IZBOR ODGOVARAJUE MEHANIZACIJE ZA IZVOENJE RADOVA

(iri i ui izbor graevinskih maina)

http://www.gramak.com/ - na ovoj stranici imate korisne podatke o mainama
Svrha angaovanja maina-mehanizacija rada je:
skraivanje vremena proizvodnje-izvoenja graevine
smanjenje napora radnika
Razlozi za angaovanje maina su: porast obima radova, zahtjevi za ujednaenim kvalitetom,
racionalizacija radova i napredak industrijske proizvodnje.
Prilikom izbora maina i njihovog meusobnog povezivanja u jednom tehnolokom procesu
treba voditi rauna da se mehanizovani rad odvija bez zastoja.
Na korienju graevinskih maina zasniva se veina radova u graevinarstvu. U takvoj situaciji
veoma je bitno da maine budu optimalno izabrane i usklaene za konkretan zadatak koji obavljaju.
Uslov za kvalitetan izbor je poznavanje tehnologije radova, karakteristika maina i uslova rada.
Samo dobro izabrane i usklaene maine mogu obezbediti efikasan rad i konkurentnu cijenu.
Izbor graevinske mehanizacije predstavlja kompleksan postupak svojevrsne optimizacije u
kojoj se kao radni parametri javljaju:
vrsta i obim planiranih radova
lokalni uslovi izvodjenja radova
izabrana metoda graenja
tehniko-tehnoloke karakteristike dostupne mehanizacije
Izbor maina se vri u dva koraka. Prvi korak je tzv. iri izbor maina, koji treba da prui
uvid u sve raspoloive maine koje bi mogle da uestvuju u izvravanju pojedinih operacija
tehnolokog procesa. Pri irem izboru maina potrebno je: analizom tehnolokog procesa izvriti
definisanje zadataka graevinske mehanizacije, ralaniti tehnoloki process na pojedine rdane
operacije, sagledati raspoloive maine za izvrenje pojedinih operacija, prouiti uslove koje
maina treba da ispuni za pojedine operacije, izvriti izbor maina koje odgovaraju usvojenoj
tehnologiji, odabrati mainu koja moe izvriti zadatu operaciju. Drugi korak, tzv. ui izbor maina,
ima zadatak da od moguih maina ukae na one koje pruaju najveu ekonomsku prednost tj.
najniu cijenu po jedinici mere. Odabiranje maina vrimo nakon provedene detaljne tehnoekonomske analize, tj. nakon prorauna kotanja radnog asa i praktinog uinka za svaku
mainu.
Usklaivanje rada maina jednog tehnolokog procesa se zasniva na pojmu kljune
maine, tj. maine koja obavlja operaciju kljunu za odvijanje proizvodnog procesa.To su obino
vrlo skupe maine. Visoki trokovi njihovog angaovanja nameu dodatni zahtjev- kontinualan rad
kljune maine sa maksimalnim korienjem njenih radnih mogunosti. Ostale maine posmatranog
sistema mogu imati manji stepen korienja , ali njihovi praktini uinci (nUp) moraju biti
najmanje jednki praktinom uinku kljune maine.
nUp Up (kljune maine)

Nekada se moe zahtjevati da se na gradilitu ostvari uinak, koji je dosta vei ili dosta manji od
uinka kljune maine. U tom sluaju, taj zahtjevani, tj. potrebni praktini uinak (pot Up) se mora
ostvariti na gradilitu, pa se broj maina odreuje tako da za svaku mainu bude zadovoljeno
sledee:
nUp pot Up
Osnovni principi za uspean izbor graevinskih maina su:
ne odabirati ni mnogo velike ni mnogo male maine
planirati to vei broj maina istog tipa radi smanjena trokova odravanja
nastojati da to vei broj razliitih maina ima istu vrstu pogonskog goriva
koristiti to vie standardne maine jer su jeftinije od specijalno izraenih
Izbor varijantnih rjeenja, prilikom ireg izbora maina, zavisi od sledeih karakteristika:
front rada
koliina i vrsta rada,
rok izgradnje,
terenski uslovi i lokalne prilike,
stanje raspoloive mehanizacije,
finansijsko stanje preduzea,
stanje trita maina,
mogunost odravanja maina,
stanje kadrova.

Principi izbora:
izvravanje to veeg broja radova mainama,
najprije izabrati kljunu mainu,
ostale maine prilagoditi kljunoj maini (po kapacitetu i uslovima)
izabrati standardne maine, koje su ujedno i jeftinije
za vei obim radova predvidjeti specijalizovane maine
za manji obim razliitih radova birati univerzalne maine
iskoristiti postojee maine u preduzeu.

PODJELA MAINA PO VRSTI RADA

Iskop i utovar zemlje

Sabijanje tla
Prenos i dizanje
Proizvodnja i prerada materijala
Transport i vua
Radovi u stijeni
Specijalni radovi
Radovi na putevima
2

 Prefabrikacija betonskih elemenata

Mehanizovani alati i pribor

PRORAUN UINAKA MAINA

Pod uinkom graevinskih maina podrazumeva se proizvodnja u jedinici vremena, izraena
zapreminski, teinski ili po komadu, u zavisnosti od prirode proizvodnje.
Uinak se izraava jedinicom mere rada u jedinici vremena (m3/h, m2/h, kom/h ... )
Vrste uinaka
U zavisnosti od uslova koje obuhvataju
Teorijski uinak - Ut
rad pod optimalnim tehnikim uslovima
rad pod optimalnim organizacionim uslovima
Praktian uinak - korekcija teorijskog - Up
odreeno mjesto
odreeni uslovi
oekivana usporenja i zastoji
U zavisnosti od naina rada maine
za ciklino dejstvo maine
za kontinualno dejstvo maine
Da bi se neku mainu odredio uinak potrebno je poznavati sve uslove pod kojim se obavlja
rad. Obino se polazi od optimalnih uslova da bi se utvrdio jedan vrsto odreen poetni uinak koji
se naziva teorijski uinak - Ut . Teorijskim uinkom graevinske maine podrazumjeva se onaj
uinak koji se moe ostvariti pod optimalnim uslovima eksploatacija (optimalni uslovi na samom
radnom mjestu, optimalna organizacija tehnolokog procesa, optimalno rukovanje i snadbjevanje).
Zatim se, vodei rauna o svim specifinostima vezanim za konkretan sluaj, putem
redukcije dolazi do realnog uinka za odreene uslove. Ovaj uinak se naziva praktini uinak Up. Pod praktinim uinkom podrazumjeva se stvarni uinak graevinske maine na odreenom
gradilitu i pod odreenim uslovima eksploatacije. Pri tome se uzima u obzir sve objektivne i
subjektivne okolnosti koje dovode do smanjenja teorijskog uinka. Uobiajeno je da se svi utucaji
koji dovode do smanjenja teorijskog uinka izraavaju koeficijentima korekcije, kojima se mnoi
teorijski uinak.Razlika izmeu teorijskog i praktinog uinka moe biti velika, to ukazuje na
objektivne i subjektivne tekoe vezane za konkretne uslove.
Osnovni faktori koji utiu na veliinu uinka su:
konstruktivne osobine maina
vrsta radova
uslovi rada
reim korienja radnog vremena
TEORIJSKI UINAK ZA MAINE SA CIKLINIM DEJSTVOM
Tokom rada ponavljaju ciklus rada (na primer: utovar, transport, istovar, povratak)
Kljuni podaci su trajanje ciklusa Tc i zapremina radnog organa q
Da bi se dobio broj ciklusa u jedinici vremena (obino as, [h]) koristimo konstantu T
4

Ut

T
q
Tc

TEORIJSKI UINAK ZA MAINE SA KONTINUALNIM DEJSTVOM

Tokom rada obrauju (zbijaju, ravnaju, kopaju) jednu traku u kontinuitetu. (finieri, valjci, grejderi)
Kljuni podaci su:
irina trake B
V d
B 2 a
brzina obrade (rada) V
Ut
debljina (dubina) trake d
n
broj prolaza n
irina preklapanja trake a

PRAKTINI UINAK MAINA

Formula za proraun praktinog uinka glasi:
U p U t k p kv k r k n

Uticaji koji dovode do smanjenja teorijskog uinka izraavaju se koeficijentima korekcije

kojima se mnoi teorijski uinak. Koeficijenti korekcije su proizali iz osnovnih faktora i oni ih
numeriki opisuju.
Najee korieni koeficijenti korekcije su:
kv - koeficijent korienja radnog vremena
kp - koeficijent punjenja radnog organa
kr - koeficijent rastresitosti
Ostali koeficijenti koji se javljaju kod nekih maina:
ko - koeficijent okreta
ki - koeficijent naina istovara
kz - koeficijent zahvatanja materijala
kut - koeficijent usklaenosti tansporta
ku - koeficijent optimalnosti uslova rada

kv - koeficijent korienja radnog vremena

Predstavlja odnos radnog vremena koji maina zaista radi i raspoloivog radnog vremena
Zavisi od reima korienja radnog vremena
Kree se u rasponu od 0,95 do 0,65 (tabela 1. i 2. )
Vee vrednosti ukazuju na bolju organizaciju rada
Manje vrednosti ukazuju na loiju organizaciju rada

Koeficijent korienja radnog vremena treba usvojiti u skladu sa datim kriterijumima. U sluaju da
na rada utie vie parametara, koeficijent kv se usvaja kao prosjena vrijednost koeficijenata kvi za
n mjerodavnih uticajnih parametara.

Tabela 1. - Koeficijent korienja radnog vremena kv

Tabela 2. - Koeficijent korienja radnog vremena kv

kp - koeficijent punjenja radnog organa

Predstavlja odnos zapremine materijala koji je realno zahvaen i nominalne zapremine
radnog organa
Kree se u rasponu od 1,10 do 0,40
Zavisi od vrste radova, posebno od koherentnosti i tvrdoe materijala, kao i od
konstruktivnog oblika maine, odnosno oblika radnog organa.

Tabela 3. - Koeficijent punjenja radnog organa kp

Tabela 4. - Koeficijent punjenja radnog organa kp

Tabela 5. - Koeficijent punjenja utovarivaa kp

kr - koeficijent rastresitosti
Predstavlja odnos zapremine materijala u rastresitom stanju (u radnom organu) i u
neporemeenom (zbijenom) stanju
Kree se u rasponu od 0,89 do 0,67
Zavisi od vrste radova, odnosno vrste materijala

Tabela 6. - Koeficijent rastresitosti kr

Tabela 7. Koeficijent rastresitosti kr

kt koeficijent tovarenja (poveanje zapremine iskopanog tla u odnosu na samoniklo tlo)

ko - koeficijent okreta

Koriguje uinak prema visini radnog ela i uglu okretanja bagera

Zavisi od uslova rada i javlja se samo kod rada bagera
Iznosi 1,0 za optimalnu visinu radnog ela i okretanje od 90
Kree se u intervalu od 0,59 do 1,26
Tabela 7. Koeficijent okreta ko

Tabela 8. Koeficijent okreta bagera sa eonom kaikom ko

Tabela 8. Koeficijent okreta bagera sa skreperskom kaikom ko

ki - koeficijent naina istovara

Zavisi od uslova rada, odnosno od naina istovara
ki = 1,00 za istovar na gomilu
ki = 0,90 za istovar na vozilo

kz - koeficijent zahvatanja materijala

Zavisi od vrste radova, odnosno od kategorije tla koji se iskopava

Kree se od 1,00 (I kategorija tla) do 0,65 (VII kategorija tla)

Tabela 9. Koeficijent zahvatanja materijala kz

kut - koeficijent usklaenosti transporta

Zavisi od uslova rada, odnoso od odnosa zapreminske kaike q i zapremine koa
transportnog sredstva Q
Kree se od 0,82 za Q/q=2 do 1,00 za Q/q=9

Tabela 10. Koeficijent usklaenosti transporta kut

ku - koeficijent optimalnosti uslova rada

Zavisi od uslova rada, odnosno od optimalnosti uslova rada na terenu

Kree se od 1,00 za optimalne uslove do 0,56 za rad sa prostornim ogranienjima

10

Tabela 11. Koeficijent optimalnosti ulova rada ku

Tabela 12. Koeficijent optimalnosti ulova rada ku

Ostali koeficijenti
Tabela 13. Koeficijent uticaja nagiba terena kn

11

Tabela 14. - Tabela vremena istovarivaa (trajanje ciklusa Tc)

Tabela 15.- Trajanje radnog ciklusa u sekundama,

bagera sa eonom kaikom, za ugao zaokreta 90o

Tabela 16. -Transportne duine

Tabela 17.- Brzina kretanja dozera

12

Tabela 18.- Ugao unutranjeg trenja

Tabela 19.- Tabela amplituda kod zbijanja

13

Tabela 20. - Preporuke za optimalan izbor graevinske mehanizacije prema radnim operacijama

Legenda:
N najbolji rezultat
P- pogodno za primjenu
PN- primjena u nedostatku boljih maina
SP specijalna primjena

14

Tabela 21. - Preporuke za optimalan izbor graevinskih maina za zbijanje u zavisnosti od vrste tla

Legenda:
N najbolji rezultat
P- pogodno za primjenu
PN- primjena u nedostatku boljih maina
SP specijalna primjena

15

TEORIJSKI I PRAKTINI UINCI MAINA

BAGERI

T
U t = q
Tc

m3
h

U p =U t k v k p k r k o

m3
h

Pored pomenutih kv, kp i kr, koriste se jo:

ko - koeficijent okreta, a mogu se primijeniti i

ki - koeficijent naina istovara
kz - koeficijent zahvatanja materijala
kut - koeficijent usklaenosti transporta
ku - koeficijent optimalnosti uslova rada

UTOVARIVAI ( sa ela i preko glave)

T
U t = q
Tc

m3
h

U p =U t k v k p k r

m3
h

Vrij
eme ciklusa
Vrijeme
za utovariva sa ela od 1,25 do 1,5 min
za utovariva preko glave od 1-1,25 min
Negdje u literaturi se koristi i kz - koeficijent zahvatanja materijala i zavisi od kategorije tla koje
se iskopava.
UTOVARIVAI (sa koficama)

m3
q
U p v kv kp kr
a
h
q - zapremina jedne kofice [m3]
a - razmak izmeu kofica [m]
v - brzina kretanja kofica [m/h]
16

DOZERI

T
U t = q
Tc

U p =U t k v k p k r k n

m3
h

m3
h

Operacije
iskop
guranje
razastiranje
povratak
Vrijeme ciklusa se kree od 90 do 150 sekundi
Vrijeme ciklusa zavisi i od daljine guranja
Ekonomino je gurati zemlju dozerom na rastojanju do 100 m
Zapremina koliine zemnlje q koju dozer moe da gura ispred sebe, utvruje se na osnovu posebnog
prorauna i q zavisi od snage motora dozera.
q - zapremina radnog organa, pod zapreminom radnog organa podrazumeva se zapremina tla koju
no irine b i visine h potiskuje ispred sebe.
q = ( b h 2 / 2 tg ) ( 1 - 0,005 Lt )

[m3]

gde je:
Lraz - duina deonice na kojoj se iskopani materijal razastire
Tc = tk + tt + tr + tpov + tm
tk - vreme kopanja
tt - vreme transporta
tr - vreme razastiranja
tr = Lraz / Vraz, Vraz - brzina pri razastiranju, Vraz = 4 - 6 km / h
tpov - vreme povratka, tpov = Lpov / Vpov, Vpov - brzina povratka vozila Vpov = 6 - 9 km / h
tm - vreme manervisanja
Kv - koeficijent korienja radnog vremena
Kp - koeficijent punjenja kaike
Kr - koeficijent rastresitosti materijala
Kn - koeficijent uticaja nagiba terena

17

SKREPERI
Ut =

m3

h

T
q
Tc

m3
h

U p =U t k v k p k r

Tc - trajanje ciklusa (min ili sec)

q - zapremina radnog organa (m3)
T - konstanta (60 za Tc u min, 3600 za Tc u sec)
Operacije ciklusa -pojedine komponente treba sraunati ili izmjeriti na licu mesta
Tc = tu + tt,pun + ti + tt,pra+ tm

tu - vrijeme iskopa (utovara)

tt,pun - vrijeme transporta maine punog koa,
tt,pun = Lt / Vpun, Vpun = 20 - 30 km /h
ti - vrijeme istovara
tt,pra - vrijeme transporta (povratka) maine praznog koa, tt,pra = Lt / Vpra, Vpra = 30 - 40 km / h
tm - vrijeme manevrisanja
Lt duina transporta
Vpun brzina kretanja maine punog koa
Vpra brzina kretanja maine praznog koa

Vrijeme ciklusa Tc zavisi od daljine transporta

Ekonomino je prevoziti zemlju skreperom na rastojanju do 1000 m za samohodne i 500 m za
vuene.
MAINE ZA TRANSPORT I VUU (kamioni, kiperi,damperi, automjealice)
m3
t kom

ili ili

h
h
h

T
U t = q
Tc

m3
t kom

h ili h ili

h


q - je zapremina, odnosno nosivost transportnog sredstva
U p =U t k v k p k r

Tc = tu + tpv + ti + tprv + tma

tu - vrijeme utovara
tu=q /Vu
ti - vrijeme istovara
ti=q /Vi
tpv - vrijeme odlaska
tpv=Lt /Vpv
tprv - vrijeme povratka

tprv=Lt /Vprv

( Vu brzina utovara, tj punjenja transpornog sredstva)

( Vi brzina istovara, tj pranjenja transpornog sredstva)
( Vpv brzina kretnja punog, tj natovarenog vozila)
( Lt transportna daljina)
( Vprv brzina kretnja praznog vozila)
( Lt transportna daljina)

tma - vrijeme manipulacije

18

GREJDERI
Ut =

Vd B-0,20
n

U p =U t k v k r

m3
h

B=bcos

m3
h

B
- irina trake u metrima , B=bcos
b
- duina noa, kree se od 2,3 m do 4,8 m,

- ugao zakoenja noa u odnosu na pravac kretanja, kree se od 30 do 50,

V
- radna brzina grejdera, kree se od 1,6 km/h do 8 km/h (16 km/h za ienja snega),
d
- debljina sloja koji se obraduje,
n
- broj prelazaka grejdera preko istog mesta, kree se u rasponu od 5 do 8,
0,20 m - smanjenje efektivne irine zbog preklapanja traka za 10 cm sa svake strane.

MAINE ZA ZBIJANJE TLA

VALJCI (npr. samohodni valjak)
Vd B-0,20
Ut =
n

U p =U t k v k r

m3
h

m3

h

V brzina kojom se maina kree

n - broj prelaza valjka po jednoj traci
d debljina nasutog sloja poslije nabijanja ( priblino 65 % debljine sloja prije nabijanja)
B - irina valjka je jednaka irini trake.
0,20 m - smanjenje efektivne irine zbog preklapanja traka za 10 cm sa svake strane.
Brzina V, debljina sloja d i broj prelaza n se odreuju opitom na opitnoj dionici da bi se postigla
optimalna zbijenost.
n - broj prelazaka maine preko istog mesta se moze odrediti na sledei nain:
n=BC d/z
z = potrebna vuna sila ( 40 % mase valjka )
C = potrebna energija sabijanja ( 1,5 10 3 kN / m 3 )

19

VIBROPLOE
Vd B-0,20
Ut =
n

m3
h

m3
h

U p =U t k v k r

V brzina kojom se maina kree

n - broj prelaza vibroploe po jednoj traci
d debljina nasutog sloja poslije nabijanja ( priblino 65 % debljine sloja prije nabijanja)
B - irina vibroploe je jednaka irini trake.
0,20 m - smanjenje efektivne irine zbog preklapanja traka za 10 cm sa svake strane.
Brzina V, debljina sloja d i broj prelaza n se odreuju opitom da bi se postigla optimalna zbijenost.
PERVIBRATORI
U t =2R 2 d

m3

h

T
Tc

U p =U t k v k r

m3
h

q = 2 R2 d, - zapremina zone koja se obrauje u jednom prolazu:

R - radijus dejstva
d - debljina sloja betona
R i d se dobijaju iz tabela za odreene prenike igala
Vrijeme ciklusa se kree od 40 do 60 sekundi
Tc = to + tp
to - vrijeme obrade - 3040 sekundi

tp - vrijeme premijetanja - 1015 sekundi

kv oko 0,85

20

OPLATNI I POVRINSKI VIBRATORI

U t =Fd

m3

h

T
Tc

U p =U t k v k r

m3
h

q = F d - zapremina zone koja se obrauje u jednom prolazu:

F - povrina koja se vibrira
d - debljina sloja
F i d se sraunavaju za konkretne uslove vibriranja
Vrijeme ciklusa se kree od 40 do 70 sekundi
Tc = to + tp
to - vrijeme obrade - 3050 sekundi

tp - vrijeme premijetanja - 1020 sekundi

kv od 0,75 do 0,80
MJEALICE ZA BETON
T
q
Tc

m3

h

Up = Ut kv kr

[ m3/h]

Ut =

ili Ut = (Qn)/1000

[ m3/h]

Radni organ je bubanj mealice zapremine i predstavlja sadraj dozirane mase u rastresitom
stanju (q u m3,ili Q u litrima)
Vrijeme ciklusa se kree od 75 do 270 sekundi
esto se Ut ne rauna, nego se mjeri ili usvaja na osnovu preporuke proizvoaa
kr=0.8 za prirodne mjeavine
kr=0.75 za agregate od rjenog materijala
kr=0.70 za drobljene agregate
FABRIKE BETONA
T
q
Tc

m3

h

Up = Ut kv kr

[ m3/h]

Ut =

q je zapremina bubnja (radnog organa) fabrike betona u m3

Tc- je trajanje radnog ciklusa

21

TORANJSKE DIZALICE (npr. kod transporta betona):

Ut =

T
q
Tc

U p =U t k v k p k r

m3

h

m3
h

ili [ t /h] ili [ KN/h] ili [ kom/h]

ili [ t /h] ili [ KN/h] ili [ kom/h]

Radni organ je korpa u koju se smeta teret ili radna platforma

Radni organ moe biti i kuka na koju se vea teret
Tada se q izraava u KN i uinak se dobija u [KN/h]
Vrijeme ciklusa se kree od 90 do 240 sekundi
Vrijeme ciklusa zavisi i od daljine prenosa i brzine transporta tereta i minipulacije toranjske
dizalice

Ciklus se sastoji od:

Punjenje korpe
Dizanje (v = 20 - 70 m /min)
Okretanje (v = 0,7 -1,0 0 / min)
Brzina make (v = 20 m / min)
Sputanje
Pranjenje korpe za beton
Povratak
q - zapremina korpe za beton (0,5, 0,75, 1 m 3)
Kv - koeficijent korienja radnog vremena
Kp -koeficijent punjenja
Kr -koeficijent rastresitosti (obino je 0,95 )
PUMPA ZA BETON
Up = Ut Kv Kr Kp

[ m3/h]

22

PRORAUN KOTANJA EFEKTIVNOG SATA RADA MAINA

Kotanje efektivnog sata rada maine Kh[KM/h]
Kh= Jt/hgr + (Ee+Eos) (1+ )

[KM/h]

gde su:
Jt - jednokratni trokovi
hgr - planirani fond radnih sati maine na gradilitu ( tabela br.1)
Ee - eksploatacioni trokovi
Eos - trokovi osnovnog sredstva
- faktori kalkulisanja reijskih trokova i neproizvodnog rada
Jednokratni trokovi- Jt
Jednokratni trokovi predstavljaju sve trokove dopreme mehanizacije na gradilite, montae,
probnog rada, putanja u rad , demontae, kao i otpreme sa gradilita. Ovi trokovi se definiu
prema nabavnoj vrijednosti maine:
Jt = p NV [KM]
gdje su:
p - procentualni iznos usvojen prema vrsti maine ( tabela br.5) bezdimenzionalna veliina
NV - nabavna vrednost maine [KM]
Eksploatacioni trokovi - Ee
Eksploatacioni trokovi predstavljaju grupu trokova koja obuhvata:
Ee = Ers + Een + Emaz + Eto + Ehab
[KM/h]
gdje su:
Ers - trokovi radne snage -bruto lini dohodak rukovaoca maine
Een - trokovi utroene energije:
Een = qen Cen = No gs Ko Cen
[KM/h]
gdje su:
qen -koliina utroene energije [l/h]
No - nominalna snaga motora (kW)
gs - specifian utroak goriva u toku jednog asa rada za svaki kW nominalne snage motora
(tabela br. 2) [l/kWh]
Ko - koeficijent optereenja motora (0,5 - 0,9)
Cen - jedinina cena energenta (goriva) [KM/l]
Emaz - trokovi utroenog maziva
Emaz = qmaz Cmaz = No gmaz Ko Cmaz
[KM/h]
gdje su:
qmaz - koliina utroenog maziva [l/h] ili [kg/h]
gmaz - specifian utroak maziva u toku jednog asa rada za svaki kW nominalne snage motora
( tabela br. 3) [l/kWh] ili [kg/kWh]
Cmaz - jedinina cena maziva [KM/l] ili [KM/kg]
23

Eto - trokovi tekuih opravki

Eto = pto NV / 15000
KM/h]
pto procentualni iznos, usvojen prema vrsti maine ( tabela br. 4) bezdimenzionalna veliina
NV - nabavna vrednost maine [KM]
Ehab - trokovi habajuih delova
Ehab = 1.10 NVhab / Hek,hab

[KM/h]

gdje su:
NVhab - nabavna vrednost habajueg dela ( guma) [KM]
Hek,hab - ekonomski vek habajueg dela ( guma) [h]
Ehab Eto

Trokovi osnovnog sredstva- Eos

Trokovi osnovnog sredstva obuhvataju sledee trokove:
Eos = Eam + Einv + Ekios
[KM/h]
gdje je:
Eam - trokovi amortizacije
Eam = NV / hek
[KM/h]
gdje su:
hek - ekonomski vek trajanja maine ( tabela br. 1) [h]
Einv - trokovi investicionog odravanja
Einv = 0.15 NV / hgod

[KM/h]

Ekios - trokovi kamate i osiguranja

hgod - godinji fond radnog vremena maine [h]
Ekios = 0.10 NV / hgod
[KM/h]

24

Tabela br. 1
Pregled karakteristinih vremena maina
B - benzinski motor ; D - dizel motor ; E elektromotor

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40

( )
-

hEK
h
6000
10000
3600

- ( )
- ( )
- ( )

-

( 65 w )
( 65 - 130 w )
( 130 - 280 w )
( )
( 1,35 3 )
( 2,90 3 )
( 3,0 3 )
( 280 w )
( 280 w )
( 95 w )
( 95 - 195 w )
( 195 - 260 w )
( 260 w )

( )
( )

( 45 )
( 45 )
-
-
-



( )
( )

,
,
,

5500
5000
7560
6090
10015
6000
6420
4800
7400
15275
15275
9475
9395
12500
15280
12800
13475
7210
9770
11470
11150
10000
14940
14040
5200
3800
10000
12845
15000
13960
15100
15165
5220
7420
14000
10100
12500

hGOD
h
950
1100
560

hOPR
h
335
105
15

800
685
850
610
1315
1200
860
650
1155
1385
1385
1100
1750
1335
1735
1255
1580
1190
1340
1550
1560
1000
1690
1640
590
475
1100
1230
1270
1390
1335
1390
810
1335
1200
1150
1400

170
45
120
150
155
85
15
5
250
165
400
350
260
210
530
510
730
400
465
655
685
725
505
615
815
695
305
290
280
213
195
200
40
60
25
150
285

.2 .3
"gs" "gmaz"
25

-
-

150 w
150 kw
gs -
gmaz -
gs -
gmaz -
0,165
0,0046
0,160
0,0037
0,180
0,0084
0,165
0,0068
0,180
0,0059
0,170
0,0050
0,160
0,0058
0,155
0,0050
0,155
0,0035
0,150
0,0031
0,130
0,0040
0,125
0,0036
0,125
0,0035
0,120
0,0031
0,220
0,0047
0,210
0,0040

.4
"pto" Eto

0,45
0,55
0,65
0,75

0,40
0,50
0,50
0,70

0,50
0,60
0,80
0,90

.5
p; NV -

1
2
3
4
5
6
7

,
,


,

- p
0,002 - 0,008
0,01
0,02
0,06
0,06
0,05
0,10

26

PRIMJER IREG I UEG IZBORA MAINA ZA ZEMLJANE RADOVE VELIKOG

OBIMA (npr. IZGRADNJA NASIPA I USJEKA PRILIKOM IZGRADNJE SAOBRAAJNICE )
Za potrebe izgradnje nasipa i usjeka prilikom izgradnje saobraajnice, potrebno je uraditi iri i ui
izbor maina. Na gradilitu je potrebno ostvariti uinak od 150 m3/h.
Prvo je potrebno uraditi iri izbor maina. Nakon toga je potrebno za svaku mainu izraunati
praktian uinak i cijenu kotanja efektivnog sata rada maine (tabela 1.)
Tabela 1. PRORAUN KOTANJA EFEKTIVNOG SATA RADA MAINA

27

Tabela 2. UI IZBOR MAINA

NAPOMENA: Na gradilitu je potrebno ostvariti uinak od 150 m3/h.

Usvaja se 4. grupa maina jer je najpovoljnija.

28

PRIMJER IREG I UEG IZBORA MAINA ZA BETONSKE RADOVE

(na gradilitu je potrebno ostvariti uinak od 20 m3/h)
Tabela 1. - IRI IZBOR MAINA ZA BETONSKE RADOVE

VARIJANTA 3

VARIJANTA 2

VARIJANTA 1

ARMATUREPRENOS OPLATE I

NJEGA BETONA

UGRADNJA BETONA

UNUTRANJI TRANSPORT

SPOLJANJI TRANSPORT

VRSTA MAINE

IZRADA BETONA

BROJ GRUPE MAINA

RADNA OPERACIJA

CENTRALNA FABRIKA BETONA

GRADIS SB 1000/60
AUTOMJEALICA
PROGRES AM6
PUMPA ZA BETON
SCHEELEK6018
PERVIBRATOR
VIBROFIKS IHE 35A
PUMPA ZA VODU
JASTREBAC CVN 2-4
TORANJSKI KRAN
PEINER SK 710
( za transport oplate i armature)
CENTRALNA FABRIKA BETONA
PROGRES AB-45
AUTOMJEALICA
PROGRES AM6
PRETOVARNI BUNKER
FAGRAMPS 89-6,5
PERVIBRATOR
WACKERIREK 08/42
PUMPA ZA VODU
JASTREBAC CVN 2-4
TORANJSKI KRAN
MIN 744E
GRADILINA FABRIKA BETONA
PROGRES AB-50
KAMION
INTERNACIONAL180-2
MINI DAMPER
LORO&PARSINI 2000
PUMPA ZA BETON
SCHEELEK 3516
PERVIBRATOR
VIBROFIKS IHE 35A
PUMPA ZA VODU
JASTREBAC CVN 2-4

29

TORANJSKI KRAN
PEINER SK 710
( za transport oplate i armature)

30

Posle ireg izbora maina je potrebno za svaku mainu izraunati praktini uinak.

CENTRALNA FABRIKA BETONAGRADIS SB 1000/60

Snaga

No

75 kW

Koeficijent efektivnog radnog vremena

Kv

0,75

Koeficijent rastresitosti

Kr

0,95

Teorijski uinak

Ut

60 m3/h
Up=Ut*Kv*Kr

Up= 60 0, 75 0, 95

Praktini uinak

Up=42,75 m3/h

PERVIBRATORVIBROFIKS IHE 35 A
Snaga maine
Prenik igle
Radijus dejstva
Duina igle
Koeficijent efektivnog radnog vremena
Koeficijent rastresitosti materijala
Teorijski uinak

No
r
R
l
Kv
Kr
Ut

3,2 kW
35 mm
35 cm
34 cm
0,75
0,95
15 m3/h
Up=Ut*Kv*Kr
Up= 15 0, 75 0, 95

Praktini uinak

Up=10,69 m3/h

TORANJSKI KRANPEINERSK 710

Snaga maine
No
Zapremina radnog organa
q radnog vr.
Koeficijent efektivnog
Kv
Koeficijent rastresitosti materijala
Koeficijent punjenjaKr
radnog organa
Kp
Maksimalna visina dizanja
Hmax
Maksimalna daljljina
dohvata
Rmax Rmax
Mo dizanja na daljini
Trajanje ciklusa Q

No
q
Kv
Kr
Kp
Hmax
Rmax
Q

192 kW
1,6 m3
0,70
0,95
0,90
70 m
69 m
89 kN = 8,9 t

(za materijal) Tc = 5,5 min

60
T
8, 9 =97,1t/h
Q =
5, 5
Tc
60
T
1, 6 = 17,45 m3/h
q =
Ut =
5, 5
Tc

(za oplatu i armaturu) Ut =

Teorijski uinak

Praktini uinak
za oplatu i armaturu
za beton ....

(za beton)

Up=Ut*Kv*Kp*Kr
Up= Ut*Kv*Kp*Kr= 97,1 0, 7 0, 9 0, 95 58,11 t/h
Up= Ut*Kv*Kp*Kr = 17, 45 0, 7 0, 9 0, 95 10,45m3/h

Takoe, posle ireg izbora maina je potrebno za svaku mainu izraunati cijenu kotanja efektivnog
sata rada maine.
31

PROGRES AM6AUTOMJEALICA

SHEELEK6018PUMPA ZA BETON

IHE35AVIBROFIKSPERVIBRATOR

CVN 2-4JASTREBACPUMPA ZA VODU

PEINER SK 710TORANJSKI KRAN

q m3

GRADISSB1000/60
CENTRALNA FABRIKA BETONA

VRSTA MAINE

Tabela 2. - Proraun kotanja efektivnog sata rada maina za betonske radove

6,00

10,5

1,6

NV

KM

450 000

160 000

220 000

18 000

8 000

150 000

Jt

KM

27 000

1 500

2 200

360

800

7 500

hgr

500

500

500

500

500

500

KM/h

54,00

3,00

4,40

0,72

1,60

15,00

Ers

KM

7,63

4,45

4,03

3,67

2,90

7,63

gor
ivo

el.energija

dizel

dizel

el.energija

dizel

el.energija

No

kW

75

112

140

3,2

5,5

192

gs

1,00

0,125

0,07

1,00

0,125

1,00

Ko

0,60

0,55

0,50

0,50

0,50

0,60

45,00

7,70

4,90

1,60

0,34

115,20

Jt/hgr

qen
Cen

KM

0,30

2,00

2,00

0,30

2,00

0,30

Een

KM

13,50

15,40

9,80

0,48

0,68

34,56

gmaz

0,0035

0,0035

0,0035

0,0035

0,0035

0,0035

0,158

0,216

0,245

0,006

0,010

0,403

qmaz
Cmaz

KM

9,50

9,50

9,50

9,50

9,50

9,50

Emaz

KM

1,50

2,05

2,33

0,06

0,10

3,83

0,50

0,45

0,45

0,55

0,55

0,40

Eto

KM

15,00

4,80

6,60

0,66

0,29

4,00

Ehab

KM

15,00

4,80

6,60

0,66

0,29

4,00

Ee

KM

52,63

31,50

29,36

5,53

4,26

54,02

hek

7 000

10 020

6 000

5 000

8 000

13 900

Eam

KM

64,29

15,97

36,67

3,60

1,00

10,79

hgod

2 136

2 136

2 136

2 136

2 136

2 136
32

Einv

KM

31,60

11,24

15,45

1,26

0,56

10,53

Ekios

KM

21,07

7,49

10,30

0,84

0,37

7,02

Eos

KM

116,96

34,70

62,42

5,70

1,93

28,34

0,35

0,35

0,35

0,35

0,35

0,35

282,95

92,37

128,30

15,88

9,96

126,19

Kh

KM/h

33

Tabela 3.- UI IZBOR MAINA ZA BETONSKE RADOVE

Napomena: (na gradilitu je potrebno ostvariti uinak od 20 m3/h)
Up
[m3/]

Broj
maina
n

n Up

CENTRALNA FABRIKA
BETONA
GRADIS
SB 1000/60

42,75

AUTOMJEALICA
PROGRES AM6
PUMPA ZA BETON
SCHEELE K6018

VARIJANTA 1

VRSTA MAINE

[m /h]

[KM/ h]

20,00

282,95

132,37

6,49

25,96

92,37

369,48

37,55

37,55

128,30

128,30

PERVIBRATOR
VIBROFIKS
IHE 35A

10,69

21,38

15,88

31,76

PUMPA ZA VODU
JASTREBAC
CVN 2-4

9,96

9,96

58,11

126,19

CENTRALNA FABRIKA
BETONA
PROGRES AB-45

32,06

20,00

257,19

160,44

AUTOMJEALICA
PROGRES AM6

6,49

25,96

92,37

369,48

PRETOVARNI BUNKER
FAGRAMPS 89-6,5

20,31

20,31

12,83

25,66

16,64

33,28

9,96

9,96

12,02

24,04

76,41

152,82

TORANJSKI KRAN
PEINER SK 710
(transport oplate i armature)

VARIJANTA 2

n Kh

Kh
[KM/ h]

PERVIBRATOR
WACKER
IREK 08/42
PUMPA ZA VODU
JASTREBAC
CVN 2-4
TORANJSKI KRAN
MIN 744E
(transport betona i oplate i
armature)

nK C
]
min n U [KM/m
h

671,86
20, 00

33,59

746, 29
20, 00

37,31

34

Tabela 3.- UI IZBOR MAINA ZA BETONSKE RADOVE

Napomena: (na gradilitu je potrebno ostvariti uinak od 20 m3/h)

Up
[m3/]

Broj
maina
n

n Up

GRADILINA FABRIKA
BETONA
PROGRES AB-50

35,63

KAMION
INTERNACIONAL
180-2

VARIJANTA 3

n Kh

[m /h]

Kh
[KM/ h]

[KM/ h]

20,00

161,11

90,44

28,73

28,73

127,87

127,87

MINI DAMPER
LORO&PARSINI
2000

6,07

24,28

92,37

369,48

PUMPA ZA BETON
SCHEELEK 3516

27,80

27,80

128,30

128,30

PERVIBRATOR
VIBROFIKS
IHE 35A

10,69

21,38

76,14

152,28

PUMPA ZA VODU
JASTREBAC
CVN 2-4

145,16

145,16

58,11

11,91

VRSTA MAINE

TORANJSKI KRAN
PEINER SK 710
(trnsport oplate i armature)

nK C
]
min n U [KM/m
h

1013,53
20, 00

50,68

Usvaja se 1. kombinacija maina jer je najpovoljnija.

35