Harita Bilgisi

(Kartografya)

Ebubekir PALA
 Bu bölümde
Haritayı oluşturan unsurlardan yararlanarak haritanın kullanımını,
haritalara bilgi aktarma yöntem ve tekniklerini, yer şekillerinin
gösteriminde haritalarda kullanılan
yöntem ve teknikleri öğreneceksiniz.

9.1.6. Haritayı oluşturan unsurlardan yararlanarak harita kullanır.

a) Harita projeksiyonlarına yer verilir.
b) Farklı harita türlerine ve kullanım amaçlarına yer verilir.
c) Ölçek ile uzunluk ve alan ilişkilerinde basit örneklere yer verilir. Alan hesaplamalarında sadece
gerçek alan hesaplamalarına yer verilir.
9.1.7. Bilgileri haritalara aktarmada kullanılan yöntem ve teknikleri açıklar.
a) Haritacılık tarihinde önemli olan Türk ve Müslüman bilim insanları ve çalışmaları üzerinde durulur.
b) Coğrafi Bilgi Sistemlerine (CBS) ve uzaktan algılama tekniklerine yer verilir c) Mekânsal verilerin haritaya
aktarımında nokta, çizgi ve alansal gösterimlerden yararlanılması sağlanır.
9.1.8. Haritalarda yer şekillerinin gösteriminde kullanılan yöntem ve teknikleri açıklar.
a) Eş yükselti eğrilerinin özelliklerine yer verilir.
b) Eş yükselti eğrileri ile çizilmiş haritalar üzerinde yer şekillerinin ayırt edilmesine yer verilir.
c) Haritalarda yer şekillerini gösterme yöntemlerinden renklendirme ve kabartma yöntemlerine yer verilir
Haritaların yapılış amacı; yeryüzünün tamamında veya bir kısmındaki seçili doğal ve beşerî
özellikleri bir yüzeye aktarmaktır.

Haritalar çizilirken öncelikle kullanım amacı göz önünde bulundurulur.

Bir Çizimin harita sayılabilmesi için: Bir alanın kuş bakışı görünümünün ölçek
Kuşbakışı Görünüm kullanılmadan düzlem üzerine aktarılmasına
 Ölçek kroki denir
 Düzleme Aktarma

Harita elemanlarının başlıcaları

 Haritanın adı,
 Ölçeği,
 Yön oku,
 Coğrafi koordinatlar
 Harita anahtarı (Lejant).
Çizilen Tüm haritalarda hata payı vardır. Bu durumun temel nedeni
Dünyanın şekli ve Yer şekilleridir.

Haritalarda Hata Türleri

Gerçek ve İz Düşüm Alan Farkından Kaynaklanan Hata:

Eğimli arazilerin yamaçları haritaya tam olarak aktarılamaz. Bu durum,
çizimi yapılan alanın haritada hesaplanan alanı (iz düşüm alanı) ile gerçek
alanı arasındaki farkı ortaya çıkarır.

Dünya’nın Şeklinden Kaynaklanan Hata:

Dünya’nın küresel şeklinden kaynaklanan hatalardan bazıları şunlardır:
alanların değişmesi, uzunlukların değişmesi, açıların değişmesi
(paralel ve meridyenlerin), şekillerin bozulması.
Silindirik Projeksiyon: Ekvator çevresi
daha az hatalı gösterilir.

Konik Projeksiyon: Orta kuşaktaki

yerler daha az hatalı gösterilir

Düzlem Projeksiyon: Seçilen alandan

uzaklaşıldıkça hata oranı artar.
Uzunlukları koruyan bu yöntem dar,
alanların çiziminde kullanılır. Bu
projeksiyon yöntemi daha çok kutup
bölgelerinin çiziminde kullanılır
Haritalarda Ölçek
 Ölçeklerin
. Birbirine Dönüştürülmesi
k Yandaki 4 çizgi
1/100.000
0 8ölçeğin
kesir 12kesir
ölçeğinin çizgi 20km nasıl dönüştürüldüğü
16 ölçeğe
ne
1/300.000
ölçeğe
aşağıda kesir
nasıl ölçeğini çizgi ölçeğe (km) çeviriniz
dönüştürüldüğü
gösterilmiştir.
Ör

Çizgi Ölçeğin Boyu 5cm olduğuna göre kesir ölçeğe çeviriniz ?

aşağıda gösterilmiştir.

o l l 0 0 4 4 8 8 12 12 16 16 20km20km
1 cm’lik 2uzunluko
.Y 1.Y gerçekte 300.000 cm’ye eşittir.
1cm1cm 1cm1cm
300.000 cm, km’ye çevrildiğinde 5 tane1cm
sıfır
1cm 1cm1cm 1cm1cm
silinir.
Yani 300.000 cm=3 km
5cm5cm
Çizgi ölçekte yukarıda verilen bilgiye göre 1 cm=3 km olur.
0Harita uzunluğu
3 5cm6Gerçek uzunluğu
9 için12
baştaki ve15km
1 /4 : 1/400000cm
sondakini topluyoruz cm km

5 /20
cm : 1 /4 eder oda 1/400000
1cmkm cm km cm
Haritalarda Uzunluk ve Alan Hesaplamaları

Gerçek Uzunluk: Harita Uzunluğu Ölçeğin Paydası

Gerçek
Gerçek Uzunluk
Uzunluk
Harita Uzunluğu:
Ölçeğin Paydası

Harita Ölçeğin Harita Uzunluğu

Uzunluğu Paydası Ölçek:
Gerçek Uzunluk
 Gerçek Alan: Harita Alan (Ölçeğin Paydası)²

Gerçek
Uzunluk Gerçek Alan
Harita Alan:
(Ölçeğin Paydası)²
Ölçeğin

√
Harita Paydasının Harita Uzunluğu
Uzunluğu karesi Ölçek:
Gerçek Uzunluk
 Türk ve Müslüman Haritacılar
 Harizmi: Dünya’nın Görünümü adlı eserinde, Batlamyus ’un Coğrafya adlı
eserindeki bilgileri güncellemiş ve geliştirmiştir. Bu eserinde 2.402 şehir ve coğrafi
unsurun koordinatları yer almıştır. Ayrıca bir de dünya haritası çizmiştir.
 Belhli Ebu Zeyd: Haritacılık okulu kurmuştur. Ayrıca Suwar Al-Akalim (İklimlerin
Görünümü) adlı eseri yazmıştır.
 Biruni: Astronomi çalışmaları ve Dünya’nın şekli ile ilgili hesaplamalar yapmıştır.
Dünya’nın şekli ile ilgili hesaplamalarından dolayı jeodezinin babası olarak kabul
edilmiştir.
 Kaşgarlı Mahmut: Bilinen en eski Türk haritasını çizmiştir. Bu harita, Kaşgarlı
Mahmut’un Divan-ı Lügati’t Türk adlı eserinde yer almaktadır.
 İdrisi: Kartografya biliminin gelişmesine katkı sağlayan en önemli Müslüman bilim
adamlarındandır. 1154 yılında Uzak Diyarlara Hoş Seyahatler Kitabı (Roger’in
Kitabı) adlı eserine bir de dünya haritası koymuştur. Bu harita 300 yıl boyunca
dünyanın en doğru haritası olarak kabul edilmiştir. Ayrıca Dünya’nın şeklinin küre
olarak kabul etmiş ve çevresinin uzunluğunu 36.900 km olarak hesaplamıştır.
 Türk ve Müslüman Haritacılar
Yeni Çağ’da Türk ve Müslüman bilim insanlarının haritacılık alanındaki çalışmaları, Orta
Çağ’daki gibi hızlı ivme ile devam etmiştir. Yeni Çağ’da İslam dünyasında haritacılık
alanında çalışma yapan bilim insanları şunlardır:
 Mürsiyeli İbrahim: 1461’de Trablusgarp’ta çizdiği Akdeniz haritası zamanın en doğru
haritalarındandır. Haritada Akdeniz, Ege Denizi, Batı Avrupa kıyıları ve İngiliz
Adaları; Piri Reis’ten yaklaşık 50 yıl önce mükemmel doğruluk ile çizilmiştir.
 Ali Macar Reis: 1567’de yedi haritadan oluşan bir atlas oluşturmuştur. Çizimini yaptığı
haritalar; Karadeniz, Doğu Akdeniz, İtalya, İber Yarımadası, İngiliz Adaları,
Avrupa’nın Atlantik kıyıları, Ege Denizi, Yunanistan ve dünya haritalarıdır.
 Piri Reis: Asıl adı Ahmed Muhiddin Piri'dir. Çizdiği iki dünya haritası ve Kitab-ı
Bahriye adlı eseri ile dünya kartoğrafya tarihi içerisinde çok önemli bir yere sahiptir.
 Kâtip Çelebi: Cihannüma adlı eserinde çeşitli yerlerin fiziki ve beşerî coğrafya
özellikleri hakkında çok detaylı bilgiler vermiştir. Eserinde 27 tane harita bulunur. Hint
Okyanusu ve Çin Denizi’nin haritasını da çizmiştir.
 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS):
Mekânsal verilerin toplanması, depolanması, analiz edilmesi ve görüntülenmesine dayalı bir
sistemdir. CBS, coğrafi bilgilerin bilgisayar ortamında işlenmesi ve değerlendirilmesine dayanmaktadır.

CBS’nin temel öğeleri ve bileşenleri;

 Bilgisayar (donanım),
 CBS programı,
 Veriler,
 Veri yönetimi
 Analiz yöntemleri
 Kullanıcılardır.

CBS’nin çalışma sistemi ve yapısı aşağıda verilmiştir Bunlar:

 Haritalama için toplanan mekânsal veriler, belirli bir düzen içinde depolanır ve saklanır.
 Sistemde depolanan bütün bilgiler mekânsal yani coğrafi tabanlı olarak bütün koordinatları ile
birlikte depolanır.
 Depolanmış bilgiler istenildiği anda değiştirilebilir veya dönüştürülebilir.
 Bilgiler istenildiği anda sunulabilir, sorgulanabilir, analiz edilebilir ve kullanılabilir.
 Haritalama veya rapor oluşturma yapılabilir.
 CBS’nin
işleyiş sistemi
 Uzaktan Algılama Yöntemi:
Atmosfer veya uzayda bir platforma yerleştirilmiş
algılayıcı aracılığıyla yeryüzündeki fiziki ve beşerî
her türlü mekânsal özelliğe ait bilginin toplanması,
incelenmesi ve kaydedilmesi yöntemidir
Uzaktan algılama yönteminin sağladığı faydalar
şunlardır:
• İnsanların, yeryüzünde kolayca ulaşılamayan Uzaktan algılama teknolojisi
yerler de dâhil olmak üzere, yeryüzünü kuş bakışı
olarak sürekli görüntüleyebilmelerini sağlar
• Yeryüzü ile ilgili güncel bilgiler kolay, hızlı ve
ucuz biçimde sunulur.
• Detaylı görüntüler sunar ve analiz imkânı sağlar.
• Görüntünün sürekli kaydedilmesi, zaman içindeki
değişimlerin karşılaştırılmasına ve analiz
edilmesine imkan sağlar.
• İş gücü ve zamandan büyük tasarruf sağlar.
İstanbul Boğazı’nın uydu görüntüsü
 Mekânsal Verilerin Haritaya Aktarılması

Noktalama Yöntemi: Mekânsal verilerin konumunun, dağılışının, sayısının

ve yoğunluğunun noktalar yardımıyla gösterilmesidir. Bu yöntemle
yerleşmeler, nüfus, sanayi tesisleri, tarım ürünlerinin dağılışı, okullar vb.
pek çok özellik gösterilebilir.

Çizgi Yöntemi: Akarsular, yollar, sınırlar, rüzgâr yönleri vb. özelliklerin

harita üzerinde çeşitli biçimlerdeki çizgilerle gösterilmesidir.

Alan Yöntemi: Yeryüzünde geniş yer kaplayan göl, ova, orman, idari bölge
vb. alanların harita üzerinde hücreler içine alınarak buraların farklı renk,
işaret ve tonlamalar ile gösterilmesi yöntemidir.
 HARİTALARDA YER ŞEKİLLERİNİN
GÖSTERİMİ

1- Kabartma Yöntemi
Bu yöntemde belirli ölçeklere
göre yer şekillerinin maketi
yapılmaktadır
Bu haritaların taşınması zor,
maliyeti yüksek olduğundan
kullanımı yaygın değildir.
Yer şekillerini gerçeğe
en yakın gösteren yöntemdir.

Kabartma Yöntemi
 HARİTALARDA YER ŞEKİLLERİNİN
GÖSTERİMİ

2- Renklendirme Yöntemi
Renklere bakarak yalnızca o yerin yüksekliği
hakkında bilgi edinebiliriz.
Bu yöntemde kesin bir kural bulunmamakla birlikte
alçak yerler için yeşil, orta yükseklikler için sarı,
fazla yüksek yerler için kahverengi
kullanılır. Denizin derinlikleri ise mavi ve tonlarıyla
gösterilir. Renk koyulaştıkça derinliğin arttığı ifade
edilir.

Fiziki haritalar bu yöntemle yapılmaktadır.

Buna göre renklere bakarak o

yerin ova, plato, orman, dağ
veya yamaç olduğunu
anlayamayız. Renklendirme Yöntemi
 HARİTALARDA YER ŞEKİLLERİNİN
GÖSTERİMİ
Eğim Fazla

3- Tarama Yöntemi
Yer şekilleri kısa, kalın, sık Eğim Az
ya da ince, uzun, seyrek
çizgilerle taranmış olarak
gösterilir.

Eğim arttıkça taramaların

boyları kısalır, sıklaşır ve
kalınlığı artar.

Eğimin az olduğu yerlerde

ise taramalar uzar,
seyrekleşir ve incelir.
Tarama Yöntemi
 HARİTALARDA YER ŞEKİLLERİNİN
GÖSTERİMİ

4- Gölgelendirme Yöntemi
Gölgelerin açık veya koyu
oluşu arazinin eğimi hakkında
bilgi verir.

Gölgelerin koyulaştığı
yerlerde eğim azalır.

Yer şekilleri ayrıntılı bir

şekilde gösterilemediği için
günümüzde yardımcı bir
yöntem olarak kullanılır.

Gölgelendirme Yöntemi
 4- Eş Yükselti Eğrisi ( İzohips) Yöntemi

Deniz seviyesinden
itibaren aynı
yükseklikte olan
noktaların
birleştirilmesiyle
elde edilen eğrilere eş
yükselti (izohips)
eğrisi denir.

Denizlerin derinliklerini
gösteren eğrilere ise
izobat
denir.

İzohips ve izobat eğrileri

Profil Çıkarma

 Profil çıkarılırken öncelikle bir doğrultu

belirlenir.
 Belirlenen doğrultuda bir çizgi çizilir.
 Bu çizgi ile eğrilerin kesiştiği yerler
işaretlenir.
 Haritanın altına birbirine paralel ve eşit
uzaklıkta, eş yükseklik eğrilerinin sayıları
kadar çizgi çizilir.
 Eğrilerin yükseklik değerleri, alttan üste
doğru artacak şekilde çizgilerin yanlarına
yazılır.
 Doğrultu boyunca eğrilerden alttaki
grafiğe, yüksekliklerine göre dikmeler
indirilir.
 Dikmelerin uçları birleştirilerek istenen
yerin profili elde edilir

Eş yükselti eğrisi yöntemi

Özellikleri Eş yükselti eğrileri arası yükselti farkı

 Eş yükselti eğrileri iç içe kapalı eğrilerdir

 Eş yükselti eğrileri birbirlerini kesmez.

 İki eğri arasındaki yükseklik farkı haritanın her

yerinde aynıdır.

 İki eğri arasındaki yükseklik farkı (eküidistans

değeri) haritanın her yerinde aynıdır.

 En geniş eğri en alçak yeri gösterirken en dar eğri

en yüksek yeri gösterir.
 Çok ve az eğimli yerler

 Eğimin fazla olduğu

yerlerde eğriler birbirine
yakın eğimin az olduğu
yerlerde eğriler birbirine
uzaktır

Not
Eş yükselti eğrilerinin sık geçtiği veya birbirine çok yaklaştığı yerlerde eğim fazla olduğundan;
 Akarsuyun akış hızı fazla
 Akarsuyun aşındırma gücü fazla
 Akarsuyun hidroelektrik potansiyeli fazla
 Yol yapım maliyetleri yüksek
 Tarıma uygun arazi az
 Tarımda makine kullanımı zor
 Akarsuyun içinde taşıdığı materyal boyutu büyük
 İzohipsler deniz kenarında sıklaşıyorsa; kıta sahanlığı (şelf) dardır ve falezlere rastlanır.
 Komşu eş yükselti eğrilerinin yükselti değeri

 Birbirini çevrelemeyen komşu eş

yükselti eğrilerinin yükselti
değeri aynıdır

 İzohips haritasında sıfır (0)

metre eğrisi kıyı çizgisini
0m
gösterir.

 Büyük Ölçekli haritalarda

yükselti farkı az iken, küçük
ölçekli haritalarda yükselti farkı
fazladır.

Küçük Ölçekli Harita Büyük Ölçekli Harita

1/100.000 1/20.000
 Kapalı çanaklar içe doğru çizilen oklarla
gösterilir

Kapalı çanak

 İki tepe arasındaki çukurluğa boyun denir.

 Eğrilerin nokta şeklini aldığı yerler tepe veya

dağların doruklarıdır
Boyun ve doruk
 Eş yükselti eğrilerinin
∧
“V” veya “ ” şeklini
aldığı yerler, vadi veya
sırtları gösterir.

 Sivri uçlar izlendiğinde

yükseklik artıyorsa vadi,
azalıyorsa sırttır

Sırt ve vadi
 Sırt ve Vadi Ayrımı örnekleri

Vadi Sırt

Not
Vadi Sırt Sırt Vadi
Sırtlarda olan kişiler vadileri görebilir. Ancak vadilerde olanlar sırtları
göremez.

Tepe var ise, sırt ve yamaç mutlaka vardır

 Akarsuların denize
döküldükleri yerde taşıdıkları
alüvyonları biriktirmesi ile
denize doğru üçgen şeklinde
oluşan çıkıntılara delta denir,

 Gelgitin görüldüğü kıyılarda

(okyanuslar), akarsu ağızlarına
suların dolmasıyla oluşan su
girintilerine haliç denir
Falez ve Şelale
Eş yükselti eğrilerinin deniz
kıyısında sıklaştığı (birbirine
yaklaştığı) yerler falez
oluşumlarının fazla olduğu, eş
yükselti eğrilerinin akarsu vadisi
boyunca sıklaştığı (birbirine
yaklaştığı) yerler şelale
oluşumlarının fazla olduğu
alanları gösterir

Plato
Akarsu vadilerince yarılmış
yüksekte kalan geniş düz yerler
platoları gösterir
 3 1

4 6

5 2

Yukarıdaki izohips haritasında numaralarla bazı yer şekilleri gösterilmiştir. Bu şekillerin fotoğraflardaki
benzerlerini bularak yer şeklinin numarasını fotoğraflar üzerindeki kutucuklara yazınız.
Eğim Hesaplaması
 Yandaki eş yükselti
eğrileri ile
150 m 150 m oluşturulmuş
200 m
topoğrafya (izohips)
150 m haritasında bazı
100 m
100 m noktalar ile
100 m
doğrultular
50 m 50 m
verilmiştir.

0m 0m
0m

Haritadaki
Haritada
Haritadaki
Haritada ddnoktasının
verilen
ve
verilen g yükseltisi
1 noktalarının
ve 2 numaralı
noktaların 150 m değerlerinin
yükselti
yükselti olduğuna
doğrultuların
değerlerini göre
yükselti
bulunuz.aynıharitanın
farkı eküidistans
aynıdır.
olması nasıl Ancak değeri
eş nedir?
yükselti
açıklanabilir? eğrileri
D gnoktasının yükseltisi 1501m olduğuna göre;
arasındaki
2Dnumaralı
ve mesafe
noktalarının
bölgenin aynı değildir.
yükselti
eğiminin Bu durum
değerlerinin
numaralı aynı nasıldaha
bölgeden
olması açıklanabilir?
komşu
eğimli
iki olmasından
izohips olmasından
kaynaklanır.
kaynaklanır
d noktasından deniz seviyesine kadar üç tane izohips eğrisi bulunur yani 150/3: 50 m eder
 Türkiye Ortalama Yağış Miktarı Haritası

Türkiye’nin
Haritalardan
Haritalardan,
Haritaların
Haritaların ölçek her iki haritada,
verilecek
Türkiye’nin
Haritalardan
paydasındaki
Haritalardan
lejantlarında
Haritaların hangi
en
sayı, doğu-batı
örnekler,
doğusu
hangisinin ile
haritalardaki
hangisi,
başlıklarının
kullanılan yönünde
haritaların
en
ölçeği batısı
küçültme
tematik
sembol
birbirinden
ve farklı
ayrıntıyı
arasındaki
diğerine
oranını
harita göre
ifade
olma
işaretlerin
farklı uzunluğa
eder. gösterme
yaklaşık
daha
Küçültme
özelliğine
olmasının
birbirinden sahip
oranı,olmasını
güçlerinin
uzunluğu
büyüktür?
sahiptir?
nedenini
farklı Neden
haritalardaki
Neden belirleyen
birbirinden
hesaplayınız.
açıklayınız
olmasının peknedenini
çok özelliğin
değişimine
unsur
faklı olne neden olur.ortaya
olabilir?
duğunu Bunların başında da haritaların ayrıntıyı gösterme gücü gelmektedir. Birinci haritanın ölçeği ikinci
Açıklayınız.
koyar
açıklayınız.
Ölçek paydasındaki
haritanın ölçeğinden dahasayı küçükküçüldükçe, ölçeğin
olduğundan ikinci küçültme oranı azalacağı için harita büyük ölçekli
haritada;
• Haritaların
Türkiye’nin
Birinci haritada
Türkiye’nin başlıklarını
farklıTürkiye’nin
kapladığı iki belirleyen
haritadaki
alanın, en doğusu unsur,
doğu-batı haritanın
ile yönlü
en batısı hangiuzaklık
uzunluğunun
arası amaçfarklı
ile çizildiğidir.
20,33olmasının Bu
mm ikennedeni, sebeple,
ikinci bu
haritada
iki
olur. Haritalarının
Topoğrafik
Lejant altlık
ilgilikapladığı
haritadaçizgi
harita ölçekleri
üzerine kıyaslandığında;
ilgili bölgenin mekânsal
kullanılan işaret ve sembollerin ne anlama verilerinin (jeoloji, ulaşım, maden,
• birinci
Van haritanın
Gölü’nün
haritanın
bu uzaklıkölçeğinin
90,19 mm’dir. amacı
alanın,
birbirindenAvrupa’nın yer şekillerini
farklı olmasıdır. göstermek
Birinci ikinciölçekli
harita küçük haritanın amacı
harita Türkiye’de
olduğu için
basınç,
• geldiğini yağış,
ifadesıcaklık,
Marmara Denizi’nin eden birturizm
kapladığı vb.) aktarılmasıyla
harita unsurudur.
alanın, Her haritada,oluşturulmuş
haritanın olan
amacınaharitalara, tematik işaret
göre kullanılan
yıllık
küçültme ortalama
oranı yağış
fazladır. miktarının
Bu dağılışını
daarasındaki
Türkiye’nin göstermek
harita üzerinde olduğundan
daha fazlaharitaların başlıkları
küçültülmesine neden
haritalar
• ve
Türkiye’nin
semboller adı verilir.
en doğusu ile
birbirinden İkincifarklılık
en batısı harita, Türkiye’nin
gösterir. İki ortalama
uzaklığın haritanın yağış
olduğundan daha fazla verilerininfarklılık
olması
amaçlarındaki dağılışını gösteren
lejantlarının
farklılık
olmuştur.
ikinci Bugösterir.
haritanın sebeple,
ayrıntıyı Türkiye’nin
gösterme doğu-batı
gücünün birinci yönlü
haritadan daha uzunluğu
fazla olduğunubirinci haritada
yani haritaların ikincigösterme
ayrıntıyı haritaya göre
güçlerinin
bir
da harita
farklı
birbirinden
olması
olmasına nedeniyle
neden tematik
olmuştur.
farklı olduğunu ortaya koymaktadır
harita özelliğine sahiptir
daha kısa kalmıştır
 Haritadaki
Haritalarda
Aynı göllerin,
yöntemle il
il merkezleri
çizilen
sınırlarının,
çizgi yaharitalarda
şekiller da alan
sıcaklık
yöntemleri
durumuna
ile çizilebilir
birbirinden göre
mi?
nasılkaynakların
Neden?
ayrılır?
ve fay hatlarının
Harita üzerinden gösterimde
kanıtlar
hangi yöntem
göstererek kullanılmıştır?
açıklayın
Açıklayınız.
Haritada iller
aynı nokta
yöntemle yöntemi
çizilen
ile çizilmiştir.
her bir şekil farklı
Göller geniş bir yüzeyi
Kapladığı yere göre harita
renkle ve şekille
kapladığı için alan,
üzerinde
gösterilerekküçük
ayırtbiredilir.
konumu
gösterdiği
Örnek; sınır için alan veileçizgi
çizgileri fay
il sınırları bir hattı takip
hatları, akarsular
yöntemi ile çizilemez.
çizgi
ettiği için çizgi,
yöntemi kullanılarak
çizilmiştir. şekil ve renkler
sıcaklık durumuna göre su
birbirinden farklıdır. Benzer
kaynaklarının konumları,
şekilde Sıcaklıklarına göre
mekanda küçük bir konum
su kaynakları; nokta
olarak yer aldığından nokta
yöntemi kullanılarak
yöntemleri kullanılarak
çizilmesine rağmen sıcaklık
Haritadan yararlanarak soruları cevaplayınız. çizilmiştir.
değerlerine göre renkleri
farklılık göstermektedir vb
 İkiz Tepeler Adası'nı ziyaret
eden doğa fotoğrafçıları Asrın
ve Çağın, konaklamak için
ada yakınlarında bulunan
Güzelköy'ü tercih etmişlerdir.
Çağın, fotoğraflarını adanın
kuzeydoğusundaki kamp
alanından çekmeye; Asrın
ise adanın batısındaki
zirveden kuzeybatı-güneybatı
yönünde panoramik çekim
yapmaya karar vermiştir. Her
iki fotoğrafçı da
konakladıkları yerden en kısa
yolu kullanarak çalışma
alanlarına ulaşmıştır.
Fotoğrafçıların
Fotoğrafçıların
Asrın alanına
Çalışma 'ın çektiği
Fotoğrafçıların çekim
çalışma
giden
çalışma yolyaptıkları
alanlarına
fotoğraflarda giden
boyunca
alanlarını düz bir yerlerin
en kısa
Çağın'ın
çizgi yükselti
ile yolları
görülebilecek haritaaralıklarını
yeryüzüüzerinde
görebileceği
birleştirerek yeryüzü
aradaki yazınız.
gösteriniz.
şekillerini
mesafeyi aşağıya
yaklaşık yazarak
şekillerini aşağıya
olarak harita
yazarak
hesaplayınız.
Asrın:
üzerinde
harita 400-450m,
numaralandırınız.
üzerinde harflendiriniz.
Fotoğrafçıların
Çağın: 200-250 bulundukları
m iki farklı nokta, kağıt üzerinde işaretlenip birleştirildikten
Çağın'ın çalışma alanına giden yol boyunca görülebilecek
Asrın 'ın çektiği fotoğraflarda görülebilecek yeryüzü şekilleri:
yeryüzü şekilleri:
sonra çizgi ölçekte ölçülür ve aradaki mesafenin yaklaşık 5 km olduğu görülür.
A. Falez 2.
1. Delta B. Sırt
Burun C. Tepe
3. Vadi D. Vadi E. Çukur F. Koy G. Sırt
4. Boyun
 Yanda bir yerleşim alanına ait
şehir haritası verilmiştir. Harita
üzerindeki bilgilerden
yararlanarak soruları
cevaplayınız

Konumda
Konumda
Kütüphane
Şehir parkıbulunan
bulunan kişiye
kişi,
ilestadyum
ile okul göreparkına
şehir
arasındaki hastane,
mesafe
arasındaki hangi
kuş kaç
uzaklık uçuşu
yönde
olarakvekaç
gidebilmek
metredir? kaç metre
için mesafededir?
hangi
metredir? yönde ve kaç metre
yürümelidir

Haritada
Haritada
Konumda Şehir parkı
kullanılan
4bulunan
cm2 ile
olarak stadyum
çizgi arasındaki
(grafik)
gösterilen
kişiye göre ölçeği
gölün
hastane, uzaklık, yaklaşık
kuzeydoğu olarak 1500 metredir
Konumda bulunan kişi, şehir parkına gidebilmek içinyönünde veyönünde
güneybatı yaklaşıkveolarak 16001000
yaklaşık metre
metre
kesir Kütüphane
ölçeğe ile okul arasındaki mesafe, kuş uçuşu olarak 900 metredir
çeviriniz.
gerçek alanını
mesafededir
yürümeli bulunuz.
Diğer Etkinlikler için tıklayınız
 2017-TYT
Bu yer şeklinin bir vadi veya sırt olarak kabul
edilmesi için M harfi ile gösterilen eş yükselti
eğrisinin değeri, aşağıdakilerden hangisi
olmalıdır?
Vadi olarak Sırt olarak
kabul edilmesi için kabul edilmesi için
A. 1000 1100
B. 600 500
C. 1000 600
D. 900 1000
E. 500 1000
Yukarda, topoğrafya haritasında bir yer
şekli gösterilmiştir.
2017- LYS3
Yanda bir topoğrafya haritası verilmiştir.

Bu haritada kırmızı renkli dikdörtgen alanla

gösterilen yer şeklinin adı nedir?

Sırt
 2016-YGS
Yanda bir alana ait topoğrafya haritası verilmiştir.

Bu haritada aşağıdaki yer şekillerinden hangisi gösterilmemiştir?

A. Boyun
B. Vadi
C. Delta
D. Sırt
E. Yamaç
 2012-YGS
Arazide yön ve hedef bulma
sporlarında pusula ve büyük ölçekli
haritalar sporcuların en önemli
yardımcılarıdır. Sporcular bu haritalar
ile yer şekillerini belirleyerek en kısa
zamanda yönlerini ve hedeflerini
bulmaya çalışırlar.
Buna göre, Uludağ’da yapılacak bir
yarışmada sporcuların yarışma
alanına ait aşağıda birer parçası
verilen haritalardan hangisini
kullanması daha uygundur?
 2012-LYS3
Yukarıdaki haritada hiç ağacın
olmadığı ve sadece kısa boylu ot
topluluğunun yer aldığı bir alan
gösterilmiştir.
Bir arama kurtarma ekibinin lideri,
ekibini altı gruba ayırarak haritada
numaralandırılan noktalardan kamp
alanına doğru yürütmeyi
düşünmektedir

Grupların, rotaları dışına çıkmadan aynı anda ve eşit hızda ilerledikleri düşünüldüğünde, ekip lideri hangi rotalardan
ilerlerse kamp alanına gidene kadar sürekli olarak en az iki grubu yüksekten gözlemleyebilir?
A)I ve II B) II ve III C)II ve IV D)III ve V E)IV ve VI
 2012-LYS4

Yanda volkanik bir alana ait topoğrafya

haritası verilmiştir

Bu haritaya bakılarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A)En yüksek eş yükselti eğrisi değerinin 2150 metre olduğuna
B)Gölün alanının ölçek yardımıyla hesaplanabileceğine
C)Göl yüzeyinin 2100 metrenin altında olduğuna
D)Kraterin en yüksek noktası ile göl yüzeyi arasında 50 metreden fazla yükselti farkı olduğuna
E)Göl tabanının 2050 metrenin altında olduğuna
 2011-YGS

I. Ankara ile İstanbul arasındaki kuş uçuşu uzaklık

II. Tuz Gölü’nün alanı
III. Bolu il merkezinin coğrafi koordinatları
IV. Erciyes Dağı’nın yüksekliği
Türkiye’nin fiziki haritasında yukarıdakilerden hangilerinin belirlenmesi için ölçek
gereklidir?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve IIII
D) II ve IV
E) III ve IV
 2011-LYS3
Yanda, I. şekilde çizgi ölçeği bulunmayan ve
yalnızca kesir ölçeği verilen bir topografya
haritası, II. şekilde ise bu haritanın fotokopiyle
belli oranda küçültülmüş hali gösterilmiştir

II. şekildeki haritaya sahip olan ve bu haritanın fotokopiyle

küçültüldüğünü bilmeyen bir kişi, aşağıdakilerden hangisini
hesapladığında doğru sonuca ulaşabilir?
A) K gölünün kapladığı alanı
B) X ve Y noktaları arasındaki yükselti farkını
C) L akarsuyunun aktığı vadinin ortalama eğimini
D) X ve Y noktaları arasındaki kuş uçumu uzaklığı
E) L akarsuyunun gerçek uzunluğunu
 2010-YGS
Aşağıdaki topografya haritasında, X noktasıyla
gösterilen yerde bulunan bir kişi, kurumuş akarsu
yatağını izleyerek Y köyüne ulaşmak istemektedir

Bu kişinin izlemesi gereken yön ve kat etmesi

gereken yaklaşık mesafe aşağıdakilerin hangisinde
doğru sırada verilmiştir?
A) Güneybatıya 3 km, kuzeydoğuya 5 km
B) Kuzeydoğuya 5 km, güneye 8 km, kuzeybatıya 5 km
C) Kuzeybatıya 5 km, güneydoğuya 5 km
D) Güneybatıya 3 km, kuzeye 8 km, güneybatıya 5 km
E) Güneybatıya 3 km, kuzeybatıya 5 km
 2010-LYS4
Yandaki topografya haritasında, bir yörede yapımı
planlanan demir yolunun güzergâhıyla bu güzergâhta
yapılacak köprüler ve tüneller gösterilmiştir.

Bu güzergâhtaki yer şekillerinden kaynaklanan

engelleri aşmak için I, II ve III numaralı yerlerden
hangilerine köprü, hangilerine tünel yapılmalıdır?
I II III
A) Köprü Tünel Köprü
B) Köprü Tünel Tünel
C) Tünel Köprü Köprü
D) Tünel Köprü Tünel
E) Köprü Köprü Tünel
 2008-SOS1
Yandaki bir yöreye ait izohips haritası verilmiştir

Bu izohips haritasıyla ilgili aşağıdaki bilgilerden

hangisi doğrudur?
A) Y dağının güney yamacı kuzey yamacından daha
diktir.
B) Yörede üç tane kapalı çukur alan bulunmaktadır.
C) Yöredeki en yüksek dağ V’dir.
D) Z noktasının yükseltisi 2000 metrenin altındadır.
E) Vadiler geniş tabanlıdır
 2007-SOS2
Kuzey Kutup Noktası’nı merkez alan bir düzlem projeksiyonuna göre çizilmiş haritada
aşağıdaki ülkelerin hangisinde bozulma en fazla olur?
A) Finlandiya
B) Danimarka
C) Kanada
D) Hindistan
E) Kazakistan
 2006-SOS1
Bir akarsu yatağı boyunca eşyükselti eğrilerinin seyrek olduğu bölgeden sık olduğu bölgeye
geçildiğinde, akarsuda aşağıdaki değişikliklerden hangisi kesinlikle gerçekleşir?
A) Havzasının genişlemesi
B) Akış hızının artması
C) Yatağının genişlemesi
D) Kol sayısının azalması
E) Akarsuyun ulaşıma elverişli hale gelmesi
 2005-ÖSS
Yandaki I numaralı harita bir yerin eşyükselti
eğrileriyle çizilmiş “topografya haritası”; II numaralı
harita ise aynı yerin, aynı ölçekte çizilmiş “arazi
kullanım haritası ”dır.

Haritalardaki bilgilere dayanarak bu yerle ilgili

aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Akarsuya yakın kesimlerde sulu tarım yapılmaktadır.
B) 800 metrenin üzerindeki kesimler hayvancılığa
elverişlidir.
C) Yerleşmeler daha çok 400-600 metreler arasındadır.
D) 400-800 metreler arasında kuru tarım yapılmaktadır.
E) Kuru tarım alanları makineli tarım yapmaya
elverişlidir
 2005-ÖSS
Yer şekilleri karayolu uzunlukları üzerinde etkilidir.
Aşağıdaki şekilde X kentiyle beş merkez arasındaki
karayolu uzunlukları ve kuş uçumu uzaklıklar
verilmiştir.

Buna göre, X kentiyle hangi merkez arasındaki

arazinin ötekilere göre daha engebeli olduğu
söylenebilir?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
 2004-ÖSS
Deniz seviyesinden yükseklikleri aynı olan noktaları birleştirdiği düşünülen eğrilere eşyükselti
eğrisi adı verilir. Bu eğrilerle çizilen haritalara topografya haritası denir.
Aynı ülkenin farklı ölçeklerle çizilen iki topografya haritası,
I. eşyükselti eğrilerinin sayısı,
II. eşyükselti eğrileri arasındaki yükselti farkı,
III. belli bir yüksekliği gösteren eşyükselti eğrisi üzerindeki yerler bakımından karşılaştırılacaktır.
Bu iki haritada yukarıdakilerden hangilerinin kesinlikle aynı olması beklenir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
 2003-ÖSS
Topografya haritalarında, aynı yükseklikte olan
noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere
eşyükselti eğrisi denir. Birbirini izleyen iki
eşyükselti eğrisi arasındaki yükselti farkı her yerde
aynıdır.
Buna göre, yukarıdaki haritada eşyükselti eğrileri
arasında verilen numaralanmış noktalardan
hangilerinin yükseltileri birbirine en yakındır?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve IV
D) II ve V
E) III ve V
 2002-ÖSS
Bir haritada yer alan
I. bir yolun eğimi,
II. bir ilin İzdüşümsel alanı,
III. bir akarsuyun uzunluğu
niceliklerinden hangileri haritanın ölçeğinden yararlanılarak hesaplanabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
 2000-ÖSS
Bir fiziki haritada Çukurova ile Konya Ovası’nın farklı renklerle belirtilmiş olması, bu
ovaların aşağıdakilerden hangisi bakımından farklı olduğunu gösterir?
A) Yıllık yağış tutarı
B) Yükselti
C) Yüzölçümü
D) Jeolojik yapı
E) Toprak türü

Diğer ÖSYM soruları için

tıklayınız Ders Kitabı Testleri

Eba Testleri
Kaynaklar