvizur n kuadratin q prmban at pjese.

Ushtari
Ushtari lviz n mnyra t ndryshme dhe kjo ne varesi nse ai do t shkoj n nj
kadrat t zbrazt ose nse ai merr nj pjese t kundrshtarit. Kur nuk merr nj
pjese, ai lviz nj kuadrat prpara drejt. Kur ushtari nuk ka lvizur, ushtari sht
ende n rreshtin e dyt (nga ana e lojtarit), ushtari mund t bj nj hap t
dyfisht prpara drejt. Pr shembull, nj ushtare i bardh n d2 mund t
zhvendoset n d4.
Kur merr, ushtari shkon nj kuadrat diagonalisht prpara.

Ka nj rregull t veant, t quajtur marr kalimthi (taking en-passant). Kur nj

ushtar bn nj hap t dyfisht nga radha e dyt n radhn e katrt, dhe ka nj
ushtar te kundershtarit n nj kuadrat ngjitur n radhn e katrt, ather ky
ushtar i kundershtarit mund te levize diagonalisht n kuadratin q u kalua nga
ushtari qe levizi dy kuadrate, e cili sht n radhn e tret. M kt veprim,
ushtari qe levizi dy kuadrate sht marr. Kjo marrj duhet t bhet direkt: n
qoft se lojtari i cili mund t marr kalimthi-nuk e bn kt n levizjene par pas
levizjes se dyfishte, ky ushtar nuk mund t merret m.

Nj hap i dyfisht i ushtarit, dhe nj nje levizje me marrje kalimthi.

Ushtaret q arrijn rradhen e fundit t fushe se shahut promovohen. Kur nj lojtar

lviz nj ushtar n rreshtin e fundit t fushes se shahut, ai e zvendson ate me
nj mbretresh, torr, kal, ose fil (t se njjtes ngjyr). Zakonisht, lojtart do
t promovojn ushtaret pr nj mbretresh, por llojet e tjera t pjeseve jan t
lejuara gjithashtu. (Nuk sht e nevojshme q ushtari te promovohet n nj pjese
t marra (humbur). Kshtu, sht rasti i mundur q nj lojtar n nj moment t
caktuar te kete dy mbretresha.)

Perpara dhe pas promovimit

Mbreti
Mbreti leviz nji kuadrat ne cdo drejtim, horizontalisht, vertikalisht, ose
diagonalisht. Ka nji tip levizje special e mbretit, e bere nga mbreti dhe torrja ne
te njejten kohe, qe quhet rokade (castling): shiko me poshte.

Rokada
Sipas, disa rregullave t posame, nj mbret dhe nje torr n t njjtn koh
mund t lvizin n nj lvizje rokade.
Ku duhet te plotesohen kushtet e mposhtme:
Mbreti q e bn lvizje rokade nuk ka lvizur ende n loj.
torr q bn lvizje rokade nuk ka lvizur ende n loj.
Mbreti nuk sht n shah.
Mbreti nuk lviz mbi nj kuadrat q sht sulmuar nga nj pjese i kundershtarit
gjat lvizjes se rokades, dmth, kur behet rokada, nuk mund t jet nj pjese e
kundershtarit q mund t lvizin (n rastin e ushtarit: nga lvizja diagonale) n nj
kuadrat q kalon mbreti gjate rokades.
Mbreti nuk mund t shkoj n nj kuadrat q sht sulmuar nga nj pjese
kundershtarit gjat rokades, pra nuk mund te beni rokaden, dhe n fund t
lvizjes me mbretin nn shah.
T gjitha kuadratet mes torr dhe mbreti para se t behet rokada te jan bosh.
Mbreti dhe torrja duhet t zn t njjtn radhe.
Gjate rokades, mbreti leviz dy kuadrat drejt torrs, dhe torra leviz mbi mbretin n
kuadratin tjetr, dmth mbreti, i zi ne e8 dhe torr n a8 shkojne n: mbreti c8,
torr d8 (rokade e madhe), mbreti i bardh n e1 dhe torra n h1 t shkojn n:
mbreti g1, torra f1 (rokada e vogel).

Pozicioni perpara dhe pas rokades: i bardhi rokaden e vogel, i ziu rokaden e madhe

As i bardhi dhe as i ziu nuk mund t bejne rokaden: e bardh sht n shah, dhe mbreti i zi nuk mund t lviz mbi d8

Shah
Kur mberti i nje lojtari mund te merret nga nje pjese e kundershtarit, mund te
themi qe mbreti eshte nen shah. Per shembull, lojtari i bardhe leviz torren e tij ne
nje pozicion te tille qe ajo sulmon mbretin e zi, dmth, qe nese i ziu nuk ben
ndonje gje per kete, torrja mund te marri mbretin e zi ne levizjen tjeter te
rradhes: ne kete rast themi qe torrja e bardhe dha shah. Eshte konsideruar menyre
e mire me thane shah kur njeri lojtar i jep shah kundershtarit.
Nuk eshte e lejuar me ba nje levizje, te tille qe mbreti i njerit te jete (zbulohet)
nen shah mbas levizjes. Nese lojtari pa dashje perpiqet te beje nje levizje te tille,
ai duhet te ktheje levizjen dhe te beje nje tjeter levizje (sipas rregullave ai duhet
te levize pjesen qe ka prekur, shiko poshte see below.)

Mat
Kur nje lojtar eshte nen shah, dhe ai nuk mund te beje levizje te tille qe pas
levizjes, mbreti nuk eshte nen shah, atehere ai eshte bere mat. Lojtari qe eshte
bere mat humbet lojen, dhe lojtari qe e beri ate mat fiton lojen.
Vini re qe ka tre mundesi te ndryeshme me reheq shahun:
1. Leviz mbretin ne nje kuadrat ku ai nuk eshte nen shah.
2. Merr pjsesen qe jep shah
3. (Ne rastin kur shahu, i dhene nga nje torre, fil ose mbretereshe:) leviz nje
psese midis pjeses qe jep shah dhe mbretit.

Pati
Kur nje lojtar nuk mund te beje levizje legale, por ai nuk eshte nen shah, atehere
eshte thene qe lojtari te jete pat. Ne nje rast pati, loja eshe ne barazim.

Kur i ziu duhet te levize, dhe loja eshte pat

Rregulla te tjera
Doreheqja dhe propozimi per barazim
Nje lojtar mund te japi doreheqjen prej lojes, qe do te thote qe ai ka humbur dhe
kundershtari i tij ka fitura.
Pas berjes se levizjes, nje lojtar mund te propozoj nje barazim; kundershtari i tij
mund ta pronoje propozimin (ne kete rast loja mbaron dhe eshte barazim) ose
kundershton propozimin (ne kete rast loja vazhdon).
Perseritja e levizjeve
Neqoftese pozicion i njejte nga i njejti lojtar eshte perseritur tre here gjate lojes,
lojtari ne levizje mund te kerkoje barazimin. (Kur e drejta per te bere levizjen e
nje rokade te vecante eshte humbur prej njerit nga lojtaret midis pozicioneve,
atehere pozicionet konsiderohen te jene te ndryeshem.)
Rasti kur perseritja e levizjes ndodh eshte kur nje lojtar vazhdon te japi shah
pergjithmon. Shiko nje shpjegim me figura te animuara gif. an explanation with animated gif.
Rregullat e 50 levizjeve
Neqoftese jane bere 50 levizje te njepasnjeshme te te bardhit dhe te ziut pa

ndonje pjese te marre

pa levizje ushtaresh

Atehere lojtari mund te kerkoj barazimin.

Prekja e pjeseve

Kur nje lojtar prek nje nga pjeset e tij, ai duhet, ne se e mundur, te beje nje
levije legale me kete pjese. Kur nje lojtar prek nje pjese te kundershtrarit, ne se e
mundur, duhet ta marre kete pjese.
Ora e shahut dhe koha
Shpesh, lojtaret luajne lojen me ore shahu. Keta ore llogarisin kohen qe cdo lojtar
vecas perdor per te bere levizjet e tij. Rregulla shtese perdoren ne keto raste, si
me thane sa (mundesisht te gjitha) levizje duhet te behen perpara se lojtari ka
perdorur nje kohe te caktura per levizjet e tij.
Regulla te tjera
Ka dhe rregulla te tjera, qe tregojne cfare si duhet te veprohet ne raste te
vecanta, si lojtari ka filluar lojen me vendosje te gabuar te pjeseve, etj. Keto nuk
jane aq te rendesishme per ndeshje miqesore; sidoqofte shiko rregullat zyrtare te
shahut per keto rregulla.