Sel merupakan unit binaan asas bagi semua

organisma hidup
Pembahagian sel di dalam badan sesuatu
organisma adalah satu proses yang
berterusan sepanjang hayat organisma
tersebut.
Nukleus ialah struktur yang mengawal semua
aktiviti sel dan terlibat dalam penentuan
keturunan.
Kromosom (bahan baka) setiap sel terdapatdi
dalam nukleus sel melibatkan gen yang
terletak pada kromosom.

Kromosom struktur bebenang halus dan

panjang dalam nukleus sel.
Kromosom dibina daripada molekul asid
nukleik yang dinamakan asid
deoksiribonukleik (DNA) dan protein.
Apabila sel membahagi, kromosom
mengalami penduaan. Kromosom akan
mengecut dan kelihatan tebal dan pendek.
Setiap kromosom itu mempunyai dua
kromatid yang terikat di tengahnya oleh
sentromer.

Organisma

Bilangan kromosom
dalam sel soma

Manusia

46

Paku pakis

480

Kucing

38

Kuda

30

Katak

26

Jagung

20

Tomato

12

Kacang pea

Terdapat dua jenis kromosom iaitu

autosom dan kromosom seks dalam
manusia dan haiwan berperingkat tinggi.
Autosom mengawal ciri soma spt jenis
kumpulan darah, berat badan dan warna
kulit
Kromosom seks mengawal jenis jantina.
Contohnya: Manusia mempunyai 46
kromosom. 44 daripadanya ialah autosom
manakala 2 lagi ialah kromosom seks
(kromosom XY-lelaki dan kromosom XXperempuan)

Kromosom membawa bahan baka yang

disebut gen.
Setiap jenis gen mengawal
perkembangan ciri-ciri tertentu. Misalnya,
gen yang mengawal warna rambut,
ketinggian dan rupa bentuk.
Separuh daripada bilangan gen
datangnya dari bapa dan separuh lagi
daripada ibu.
Gen bertanggungjawab membawa
maklumat baka tentang pewarisan ciri-ciri
ibu bapa kepada anak.

Setiap sel hidup boleh membahagi.

Tujuan sel membahagi:
1) Menggantikan sel lama yang sudah
reput, rosak atau mati
2) Menambahkan bilangan sel bagi
membolehkan pertumbuhan
organisma
3) Menurunkan bahan baka dari sel
induk ke sel baru melalui pembiakan.
Terdapat dua jenis pembahagian sel,
iaitu mitosis dan meiosis.

MITOSIS
MAKSUD:
Pembahagian sel induk untuk
menghasilkan dua sel anak
(sel baru) yang mempunyai
bilangan kromosom dan
kandungan genetik yang sama
dengan sel induk
PROSES MITOSIS
DIBAHAGIKAN KEPADA
EMPAT FASA:
a)Profasa peringkat awal
b)Metafasa peringkat
tengah
c)Anafasa peringkat
pemisahan
d)Telofasa peringkat akhir

KEPENTINGAN:
a)Penambahan dan
penghasilan sel baru untuk
pertumbuhan dan
perkembangan organisma
b)Penggantian sel soma
yang telah mati atau rosak
dengan sel baru (sel anak)
yang menyerupai sel induk.
c)Pembiakan aseks seperti
pertunasan oleh yis dan
belahan dedua oleh ameba.

 Kromosom memendek
dan menebal
Setiap kromosom
menjadi dua kromatid
yang terikat pada
sentromer

Pembentukan gentian
gelendong disempurnakan
Pergerakan kromosom ke
tengah gentian gelendong
yang dikenali sebagai
khatulistiwa.

Sentromer membahagi dua

menyebabkan kromatid terpisah
Pergerakannya ke kutub sel
yang bertentangan

Kromosom membuka lingkaran

Pembentukan semula
membran nukleus baru
Pembahagian sitoplasma
disempurnakan dan dinding sel
baru terbentuk di satah
khatulistiwa.

MEIOSIS
MAKSUD:
Proses pembahagian sel
yang hanya berlaku
dalam sel pembiakan
(testis dan ovari)
Meiosis membolehkan
gamet lelaki (sperma)
dan gamet wanita (ovum)
dihasilkan.

KEPENTINGAN:
a)Pembentukan gamet untuk
membolehkan pembiakan seks
berlaku dan dapat menyambung
zuriat.
b)Menjamin bilangan kromosom
yang sama antara zigot dan induk
c)Mewujudkan variasi semasa
pembahagian sel

KELEBIHAN:
Variasi dapat dihasilkan pada sel anak. Ini bermakna sel anak
tidak serupa dengan sel induk dari segi kandungan genetik.
Variasi timbul kerana berlakunya pindah silang, iaitu saling
pertukaran bahan genetik di antara kromatid-kromatid pada
kromosom.

Meiosis I

Meiosis II

kromatid

Pasangan
kromosom
homolog

Pertukaran
bahagian
kromosom antara
kromatid pada A
dan B

Empat kromatid
yang berbeza
hasil daripada
proses pindah
silang

Ovari
(wanita)

Testis (lelaki)

MEIOSIS

Gamet
(sperma)

Gamet (ovum)

PERSENYAWAAN

Zigot

MITOSIS

PERSAMAAN

MEIOSIS

1. Kedua-duanya ialah proses pembahagian sel

2. Melibatkan penduaan kromosom
3. Melibatkan pembahagian nukleus dan sitoplasma
4. Memerlukan tenaga dan enzim
5. Memastikan kemandirian hidupan melalui
pewarisan

MITOSIS
1. Menghasilkan dua sel
anak (diploid)
2. Sel anak sama
kandungan genetik
dengan sel induk
3. Hanya satu
pembahagian sel

PERBEZAAN
Bilangan
kromosom
Sel anak

MEIOSIS
1. Menghasilkan empat sel
anak (haploid)
2. Sel anak boleh berbeza
dari segi kandungan genetik
dengan sel induk

Pembahagia 3. Terdapat dua pembahagian

n sel
sel

4. Berlaku pada sel soma

Dimana?

4. Berlaku pada sel gamet

5. Menyebabkan
penambahan sel untuk
menggantikan yang rosak

Jenis hasil

5. Menyebabkan penghasilan
gamet lelaki dan wanita

6. Penduaan kromosom
berlaku pada setiap
pembahagian

Penduaan

6. Penduaan hanya berlaku

pada peringkat Meiosis I

7. Tidak ada pindah silang

Pindah
silang

7. Ada pindah silang

8. Tidak menyebabkan
variasi

Variasi

8. Menyebabkan variasi

Setiap manusia memiliki 46 kromosom

dalam setiap sel soma pada keadaan
normal.
Separuh daripada kromosom (23) daripada
ibu dan separuh lagi kromosom (23)
daripada bapa.
Fenomena ini dikenali sebagai variasi
dimana setiap anak yang dilahirkan tidak
semestinya menyerupai ibu atau bapanya.
Kajian tentang sifat-sifat yang diwarisi
dikenali sebagai pewarisan.

DUA JENIS GEN

Gen
dominan

Gen
resesif

Gen yang
menunjukkan
sifatnya tidak kira
sama ada gen yang
berpasangan
dengannya adalah
gen dominan atau
resesif.

Gen yang hanya

menunjukkan
sifatnya jika gen
yang berpasangan
dengannya adalah
gen resesif.

KK

Kk

Kk

kk

Mewakili tangan kidal

Mewakili tangan tidak kidal

Sifat

Sifat dominan

Sifat resesif

Tangan kidal atau

tidak kidal

Tangan kidal

Tangan tidak kidal

Menggulung lidah

Boleh

Tidak boleh

Lesung pipit

Mempunyai

Tidak mempunyai

Warna iris

Iris hitam

Iris biru

Cuping telinga

Bebas

Lekap terus ke pipi

Bentuk rambut

Kerinting

Lurus

Saiz lubang hidung

Lebar

Sempit

Bibir

Tebal

Nipis

Kulit

Berpigmen

Tiada pigmen (albino)

Penglihatan

Normal

Buta warna

Pokok
tinggi

Gamet

TT

Generasi F2

Meiosis

Persenyawaan

Tt

Generasi F1

Gamet

tt
X

Pokok
kerdil

Tt

TT

Tt

Tt

tt

Tinggi

Tinggi

Tinggi

Kerdil

Jenis kacukan

Hasil kacukan

AA x AA

Semua AA

AA x Aa

AA : Aa

AA x aa

Semua Aa

Aa x Aa

AA : Aa : aa

Aa x aa

Aa : aa

aa x aa

Semua aa

Rambut
kerinting

Rr

rr

Rambut
lurus

R
r

R
r

rr

rr

Rambut
kerinting

Rambut
kerinting

Rambut
lurus

Rambut
lurus

Setiap sel soma mempunyai 46

kromosom atau 23 pasang kromosom,
44 atau 22 pasang ialah autosom dan
baki dua atau sepasang lagi ialah
kromosom seks.
Kromosom seks yang
menentukan jantina seseorang.
Sebenarnya, kromosom Y
adalah penentu kelelakian
seseorang individu.
Kromosom X adalah lebih
panjang daripada kromosom
Y

Kandungan genetik
seorang lelaki ialah
44 + XY atau 22 pasang
autosom dan satu
kromosom seks X dan satu
lagi kromosom seks Y

Kandungan genetik
seorang perempuan ialah
44 + XX atau 22 pasang
autosom dan sepasang
kromosom seks X

Gamet lelaki atau sperma dihasilkan dalam

testis melalui proses meiosis.
Terdapat dua jenis sperma yang dihasilkan iaitu
sperma yang mengandungi 22 autosom dan
satu kromosom seks X dan sperma yang
mengandungi 22 autosom dan satu kromosom
seks Y.
44
+
XY

22 + X

sel induk dalam testis (2n)

MEIOSIS

22 + Y

Gamet lelaki (n) (sperma)

Gamet wanita atau ovum pula dihasilkan

dalam ovari melalui proses meiosis.
Ovari hanya menghasilkan satu jenis ovum
sahaja iaitu ovum yang mengandungi 22
autosom dan satu kromosom seks X.

44
+
XX

22 + X

sel induk dalam ovari (2n)

MEIOSIS

22 + X

Gamet wanita (n) (ovum)

Bapa

Ibu

44
+
XY

Jantina

Gamet

22
+
X

22
+
Y

Anak

44
+
XX

44
+
XX

Nisbah

44
+
XX

50% perempuan

22
+
X

22
+
X

44
+
XY

44
+
XY

50% lelaki

Kembar seiras

Satu zigot
terhasil

Kembar tak seiras

Dua zigot
terhasil

plasenta

zigot

plasenta

Kembar seiras
Kembar tak seiras

Anak kembar seiras

Perbezaan dari
aspek

Kembar tidak seiras

Satu ovum tunggal yang

telah disenyawakan
membahagi dan
membentuk dua zigot
pada peringkat awal
mitosis

Kejadian

Lebih daripada satu ovum

dihasilkan. Oleh itu, dua
ovum disenyawakan oleh
dua sperma masingmasing untuk
menghasilkan dua zigot
yang berlainan

Satu sperma
mensenyawakan satu
ovum

Persenyawaan

Dua sperma
mensenyawakan dua
ovum

Berkongsi satu plasenta

Plasenta

Dua plasenta berasingan

Dua orang bayi sama

jantina

Jantina

Dua orang bayi sama

jantina atau berbeza
jantina

Mempunyai gen yang

serupa

Kandungan gen

Mempunyai gen yang

berlainan

Mempunyai sifat yang

Perbezaan sifat

Mempunyai sifat yang

Kembar siam melekat kerana

mereka berkongsi bahagian badan
tertentu.
Mereka sebenarnya ialah kembar
seiras luar biasa disebabkan ovum
yang tersenyawa tidak membahagi
atau membelah dua dengan
sempurna

Mutasi : Perubahan
yang berlaku secara
tiba-tiba pada kromosom
atau gen yang boleh
mengakibatkan
perubahan sifat
manusia.

Organisma yang telah

mengalami mutasi di
kenali sebagai mutan.

Mutasi boleh berlaku pada

sel soma atau sel gamet.
Mutasi dalam sel soma
dikenali sebagai mutasi
soma dan tidak boleh
diwarisi.
Jika mutasi berlaku dalam sperma
atau ovum, sifat baru yang
muncul yang sebelum ini tidak
ada pada ibu bapa akan diwarisi
oleh zuriat. Mutasi ini dikenali
sebagai mutasi gen.

Mutasi gen berlaku apabila terdapat

perubahan kimia dalam sesuatu gen.
Kajian telah menunjukkan bahawa pada
umumnya, kebanyakan sifat mutan adalah
resesif. Oleh itu, kesannya dilindungi oleh
gen dominan untuk beberapa generasi.
Contoh mutasi gen pada gen resesif dalam
populasi manusia termasuklah penyakit
anemia sel sabit, buta warna,
hemofilia, albino dan phenylketonuria.

Hemofilia Kekurangan faktor

pengumpulan darah

Anemia sel sabit Sel darah

merah yang bentuknya mirip
sabit

Penyakit Albino

Mutasi kromosom berlaku kerana adanya

perubahan dalam struktur kromosom yang
dapat dikesan di bawah mikroskop
Perubahan ini boleh berlaku dalam bilangan
kromosom, contohnya dari 2n (diploid)
menjadi n (haploid) atau 3n (triploid).
Perubahan juga boleh berlaku kekurangan
satu kromosom, contohnya 2n-1 atau
penambahan kromosom, contohnya 2n+1
atau 2n+2.

Sindrom

Kandungan gen

Sifat

Down

2n + 1 = 47
Individu (lelaki atau perempuan)
(3 kromosom pada ini mempunyai mata sepet, hidung
kromosom ke-21)
kecil, lidah besar, tangan pendek
tetapi lebar, keimunan rendah
terhadap jangkitan penyakit dan
cacat akal.

Klinefelter

2n + 1 = 47
(44 + XXY)

Lelaki yang tidak mampu

menghasilkan sperma dan
menunjukkan ciri-ciri perempuan

Ciri psikopatik

2n + 1 = 47
(44 + XYY)

Lelaki ini dikaitkan dengan ciri

psikopatik dan menunjukkan
kecenderungan kepada aktiviti
jenayah

Turner

2n 1 = 45
(44 + XO)

Perempuan ini mandul

1)

2)
3)

4)

Boleh mendatangkan variasi perbezaan

sifat di antara individu.
Punca pembentukan spesies baru.
Mutasi pada tumbuhan menghasilkan baka
baru.
Penduduk Limone didapati mempunyai paras
kolestrol darah yang sangat tinggi. Tetapi
tidak mendatangkan kesan buruk kepada
arteri kerana kajian mendapati gen mutasi
yang dimiliki menghasilkan satu jenis protein
baru.

1)

2)

3)

4)

5)

Kesan buruk terbahagi kepada dua iaitu yang

membawa kecacatan dan mengakibatkan
penyakit genetik.
Sekiranya gen normal telah mengalami mutasi
dan gen maut, organisma yang memilikinya
akan mati sebelum dilahirkan atau mati pada
usia muda.
Mutasi gen boleh mengganggu proses sintesis
protein.
Sesetengah mutasi khususnya mutasi soma
boleh menyebabkan penyakit kanser.
Mutasi gen boleh menyebabkan penyakit baka.

Mutasi boleh berlaku secara semulajadi atau

akibat faktor luar seperti bahan makanan,
bahan kimia dan alam sekitar.
Faktor yang menyebabkan mutasi
termasuklah:
Sinaran berbahaya seperti sinar alfa, beta,
gamma dan sinar-X
Sesetengah bahan kimia dan bahan pengawet
makanan
Perubahan pada persekitaran dalam tempoh
masa yang lama boleh menghasilkan organisma
yang mempunyai sifat baru.

BIDANG PERUBATAN

Kandungan genetik seseorang bayi dapat

diketahui. Sepasang suami isteri dapat menentukan
sama ada mereka akan melahirkan bayi yang
mengidap penyakit baka dan boleh
mengelakkannya.
Mengesan penyakit baka pada peringkat awal
semasa dalam kandungan. Teknik amniosentesis.
Dalam kes tertentu, rawatan awal dapat
dijalankan pada fetus sebelum kelahiran melalui
proses yang disebut terapi genetik.

BIDANG KEJURUTERAAN
GENETIK

Sayuran baru hasil kacukan daripada bunga kobis dan

bronkoli
Pengeluaran susu untuk mengubati penyakit. Gen biribiri yang dicantumkan dengan gen manusia
diprogramkan untuk meghasilkan susu yang
mengandungi agen pembentukan darah untuk mengubati
penyakit tertentu
Penghasilan benih super yang bermutu dan rintang
terhadap penyakit
Penukaran sisa kelapa sawit kepada plastik
terbiodegradasi
Pembersihan pantai yang tercemar akibat tumpahan
minyak oleh bakteria pemakan minyak
Penghasilan bahan makanan secara genetik untuk
meningkatkan mutu dan mengurangkan masa
kematangannya. Contoh: Jagung, ayam dan sayursayuran
Ubi kentang yang dimodifikasikan secara genetik telah
berjaya menghasilkan vaksin yang boleh dimakan

PEMBIAKBAKAAN
MAKSUD:
Teknik yang melibatkan kacukan sesuatu baka
tanaman atau ternakan yang mempunyai sifat
yang baik dengan baka lain yang mempunyai
sifat baik tersendiri supaya zuriat terhasil
mempunyai sifat baik kedua-dua induknya.
SIFAT BAIK YANG BIASA DIPILIH UNTUK
PEMBIAKBAKAAN IALAH:
a)Kebolehan mengeluarkan hasil yang
berkualiti
b)Kebolehan mengeluarkan hasil yang banyak
c)Kebolehan mengeluarkan hasil dalam masa
singkat
d)Mempunyai kekebalan terhadap serangan
penyakit atau perosak

Pisifera

Dura

Tenera

Mesokarp tebal,
mengandungi
banyak minyak

Mesokarp nipis,
mengandungi sedikit
minyak

Mesokarp tebal,
mengandungi
banyak minyak

Endokarp sangat
nipis

Endokarp tebal

Endokarp nipis
mudah
mendapatkan
minyak

Kernel besar,
mengandungi
banyak minyak

Kernel nipis,
mengandungi sedikit
minyak

Kernel sederhana
tetapi mengandungi
banyak minyak

Saiz buah kecil dan

bilangan buah
terhasil sedikit

Saiz buah besar dan

bilangan buah
terhasil banyak

Saiz buah besar dan

bilangan buah
terhasil banyak

Masalah buah

Tiada masalah

Tiada masalah

KULTUR TISU
MAKSUD:
Teknik membiakkan sel-sel daripada tumbuhan
yang mempunyai sifat yang baik dengan
merendamkan sel induk itu ke dalam suatu
larutan nutrien khas yang mengandungi garam
mineral, gula, vitamin dan hormon.
Proses ini merupakan pembiakan aseks kerana
tidak melibatkan gamet. Teknik ini boleh
menghasilkan zuriat yang banyak dan sama
kandungan gen dengan induk dalam masa
yang singkat.
PENGKLONAN
MAKSUD:
Satu teknik memanipulasikan gen daripada
sesuatu organisma untuk menghasilkan zuriat
yang menyerupai induknya.
Proses ini juga merupakan pembiakan aseks
kerana tidak ada gamet terlibat. Cuma sel soma
induk digunakan sebagai sumber baka.

VARIASI
Sifat-sifat perbezaan yang wujud
dikalangan organisma dalam spesies yang
sama dari segi fizikal, kelakuan, potensi,
fisiologi dan stuktur organisma yang boleh
diturunkan dari satu generasi ke generasi
yang lain.
VARIASI SELANJAR
Sifat perbezaan yang tidak jelas,
beransur-ansur di antara individu dalam
satu populasi yang sama.
Contoh : Ketinggian
VARIASI TAK SELANJAR
Sifat perbezaan yang jelas dan ketara.
Contoh : Kumpulan darah, cap jari,
jantina, jenis rambut.

Perkara

Variasi selanjar

Variasi tak selanjar

Definisi

Perbezaan sifat yang

tidak jelas

Perbezaan sifat yang

jelas dan ketara

Contoh

Ketinggian, berat
badan

Kumpulan darah,
Corak cap jari,
jantina, rambut, ibu
jari

Sifat perantaraan

Boleh ditunjukkan

Tidak ditunjukkan

Graf taburan

Menunjukkan taburan
normal

Menunjukkan taburan
diskrit

Faktor persekitaran

Dipengaruhi

Tidak dipengaruhi

Faktor genetik

Disebabkan dua atau

tiga ataupun lebih

Disebabkan gen
tunggal