Pafta bölümlemesi

Haritası yapılacak alanların çok büyük olması nedeniyle ölçek ne

kadar küçültülürse küçültülsün tek bir kağıda çizmek mümkün
değildir. Bunun mümkün olması durumunda ise harita arazideki
detayları tam olarak gösteremez. Bu da haritanın yapılış amacına
aykırıdır. Bu nedenle haritaları birden fazla altlıklara çizmek gerekir.
Bir haritanın çizimi için kullanılan kağıt ve benzeri altlıklar
çoğunlukla standart boyutlardadır. Harita alanının büyüklüğü ve
çizim ölçeğinin değerine göre, bir alanın haritası, tek bir harita
altlığına sığmayabilir. Bu durumda o bölgenin haritası, ayrı ayrı
altlıkların yan yana getirilmesiyle tamamlanmış olur.
Jeodezide tek bir altlığa çizilmiş birim haritaya PAFTA denir.
Paftaların sayısı birden fazla olması durumunda karışıklığı önlemek
veya paftaların arandığında kolayca bulunabilmesini sağlamak ve
komşu paftalar ile aralarındaki ilişkileri kurmak amacı ile haritası
yapılacak alan için uygun bir pafta bölümlemesine ihtiyaç duyulur.
Pafta bölümlemesinde her bir paftanın tanıtma işareti veya ismi ile
yeryüzünde kaplayacağı alan belirtilir. Bu isimlendirmeye “Pafta
indeksi” denir.
Haritalarda Pafta bölümlemesi iki şekilde yapılır.
• Coğrafi koordinatlara göre
• Dik koordinatlara göre
 Coğrafi koordinatlara göre Pafta bölümlemesi
• Yeryüzü paralel ve meridyen yayları ile parçalara ayrılmıştır. Bu
parçaların büyüklükleri seçilecek paralel ve meridyen yaylarının
değerlerine göre, dakika aralıklarına karşılık gelen çok küçük
alanlar olabileceği gibi, birkaç derecelik aralıklara karşılık gelen
büyük alanlar da olabilir. Haritanın ölçeğine ve altlığın
boyutlarına göre seçilecek uygun aralıklı paralel ve meridyenlerin
sınırladığı alanlar bir paftaya girecek alanı belirtir.
• Paralel ve meridyen yayları paftanın kenar çizgilerini oluşturur.
• Paftalar, içinde bulunan en büyük kentin ismi, bir numara, bir
harf ya da harf ve numaranın birlikte kullanımı ile tanımlanır.
• Uluslararası standartlara göre ülkelerin gerek ulusal, gerekse
uluslararası temel haritaları genellikle UTM projeksiyonunda
yapılmaktadır.
• Türkiye'nin temel haritaları UTM projeksiyon ilkelerine göre
yapılmış olduğundan, bu sistemdeki pafta bölümlemesi
incelenecektir.
UTM projeksiyonunda yeryüzü başlangıç meridyeninden
(Greenwhich) başlayarak 6° boylam aralıklı 60 dilime
ayrılmıştır. Bunlara "grid dilimi" adı verilir. Her bir grid
dilimi başlangıç meridyeninden doğuya doğru 31, 32, 33,
.... numaraları ile, batıya doğru da 30, 29, 28, ...
numaraları ile numaralanmıştır. Türkiye 35-38 numaralı
doğu dilimleri arasında yer almaktadır. Ekvatordan
başlayarak 84° kuzey ve 80° güney paralel dairelerine
kadar 8° paralel aralıklı kuşaklar meydana getirilmiştir. Bu
kuşaklar da kuzeye doğru N, P, Q,R,S,T,V,W,X; güneye
doğru M, L, K,J,H,G,F,E,D,C; harfleri ile
isimlendirilmişlerdir. Ülkemiz S,T grid bölgeleri içinde yer
almaktadır. 6° aralıklı meridyen ve 8° aralıklı paralel
dairelerin oluşturduğu bu küçük coğrafi alanlara "Grid
Bölgesi" denir. Bir grid bölgesi, bulunduğu grid diliminin
numarası ve bulunduğu enlem kuşağının harfi ile
isimlendirilir. (P35)
Uluslararası paftalama sistemi
Harita paftaları ulusal ve uluslararası standartlara
göre indekslenirler. Paftaların boyutları ölçeğe göre
belirlenen sabit enlem ve boylam farkları ile
tanımlanırlar. Böylece küre yüzeyinde bu sabit
enlem ve boylam farklarına karşılık gelen
büyüklükte alanların ilgili ölçekte haritası üretilir.

• 1:1 000 000-1:250 000 arası ölçekli paftalar

uluslararası sisteme göre
• 1:250 000’den daha büyük ölçekli harita paftaları
ise ulusal sisteme göre bölümlendirilir.
• Uluslararası indeks 1/1 000 000, 1/500 000 ve 1/250
000 ölçekleri kapsar. Bu ölçeklerdeki haritaların grid
bölge boyutları ve adlandırılmaları Tablo’da
verilmiştir.

Ölçek Pafta ismi Pafta boyutları

1/1 000 000 En büyük kenmn ismi 4°x6°
1/500 000 En büyük kenmn ismi 2°x3°
1/250 000 En büyük kenmn ismi 1°x1° 30'

Küçük ölçekli haritaların grid coğrafi koordinatlara göre pafta bölümlemesi

 Uluslararası paftalama sistemi
• Yerküre 6º lik boylam dilimlerine ayrılmıştır. Dilimler 180º-
1:250000 174º arası birden başlamak üzere doğuya doğru
numaralandırılmıştır.
1º
1º30’ • Bu duruma göre 0º (Greenwich) doğusundaki ilk dilimin
2º
numarası 31 olur.
1: 500000 • Kuzey güney yönünde ise yerküre, ekvatora paralel 8º
enlem farklarıyla kuşaklara ayrılır. 80º-72º güney kuşağı C
R 3º
den başlayarak tüm kuşaklar alfabetik sıralanmışlardır.
8º
• Başlangıçtaki A ve B harfleri ile sondaki Y ve Z harfleri
güney ve kuzey kutup bölgeleri için ayrılmıştır. Pafta
4º bölümleme sistemi, 80º güney ve 84º kuzey enlemleri
arası UTM (Universal Transverse Mercator) projeksiyonu,
1: 1000000
kutup bölgelerinde ise UPS (Universal Polar
Stereographic) projeksiyonu kullanıldığı varsayılarak
6º geliştirilmiştir.
• Bu durumda bir harf ve bir rakamla tanımlanan (R34 gibi)
34 8ºx6º boyutlu coğrafi grid bölgeleri oluşur.
• 8ºx6º boyutlu bir coğrafi grid bölgesi kuzey-güney yönünde ikiye ayrılırsa 4ºx6º
boyutlarında 1:1 000 000 ölçekli pafta oluşur.
• 1:1 000 000 ölçekli paftanın dörde bölünmesiyle 2ºx3º boyutlu 1:500 000 ölçekli
pafta, bu paftanın da dörde bölünmesiyle 1ºx1º30’ boyutlu 1:250 000 ölçekli pafta
elde edilir. Bu paftalar ait oldukları bölgedeki en büyük yerleşim merkezinin ismini
alırlar.
Türkiye Ulusal Pafta Sistemi
Türkiye Ulusal Pafta Sistemi
Türkiye Ulusal Pafta Sistemi
 Türkiye Ulusal Pafta Sistemi
• Türkiye’de 27,30,33,36,39,42 ve 45 orta boylamı başlangıç olarak alan
ve dilim başlangıç boylamının 1° 30’ doğusunda ve batısında bulunan
1° enlemler arasında kalan paftalar 1:250 000 ölçekli paftalardır.
• Tüm ülke haritalarının pafta bölümlemesinin türetildiği 1: 250 000
ölçekli pafta, kuzey-güney yönünde ikiye, doğu-batı yönünde üçe
bölünerek 30’x30’ boyutlu 1:100 000 ölçekli paftalar elde edilir.
• 1:250 000 ölçekli paftalar ait oldukları bölgedeki en büyük yerleşim
merkezinin ismini alırken,1:100 000 ölçekli paftalar bir harf ve bir sayı
ile adlandırılırlar. Türkiye 100 000 ölçekli pafta indeksinde gösterildiği
gibi Türkiye 44º kuzey enleminden başlayarak güneye doğru 30’
aralıklarla kuşaklara ayrılmıştır. Kuşaklar A dan başlayarak güneye
doğru alfabetik olarak adlandırılmışlardır (Ç, Ğ, İ, Ö, Ş harfleri yoktur).
Türkiye bu kez 24º doğu boylamından başlanarak 30’ aralıklarla
doğuya doğru bölgelere ayrılmış, ve bu bölgeler 12 den başlayarak
sıra ile numaralandırılmıştır. Bu sisteme göre örneğin TRABZON adlı
1:250 000 ölçekli pafta içerisindeki sol üst köşede oluşan 1:100 000
ölçekli pafta TRABZON-G42 olarak isimlendirilir.
 Ulusal paftalama sistemi
• 1:100 000 ölçekli bir pafta dörde bölünerek 15’x15’ boyutlarında 1:50 000
ölçekli paftalar elde edilir. Paftalar, sol üstteki paftadan başlayarak saat ibresi
yönünde a,b,c,d harfleriyle isimlendirilir. Bu durumda 1: 100 000 ölçekli
TRABZON-G42 paftasının sol üst köşesinde yer alan 1: 50 000 ölçekli pafta
TRABZON-G42 -a ismini alır.
• 1:50 000 ölçekli bir pafta dörde bölünerek 1:25 000 ölçekli paftalar elde edilir.
1:25000 ölçekli paftaların boyutları 7’30”x7’30”dir. Paftalar, sol üstteki
paftadan başlayarak saat ibresi yönünde 1, 2, 3, 4 rakamlarıyla isimlendirilir.
• Öte yandan 1:50 000 ölçekli pafta bu kez yirmi beşe bölünerek 1:10 000 ölçekli
paftalar elde edilir. Bu paftaların boyutları 3’x3’ olup, sol üst köşeden başlanarak
saat ibresi yönünde 01, 02, ... 24, 25 biçiminde numaralandırılırlar.
• 1:10 000’lik bir paftanın dörde bölünmesiyle 1’30”x1’30”boyutlarında 1:5
000’lik paftalar oluşur ve önceki isimlendirmelere benzer olarak a, b, c, d
harfleriyle isimlendirilirler. Buraya kadar anlatılan paftaların köşe
koordinatları, coğrafi koordinatların ortalaması alınarak hesaplanır.
• 1:5000 ölçekli bir pafta dörde bölünerek 1:2 000 ölçekli paftalar elde edilir.
Paftalar, sol üstteki paftadan başlayarak saat ibresi yönünde 1, 2, 3, 4
rakamlarıyla isimlendirilir.
• 1:2 000 ölçekli bir pafta dörde bölünerek 1:1 000 ölçekli paftalar elde edilir.
Paftalar, sol üstteki paftadan başlayarak saat ibresi yönünde a, b, c, d
rakamlarıyla isimlendirilir. 1:2 000 ve 1:1 000 ölçekli haritaların köşe
koordinatları 1:5 000 ölçekli haritadan dik koordinatların ortalaması alınarak
hesaplanır.
 42 43 44
G

a b
H
d c
TRABZON TRABZON-G43 TRABZON-G43-a
1/250 000 1/100 000 1/50 000

a b 1 2 a b 1 2
d c 4 3 d c 4 3
TRABZON-G43-a-01 TRABZON-G43-a-01-a TRABZON-G43-a-01-a-1 TRABZON-G43-a-01-a-1-a
1/10 000 1/5 000 1/2 000 1/1 000
 Ulusal paftalama sistemi
Pafta
Ölçek İsimlendirme Koordinat Bölünme
Boyutları

6° lik UTM ve coğrafi

1:250000 1° x 1°30¢ TRABZON
1:100000 30¢ x 30¢ TRABZON-G42
1:50000 15¢ x 15¢ TRABZON-G42-a

Coğrafi
1:25000 7¢30“ x 7¢30" TRABZON-G42-a1
1:10000 3¢ x 3¢ TRABZON-G42-a-01

(Değiştirilmiş UTM)
3° lik UTM
1:5000 1¢30“ x 1¢30" TRABZON-G42-a-01-a

Dik (3° lik

1:2000 TRABZON-G42-a-01-a-1

UTM)
1:1000 TRABZON-G42-a-01-a-1-a
Ülke Paftalama Sistemi: Elipsoidin Düzleme Gauss-Krüger Tasviri (UTM) (Jeodezi II, konusu)

1/2000 ve daha büyük ölçekli haritaların pafta bölümlendirmesi Gauss-Kruger koordinatlarına

göre yapılmaktadır.
 Ulusal Paftalama Sistemi (TRABZON)
42 43 44
41°00’00’’

G 1/100 000

40°00’00’’
TRABZON
39°00’00’’

40°30’00’’
1/250 000 41°00’00’’
(1° x 1° 30¢) a b
1/50 000

d c

40°30’00’’

39°00’00’’

39°30’00’’
TRABZON-G42
1/100 000
(30¢ x 30¢)
 01 02 03 04 05 41°00’00’’
1/10 000

06 07 08 09 10 1 2
1/25 000
11 12 13 14 15

16 17 18 19 20 4 3
21 22 23 24 25
40°45’00’’
TRABZON-G42-a

39°15’00’’
39°00’00’’
TRABZON-G42-a
1/50 000 1/50 000
(15¢ x 15¢) (15¢ x 15¢)
41°00’00’’ 41°00’00’’

a b
1/5 000
1
d c
40°57’00’’ 40°52’30’’
39°03’00’’

39°00’00’’

39°07’30’’
39°00’00’’

TRABZON-G42-a-01 TRABZON-G42-a1
1/10 000 1/25 000
(3¢ x 3¢) (7¢30² x 7¢30²)
 TRABZON-G42-a-01-a TRABZON-G42-a-01-a-1
1/5 000 1/2 000
(Coğrafi ve Dik Koordinatlara göre bölünür) Dik Koordinatlara göre bölünür
41°00’00’’
1 2 a b
1/2 000
1/1 000

4 3
d c
40°58’30’’
39°00’00’’

39°01’30’’

1 2 TRABZON-G42-a-01-a-1-a
1/1 000
1/500 Dik Koordinatlara göre bölünür

4 3
 1/5000, 1/2000 ve 1/1000 Ulusal Paftalama Örnek-1
N.N. Sağa (y) Yukarı (x)
1/5 000 ölçekli H22-a-05-a paftasının köşe
koordinatları verilmiştir. Bu verilerden hareketle A 543497,584 4285390,758
1/2 000 lik H22-a-05-a -2 ve 1/1 000 lik H22-a- B 543482,437 4288166,108
05-a-3-d paftalarını şekille gösteriniz ve köşe
koordinatlarını hesaplayınız. C 545656,571 4288178,274
D 545672,476 4285402,922
E
B C
N.N. Sağa (y) Yukarı (x) hesap
E 544569,504 4288172,191 (B+C)/2
1 2
F 545664,524 4286790,598 (C+D)/2
1/2000 G 544585,030 4285396,840 (A+D)/2
H 544577,267 4286784,516 (E+G)/2
H F
a b L 544581,149 4286090,678 (H+G)/2
J 545668,500 4286096,760 (F+D)/2
4 L I J
I 545124,825 4286093,719 (L+J)/2
d c K 545128,753 4285399,881 (G+D)/2
1/1000
A D
G K
 1/5000, 1/2000 ve 1/1000 Ulusal Paftalama Örnek-2
N.N. Sağa (y) Yukarı (x)
1/5000 ölçekli I28-d-01-c paftasının köşe
koordinatları verilmiştir. Bu verilerden hareketle A 416373,252 4396749,020
1/2000 lik I28-d-01-c -2 ve 1/1000 lik I28-d-01-c - B 416403,436 4399524,901
1 -d paftalarını şekille gösteriniz ve köşe
koordinatlarını hesaplayınız. C 418546,975 4399501,886
D 418517,565 4396726,009
K F
B C
N.N. Sağa (y) Yukarı (x) hesap
a b
G 418532,270 4398113,948 (C+D)/2
J L 2
N I 417460,307 4398125,455 (E+G)/2
d c 1/2000 F 417475,206 4399513,394 (B+C)/2
1/1000
L 417467,757 4398819,425 (F+I)/2
E G
M I J 416395,890 4398830,931 (B+E)/2
N 416931,823 4398825,178 (L+J)/2
4 3
M 416924,326 4398131,208 (I+E)/2
E 416388,344 4398136,961 (A+B)/2

A D
H
 1/5000 ve üzeri Ulusal Paftalama Soruları
1/100 000 ölçekli ÇANKIRI-G32 paftasının sağ alt köşe coğrafi koordinatları verilmiştir
(j=40°30' ; l=34°30 '). Buradan hareketle; şekil çizerek
a) 1/25 000 ÇANKIRI-G32-c1
b) 1/10 000 ÇANKIRI-G32-b-09
Paftalarının yerlerini belirtiniz ve uygun harflerle köşe noktalarının coğrafi koordinatlarını
yazınız.

1/100 000 ölçekli GAZİANTEP-N38 paftasından hareketle; şekli çizerek

a) 1/50 000 GAZİANTEP-N38-d b) 1/25 000 GAZİANTEP-N38-c3
c) 1/10 000 GAZİANTEP-N38-c-03 d) 1/5 000 GAZİANTEP-N38-c-23-a
Paftalarının yerlerini belirtiniz.

1/100 000 ölçekli TORTUM-G47 paftasından hareketle; şekli çizerek

a) 1/25 000 TORTUM-G47-c1
c) 1/5000 TORTUM-G47-c-16-c
Paftalarının yerlerini belirtiniz.
a) Aşağıdaki isimleri verilmiş paftaların ölçeklerini karşılarına yazınız.
İZMİR-L19 …………………………
ANKARA-K29-a4 …………………………
VAN- L50-c ………………………….
GAZİANTEP-M37-B-15 ………………….………
KONYA ………………..………..

B) Aşağıdaki paftaların aynı ölçekli belirtilen komşusunu yazınız.

YOZGAT -J35 -a4 paftasının doğudaki komşusu…………….…………. paftasıdır.
ADANA- N34 -a1 paftasının batıdaki komşusu ……………..…………. paftasıdır.
TRABZON- H43-b paftasının kuzeyindeki komşusu ……………………. paftasıdır.
ESKİŞEHİR -İ25 -d paftasının güneyindeki komşu …………….…………. paftasıdır.
DENİZLİ- M23 paftasının batıdaki komşusu …………………………. paftasıdır.