Kuasa Penembusan:

2. KERADIOAKTIFAN
(a) Pengertian
Proses penyusutan nukleus radioatif yang tidak stabil
secara spontan dan rawak diikuti dengan
pembebasan sinaran radioaktif.
(b) Sumber -sumber radioaktif
1.

2.

Sumber semulajadi iaitu daripada sinaran

kosmik cahaya matahari atau batu batan yang
terdapat di dalam tanah.
Radioisotop

(c) Ciri-ciri Sinaran Radioaktif

Sifat semulajadi:
Sinar : Nukleus helium

Sinar : Paling lemah

Sinar : Sederhana
Sinar : Paling tinggi
Pesongan oleh medan elektrik :

He

Sinar : Elektron berhalaju tinggi

-1

Sinar : Gelombang elektromagnet

Halaju :
Sinar : 10% halaju cahaya
Sinar : 90% halaju cahaya
Sinar : 100% halaju cahaya
Kuasa Pengionan:
Sinar : Paling tinggi
Sinar : Sederhana
Sinar : Paling lemah

Sinar : dipesongkan ke arah plat negatif

Sinar : dipesongkan ke arah plat positif
Sinar : tidak dipesongkan
Saiz pesongan > saiz pesongan , kerana
jisim < jisim

Pesongan oleh medan magnet:

(i)Kebolehan alat-alat Pengesan
Alat Pengesan
Filem fotograf
Elektroskop
P.Bunga api
Kebuk Awan
Kebuk Pengionan
P.Sintilasi

Kebolehan alat pengesan

Alfa
Beta
Gama
Boleh
Boleh
Boleh
Boleh
Boleh
Tidak
Boleh
Tidak
Tidak
Boleh
Boleh
Boleh
Boleh
Boleh
Tidak
Boleh
Boleh
Boleh

(ii)Filem Fotograf

Sinar : dipesongkan
Sinar : dipesongkan
Sinar : tidak dipesongkan
Arah pesongan menggunakan Hukum Tangan
Kiri Fleming
Saiz pesongan > saiz pesongan , kerana
jisim < jisim

Apabila sumber radioaktif diletakkan di atas filem

fotograf didapati kesan-kesan kehitaman terbentuk
pada filem fotogaraf yang telah diproses.
Ini disebabkan filem fotograf disalut dengan argentum
bromida peka keapada sinaran radioaktif. Darjah
kehitaman bergantung kepada kuasa penembusan
sinaran.
Jenis
sinaran
Darjah
kehitaman

Sinar Alfa

Sinar Beta

Sinar Gama

rendah

sederhana

Tinggi

Julat pergerakan di udara:

Sinar : hanya beberapa cm
Sinar : hanya beberapa m
Sinar : tiada had
(d) Alat-alat Pengesan Sinaran radioaktif

Elektroskop Kerajang Emas Bercas

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Apabila satu sumber radioaktif dibawa berhampiran

ceper logam sebuah elektroskop kerajang emas
bercas,capahan kerajang emas akan berkurangan
disebabkan pendiscasan berlaku.
Sinara radioaktif mengionkan molekul-molekul udara
di sekitarnya .
Ion-ion positif dan ion-ion negatif terhasil.

Filem fotograf
Elektroskop kerajang emas bercas
Pembilang bunga api
Tiub Geiger Muller (G.M)
Kebuk Awan
Kebuk Pengionan
Pembilang Sintilasi

Ion-ion tersebut akan memdiscaskan cas-cas yang

berlawanan tanda dengannya pada elektroskop.
Akibatnya kerajang emas akan menguncup.
Sekiranya eksperimen dilakukan dalam vakum,
pendiscasan tidak berlaku kerana tidak ada molekul
udara.
Kadar pendiscasan bergantung kepada kuasa
pengionan.
Jenis sinaran
Kesan
Pendiscasan

Sinar alfa
tinggi

Sinar beta
sederhana

Bunga api yang terjadi adalah secara berterusan

kerana ion-ion yang terhasil mengionkan lagi molekulmolekul udara yang lain.
Jenis
sinaran
Bunga
api

Sinar gama
Tidak mendiscas

Sinar
alfa
terjadi

Sinar
beta
Tidak
terjadi

Sinar
gama
Tidak
terjadi

(iv)Tiub Geiger-Muller (Tiub G.M.)

(iii)Pembilang Bunga Api

Hidupkan VLT
Tambahkan voltan VLT sehingga bunga api terjadi di
antara kasa dawai dan dawai halus.
Kemudian turunkan semula voltan VLT sehinga
bunga api berhenti.
Letakkan sumber radioaktif berhampiran kasa dawai.
Didapati bunga api terjadi dan dapat didengar.
Bunga api terjadi secara rawak dan berterusan.
Ini disebabkan sinaran radioaktif mengionkan udara
di antara kasa dawai dan dawai halus.
Ion-ion positif dan ion-ion negatif terhasil.
Ion-ion positif akan tertarik ke kasa dawai manakala
ion-ion negatif tertarik ke ke dawai halus dengan
halaju yang sangat tinggi.
Perlanggaran ion-ion dengan molekul udara yang
lain menghasilkan pengionan sekunder dan
seterusnya bunga api terjadi.
Bilangan bunga api menunjukkan keamatan
sinaran yang dipancarkan.
Bunga api terjadi secara rawak kerana sinaran
radioaktif dipancarkan secara rawak.

Apabila VLT dihidupkan dan sinaran radioaktif masuk

ke tiub GM ,pembilang akan merekod bacaan .
Ini disebabkan sinaran radioaktif mengionkan gas
argon/neon.
Ion positif akan bergerak ke katod manakala ion
negatif akan bergerak ke anod dengan halaju tinggi.
Suatu impuls arus elektrik yang kecil terhasil. Impuls
arus ini akan diperkuatkan oleh amplifier.
Pembilang seterusnya akan merekod bacan dengan
unit bilangan sesat @ bilangan seminit.
Cara merekod bacaan adalah seperti berikut:Bacaan sebenar = ( bacaan apabila diletak sumber
radioaktif ) - ( bacaan latar belakang )

Jenis sinaran
Sumber di
letak di
hadapan
tingkap mika
Sumber diletak
pada dinding
logam

Sinar alfa
Tiada bacaan

Sinar beta
Ada bacaan

Sinar gama
Ada bacaan

Tiada bacaan

Tiada bacaan

Ada bacaan

(v)Kebuk Awan

Runut tidak sama panjang kerana setiap sinaran

mempunyai julat tenaga yang berlaianan.
Bilangan runut mewakili bilangan sinaran.
Sekiranya terdapat cabang di hujung runut bermakna
sinaran mungkin berlanggar dengan
atom- atam gas yang lain.
(vi)Kebuk Pengionan

Gosokkan terlebih dahulu tudung perspeks dengan

kain lembut untuk membersihkan kebuk daripada ionion yang tidak dikehendakki.
Letakkan sumber radioaktif di dalam kebuk.
Didapati titisan air berbentuk runut putih terhasil di
atas plat logam hitam.
Ini disebabkan sinaran radioaktif mengionkan
molekul-molekul udara di sepanjang lintasan sinaran .
Wap alkohol yang lampau tepu akan terkondensasi di
atas ion-ion menghasilkan runut putih.
Pepejal CO2 digunakan untuk menyejukkan bahagian
atas dasar logam supaya menjadi wap alkohol yang
lampau tepu.
Span digunakan untuk menekan CO2 supaya
bersentuhan dengan palt logam hitam.
Baji digunakan supaya kebuk awan dalam keadaan
mendatar dan dengan itu perolakan udara tidak
berlaku,kerana perolakan udara akan menganggu
pembentukan runut.

Hidupkan bekalan a.t supaya terdapat beza

keupayaan antara rod logam dan dinding logam.
Taburkan radioaktif.
Didapati miliammeter merekod bacaan.
Ini disebabkan apabila sinaran radioaktif memasukki
kebuk ,pengionan udara berlaku.
Arus yang kecil terhasil antara dinding logam dan rod
logam.
Arus yang kecil dikuatkan oleh amplifier dan penunjuk
miliammeter terpesong.
Arus yang dihasilkan berubah secara langsung
dengan keamatan sinaran radioaktif.
Jenis
sinaran
Arus
dihasilkan

Sinar
alfa
tinggi

Sinar
beta
sederhana

Sinar
gama
tiada

(vii)Pembilang Sintilasi

Apabila sumber radioaktif diletakkan dalam kotak

plumbum ,pembilang akan mencatatkan bilangan
sintilasi

yang berlaku.
Ini disebabkan tenaga sinaran radioaktif yang
menghentam skrin pendarflour bertukar menjadi
cetusan cahaya.
Proses perubahan tenaga sinaran menjadi tenaga
cahaya dinamakan sintilasi.
Sintilasi juga boleh diperhatikan oleh pemerhati
melalui kanta.
Jenis
sinaran
Kadar
Sintilasi

Sinar
alfa
rendah

Sinar
beta
sederhana

Radioisotop digunakan dalam bidang perindustrian,

perubatan, pertanian dan penyelidikan.
Perindustrian:
1

Sinar
gama
tinggi
2

(e)Bahaya-bahaya Sinaran radioaktif

1
2
3
4
5
6

Boleh menyebabkan maut jika terkena dos yang

tinggi
Menyebabkan kanser atau leukimia
Menyebabkan mandul
Menyebabkan mutasi gen
Menyebabkan kulit terbakar atau buta
Menyebabkan kecacatan bayi yang lahir

(f)Langkah-langkah keselamatan semasa

mengendalikan bahan radioaktif
1
2
3
4
5

Semasa memindahkan bahan radioaktif

gunakan penyepit atau kawalan jarak jauh
Memakai jubah makmal , sarung tangan ,
cermin mata dan basuh tangan selepas
menggunakan bahan radioaktif
Bila tidak digunakan simpan dalam kotak
plumbum.
Sisa-sia radioaktif disimpan atau ditanam di
tempat yang telah dikhaskan.
Menggunakan pelbagai jenis alat pengesan
untuk mengesan jika menerima dos sinaran
yang melebihi had keselamatan.

Mengesan kebocoran paip dalam tanah.

Radioisotop yang mempunyai separuh hayat
pendek dimasukkan ke dalam paip bersamasama air,gas atau minyak.Tiub G.M. digerakkan
sepanjang permukaan tanah di sepanjang
paip.Kawasan yang bocor akan memberi
bacaan yang tinggi.
Mengesan ketebalan bahan yang dikeluarkan
daripada kilang.Sumber radioaktif mengeluarkan
sinar beta diletak di sebelah atas bahan dan tiub
G.M. diletak di bahagian bawah.Di tempat
bacaan yang tinggi merupakan kawasan yang
mempunyai ketebalan yang berkurangan.

Perubatan:
1
2

Radioterapi : Sinar gama daripada kobalt-60

digunakan untuk membunuh sel-sel kanser
Pensterilan: Sinar gama daripada kobalt-60
diguna untuk membunuh bakteria atau virus
pada peralatan pembedahan

Pertanian:
1
Mengawal serangga perosak.
Sinar gama dipancarkan kepada serangga
perosak yang jantan supaya mandul untuk
mengawal populasi.
2

Mengawet makanan:
Sinar gama digunakan membunuh bakteria,
virus dan kulat pada hasil tanaman dan
makanan.

(g)Radioisotop dan kegunaan-kegunaannya.

Penyelidikan:

Radioisotop ialah isotop radioaktif yang tak stabil.

Radioisotop bagi suatu unsur ialah atom-atom
mempunyai nombor atom yang sama tetapi nombor
jisim berlainan.Radioisotop buatan dapat dibuat
dengan membedil nukleus dengan zarah alfa,proton
atau neutron pada halaju tinggi.

Soalan Latihan

Menganggarkan umur objek kaji purba.

Sisa aktiviti radioisotop C-14 yang tinggal pada
objek kaji purba diukur. Dengan itu anggaran
umur objek tersebut dapat ditentukan.

Keradioaktifan merupakan suatu proses

A
B
C
D

Di antara berikut adalah merupakan sinar radioaktif kecuali

A
C

Pembebasan gelombang radio secara aktif

Pengeluaran sinaran secara spontan oleh nukleus atom yang tidak stabil
Pemecahan nuklues berat menjadi nukleus lebih kecil
Pengeluaran sinaran oleh elektron-elektron atom tak stabil apabila dikenakan suhu yang tinggi

Sinar-X
Sinar

B
D

Sinar
Sinar

Antara berikut yang manakah benar mengenai sinar alfa,sinar beta dan sinar gama?

Sinar alfa

Sinar beta

Sinar gama

Nukleus
4
He

Elektron
bertenaga
tinggi

Gelombang
elektromagnet

Gelombang
Elektromagnet

Nukleus
He

Elektron
bertenaga
Tinggi

Elektron
bertenaga
tinggi

Nukleus
4
He

Gelombang
elektromagnet

Kuasa pengionan bagi zarah alfa,zarah beta dan sinar gama disusun mengikut tertib menaik adalah
A
B
C
D

Elektron
bertenaga
tinggi

Gelombang
elektromagnet

Nukleus
4
He

zarah alfa,zarah beta,sinar gama

sinar gama,zarah beta,zarah alfa
sinar gama,zarah alfa,zarah beta
zarah beta,zarah alfa,sinar gama

Manakah antara susunan berikut bagi laju

sinaran radioaktif adalah benar?

Alfa > Beta > Gama

B
C
D
6

Di antara berikut yang manakah mempunyai

kuasa penembusan tertinggi?
A
C

Beta > Alfa > Gama

Gama > Beta > Alfa
Gama > Alfa > Beta

Sinar-X
Sinar

B
D

Sinar
Sinar

Manakah antara berikut daripada sifat zarah

yang berikut menunjukkan zarah adalah
bercas.
A
B
C
D

Mengionkan udara
Menghitamkan plat fotografi
Dihentikan oleh sekeping kertas
Boleh dipesongkan oleh medan magnet

11

Saiz pesongan zarah beta didapati lebih besar

daripada saiz pesongan zarah alfa dalam suatu
medan elektrik.Ini disebabkan
A

8
Manakah antara pernyataan berikut adalah
benar mengenai sinar gama?
A
B
C
D
9

10

Kuasa penembusan yang rendah

Merupakan gelombang elektromagnet
Halajunya 10 % daripada halaju cahaya
Boleh dipesongkan oleh medan elektrik

Manakah antara berikut sifat sepunya zarah

alfa dan zarah beta?
A
B
C
D

Jisim zarah alfa lebih besar daripada jisim

zarah beta
Kuasa pengionan zarah alfa lebih tinggi
dari zarah beta
Kuasa penembusan zarah alfa lebih tinggi
dari zarah beta
Zarah alfa bercas positif manakala zarah
beta bercas negatif

12

Di antara ciri-ciri berikut yang manakah benar

mengenai zarah alfa dan sinar gama?
Zarah alfa
Sinar gama
A Bercas positif dan Neutral dan tidak
berjisim
berjisim
B Bercas negatif
Neutral dan
dan berjisim
berjisim
C Bercas positif dan Bercas negatif dan
berjisim
berjisim
D Bercas negatif
Bercas positif dan
dan berjisim
tidak berjisim

13

Perlindungan yang maksimum diperlukan bagi

bahan radioaktif memancarkan sinar gama.Ini
disebabkan sinar gama mempunyai

Membawa cas elektrik

Mempunyai jisim yang sama
Bergerak dengan halaju cahaya
Mempunyai kuasa pengionan yang rendah

Di antara rajah-rajah berikut yang manakah

adalah benar mengenai lintasan zarah
alfa,zarah beta dan sinar gama apabila melalui
medan magnet?

A cas negative
yang besar
C kuasa pengionan yang lemah
kuasa penembusan yang tinggi

B jisim
D

17

Manakah antara alat-alat pengesan berikut

paling sesuai untuk mengesan zarah alfa,zarah
beta dan sinar gama?
A
B
C
D

18
14

Dalam eksperimen di atas bacaan pembilang

diambil untuk beberapa jenis penyerap
berlainan dan keputusannya adalah seperti
berikut:Penyerap
Tiada
Kertas nipis
Aluminium
Bongkah plumbum

Bilangan perminit
500
220
50
48

zarah

zarah ,

Kebuk awan
Filem fotograf
Pembilang sintilasi
Elektroskop bercas

Manakah antara alat pengesan berikut yang

prinsip operasinya tidak bergantung kepada
pengionan ?
A
B
C
D

Kesimpulannya bahawa sumber radioaktif

mengandungi
A
zarah sahaja
dan zarah sahaja
C
zarah dan sinar
zarah dan sinar

Alat-alat berikut dapat mengesan ketiga-tiga

jenis sinaran radioaktif kecuali
A
B
C
D

19

Pembilang bunga api

Elektroskop bercas
Tiub Geiger Muller
Kebuk awan

Elektroskop
Kebuk awan
Pembilang sintilasi
Pembilang bunga api

20

15 Ciri sepunya bagi zarah alfa,zarah beta dan

sinar gama adalah
A
B
C
D
16

Boleh dipesong oleh medan magnet dan

medan elektrik
Boleh dihentikan oleh kepingan aluminium
Menghasilkan kesan pengionan
Mempunyai cas elektrik

Alat-alat berikut boleh mengesan radioaktif

kecuali
A
B
C
D

Pembilang bunga api

Tiub Palang Maltese
Tiub Geiger Muller
Kebuk awan

Satu sumber radioaktif yang mengandungi

zarah alfa didekatkan berhampiran cakera
logam elektroskop bercas positif.Apakah
yang akan berlaku kepada kerajang emas?
A pegun
capahan
C bertambah capahan
21

B berkurang

Suatu sumber radioaktif yang memancarkan

zarah- dibawa mendekati sebuah cakera
logam elektroskop yang bercas negatif yang
berada dalam vakum.Kerajang emas itu akan
A
B

menguncup
bertambah capahannya

22

C
pegun
Manakah antara sinar-sinar berikut boleh
dikesan oleh pembilang bunga api?
A
B
C
D

23

kebuk awan
filem fotograf
pembilang sintilasi
elektroskop bercas

Runut -runut yang terhasil dalam sebuah kebuk

kabus disebabkan
A
B
C
D

cahaya yang terpantul oleh titisan

alkohol
kondensasi wap alkohol ke atas ion-ion
kuasa penembusan sinaran radioaktif
pelakuran pepejal karbon dioksida

25 Pernyataan berikut adalah benar mengenai

keradioaktifan kecuali
A
B
C
D
26

Berdasarkan rajah di atas,susunan tertib yang

betul secara menaik bagi zarah alfa,zarah beta
dan sinar gama adalah,
A
B
C

29

Saiz pesongan medan magnet

Kuasa penembusan
Kuasa pengionan

Pernyataan yang manakah berikut adalah benar

mengenai langkah- langkah keselamatan
semasa menggunakan bahan radioaktif?
A
B
C
D

Disimpan di tempat yang gelap

Disimpan dalam kotak plumbum atau
konkrit
Menggunakan penyepit untuk
memindahkannya
Membuang sisa radioaktif di tempat
pembuangan sampah

30 Tiga jenis sinaran yang berlainan X,Y danZ

dikeluarkan daripada bahan-bahan radioaktif Jadual
di bawah memberi ringkasan mengenai setengah
daripada sifat-sifat mereka.

Berlaku secara secara spontan dan rawak

Menghasilkan sinaran radioaktif
Mengalami pertambahan jisim nukleus
Menyebabkan penstabilan nukleus atom

Manakah antara berikut benar mengenai zarah

alfa?
A
B
C
D

27

28

Sinar gama boleh dikesan oleh alat-alat berikut

kecuali
A
B
C
D

24

Zarah alfa
Sinar gama
Zarah alfa,zarah beta
Sinar gama,zarah beta

Boleh menembusi sekeping kertas

Merupakan elektron bertenaga tinggi
Boleh dipesongkan oleh medan magnet
Mempunyai kuasa penembusan yang
tinggi

Manakah antara berikut merupakan ciri

sinar
A
B
C
D

Kuasa pengionan yang tinggi

Boleh dikesan oleh pembilang bunga api
Kuasa penembusan yang rendah
Bergerak dengan halaju cahaya

Kaji jadual di atas dengan teliti dan kemudian

jawab soalan-soalan berikut:(a) Yang manakah antara pancaran X,Y dan
Z yang mempunyai kuasa penembusan paling kuat?

(b) Nyatakan ciri semula jadi bagi sinaran

(i) Y..............................................
(ii) Z.............................................
(c) Terangkan mengapa sinaran Z tidak dapat
dikesan oleh tiub GM?
(d) Terangkan mengapa sinaran Z sahaja
yang menghasilkan bungapi pada
pembilang bungapi?

(b) Eksperimen diulangi dengan

menggunakan zarah - tetapi
menggunakan elektroskop bercas negatif
dan dilakukan dalam makmal vakum.
(i)

Apakah yang terjadi?

(ii)

Berikan sebabnya.

(e) Terangkan kesan sinaran-sinaran X,Y dan

Z apabila mereka melalui suatu medan
magnet?
(c) Nyatakan dua perbezaan antara zarah dan zarah-

31 Rajah menunjukkan suatu sumber radioaktif

yang mengandungi zarah diletakkan berhampiran
dengan cakera logam sebuah elektroskop bercas
positif.
(a) (i) Apakah yang terjadi kepada kerajang
emas.
....................................................................
(ii) Jelaskan jawapan anda bagi (a)(i) di
atas?

(iii) Apakah yang terjadi sumber

radioaktif yang mengandugi zarah-
mengantikan zarah- dan berikan
sebabnya.

32 Susunan radas di atas digunakan untuk

mengesan ketebalan sekeping plat logam yang
tebalnya lebih
kurang 1 cm.Kepingan plat logam itu digerakkan dari
kiri ke kanan pada laju seragam oleh penggolekpenggolek. Alat pengesan sinaran ,P disambungkan
ke jangka kadar untuk mencatatkan kadar bilangan
sinaran.Kadar bilangan pada beberapa
kedudukan plat logam dicatatkan dalam jadual
di bawah:
Kedudukan
Kadar
bilangan/
minit

A
200

B
250

C
180

D
202

E
197

F
201

(a) Namakan alat pengesan sinaran P yang

sesuai digunakan.

(b) Mengapakah sinar gamma dan bukan

sinar alfa atau sinar beta digunakan?

(c) Sumber gama diletakkan dalam sebuah

kotak plumbum.Apakah fungsi kotak plumbum
itu?

Dengan pertolongan baji-baji di dasarnya, ia

diletakkan secara mengufuk. Cahaya kemudian
dipancar
ke alam ruang kebuk awan itu seperti
ditunjukkan dalam rajah. Gelang felt disekeliling
bahagian atas kebuk itu
kemudian dibasahkan dengan alkohol.Bahan X
ditekan ke
dasar logam kebuk itu dengan
span.Bahagian atas perspeks kebuk itu kemudiannya
digosok dengan sekeping kain.
(a) (i) Apakah tujuan membasahkan gelang
felt itu dengan alkohol?

(d) Pada kedudukan manakah plat logam itu

paling nipis?Terangkan jawapan anda.
(ii)
(e) Mengapakah kadar bilangan pada
kedudukan yang dianggap mempunyai
ketebalan yang seragam itu tidak sama?

(f) Sekiranya pada bahagian tertentu plat

logam mempunyai kemagnetan padanya ,
apakah kesan ke atas kadar bilangan
yang
tercatat oleh jangka kadar?

Apakah bahan X itu?

(iii) Apakah tujuan meletakkan bahan X

di bawah dasar logam kebuk itu?

(iv) Mengapakah bahagian atas perspeks

kebuk itu mesti digosok dengan kain?

(g) Jika sumber gamma dialihkan,bacaan

kadar bilangan pada jangka kadar tidak
menjadi sifar.Mengapa?

(b) Rajah menunjukkan runut-runut alfa yang

terbentuk dalam kebuk awan.
(i) Terangkan bagaimana runut
terbentuk.
(ii)
33

Rajah menunjukkan sebuah kebuk awan.

panjang?

Mengapakah runut tidak sama

(iii) Apakah yang akan terjadi kepada

julat runut-runut alfa jika tekanan udara di dalam
kebuk itu
dikurangkan?

34 (a) Apakah yang dimaksudkan dengan

keradioaktifan
(b) Huraikan struktur dan prinsip operasi
sebuah pembilang bungapi
(c) Nyatakan tiga ciri sinar gama
35

(a) Huraikan struktur dan prinsip operasi

sebuah tiub Geiger Muller.

(b) Nyatakan langkah-langkah keselamatan

semasa mengendalikan bahan radioaktif
(c) Nyatakan bahaya-bahaya daripada sinaran
radioaktif.