“GÜNEŞ ENERJİSİ ve UYGULAMALARI” DERS NOTLARI

Yrd. Doç. Dr. Mesut ABUŞKA

Ders Notları için: http://akhisarmyo.cbu.edu.tr/

Ders için kaynak kitaplar:

1. “Güneş Enerjisi ve Uygulamaları”, H.ÖZTÜRK, Birsen Yayınevi, 2012.

2. “Güneş Enerjisi”, A. YİĞİT - İ. ATMACA, Alfa Aktüel, 2010.
3. “Güneş Enerjisi ve Uygulamaları”, A.Y. UYAREL - E.S. ÖZ, 1987.
4. “Güneş Enerjisi”, A. KILIÇ - A.ÖZTÜRK, Kipaş Dağ., 1983.
5. “Güneş Enerjili Su Isıtma Sistemleri” M. TIRIS, Ç. TIRIS, Y. ERDALLI, Tübitak MAM
6. “Güneş Enerjisi Tesisatı”, ISISAN Yayınları.
7. “Güneş Enerjisi”, EZGESEM Yayınları, 2011.

Okunması tavsiye edilen kitaplar:

1. “Entropi Dünyaya Yeni Bir Bakış” J. RIFKIN – T. HOWARD, İZ Yayınevi, 1997.

2. “Dünya ve Enerji”, V. ALTIN, Boğaziçi Ü. Yayınevi, 2013-09-21
3. “Küresel Isınma ve Türkiye’nin Güneş Projeleri”, Ç. GÖKSU, Güncel Yayıncılık, 2008.
4. “Enerji Sektöründe Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesi” Ş. KAVCIOĞLU, Türkmen
Yayınevi, 2013.
5. “Güneş Enerjisi” J.BOCKRIS-T.N. VEZİROĞLU-D.SMITH, Yeni Yüzyıl Kitaplığı.

1
2
Güneşin Yapısal Özellikleri:

Güneşin çapı: 1.390.000 km’dir.

Güneşin yüzey sıcaklığı 6000 K’dir.
Güneşin %93’ü Hidrojen ve %7’si Helyum’dur.
Dünyanın çapı 12.700 km’dir.
Dünya ile güneş arası mesafe 150.000.000 km’dir.

Dünyanın kendi çevresindeki dönüş ekseni, güneş çevresindeki dolanma yörüngesi düzlemiyle
23,5°’lik açıya sahiptir.

Güneşte saniyede 564 milyon ton hidrojen, 560 milyon ton helyuma dönüşmektedir. Dönüşümdeki
4 milyon ton kütleden 38x1022 kJ enerji açığa çıkmaktadır.

Güneş kütlesi içten dışa doğru; nükleer, ışınım ve ısı taşınım bölgesi olmak üzere üç bölüme ayrılır.

3
Güneş Işınımı:

Güneş ışınlarına dik 1 m2 alana saniyede gelen güneş enerjisi 1.367 J’dür. Bu sayı “Güneş Sabiti -
Gsc” olarak isimlendirilir. Güneş sabiti 1367 W/m2’dir (326,5 cal/m²).

Güneş ışınlarının dalga boyları 0,1-3 µm arasında değişir. Güneşten gelen ışınların dağılımın %9’u
mor ötesi (ultraviole) bölgede, % 45’i görünür ışık (visible) bölgesinde ve geri kalan %46’sı kırmızı
altı (infrared) bölgede yer alır.

Işık, insan gözünün duyarlılığına dayanan ve elektromanyetik spektrum içersinde yaklaşık 380-720
nm dalga boyları arasındaki görünür ışınım enerjisidir.

Işınım ise bir ortam veya maddeden elektromanyetik dalgalar veya parçacıklar yayılması dağılması
işlemidir. Işınım, belirli sıcaklıktaki bütün cisimlerin yüzeylerinden sürekli olarak enerji
yayılmasıdır. Herhangi bir cisim tarafından yayılan ışınım elektromanyetik özelliktedir.
Elektromanyetik ışınım, uzayda ışık hızı ile dalgalar halinde ilerler. Elektrik ve manyetik alanların
periyodik bir şekilde hareketi sırasında elektromanyetik dalgalar ile enerji taşınır. Bütün
elektromanyetik dalgalar, uzayda aynı hızla hareket eder. Işık da dahil olmak üzere ışınım
enerjisinin bütün şekilleri sabit bir hızla hareket eder. Işık hızı 300.000 km/s’dir.
4
Elektromanyetik dalgalar, frekansı ve dalga boyu ile tanımlanır.

Frekans (s-1 veya Hz) x Dalga Boyu (m) = Işık hızı

Elektromanyetik dalgalar, birlikte değişen ve birbirine dik düzlemdeki elektrik ve manyetik

alanlardan oluşur. Bir ortamda elektrik alanını değiştirmek için yüklü cisimleri ivmeli hareket
ettirmek gerekir. Bu nedenle hareket eden yükler elektromanyetik dalga yayar.

Frekans, dalga hareketinin miktarsal bir özelliğidir. Frekans, bir olayın saniyede hangi sıklıkta
tekrarlandığını belirtir. Işık dalgalarının hareketinde frekans, saniyede belirli bir noktadan geçen
dalga boyu veya çevrim sayısıdır. SI birim sisteminde frekans birimi 1/s veya Hertz (Hz)’dir.
Elektromanyetik dalgaların frekansı, 1-1024 Hz aralığında değişir. Güç jeneratörleri tarafından
üretilen dalga frekansı 1 Hz düzeyinde iken kozmik ışınların ürettiği dalga frekansı 1024 Hz
düzeyindedir.

Işınımın dalga boyu arttıkça frekansı azalır.

Elektromanyetik dalgaların bu geniş frekans aralığı “elektromanyetik spektrum”u oluşturur. 400-

700 nm dalga boyları arasında yer alan dar bir bölge, insan gözü tarafından algılanabilir.

Dalga boyu birimleri: 1mm=1000 µm 1µm=1000 nm

Foton: Alman fizikçi Max Planck, enerjinin sürekli olmayıp, temel bir büyüklüğün katları
biçiminde, kesikli olduğunu öne süren “kuantum teorisi” ile fizikte yeni bir çığır açmıştır. Buna
göre; a. Yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar yüksek enerjiye ancak kısa dalga boyuna, b.
Düşük frekanslı elektromanyetik dalgalar ise düşük enerjiye ancak uzun dalga boyuna sahiptir.
Planck’ın kuantum varsayımları şunlardır:

1- Işınım yayan ve titreşen bir sistemin enerjisi, aşağıdaki eşitlik ile belirlenen kesikli enerji
değerine sahiptir.
E = n.h.v (n=1, 2, 3,….)

2- Atomlar, kuanta (foton) denilen ışık enerjisinin kesikli birimleri cinsinden enerji yayar veya
soğururlar. Atomlar bu işlemi, bir enerji düzeyinden diğerine sıçrayarak yaparlar. Bu
durumda, güneş enerjisine karşılık gelen foton enerjisi aşağıdaki gibi tanımlanır.
E = h.v
h: Planck sabiti 6,626x10-34 Js v: Moleküllerin titreşim frekansı/fotonun frekansıdır (s-1)

Bir fotonun enerjisi (E); ışık hızı (c) ve dalga boyuna (λ) bağlı olarak, E = h. c/λ ‘dır.

Planck’ın kuantum varsayımlarındaki temel unsur, kesikli enerji düzeyleri gibi köklü bir
varsayımdır. Foton, ışık enerjisi paketi veya yumağı demektir. En genel anlamda foton,
elektromanyetik dalga paketi demektir.

5
 GÜNEŞ GEOMETRİSİ

Güneş Açıları: Yeryüzünde, ışınımın en önemli özellikleri dünyanın kendi ekseni etrafında
dönmesiyle ve güneş çevresinde eliptik yörüngesiyle belirlenir. Güneşten gelen ışınlar ile dünya
üzerindeki yüzeyler arasında belirli açılar oluşur. Güneş enerjisinde etkin yararlanabilmek için
güneş açılarının bilinmesi gereklidir.

Enlem Açısı (latitude), φ: Yeryüzündeki herhangi bir noktayı dünya merkezine birleştiren
doğrunun, dünyanın ekvator düzlemi ile yaptığı açıdır. Kuzey yön pozitif olmak üzere -90° ile 90°
arasında değişir (-90°≤ φ ≤90). Enlem açısı herhangi bir bölge için atlastan okunabilir. Türkiye,
36-42° kuzey enlemleri (26°-45° doğu boylamları) arasında yer alır. Enlem açısı ayrıca güneş
yükseklik açısının hesaplanmasında da kullanılır.

Coğrafi koordinat sisteminde; 1°=60´ olup 1´=60”dir. Ancak güneş geometrisinde ondalık sistemin
kullanıldığı unutulmamalıdır.

Güneş ışınları yılda iki defa ekvatora, birer defada dönencelere dik gelir. Ekvatora dik gelmesine
Ekinoks (21 Mart, 23 Eylül) denir.

6
Dönence (tropika), yeryüzü üzerinde güneş ışınlarının yılda iki kez dik açı ile geldiği, sıcak kuşağın
kuzey ve güney sınırlarını oluşturan ve Ekvator'un 23° 27' kuzey ve güneyinden geçtiği varsayılan
iki enlemden her biri. Bu iki enlem arasındaki bölgeye tropikal kuşak denir.

Bu enlemlerden yeryüzünün kuzey yarısında olanına Yengeç Dönencesi, güney yarısındakine de

Oğlak Dönencesi adı verilir. 21 Haziran’da güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne dik gelir. Bu gün,
yeryüzünün kuzey yarısında yazın, güney yarısında da kışın başlangıcı olarak sayılır. Bugünden
sonra yeryüzünün kuzeyinde günler kısalmaya, güneyinde ise uzamaya başlar ve buna Yaz
Gündönümü adı verilir. Benzeri biçimde, güneş ışınlarının Oğlak Dönencesine dik geldiği 21
Aralık, kuzey yarıkürede kışın, güney yarıkürede de yazın başlangıcıdır. Dönenceler Tropikal
kuşağın kuzey ve güney sınırlarını oluştururlar.

Güneş ışınlarının dönencelere dik gelmesine ise Solstis (solstice) (21 Haziran, 21 Aralık) denir.

7
Deklinasyon Açısı (declination), δ: Deklinasyon açısı; güneş ışınları ve dünya arasında ki açısal
ilişkiler bakımından en önemli olanıdır. Güneş ışınlarının aylar ve mevsimlere göre dünyaya geliş
açısı olup ayrıca diğer bir tanımlamayla da güneş ışınlarının ekvator düzlemi ile yaptığı açıdır.
Deklinasyon açısının diğer adı “sapma açısıdır!”. Deklinasyon açısı dünyanın kendi ekseni ve
yörünge düzlemi ile yaptığı 23,45 derecelik açıdan kaynaklanır. (Eğer dünya dönme ekseninde eğik
olmasaydı deklinasyon açısı daima “sıfır” olurdu.)

Deklinasyon açısı; -23,45° ≤ δ ≤ 23,45° açıları arasında yer alır bu açıların arasında yer almasının
sebebi ise dünyanın etrafında döndüğü kutupsal eksen, uzayda kendi yörünge düzlemine 66,55°’lik
bir açıyla sabitlenmesindendir. (90°-66,55° = 23,45°) Daha detaylı açıklamak gerekirse; yörünge
düzlemi ile dünyanın ekvator düzlemi arasında ki bu açı yaz ortasında (21 haziran) en yüksek
(23,45°), kış ortasında (21 aralık) ise en düşük (-23,45°) açısal değerdedir. Ekinoks noktalarında ise
(21 mart ilkbahar ekinoksu, 22 Eylül sonbahar ekinoksu) deklinasyon açısı “sıfır” olur!
Deklinasyon açısının yaklaşık değeri Cooper (1969) denkleminden hesaplayabiliriz;
δ = 23,45 x sin[(360/365)x(284+n)] veya δ = -23,45 x cos{0,986 x (n+10,5)}
denklemlerde yer alan “n” = bir Ocaktan itibaren gün sayısıdır.

Aylar “n” Hesabı

Ocak i Mayıs i + 120 Eylül i + 243
Şubat i + 31 Haziran i + 151 Ekim i + 273
Mart i + 59 Temmuz i + 181 Kasım i + 304
Nisan i + 90 Ağustos i + 212 Aralık i + 334

“n” değerini hesaplamak için yapmanız gereken belirlediğiniz ayın değerini tablo da aya denk gelen
“i” değerinin yerine yazmaktır. Örneğin; 22 Temmuz da ki “n” değeri = 22+181‘dir.

Örnek: 24 Şubat için deklinasyon açısı; δ = -23,45 x cos{0,986 x (Gün+10,5)},

Gün sayısı: 24+31= 55,
δ = -23,45 x cos{0,986 x (55+10,5),
δ = -10’dur.

8
Saat açısı (hour angle) ω: Güneş ışınlarının bulunduğu boylam (güneş boylamı denilebilir) ile göz
önüne alınan yerin boylamı arasındaki açıdır. Saat açısı, güneş boylamının göz önüne alınan yerin
boylamı ile kesiştiği “güneş öğlesi”nden itibaren önce ise (-), sonra ise (+) olarak alınır. Güneş
öğlesinde, güneş saati (GS)12’dir. Güneş öğle vakti ile ilgili zaman arasındaki saat farkı, 15 sabit
sayısı ile çarpılarak güneş saat açısı bulunur. Bu sabit sayı, dünyanın güneş etrafında bir defa
dönüşü sırasında kat ettiği 360° ‘lik açının 24’e bölünmesi ile elde edilmiştir. Başka bir ifade ile bu
katsayı, dünyanın güneş çevresinde 1 saatte yaptığı açıdır. Bir saat 15 boylama eşittir. Güneş açıları
güneş öğlesine göre simetriktir.

Formül olarak ifade edersek; (Güneş saat açısı hesaplanmasında yerel saat kullanılmalıdır.)

ω = 15 x (GS-12)

15 sabit sayısı her 15° saat açısı zaman olarak 1 saate tekabül eder diğer bir tanımlamayla dünyanın
güneş çevresinde bir defa dönüşü sırasında kat ettiği 360°’lik açının 24 saate bölünmesiyle elde
edilir yani 4 dakika da 1° olarak tanımlanabilir. Saat açıları güneş öğlesine göre simetriktir. Saat
14:00 (30°) ile saat 10:00′da (-30°) saat açıları eşittir.

Güneşin batış derecesi (GB°) zamanı aşağıdaki eşitlikten hesaplanabilir;

GB = Cos-1 [-tan(δ) tan(φ)]

Güneşin batışı, yukarıdaki eşitlikten derece olarak belirlenir. Belirlenen derece değeri 15’e
bölünerek güneş batışının, yerel öğle zamanından kaç saat sonra olduğu bulunur. Güneş doğuş
zamanını bulmak için bulunan sayı, 12’ye göre saat ibresinin tersi yönünde alınır. Güneş öğle vakti
ile güneşin doğuşu ve batışı arasındaki süre aynıdır. Sürenin aritmetik toplamı günün toplam
uzunluğunu verir. Güneş ışınımı hesaplamaları, güneş zamanına göre yapılır. Güneş azimut açısının
0° olduğu, başka bir deyişle, güneş yükseklik açısının en yüksek olduğu zamanın, saat 12 olarak
alındığı saat sistemine güneş saati (yerel saat) denir. Bir ülkenin kullandığı standart saat zamanı ile
güneş saati birbirinden farklıdır. Standart saatin, güneş saatine dönüştürülmesi için standart boylam
ile bulunulan bölgenin yerel boylamı arasındaki boylam farkı ve günlere göre değişen zaman
düzeltme faktörü dikkate alınır. Boylam Greenwich’in doğusundaki ülkeler için (-), batısındaki
ülkeler için (+) değer alır. Aşağıdaki denklikle bulunabilir;

9
YS = GOZ + [ E-4 (Boylam)] / 60

GOZ = Greenwich ortalama zamanı (Greenwich’deki yerel saat - 0° boylamı)

GOZ = [SSA-3] (Türkiye için) SSA: Standart saat YS: Yerel saat (güneş saati-mahalli saat)

E: Dünyanın yörüngesindeki düzensizlik için alınan düzeltme faktörü

(E) Düzeltme Faktörü Sayıları Tablosu

GÜN 1 8 15 22
Aylar
Ocak -3,27 -6,43 -9,20 -11,45
Şubat -13,57 -14,23 -14,25 -12,68
Mart -12,60 -11,07 -9,23 -7,20
Nisan -4,18 -2,12 -0,25 1,32
Mayıs 2,83 3,52 3,73 3,50
Haziran 2,42 1,25 -0,15 -1,17
Temmuz -3,55 -4,80 -5,75 -6,32
Ağustos -6,28 -5,67 -4,58 -3,07
Eylül -0,25 2,05 4,48 6,97
Ekim 10,03 12,18 13,98 15,33
Kasım 16,33 16,27 15,48 14,03
Aralık 11,23 8,43 5,22 1,78

Zaman düzeltme faktörünü hesaplamak için;

E = 229,2 [0.000075 + 0.00186 cos (B) + 0.03207 sin (B) - 0.00146 cos (2B) - 0.04089 sin (2B)]

B = (360/365)(n-1) n = Gün sayısı

Örnek: 28 Eylül’de Ankara için (yaklaşık 40° enlem, 33° boylam) güneşin doğuşu yerel saatle 6:09
olarak hesaplanmıştır. Güneş standart zamana göre kaçta doğar?

GOZ = [SSA-3]
YS = GOZ + [ E-4 (Boylam)] / 60
E düzeltme faktörü çizelgeden interpolasyonla 9,10 olarak bulunur.

YS = [SSA-3] + [ 9,10-4 (-33)] / 60

Yerel saat 6:09 olarak verilmişti. Bu değer kesirli yazılırsa 6:15 olur.

6,15 = SSA-3 + 2,35 buradan SSA = 6,15+3-2,35 = 6,79 bulunur.

28 Eylül’de, Ankara’da güneşin doğuşu yerel saatle 6:09, standart saatle 6:48’dedir.
10
Zenit açısı (solar zenith angle) ψ : Zenit açısı, doğrudan güneş ışınımı ile yatay düzlemin diki
arasındaki açıdır. “ψ-Psi” simgesi ile gösterilir. Zenit açısı, diğer bir deyişle güneş ışınlarının yatay
düzleme geliş açısıdır.

Zenit açısı, güneşin doğuşu ve güneşin batışı sırasında 90° iken, güneş ışınlarının dik geldiği
durumda sıfırdır.

Zenit açısı diğer açılara bağlı olarak hesaplanabilir;

Cos(ψ) = sin(φ) sin(δ) + cos(δ) cos(ω)

ψ = Zenit açısı δ = Deklinasyon açısı

φ = Enlem açısı ω = Saat açısı

ψ = 90-α

α: Güneş yükseklik açısı

11
Yükseklik açısı (solar elevation angle) α : Güneş yükseklik açısı, direkt güneş ışını ile yatay
düzlem arasındaki açıdır. “α” simgesi ile gösterilir.

Güneş yükseklik açısı, zenit açısını 90° ‘ye tamamlar.

α = 90 – ψ

α = Güneş yükseklik açısı ψ = Zenit açısı

Güneş yükseklik açısı, en yüksek değerini her mevsimde öğle vaktinde alır, güneşin doğuşu ve
güneşin batışı sırasında güneş yükseklik açısı sıfırdır. Güneş yüksekliği 21 Aralık’ta 26,5° ile en
küçük, 21 Haziran’da 73,5° ile en büyük değerini almaktadır. Güneş yükseklik açısı hesaplanması
ise aşağıdaki denklem ile yapılır;

α = sin-1 [cos(δ) cos(φ) cos(ω) + sin(δ) sin(φ)]

α = Yükseklik açısı δ = Deklinasyon açısı φ = Enlem açısı ω = Saat açısı

12
Azimut açısı:

Azimut açısını, güneş azimut açısı ve yüzey azimut açısı olmak üzere iki başlık altında
inceleyeceğiz.

Güneş Azimut Açısı γs:

Güneş azimut açısı, güneş-dünya doğrultusunun yatay düzlemdeki izdüşümünün, kuzey-güney

doğrultusu ile yapmış olduğu açıdır. Kuzey-güney doğrultusu ile doğrudan güneş ışınımı arasındaki
açıdır. Ayrıca güneş azimut açısı, kuzeye göre saat dönüş yönünde sapmasını belirtir. Güneyden
doğuya doğru (-), batıya doğru (+) olarak kabul edilir. Saat 12:00’da γs = 180° olur. Gelen doğrudan
ışınım ile yüzeyin diki arasındaki açı, yüzey-güneş azimut açısı ( β ) olarak adlandırılır.

Güneş azimut açısı, herhangi bir bölgede ve zamanda, güneşe doğru varsayılan doğrunun, yatay
düzlemdeki izdüşümü ile güney doğrultusu arasındaki açıdır. Azimut açısı, gün uzunluğunun 12
saatten fazla olması durumunda, günün bazı saatlerinde 90°’den fazla olur. Güneye doğru azimut
açısı aşağıdaki gibi belirlenir.

Sin γ = - Cos δ Sin ω / Sin ψ

veya

γ = Sin-1 [Cos (δ) Sin (ω) / Cos (α)]

13
Örnek: 37° kuzey enlemindeki bir bölgede (Muğla-Antalya-Adana-Gaziantep) öğleden sonra yerel
saat 15:00’de, 20 Şubat’ta güneş yükseklik (α) ve azimut açısını (γ), güneşin doğuş ve batış
saatlerini bulunuz.

Şubat’ın 20’si için gün sayısı GÜN = 31+20 = 51’dir.

Deklinasyon açısı: δ = -23,45 x Cos{0,986 x (Gün+10,5)}

δ = -23,45 x Cos{0,986 x (51+10,5)} δ = -11,5

Saat açısı: ω = 15 x (GS-12)

ω = 15 x (15-12) ω = 45°

Güneş yükseklik açısı: α = sin-1 [cos(δ) cos(φ) cos(ω) + sin(δ) sin(φ)]

α = sin-1 [cos(-11,5) cos(37) cos(45) + sin(-11,5) sin(37)]
α = 25,7°

Azimut açısı: γ = Sin-1 [Cos (δ) Sin (ω) / Cos (α)]

γ = Sin-1 [Cos (-11,5) Sin (45) / Cos (25,7)] γ = 50,3°

Azimut açısının değeri 50,3° güney batı yönündedir.

Güneş batış derecesi: GB = Cos-1 [-tan(δ) tan(φ)]

GB = Cos-1 [-tan(-11,5) tan(37)] GB = 81,2°

Bu açının 15’e bölümünden güneşin batış saati bulunur.

Güneş batış saati GBS = GB°/15 GBS = 81,2/15 = 5,4

Güneşin batışı güneş öğle zamanından 5,4 saat sonra yani saat 5:24’dedir. Bu hesaplamalardan
sonra 20 Şubat’da gün uzunluğunun 10 saat 48 dakika olduğu bulunmuş olur.

Analitik olarak bulunan yukarıdaki değerler grafik olarak ta bulunabilir. Bunun için aşağıdaki
grafikten 20 Şubat için deklinasyon açısı bulunduktan sonra (-11,5) enlem derecesinde uzatılan
doğru, bulunan deklinasyon açısı değeri ile birleştirilerek uzatılır. Gün batışı 5:24 ve gün uzunluğu
10 saat 48 dakika olarak okunur.

14
Yüzey azimut açısı:

Yüzeyin dikinin yatay düzlemdeki izdüşümü ile güney doğrultusundaki açıdır. Yüzey azimut açısı
güneyde sıfır, doğuya doğru negatif (-), batıya doğru pozitif (+) ‘dir.

-180° ≤ Υ ≤ 180°

Güneş geliş açısı θ:

Yüzeye gelen direkt güneş ışınımı ile yüzeyin diki arasındaki açıdır. λ veya β sembolü ile gösterilir.

Yüzey güneş ışınlarına dik ise, geliş açısı sıfır (θ = 0), paralel ise 90° ‘dir (θ =90°). Geliş açısı,
güneş enerjisi sistemlerinin tasarımında kullanılır. Geliş aşağıdaki denklem ile hesaplanabilir;

Cos(θ) = [sin(δ) sin(φ) cos(λ) - sin(δ) cos(φ) sin(λ) cos(γ) + cos(δ) cos(φ) cos(λ) cos(ω) + cos(δ)
sin(φ) sin(λ) cos(γ) cos(ω) + cos(δ) sin(λ) sin(γ) sin(ω)]
veya

Geliş açısı: θ = Cos-1 [Cos(δ) Cos(φ-β) Cos(ω) + Sin(δ) Sin (φ-β)]

β = Dikkate alınan yüzeyin yatay düzlemle yaptığı eğim açısı

δ = Deklinasyon açısı
γ = Azimut açısı
ω = Saat açısı
φ = Enlem açısı

Eğim açısı β (slope): Kollektörlerin yatay düzlemle yaptığı açıdır (tilt angle). 0 ≤ β ≤ 180°

15