4 Apabila haba dibekalkan, keadaan jirim

Uji Minda 4.2

Hubungkaitkan daya tarikan antara zarah pepejal dengan
pergerakannya.
2 Mengapakah zarah-zarah gas dapat bergerak secara
rawak7

Perubahan

keadaan jirim

1 Halm ialah tenaga yang menggerakkan

zarah-zarah di dalam jirim.

2 jika suhu jirim semakin tinggi, zarahzarah akan memperoleh tenaga kinetik
yang lebih tinggi don bergerak dengan
lebih cepat.
3 leh itu, perubahan keadaan jirim
berlaku melalui proses pemanasan atau
penyejukan, iaitu apabila tenaga haba
diserap atau terbebas daripada jirim.

Proses

Perubahart keaciaan jir n;

akan berubah daripada pepejal kepada

cecair, dan akhirya kepada gas.
5 Perubahan keadaan jirim yang berlaku
apabila haba dibekalkan ialah
(a) peleburan
(b) pendidihan
(c) pemejalwapan
6 Apabila haba terbebas, keadaan jirim
akan berubah daripada gas kepada
cecair, dan akhirnya kepada pepejal.
7 Perubahan keadaan jirim yang berlaku
apabila haba terbebas ialah
(a) pembekuan
(b) kondensasi
(c)

pemejulwapon

berlaku apabila
keadaan jirim berubah daripada pepejal
kepada gas atau sebaliknya tanpa
melalui peringkat cecair.

S Pemejalwapan

Penerangan eingkas
Apabila pepejal dipanaskan, tenaga haba diserap oleh zarah-

Peleburan

Mt*
Pepejal

Cecair

Pendidihan

Cecair

Gas

Pemejalwapan

Pembekuan

Cecair

'epejal

zarahnya.
Zarah-zarah memperoleh tenaga kinetik yang lebih banyak dan
bergetar dengan lebih cepat.
Pada takat Iebur, zarah-zarah pepejal memperoleh tenaga yang
mencukupi untuk mengatasi daya tarikan antara zarah dan
seterusnya bergerak secara bebas.
Pepejal melebur dan bertukar kepada cecair.
Apabila cecair dipanaskan, tenaga haba diserap oleh zarahzarahnya.
Zarah-zarah cecair memperoleh tenaga kinetik yang lebih banyak
dan bergerak dengan lebih pantas.
Pada takat didih, tenaga yang diperoleh membolehkan zarahzarah mengatasi daya tarikan antara zarah dan terbebas sebagai
gas.
Apabila pepejal dipanaskan, zarah-zarahnya memperoleh tenaga
yang lebih banyak dan bergerak dengan lebih cepat.
Zarah-zarah pepejal terpisah daripada kekisi pepejal dan
terbebas sebagai gas ke udara.

Apabila cecair disejukkan, zarah-zarahnya akan kehiiangan tenaga

dan ditarik bersama oleh daya tarikan yang kuat anima zarah.
Hal ini menyebabkan zarah-zarah cecair tidak bebas bergerak dan
bergetar setempat sahaja.
Cecair membeku untuk menjadi pepejal.

Nnerangan ringkas

Perubahan keadaan jirim

Proses

Apabila gas disejukkan, zarah-zarahnya kehilangan tenaga dan

ditarik bersama ()Leh daya tarikan antara zarah yang kuat.
Hal ini menyebabkan zarah-zarah bergerak dengan perlahan.
Jarak di antara zarah-zarah gas menjadi iebih rapat. Gas bertukar
kepada cecair.

Kondensasi

0
Cecair

Gas

Apabila gas disejukkan, zarah-zarahnya kehilangan tenaga dan

ditarik bersama oleh daya tarikan yang kuat antara zarah.
Hal ini menyebabkan zarah-zarah bergerak dengan sangat
perlahan.
Jarak di antara zarah-zarah gas menjadi lebih rapat. Gas bertukar
kepada pepejal.

Pemejalwapan

Pepejal

Gas

A Jadual 4.2 Perubahan keadaan jirim yang rnefibatkan penyerapan atau pembebasan haba

Pepejal

Peleburan
(haba diserap)
Pembekuan
(haba terbebas)

Kondensasi
(haba terbebas)
Cecair

Gas

Pen idihan
(haba diserap)

Rajah 4.1 Perubahan

keadaan jirim yang mehbatkan perubahan baba

Uji Minders 4.3

1 Apakah perubahan haba semasa proses penyejatan?
2 Berikan tiga contoh jirim yang mengalami proses
Pemejalwapan.
3 Mengapakah saiz ubat gegat mengecil setelah dibiarkan
beberapa lama di dalam almari?

9 Perubahan keadaan jirim dapat dijelaskan melalui graf.

suhu (C)

takat
didih
takat
lebur

13

masa (minit)

apabila dipanaskan. Suhu bahan

meningkat clan tenaga kinetiknya
bertambah.
Peringkat BC
(c) Di B, bahan masih dalam keadaan

pepejal. Tenaga yang diserap oleh

zarah-zarah adalah cukup untuk
mengatasi daya tarikan antara
zarah. Pepejal mula melebur.

(d) Di BC, bahan berada dalam keadaan

pepejal dan cecair. Suhunya tidak
meningkat walaupun pemanasan
diteruskan. Tenaga hobo yang dibekalkan digunakan untuk mengatasi
daya tarikan antara zarah. Hal ini
menyebabkan perubahan keadaan
daripada pepejal kepada cecair. Suhu
yang malar ini disebut takat lebur.

A Rajah 4.2 Graf tentang pemanasan suatu bahan

Peringkat CD
(e) Di C, bahan dalam keadaan cecair.

Peringkat AB

(I) Di CD,

(a) Di A, bahan berada dalam keadaan

pepejal.
(b) Di AB, tenaga diserap oleh zarah-zarah

pemanasan diteruskan. Suhunya

meningkat dan menyebabkan zarah-zarah
bergerak dengan semakin pantos kerana
tenaga kinetiknya telah bertambah.

4 Atom sebarang unsur adalah neutral

elektron

kerana bilangan proton dan bilangan

elektron di dalam atom adalah soma.
5 Bagi suatu atom neutral, jumlah cas positif
dalam nukleus adalah sama dengan
jumlah cas negatif daripada elektron yang
mengorbit di sekeliling nukleus

Dalam satu atom

neutral, bilangan
proton adalah
proton
sama dengan
neutron bilangan elektron

nukleus
orbit

s , rijoit 1.5 Zarah-zarah subatom

dalam suatu atom

Bilangan proton = bilangan elektron

atau
Bilangan cas positif = bilangan cas negatif

6 Bilangan zarah subatom berbeza dalam atom-atom yang berlainan. (jadual 4.4)
Bilangan proton

Bilangan neutron

Hidrogen

Helium

Karbon

Natrium

11

11

12

jadual 4.4 Bilangan subatom dalam atom-atom yang berlainan

ialah atom-atom atau zarah-zarah

yang bercas. Ion terhasil apabila terdapat bilangan proton (cas positif) dan
bilangan elektron (cas negatif) yang tidak
seimbang.
8 Ion positif ialah zarah-zarah yang
bercas positif.
7 Ion

9 Ion positif terhasil apabila bilangan

proton melebihi bilangan elektron.
10 Ion negatif ialah zarah-zarah yang
11

bercas negatif.
Ion negatif terhasil apabila bilangan
elektron melebihi bilangan proton.

Utah

Bilangan
proton

Bilangan
elektron

Bilangan
neutron

10

11

9 proton
= 9 cas positif =
+
10 elektron = 10 cas negatif = 10

11

10

12

11 proton = 11 cas positif = 1 1 +

10 elektron = 10 cas negatif = 10
1

13

13

14

13 proton
= 13 cas positif = 13+
13 elektron = 13 cas negatif = 13

Penerangan

Jadual 4.5 Cara penentuan cas pada zarah

Koridor Sains
Proton dan neutron adalah kira-kira 100 000 kali lebih kecil daripada atom.

Zarah K merupakan ion

negatif kerana
mempunyai 1 cas
negatif yang berlebihan.
Zarah L merupakan ion
positif kerana
mempunyai 1 cas
positif yang berlebihan.

Zarah M merupakan
atom neutral kerana
0 j bilangan cas positif
sama dengan bilangan
cas negatifnya.

Norribbrnukleon = proton
nombor
proton

1 Nyatakan tiger jenis zarah subatom dalam

atom.
2 Apakah kandungan nukleus atom?
3 Apakah cos yang terdaput dalam proton,

elektron, dan neutron?

4

Zortth

proton

proton

5 Bilangan neutron dalam suatu atom

dapat dihitung jika nombor proton don
nombor nukleonnya diketahui.
Bilangan neutron = nombor nukleon nombor proton
= nombor nukleon bilangan proton

proton
6

11

Mi.._ 13

10

12

13

14

Kenai pastikan atom neutral, ion positif, dan

ion negatif daripada jadual di atas.

Nombor Proton dan Nombor

Nukleon Dalam Atom Unsur

Bagi

atom yang neutral:

(a) Nombor nukleon = bilangan

bilangan
elektron
neutron
(b) Bilangan neutron = nombor Mangan
nukleon
.elektron

fadual 4.6 menunjuldcan bahawa atomatom unsur yang berlainon mempunyai

bilangan proton dan elektron yang berbeza.
Atom-atom bagi unsur tertentu dapat
diwakili oleh simbol yang berikut.
nombor

Nombor proton dan nornboe okleon

nukleon

1 Nombor proton ialah bilangan proton

ialah jumlah
bilangan proton clan neutron dalarn
atom suatu unsur.

4 Nombor nukleon

simbol
uncut

!Mangan proton = 7
Bilangan elektron = 7
Bilangan neutron ---- 14 7 = 7

proton juga merujuk kepada bilangan

elektron dalam atom itu.
proton
= bilangan .elektron dalam atom neutral

14

nombor
proton 7

dalam atom suatu unsur.

2 Unsur-unsur dapat dibezakan dengan
merujuk kepada nombor protonnyo.
3 Bagi suatu atom yang neutral, nombor

Nombor proton --,- bilangan

bilangan
neutron
bilangan
neutron

4.6
1 Suatu unsur didapati mengandungi 6 proton dalam
nukleus atomnya. Apakah unsur itu?

mempunyai nombor proton 12 dan nombor

nukleon 23. Berapakah Mangan proton, neutron dan
elektron yang dimiliki oleh atom itu?

2 Suatu atom

Hidrogen
Helium

Litium

BerlHum

Boron

11

Karbon

12

Nitrogen

14

ksigen

16

Fluorin

10

19

Neon

10

10

10

10

20

jadual

4.6 Hubungan anrara bilangan zarah subatom, nombor proton, dan nombor nukleon

4 Sifat fizik isotop adalah berbeza.

Sebagai contohnya, isotop karbon-14
mempunyai takat lebur, takat didih dan
keturnpatan yang lebih tinggi daripada
isotop karbon - 12 dan karbon-13.

Isotop

1 Isotop ialah atom-atom bagi unsur yang

sama yang mempunyai bilangan proton
yang sama tetapi bilangan neutron yang
berbeza.
2 Isotop juga dapat ditakrifkan sebagai
atom-atom bagi unsur yang mempunyai
nombor proton yang sumo tetapi nombor
nukleon yang berbeza.
3 Isotop-isotop bagi unsur yang soma
mempunyai sifat kimia yang sama.

Hidrogen-1 (protium)

Hidrogen
pt

Saintis menarnakan suatu isotop dengan meletakkan

nombor di belakang nama unsur. Sebagai contoh,
karbon 12 dan klorin 35. Dalam hal ini, jurnlah bilangan
proton dan neutron dalam nukleus bagi kedt,a-dua atom
tersebut masing-rnasing ialah 12 dan 35.

Nonibor
nukleon

Hidrogen-2 (deuterium)
Hidrogen-3 (tritium)

Nornbor
proton
.

Bilangan
proton

Bilangan
neutron

Bilangan
elektron

16r,

16

0 ks igen-17

7,-,

17

Oksigen-18

180

18

10

Karbon-12

8
lr,2c

12

Ka r bon-13

Iat c

13

Ka rbon-14

d r.

14

ksigen
0

Kar bon

Simbol

lsotop

Unsur

Koridor Sajns

Contob-contoh isatop

DO!
1 Takrifkan nombor proton dan nombor nukleon,
2 (a) Lengkapkan jadual yang berikut.
Atonn

8i

a4gius'ne utron

441AL,

10

11

10

(b) Apakah nombor proton dan nombor nukleon bagi unsur Z?

(i) Kenal pasti sepasang isotop duripoda jadual di atas.
(c)
(ii) Berikan inferens kepada jawapan anda di 2(c)(i).
3 Lengkapkan bilangan zarah subatom bagi isotop-isotop klorin.

thiviur

hettop

Biionigan prfitt)

tiilaugaa tlektron

Biltatgon neutron

Klorin-35
35 C1

17

Klorin

Klorin-37
37 C1
17

''

raikan secara berasingan sebagai ski

Pengelasan unsur

Lantanida.

Dalam Jadual Berkala, unsur-unsur disusun

mengikut tertib nombor proton yang
semakin menaik. Nombor proton meningkat
dari kid ke kanan clan dari atas ke bawah
dalam Jadual Berkala.
2 Setiap turus menegak disebut kumpulan.
3 Unsur-unsur dalam kumpulan yang sama
mempunyai sifat kimia yang serupa.
4 Setiap bads mendatar disebut kala.
5 Sifat kimia dan sifat fizik unsur-unsur
berubah secara beransur-ansur apabila
merentas kola.
6 Dalam J adual Berkala, terdapat 18
kumpulan yang dinomborkan dari 1
hingga 18 dan 7 kala yang dinomborkan
dari 1 hingga 7.
7 Kumpulan 1 (logam alkali) dan Kumpulan 2
(logam alkali bumf) terdiri daripada logamlogam yang reaktif.
8 Unsur-unsur Kumpulan 17 adalah bukan
logam yang disebut halogen.
9 Kumpulan 18 terdiri daripada gas adi yang
stabil secara kimia dan tidak reaktif.
10 Unsur-unsur yang terletak di antara
Kumpulan 2 dengan 13 ialah unsur-unsur
1

13

Dalam Kala 7, unsur-unsur yang dinomborkan dari 90 hingga 103 disenaraikan

secara berasingan sebagai ski Aktinida.

Kedudukan logam, bukan logam, dan

separuh logam

Kebanyakan unsur dalam Jadual Berkala

ialah logam, iaitu unsur-unsur dalam
Kumpulan 1, 2, 13, dan unsur-unsur

peralihan.

Kebanyakan unsur bukan logam terletak

dalam Kumpulan 16, 17, dan 18.
3 Tujuh unsur di antara logam dengan bukan
logam adalah separuh logam. Separuh
logam mempunyai sesetengah sifat logam
dan bukan logam.
4 Contoh unsur separuh logam ialah boron,
silikon, dan antimoni.
5 Apabila merentas suatu kala dari kid ke
kanan, sifat logam berubah secara beransuransur kepada separuh logam dan alchimya
kepada bukan logam.
2

!Candor Sains

peralihan.

Kebanyakan unsur peralihan adalah keras

dan berkilau. Semua unsur peralihan ialah
konduktor elektrik yang baik (menunjukkan
sifat logam).
12 Dalam Kala 6, unsur-unsur yang
dinomborkan dari 58 hingga 71 disena-

Pada tahun 1869, ahli kimia Rusia, Dmitri Mendeleev,

telah berjaya mengelaskan unsur-unsur untuk
menghasilkan Jadual Berkala yang dijadikan sebagai
asas untuk Jadual Berkala moden.
Pada tahun 1914, ahli fizik British, H.J.G. Moseley,
telah rnemperbaiki Jadual Berkala Mendeleev dan
membentuk Jadual Berkala moden yang digunakan
pada hari ini.

11

Ringkasan makiumat yang dapat diperoleh daripada Jadual Berkala

1H
2
Be
3

logam

13 14 15 16 17 He
5

13

Nal Mg 3 4
20

21

22

K_ Ca Sc Ti
18

RI)
58

Cs

V
56

Ba

71

1.1.1

0e

7
FE

Ha

1,1

5
23

411

Zr
72

Nb
73

Hf Ta

24

;99

70

Cr

iMn

Fe Co

42

'43

44

27

311

Ni Cu

45

47

Mo Tc Hu Rh Pd A
74

76

76

Re Os
toe

77

114

105

126

Db

sg j Bh Hs Mt

107

7P

79

Si

PI

1 11

50

Cd

In Sn

Ds

Kumpulan unsur atau

logam peralihan

Rajah 4.7 Maklumat yang dapat

34

Nombor ini mewakili

nombor proton yang
menyusun unsur-unsur
dalam Jadual Berkala

As Se

48

80

17 'la

Zn Ga

Ir Pt Au Hg
Too 110 111

Rf

Kumpulan 1 mengandungi
unsur-unsur logam yang
paling reaktif

10 11 12 AI
28

BONO F No

12

Kumpulan 13
mengandungi
unsur-unsur
logam

Kumpulan 2
mengandungi
unsur-unsur

82

51

52

53

83

04

64

I )(Ail

Sb , Te
s5

55

TI Ph Si Pa AE Rn

Kumpulan 17
mengandungi unsurunsur halogen
(bukan logam)

Kumpulan 18 mengandungi
unsur-unsur gas asli yang
paling tidak reaktif

diperoleh daripada Jadual Berkala

Bahan atom
0-0

1 Bahan atom ialah bahan yang terdiri

daripada atom sahala.

2 Semua logam ialah bahan atom. Sebagai
contohnya, besi, plumbum, don natrium.
3 Atom-atom dalam bahan atom tersusun
rapat, padat dan teratur dalam kedu-dukan
tetap.
4 Atom-atom datum bahan atom diikat
bersama melalui ikatan kimia yang
kuat.
atom

daya Van der Waals antara

dua molekul (lemah)

ikatan kovalen antara

dua atom (kuat)

Rajah 4.10 Ikatan kovalen

dan daya Van der Waals

dalam bahan molekul

!'.1rd ,11

4.7

Berikan satu contoh bahan molekul lain yang terdiri

daripada
(a) unsur yang sama jenis
(b) unsur yang berlainan jenis

Bahan ion

A Rajah

4.8 Susunan atom dalam logam

Bahan molekul
1 Molekul ialah zarah paling ringkas yang

terdapat dalam bahan molekul.

Nitrogen, sulfur dioksida, dan iodin ialah
contoh-contoh bahan molekul.
3 Bahan molekul terbina daripada molekul
yang mempunyai dua atau lebih atom
2

dengan jenis yang sama.

Sebagai contohnya, dua atom oksigen

berpadu untuk membentuk satu molekul
oksigen.
5 Bahan molekul juga boleh terbina daripada
duct atau lebih atom dengan jenis yang

1 Bahan ion terbentuk apabila atom-atom

logam berpadu dengan atom-atom bukan

logam melalui ikatan kimia untuk
membentuk sebatian.
2 Natrium klorida, plumbum (II) bromida clan
magnesium oksida merupakan contohcontoh sebatian ion.
3 Sebagai contohnya, apabila natrium
(logam) bertindak balers dengan klorin (gas)
untuk membentuk sebatian, atom natrium
akankehilangan elektronuntukmembentuk
ion positif,
Atom natrium

been inan.
6

Sebagai contohnya, satu atom nitrogen

berpadu dengan tiga atom hidrogen untuk
membentuk satu molekul ammonia.

ion natrium + elektron

Atom klorin akan menerima elektron untuk

membentuk ion negatif, Cl -.
Atom klorin + elektron

klorida

Ion positif dan ion negatif tertarik antara

satu soma lain. Daya tarikan antara ion
yang berlawanan cas disebut daya tarikan
elektrostatik.

Rajah 4.9 molekul ammonia

terdiri daripada
satu atom nitrogen dan tiga atom hidrogen

Molekul terdiri daripada atom-atom unsur

bukan logam yang diikat melalui ikatan
kovalen yang kuat.
8 Namun demikian, daya tarikan antara
molekul dalam bahan molekul adalah
lemah secara relatif. Daya tarikan antara
molekul yang lemah dalam bahan molekul
ini disebut daya Van der Waals.
7

iticApo
igeo
0

ion natrium

Rajah 4.11 Susunan

ion klorida

dalam sebatian

Sifat fizik bahan atom, bahan molekul, dan

bahan ion

Sifat-sifat fizik bahan bergantung pada

susunan zarah-zarah dan kekuatan daya
tarikan antara zarah.

Sifitt fizik

Bahan molekul

Keadaan fizik pada suhu bilik , Pepejal kecuali rnerkuri (cecair

Pepejal: lodin
Cecair: Air
Gas: Oksigen

Susunan zarah

Pepejal: Disusun dengan sangat

rapat
Cecair: Disusun dengan kurang

Disusun dengan sangat rapat

Gas:
Daya tarikan antara zarah
Takat lebur dan takat didih

Sangat kuat
I

Disusun dengan sangat rapat

rapat
Berjauhan antara satu
sama lain

Lemah

Sangat kuat

Rendah

Tinggi

Tidak mengkonduksikan arus

elektrik

Mengkonduksikan arus elektrik

dalam keadaan leburan atau
larutan akueus

Kehanyakannya tidak larut dalam

air tetapi larut dalam pelarut
I organik (alkohol larut dalam air)

Kebanyakannya larut dalam air

tetapi tidak larut dalam pelarut
organik

Tinggi

..

Kekonduksian elektrik

Semua logam dan karbon (grafit)

mengkonduksikan arus elektrik

Keterlarutan

Tidak larut dalam air atau

pelarut organik

A H '

Keadaan fizik (pepejal,

cecair atau gas) pada
suhu bilik

Perbandingan antara bahan atom, bahan molekul, don bahan ion berdasarkan sifat fiziknya

keadaan

Penerangarl iingkas

Bahan atom, bahan ion dan sesetengah bahan

molekul wujud dalam keadaan pepejal pada suhu
bilik,

Zarah-zarah ditarik bersama oleh daya tarikan yang

kuat antara zarah.

Bahan molekul wujud dalam keadaan cecair atau

gas pada suhu bilik.
Takat lebur dan takat
didih

Kekonduksian elektrik

Adalah tinggi untuk bahan atom

y - --* , ^ -Y. - , y Pe - - -

Zarah-zarah ditarik bersama oleh daya tarikan yang

lemah antara zarah.

: Oleh sebab daya tarikan yang kuat antara zarah, banyak

haba diperlukan untuk mengatasi daya tarikan

Adalah rendah untuk bahan molekul

Oleh sebab daya tarikan yang lemah antara zarah,

sedikit haba diperlukan untuk mengatasi daya tarikan
itu.

Adalah tinggi untuk bahan ion

lon-ion positif dan negatif ditarik bersama oleh daya

tarikan yang kuat, banyak haba diperlukan untuk
mengatasi daya tarikan

Bahan atom mengkonduksikan arus elektrik

dalam keadaan pepejal dan leburan.

Elektron-elektron yang membawa cas bergerak

bebas.

Bahan molekul tidak mengkonduksikan arus

elektrik.

Bahan molekul terdiri daripada molekul-molekul

yang neutral sahaja. Ion-ion yang membawa cas-cas
elektrik tidak hadir.

Bahan on mengkonduksikan arus elektrik dalam Dalam keadaan pepejal, ion-ion yang membawa cas
keadaan larutan akueus atau leburan.
elektrik tidak bebas bergerak.
Dalam keadaan larutan akueus atau leburan, ionion bebas bergerak untuk membawa cas elektrik.

Hubungan antara
antara zarah

fizik bahan atom. bahan molekul. dan bahan ion terhadap susunan zarah dan daya tarikan

4.6 Sifat Dan Kegunaan Logam

Koridor Sains

Dan Bukan Logam

Sejumlah lebih daripada 70 unsur yang ditemui di bumi

adalah logam, seperti ferum (besi), aluminium, zink, dan

Logam dan bukan logam

Unsur dapat dikelaskan kepada logam

dan bukan logam.
2 Besi, aluminium, zink, kuprum, plumbum,
timah, dan emas ialah contoh logam.
3 Karbon, iodin, bromin, sulfur, fosforus,
clan klorin ialah contoh bukan logam.
4 Semua logam wujud dalam keadaan
pepejal pada suhu bilik kecuali merkuri
(cecair).
5 Bukan logam wujud dal= keadaan
pepejal, cecair atau gas pada suhu bilik.

kuprum. Kira-kira 20 adalah unsur bukan logam

manakala selebihnya mempunyai sifat antara logam
dengan bukan !warn.

Sifat fizik logam dan

fv't ri(:;to. 4.9

1 Berikan dua contoh logam yang wujud secara semula
jadi.

2 Berikan satu contoh bukan logam yang wujud dalam

(a) keadaan pepejal
(b) keadaan cecair
(c) keadaan gas

bukan logam
Bukan logam

Mempunyai permukaan yang

berkilat

Sifat permukaan

Mempunyai permukaan yang

pudar

Mulur

Kemuluran

Tidak mulur (rapuhlmudah pecah)

Boleh ditempa (Mudah digelek atau

diketuk untuk menjadi kerajang atau
kepingan yang nipis)

Ketertempaan

Tidak dapat ditempa

Kekuatan regangan

Rendah

Kekonduksian elektrik

Tidak mengkonduksikan arus

elektrik kecuali karbon

Kekonduksian haba

Konduktor haba yang temah (penebat

ha*

al

Tinggi
Konduktor elektrik yang balk

Konduktor haba yang balk

Tinggi

Takat lebur dan takat didih

Tinggi

Ketumpatan

Pepejal (kecuali merkuri dalam

keadaan cecair)

Keadaan jirim path suhu bilik

Rendah
Rendah
Pepejal, cecair atau gas

Jadual I. i 0 Perbandingan antara sifat fizik 'warn dengan bukan logam

4.7 Kaedah Penulenan Bahan

Ciri-ciri

1 Bahan tulen tidak mengandungi

sebarang bendasing.
2 Bahan tulen selalunya rnempunyai
takat lebur (takat beku) dan takat
didih yang khusus.
3 Sebagai contoh, air tulen mendidih pada
suhu 100 C clan ais melebur atau
membeku pada suhu C pada tekanan
atmosfera yang normal. Besi tulen
melebur pada suhu 1 540 C dan mendidih
pada suhu 2 800 C pada tekanan atmosfera yang normal.
4 Sebarang bendasing yang ditambahkan
pada suatu bahan tulen akan menailc-

kan takat didih atriu merendahkan

takat beku (atau takat lebur) bahan itu.

5 Sebagai contohnya, air yang ditambahkan
garam akan mendidih pada suhu yang
lebih tinggi daripada 100C dan membeku
pada suhu yang lebih rendah daripada
0 C.
us Konsep
Nada dua bahan di dunia yang mempunyai takat lebur
dan takat didih yang sama.

ji !Ando 4.11
Adakah air pill yang bersih rnerupakan bahan tulen?
Berikan alasan.

Penemuan
5 Suhu campuran mendidih dicatat.
ii

Mengkaji kesan bendasing terhadap takat didih

cecair tulen

'termorneter

Pernyataan masalah
5

biker

Adakah kehadiran garam mempengaruhi takat didih

air ailing?

air
suling

Hipotesis

Bendasing meningkatkan takat didih air suling.

Pemboleh ubah
A Rajah 4.14 Susunan radar untuk mengkaji
kesan bendasing terhadap takat didih air sang

(a) yang dimalarkan: [Si padu air suling

(b) yang dimanipulasikan: Kehadiran bendasing
(c) yang bergerak
Takat didih air suling
Bahan

Keputusan

Air suling, garam

Radas
Bikar 100 cm 3 , kasa dawai, tungku kaki tiga, penunu
Bunsen, termometer
Ada

102

Prosedur
1 50 cm 3 air suling diisikan ke dalam bikar
sehingga separuh penuh.
2 Air dipanaskan sehingga mendidih,
3 Suhu air mendidih (takat didih) dicatat.
4 Dua spatula garam ditambahkan ke dalam air
soling tadi dan campuran itu dipanaskan
semula.

Analisis

Bendasing meningkatkan takat didih air suling.

Kesimpulan

Hipotesis yang dibuat dapat diterima.

Bendasing meningkatkan takat didih air suling.

2 Beberapa ketulan serpihan porselin ditarnbahkan ke dalam larutan garam.

3 Air pill dialirkan melalui kondenser Liebig.
4 Larutan garam dididihkan di dalam kelalang
berdasar bulat.
5 Cecair yang mengalir keluar dari kondenser
Liebig dikumpulkan dengan menggunakan
bikar.
6 Suhu dicatat ketika cecair mengalir keluar dari
kondenser.
Sedikit cecair yang dikumpulkan itu dirasa.
8 Cecair itu dididihkan dan takat didihnya
ditentukan.
9 Pemanasan diteruskan sehingga semua air dalam
ketalang berdasar bulat hampir kering.
10 Sedikit pepejal putih yang tertinggal dalam
kelalang dirasa.
Pemerhatian

Kesimpulan

1 Suhu ketika cecair mengalir keluar = 100 C

2 Takat didih hasil sulingan = 100 C
3 Rasa hasil sulingan adalah tawar.
4 Rasa pepejal putih adalah rnasin.

Kaedah penyulingan digunakan untuk menulenkan

suatu campuran cecair.
Perbincangan

Analisis

1 Hasil sulingan itu ialah air tulen atau air suling.

2 Pepejal putih yang tertinggal dalam kelalang
ialah garam (natrium klorida).
4 47. ^.4044441'4'4%.4...N...4

4--

.4. .4:4-.44-/4"4%.

4/44

3 ua proses beriaku dalarn eksperimen ini. Proses

pendidihan berlaku di dalam kelalang berdasar
bulat manakala proses kondensasi berlaku di
dalam kondenser
4 Air pili dialirkan dari bahagian bawah kondenser ke
bahagian atas untuk memastikan:
(a) kondenser penuh diisi air
(b) haba tidak terperangkap di dalarn kondenser
5 Air pili dialirkan melalui kondenser untuk
menyejukkan wap dan mengkondensasikannya
kepada cecair.
6 serpihan porselin dinnasukkan untuk mengelakkan
campuran cecair dalam keialang daripada terlonjak
naik ke atas dan masuk ke dalam cabang
kondenser.
7 Selain itu, serpihan porselin juga dapat memecahkan gelembung-gelernbung udara semasa
campuran cecair dididihkan di dalam kelalang.

ti

Alkohol dan air juga boleh dipisahkan melalui

kaedah penyulingan.

/.1..41.. 0 4' r

1ii Mind 4.14

Semasa memasak nasi, titisan-titisan cecair tidak berwarna terbentuk pada dinding dalam penutup periuk. Adakah titisan-titisan
cecair ini mengandungi sebarang bendasing? Berikan sebab.

Penghabluran
1 Penghabluran ialah kaedah penulenan yang dijalankan untuk memperoleh hablur tulen

daripada suatu larutan tepu bahan tersebut. Sebagal contohnya, penulenan garam daripada
larutan tepu garam.
2 Larutan tepu ialah larutan yang mengandungi kuantiti bahan terlarut yang maksimum.

OrMgraMsisitt.0. 0-0
,e-----

..kr

0.

Inkuiri
Penemuan

Injuan

Radas

Mengkaji kaedah penulenan melalui proses penghabluran

Mangkuk penyejat, tungku kaki tiga, kasa dawai, rod

kaca, spatula, bikar 100 cm 3 , penunu Bunsen,
corong turas, kertas turas, kepingan asbestos

Bahian
Serbuk garam (tidak tulen), air suling

corong turas
kertas turas
mangkuk
penyejat

IMM*air suling
p
panaskan

(b)

(c)
(a)

(I)

et--5- - air suling

sejuk

(d)

lel

Prosedur untuk menulenkan suatu bahan melaiu; proses penghab l uran

Prosedur

Analisis

Jika serbuk garam tidak melarut lagi dalam air,

hal ini bermakna larutan garam sudah tepu.
2 Larutan tepu dituras ketika masih panas untuk
mengelakkan penghabluran awal garam.
3 Larutan tepu garam disejukkan untuk
membolehkan penghabluran semula berlaku
kepada larutan tepu garam.
4 Hablur-hablur garam dibilas dengan sedikit air
suling yang sejuk untuk menyingkirkan sebarang
bendasing daripadanya.

50 cm 3 air suling dipanaskan di dalam bikar.

2 Serbuk garam ditambahkan sedikit demi sedikit ke
dalam air suling dengan menggunakan spatula
dan dikacau dengan menggunakan rod kaca
sehingga tidak ada garam yang dapat larut.
3 Larutan dituras semasa campuran itu masih
panas.
4 Larutan tepu yang panas itu dituang ke dalam
sebuah mangkuk penyejat.
5 Larutan tepu itu dipanaskan semula untuk
memekatkannya sehingga 3atau ?-4 daripada isi
padu asal.
6 Larutan itu disejukkan pada suhu bilik.
7 Campuran dituraskan untuk mengasingkan
hablur-hablur garam.
8 Hablur-hablur garam dibilas dengan sedikit air
suling yang sejuk.
9 Hablur-hablur garam dikeringkan dengan kertas
turas.

Kesimpulan

Kaedah penghabluran digunakan untuk menulenkan

garam daripada larutan tepu garam yang tidak tulen.
Pe rbinc ngan

Kaedah
penghabluran
digunakan
untuk
menyingkirkan bendasing yang tidak larut daripada
suatu larutan. Sebagai contohnya, pengasingan pasir
dan bendasing lain daripada air laut.

Pernevhatian

liablurhablur garam putih diperoieh pada akhir

eksperimen.

Aplikasi kaedah penulenar

Proses penyulingan clan penghabluran

sexing digunakan untuk memperoleh
bahan-bahan tulen.

2 Kaedah-kaedah penulenan tersebut dapat

menghasilkan banyak bahan keperluan
harian.

3 Contoh aplikasi proses penyulingan:

(a) Pemecahan petroleum mentah
kepada pecahannya dalam menara
penyulingan berperingkat petroleum
untuk kegunaan sebagai bahan api
kenderaan dan membuat pelbagai
bahan plastik.