HARTA BLGS, KOORDNAT SSTEMLER,

1/25000 LEKL HARTALARIN TANITIMI

VE KULLANMA TEKNKLER LE

TOPRAK HARTALARININ YAPILMASI

HARTA
Harita,yeryznn btnn yada bir parasn tam tepeden
grne gre ve belli oranlarda kltlm olarak gsteren
izimlerdir.

ETL LEKL HARTALARIN NUMARALANMA SSTEM

PARALEL NEDR ?
Ekvatora paralel olarak geen dairelerdir. Her iki kutuptan eit
uzaklkta geen daireye Ekvator denir. Trkiye 360 ila 420 Kuzey
Paralelleri arasnda yer alr.

MERDYEN NEDR?
Bir kutup noktasndan balayp dier kutup noktasnda
sona eren ekvatoru dik ayla kesen yaylardr. Trkiye
260 ila 450 Dou meridyenleri arasnda yer alr.

ENLEM NEDR?
Herhangi bir nokta ile ekvator arasnda kalan meridyen
yaynn derece, dakika ve saniye cinsinden deeridir.

BOYLAM NEDR ?
Herhangi bir nokta ile balang meridyeni arasnda kalan yayn
a, derece, dakika ve saniye cinsinden deeridir.

Enlemi ve boylam verilen bir noktann dnya zerindeki yeri

kolaylkla bulunabilir. rnein stanbulun enlemi 410016,
boylam ise 285859 dr.

KOORDNAT SSTEMLER NEDR ?

Bir noktann dnya zerindeki yerinin eksenlerle (enlemler-boylamlar)
yapt a cinsinden veya bu eksenlere uzaklnn metre cinsinden
belirtildii sistemlere denir.
4 eit koordinat sistemi vardr. Bunlar ;
1- Corafi Koordinat Sistemleri(Enlem-Boylam)
2- Dik Koordinat Sistemi (X, Y)(Grid Koordinatlar veya Memleket
Koordinatlar)
3- Kutupsal Koordinat Sistemleri
4- Uzaysal Koordinat Sistemleri
Ormanclk almalarnda Corafi ve Dik Koordinat sistemleri
kullanlmaktadr.
Corafi Koordinat Sistemi :
Bir noktann dnya zerindeki yeri eksenlerle (enlemler-Boylamlar)
yapt alarla belirleniyorsa bu sisteme Corafi Koordinat Sistemi denir.

Corafi Koordinatlarn Bulunmas

1 = 60
1 = 60

1g = 100
1 = 100

1/25000 lik paftalarda;

1 derece dakikas enlemde 73,5 mm.dir.
1 derece dakikas boylamda 57,5 mm dir.
Koordinatn bulmak istediimiz noktadan enleme ve boylama
dikler klr. klan diklerin kendisine en yakn dakika iaretinden cm.
olarak mesafesi llr. Yukardaki katsaylar kullanlarak dakika
cinsinden deeri bulunur.
X ekseninde kendisine soldan en yakn, Y ekseninde kendisine alttan en
yakn dakika deeri zerine eklenerek noktann corafi koordinat
bulunur .

390 21// 18/

260 46// 26/

Corafi Koordinat bulunacak noktann en yakn enleme mesafesi

E = 22 mm.
Enlemi =

22 X 60 sn.
= 17,9
73,5

39

21/ 18//

Corafi Koordinat bulunacak noktann en yakn boylama mesafesi

B = 25 mm.
Boylam =

25 X 60 sn.
= 26,1
57,5

26

46/ 26//

DK KOORDNAT SSTEM:
Bir noktann dnya zerindeki yeri eksenlere
ya da balang noktasna uzakl metre
cinsinden belirleniyorsa bu sisteme Dik
Koordinat Sistemi (Gauss-Kruger
Koordinatlar, Grid Koordinatlar veya
Memleket Koordinatlar) denir.

Dik (Grid-Gauss-Krger-Memleket Koordinatlar) Koordinatlarnn

Bulunmas;
Dik Koordinat Sisteminde harita gridlere blnmtr.
1/25000 lekli haritalarda grid aral 1000m.(1 Km. 4 cm.)
1/50000 lekli haritalarda grid aral 1000m.(1 Km. 2 cm.)

1/100000 lekli haritalarda grid aral 5000m.(5 Km. 5 cm.)

1/250000 lekli haritalarda grid aral 10000m.(10 Km. 4 cm.)
Koordinat bulunacak noktadan kendisine soldan(batdan) en yakn y
eksenine ve alttan(gneyden) en yakn x eksenine dikler klr. Bu diklerin
grid eksenlerine olan mesafeleri mm. cinsinden llr. 1/25000 lekli
haritalarda grid aral(x ve y eksenleri) 1000 m.= 40 mm. olduundan
hareketle 1 mm. = 25 m.dir. Buna gre llen araln haritadaki uzunluu
hesaplanr ve y deeri iin kendisine en yakn sol(bat), x deeri iin
kendisine en yakn alt (gney) grid koordinat deerleri zerine eklenerek
noktamzn dik koordinat(Gauss-Krger-Memleket Koordinat) bulunur.

43 56 275

4 80 525

Dik Koordinat bulunacak noktann en yakn X eksenine mesafesi

y = 21 mm.
y koordinat =

21 X 1000 m.
40

= 525 m.

480525

Dik Koordinat bulunacak noktann en yakn Y eksenine mesafesi

x = 11 mm.
x koordinat =

11 X 1000 m.
40

= 275

4356275

PROJEKSYON(Z DM) NEDR ?

Yeryznn ekli kutuplarda bask, ekvatorda ikince bir elipsoid olarak kabul edilir.
Dnya haritalarn en az hata ile izmek iin gelitirilen yntemlere projeksiyon (iz
dm) denir.
Harita projeksiyonu eri yzeylerin belli bir lek dahilinde matematiksel ve geometrik
yntemlerle harita dzlemine geirilmesidir. Dnya zerinde herhangi bir ekli haritaya
geirirken baz bozulmalar olur. te bu bozulmalar en aza indirgeyen sistemler
projeksiyon sistemleridir.
En ok kullanlan projeksiyon sistemleri :
1- Merkator
2-Gauss-Kruger (Universal Transversal Merkator), ( UTM)
3- Universal Polar Siteografik (UPS)
Trkiyedeki 1/25000lik haritalarn yapmnda Gauss-Kruger projeksiyon
kullanlmtr. Bu sistemde dnya bir silindirin alm eklinde izilmektedir.

GAUSS-KRUGER PROJEKSYON SSTEM

sistemi

DLM NEDR ?
Gauss-Krger projeksiyon sisteminde balang meridyenleri (boylamlar) 6de
veya 3de bir deitirilerek bylelikle 6lik ve 3lik dilimler Oluturulmutur.
1/25.000 lik haritalarda Trkiye 6lik 4 dilim zerinde gsterilmitir. Her
dilimdeki bir noktann koordinatlar hesaplanrken dilim ekseni x (apsis-yukar
deer), ekvator izgside y (ordinat-saa deer) olarak alnmtr.Trkiyedeki
6lik dilimlerin balang meridyenleri (boylamlar) 27 (4 nolu), 33
(5 nolu)
, 39 (6 nolu) ve 45 (7 nolu) dir.

GPSler 6lik dilim sistemine gre koordinat deerlerini corafi (a),

grid(memleket) (metre) olarak vermektedir.

Grid blge iareti

35 S
UTM

Merkator
projeksiyon
sistemi

0524035

(saa deer,y)

2716' 26,4"

E(Dou) boylam

4213488

(yukar

3804' 05,5"

N (Kuzey)enlemi

deer,x)

DNM FORML

1/25.000 lekli haritadan veya GPS ile tespit edilen 6lik koordinatlar
3lie evirmek iin ;
X3 = X6 / 0,9996

y3 = [(y6-500.000) / 0,9996] + 500.000

forml kullanlr.

X6 = 4223264
Y6 = 508642

X3 = 4224954
Y3 = 508645

1/5000 lekli orman tahdit haritasndaki 3lik koordinatlar 6lie

evirmek iin ;
X6 = X3 x 0,9996

y6 = [(y3 500.000) x 0,9996 ] + 500.000

X3 = 4224954

X6 = 4223264

Y3 = 508645

Y6 = 508642

TOPORAFK HARTALAR
Yunanca kkenli topos (yer) ve grafik (izgilerden oluturulmu
ekil) szcklerinden kken alan ve izgilerden olumu yer ekillerini
gsteren haritalara Toporafik haritalar denir.
Bu haritalar, arazilerin doal ve kltrel grnmlerini yatay ve
dikey durumlarn, yatay bir dzlemde ve belli bir lek altnda
gsterirler.
Harita kenar bilgileri:
Haritann hangi matematiksel yntemle(projeksiyon) retildiini,
leini, ortalama sapma miktarn ve kim tarafndan retildiini
gsterir.
zel iaretler(Harita Lejand) :
Haritalar bir alann doal ve beeri zelikleri ile ilgili bir ok bilgi
ierdiinden ve bu bilgilerin tamamn da harita zerinde vermeye
olanak olmadndan baz bilgiler haritann kenarnda harita lejand
olarak verilmitir.

Topografik haritalar zerinde bulunan balca eleri sayacak olursak ;

Engebeler, yeryz ekilleri (dalar, tepeler, srtlar, v.b)
Drenaj a, akarsu a ( rmak, ay, dere, kurudere)
Durgun sular (gller, denizler, barajlar)
Buzullar ve srekli karlar
Bitki rts
Kltrel yaptlar (bina, yol, kpr,cami,v.b.)

Dier elerdir.

Topografik haritalarda en youn kullanlan rlyefi gsteren e ykselti

erileridir. 1/25000 lik haritada bu izgilerden kaln olanlar her 50 m.de bir,
ince izgiler her 10 m.de bir geirilmitir. Eimin ok dk olduu yerlerde ise
her 5 m.de bir geirilmitir. (Krk izgiler halinde)
E ykselti erisinin deniz seviyesine gre yksekliine o erinin ykseklii,
rakm veya kotu denir.
E ykselti erileri hibir zaman kesimezler, dik erilerde e ykselti
erileri birbirlerine ok yaklarken dzlklerde aralkl bir konum alrlar.
E ykselti erileri vadilerde i bkey, srtlarda d bkey eklinde
izilmitir.
Topografik haritalarda temel yn vardr;
Corafi yn
Manyetik yn
Grid yn
Corafi Yn : Yerkresi zerinde bulunduumuz bir noktay kuzey kutup
noktasna birletiren doru zerinde bulunan ve kuzey kutup noktasna ynelik
okun gsterdii yn Corafi Yndr.
Manyetik Yn : Pusulamzn mknats inesinin kuzey ucunun gsterdii yn
Manyetik Kuzey olarak isimlendirilir.
Grid Yn : Bir grid boylam zerinde kuzeye ynelik okun gsterdii yn
grid kuzeyidir.

Grid kuzeyi ile manyetik kuzey arasndaki aya ine sapmas denir.
GK

MK

1 o 15 / (ine sapmas)
Ortalama yllk deiim miktar art 3 /
Arazi almalarnda iinde bulunduumuz paftada pusulamzla manyetik kuzeyi
doru olarak bulabilmemiz iin paftann sa alt kesindeki grid kuzeyi ile
manyetik kuzey arasndaki ine sapmasna (1 o 15 / ) harita yapm tarihi ile
iinde bulunduumuz yl arasndaki fark yllk sapma miktarna arparak
bulduumuz deeri eklememiz gerekir.
rnek :
Paftamzn ine sapmas 1 o 15 /
Paftamzn yapm tarihi 1960
Paftamzn yllk sapmas +3 /
(2004 1960) = 44 yl X 3 / = 132 /=2 o 12 /
1 o 15 / + 2 o 12 / = 3 o 27 /
o
/
Pusulamzn gsterdii deere 3 27 dlerek gerek kuzeyi bulabiliriz.

ARAZDE HARTANIN
MANYETK KUZEYE
YNLENDRLMES
Haritalarda manyetik
kuzeyi bulmak iin
haritann kuzeydou
kenarnda bulunan derece
blntl sapma
gstergesi zerinde grid
kuzeyi ile manyetik kuzey
arasnda biraz nce
bulduumuz a deeri
iaretlenir ve gney dou
kenarnda bulunan sabit P
noktas ile birletirilir.
Pusula bu izgi zerine
konarak harita gerek
kuzeye ynlendirilmi
olur.

TOPOGRAFK HARTALAR ZERNDE YAPILAN LMLER

Harita zerinde cetvelle llen iki nokta arasndaki mesafelerin llmesi ;

Gerek uzaklk = Haritadaki uzaklk x lein paydas
rnek : 1/25.000 lik haritada 2 cm uzaklk gerekte ;
L = 2 cm x 25.000 = 50.000 cm 0,5 km dir.

ki nokta arasndaki ykseklik fark ;

Dorudan harita zerindeki e ykselti erilerinden okunur.
rnek : A noktas 550 m.
B noktas 700 m.
ykseklik = B-A = 150 m. dir.

Yama Eiminin Belirlenmesi ;

Yama Eimi =

Ykseklik Fark(m)
X 100
Yatay Uzaklk (m)

l = 4000 m.

120 m
Yama Eimi =

= 0,03 = % 3 dr.
4000 m

A cinsinden yama eimi (1/25000 lik haritada)

p

I : Yatay uzaklk = 12000 m.

h : Ykseklik = 645 m.

P1

kp = Yama uzunluu (Harita zerinde 2,58 cm)

kp1= Yatay uzaklk (Harita zerinde 48 cm)

Yama uzunluu (Y) = I2 + h2 dir. (Pissagor Bants)

Y= (12000)2 + (645)2
Y= 12017 m

Alan lme
1/25000 lik pafta zerinde tamlk, yarm ve eyreklik noktal ablonlar
kullanlarak olan lmeleri yaplabilir.
Amenajman planlarnda alanlar tamlk ablonlar (1 nokta bir ha.)
kullanlarak llmtr. Hassas lmlerde eyreklik (1 nokta 0,25 ha)
ablonlar kullanlmaldr.
Harita zerinde ltmz bir alan gerek alana u formlle
evirebiliriz ;
Gerek Alan = Haritadaki alan x (lek paydas)2
rnek : 1/25.000 lik haritada 4 cm2 olarak llen bir yerin gerek
alan ;
Gerek Alan = 4 cm2 x (25000)2 cm2
= 4 cm2 x 625.000.000 cm2
= 25 Ha.
Gerek Alan bilinen bir yerin haritada ne kadar bir alan kapladn bulmak
iin ;
Haritadaki Alan = Gerek Alan / (lek paydas)2
rnek : Gerek Alan 25 ha olan bir yerin 1/25000 lekli haritadaki
alan ;
Haritadaki Alan = 25 x 108 cm2 / 625 x 106 cm2 = 4 cm2

Harita leinin Bulunmas

Bir yerin gerek alan ile haritadaki alan biliniyorsa aadaki forml
kullanlr
lek = Haritadaki Alan
Gerek Alan
rnek : 100 km2 bir alann 4 cm2 olarak gsterildii bir alann harita
lei ;
lek :

4 cm2

100 km2

1 cm2
=
1
.
25 km2
500.000

1 cm2
5 km2

1 cm

500.000 cm

TOPRAK HARTALARININ YAPILMASI

Sahada yaplacak faaliyet trlerinin belirlenmesi, yatrmlarn baarya
ulamas balangta toprak ettlerinin ok salkl bir ekilde yaplp
deerlendirilmesine bal olduu aktr.
Toprak ettleri iin ncelikle aday proje sahasnn snrlar 1/25000 lekli
topografik pafta zerine ilenir. Daha sonra nceden aydnger kadna
izdiimiz 1,30 x 1,30 cm lik karelaj ebekesinin delikli ke noktalarn proje
sahas zerine aktarlr. Her ke noktasna saa doru 1den balamak zere
sra numaras verilir.
Ke noktalarnn koordinatlar GPSye yklenerek arazide doru bir ekilde
yerlerinin bulunmas salanabilir.
Toprak profillerinin yer seiminde de anlatld gibi ;
- Fizyolojik arazi birimleri (dalk, dzlk, vadi, plato, v.b.) deitiinde ,
- Eimlerin deitiinde,
- Doal bitki rts deitiinde profiller almaldr.
- Ayrca toprak yzeyinde saptanan renk, ta, akl, atlak, v.b. durumlarda
gerektii kadar ara profiller almaldr

120 cm derinlie veya anakayaya kadar alan profillerde gerekli incelemeler

yaplarak yetime ortam ett izelgesi doldurulacaktr.
Kzlam, Fstkam gibi trler iin gerektiinde Ceviz, Kestane ve zel
aalandrmalarda kullanlan Zeytin ve benzeri trler iin proje sahasn temsil
eden ve deiik zellikler gsteren (anakaya, toprak bnyesi, tall, v.b)
profillerden alnacak toprak rnekleri Toprak Laboratuar Mdrlklerinde tahlil
ettirilir. Bazen anakayasnn tespitinde zorlandmz kaya paralarn da
Laboratuar Mdrlne getirilerek trn belirlenmesi konusunda yardm
alnmaldr.

Arazide gerekli ettler yaplrken tall % 81den fazla olduu litosolik

sahalar ile kayalk sahalarnda GPS ile koordinatlar alnmaldr.
Broda yetime ortam ett izelgesi, 1/500000 lekli jeoloji haritalar,
Avan projelerdeki 1/100000 lekli toprak ve jeoloji haritalar ile toprak analiz
cetvelleri gz nne alnarak 1/25000 lekli harita zerinde 4125 sayl
tamimin Toprak Haritas zel aretleri kullanlarak toprak haritas tanzim
edilir.

Toprak profilleri alan noktalar toprak haritas zerinde veya proje snrlar
izilmi ayr bir krokide ierisine sra numaras verilmi ( 3 ) yuvarlaklarla
gsterilecektir