BINOMNA FORMULA

Upoznajmo se najpre sa nekim oznakama:

n ! - ita se en faktorijel a oznaava sledei proizvod:
n!=n
(n-1)
(n-2)

3
2
1
Primer:
5!=5
4
3
2
1= 120

ili

7! = 7
6
5
4
3
2
1 = 5040

Po definiciji je 0!=1
U zadacima esto koristimo trik da faktorijel rastavimo kao proizvod nekoliko lanova i
novog faktorijela.
Tako je recimo:

(n+2)! = (n+2)(n+1)n(n-1)

2
1
(n+2)! = (n+2)(n+1)n !
ili
(n+2)! = (n+2)(n+1)n (n-1)! itd.

Primer 1.
Skrati razlomak:
Reenje:

(n 1)!
(n 3)!

(n 1)! (n 1)(n 2)(n 3)! (n 1)(n 2) (n 3)!

=
=(n-1)(n-2)
=
(n 3)!
(n 3)!
( n 3)!

Primer 2.
Rei jednainu :

(2 x)!
20 x!
=
(2 x 3)! ( x 2)!
(2 x)!
20 x!
=
(2 x 3)! ( x 2)!

Reenje:

(2 x)(2 x 1)(2 x 2)(2 x 3)! 20 x( x 1)( x 2)!

=
(2 x 3)!
( x 2)!
(2 x)(2 x 1)(2 x 2) (2 x 3)!
(2 x 3)!

20 x( x 1) ( x 2)!
( x 2)!

(2x)(2x-1)(2x-2)= 20x(x-1)
2x (2x-1)2(x-1)= 20 x(x-1)
[skratimo sa
2x-1 = 5
a odavde je x=3

4x(x-1)]

n
Ako su n i k prirodni brojevi, onda moemo definisati simbol: ( )
k
On se ita en nad ka, a izraunava se :
n
n(n 1)(n 2)...(n k + 1)
( )=
k
k!

Primeri:
(

10
2

)=

10
9
= 45
2
1

ili

15
3

)=

15
14
13
= 455
3
2
1

Da bi imali brzinu u radu moramo zapamtiti da je :

n
( ) =1
0
n
( ) =1
n

5
na primer: ( ) = 1
0
7
na primer: ( ) = 1
7

n
n
( )=(
)=n
1
n 1

12
( ) = 1 itd.
0
100
( ) = 1 itd.
100

4
4
na primer: ( ) = ( ) = 4
1
3

50
50
( ) = ( ) = 50
1
49

n
n
I najvanije : ( ) = (
)
k
nk

Na primer dobijemo da reimo

20
( ) . Koristei ovo pravilo mi reavamo :
18

20
20
20
19
= 190. Mnogo je lake ovako!
( )=( )=
18
2
2
1
Sada moemo videti kako izgleda binomni obrazac:

n
n
n
n
n
(a+b)n = ( ) anb0 + ( ) an-1b1 + ( ) an-2b2+ + (
) a1bn-1 + ( ) a0bn
0
1
2
n 1
n

Ova formula se lako dokazuje primenom matematike indukcije.

ta je vano uoiti?
-

U razvoju uvek ima n+1 lanova

a poinje sa n-tim stepenom, pa u svakom sledeem lanu opada dok ne doe do

nule, dok b poinje sa nulom pa u svakom sledeem lanu raste dok ne doe do ntog stepena

n
n
n
n
n
Izrazi ( ) , ( ) , ( ) ,, (
) i ( ) su binomni koeficijenti , i za njih vai
0
1
2
n 1
n
jedna zanimljiva stvar:

Ako poemo od nekoliko prvih razvoja dobiemo takozvani Paskalov trougao.

(a+b)0 = 1

koeficijent je 1

(a+b)1 = a+b

koeficijenti

(a+b)2 = a2+2ab+b2

koeficijenti

(a+b)3 = a3+3a2b+3ab2+b3

su 1 i 1
1

su 1, 2, 1

koeficijenti

(a+b)4 = a4+4a3b+6a2b2+4ab3+b4
koeficijenti

su 1, 4, 6, 4, 1

su 1, 3, 3, 1
1

1
2

3
4

1
3

1
4

itd.

Vidimo da su simetrini koeficijenti u razvijenom obliku binoma jednaki.

Oni prave Paskalov trougao, gde su na kracima sve jedinice , a unutranji lan se dobija
sabiranjem gornja dva!
1
1
1
1
1
1

6
10

3
4

10

1
5

itd.

Opti (bilo koji) lan u razvijenom obliku binoma se trai po formuli:

n
Tk+1 = ( ) an-k bk
k

1) (3 + 2 x) 5 =?
Reenje:
(3 + 2 x) 5 = [Ovde je a = 3 , b = 2 x i n = 5 ]
5 5
5
5
5
5
5
3 (2 x) o + 34 (2 x)1 + 33 (2 x) 2 + 32 (2 x)3 + 31 (2 x) 4 + 3o (2 x)5
0
1
2
3
4
5
Ako vam je lake izdvojite binomne koeficijente ''na stranu'', pa ih reite:

5 5
= = 1
0 5
5 5
= = 5
1 4
5 5 4
5
=
= 10 =
2 2 1
3
Sad ovo vratimo u razvoj:
= 1 32 1 + 5 34 2 x + 10 33 2 2 x 2 + 10 32 23 x 3 + 5 3 2 4 x 4 + 1 1 25 x 5 =
= 243 + 810 x + 1080 x 2 + 720 x 3 + 240 x 4 + 32 x 5

2) (1 + i ) 6 =?
Reenje:
(1 + i ) 6 = [Ovde je a = 1 , b = i

n = 6]

6
6
6
6
6
6
6
= 16 i o + 15 i 1 + 14 i 2 + 13 i 3 + 12 i 4 + 11 i 5 + 1o i 6
4
5
6
0
1
2
3
6 6
= = 1
0 6
6 6
= = 6
1 5
6 65
6
=
= 15 =
2 2 1
4
6 6 5 4
=
= 20
3 3 2 1
Da vas podsetimo:

i1 = i

i 2 = 1
i5 = i 4 i = i
pa
je

i 3 = i
i 6 = i 4 i 2 = 1
i 4 = 1
Vratimo se u zadatak:
= 1 1 1 + 6 1 i + 15 1 (1) + 20 1 (i ) + 15 1 1 + 6 i + 1 1(1)
= 1 + 6i 15 20i + 15 + 6i 1
= 8i

12

2
12

3) Odrediti peti lan u razvijenom obliku binoma x + x 3

Reenje:
2

Odavde je a = x 2 , b = x 3 , n = 12
Iskoristiemo formulu:
n
Tk +1 = a n k b k
k
Poto trae peti lan, to je T5 = T4+1
12 4

12 1
= x2
4
8
12
= x4 x 3
4

T5 = T4 +1

23
x

Pazi ovde je k = 4
4

12 11 10 9 4 + 83
x
4 3 2 1
20

= 495 x 3

4) Odrediti lan koji ne sadri x u razvijenom obliku binoma x + x 2

Reenje:

12

Odavde je a = x, b = x 2 , n = 12
Upotrebiemo formulu TK +1 i nai k:
n
Tk +1 = a n k b k
k
k
12
= x12 k ( x 2 )
k
12
= x12 k x 2 k
k
12
= x12 3k
k
Poto nam treba lan koji ne sadri x, izvriemo uporedjivanje:

x123 k = x 0
12 3k = 0
3k = 12
k =4
12
12
Znai, u pitanju je (T4+1 = T5 ) peti lan. Tk +1 = x123 k T5 =
k
4

5) Zbir koeficijenta prvog, drugog i treeg lana u razvoju binoma x 2 + jednak

x

je 46. Nai koji lan ne sadri x .

Reenje:
Zbir koeficijenta prva tri lana je:
n n n
+ + = 46
0 1 2
n(n 1)
= 46
2
2 + 2n + n 2 n = 92

1+ n +

n 2 + n 90 = 0
n1, 2 =

1 19
n1 = 9; n 2 = 10
2

n=9
Kako je a = x 2 i b =

1
, n=9
x

n
Tk +1 = a n k b k
k
9
1
= ( x 2 )9 k
x
k
9
= x18 2 k x k
k

9
= x183k
k
Sada mora biti: x183k = x o
18 3k = 0
3k = 18
k =6

Znai da je u pitanju sedmi lan.

9 9 9 8 7
Ako profesor insistira, nadjite ba i reenje: T7 = = =
= 84
6 3 3 2 1

6) Odrediti koeficijente uz x 3 u razvoju binoma

2x 2
4x

12

Reenje:
1

2x 2

4x

12

odavde je a =

1
, b = 2 x 2 , n = 12
4x

n
TK +1 = a n K b K
k
12 k

12 1
=
k 4 x

12 k

12 1
=
k 4

x k 12 ( 2 ) x 2 k
k

12 k

12 1
=
k 4

2x2

k 12
( 2 ) 
x 3

k

Ovo je x 3

Dakle: x 3k 12 = x 3
3k 12 = 3
3k = 15
k =5
Pa e koeficijent uz x 3 biti
12 k

12 1

k 4

( 2)k =

12 1
12 11 10 9 8 1
5
( 2 ) =
(32)
5 4 3 2 1 4 7
5 4
99
=
= 1,546875
64

x
y
odnosi se prema
7) Koeficijenat drugog lana u razvoju binoma
+
4

koeficijentu treeg lana kao 2:11. Odrediti peti lan.

Reenje:

n n
: = 2 : 11
1 2
n(n 1)
n:
= 2 : 11
2
11n = n(n 1)
11n = n 2 n
n 2 12n = 0
n(n 12) = 0 n = 0
Poto je a =

n = 12 , pazi: n=0 nije reenje!

y
x
,b =
, n = 12 a trai se peti lan, to je:
x
4

n
TK +1 = a n K b K
k
n
TK +1 = a n K b K
k

12 x
T5 = T4+1 =
4 y
12 x 8 y 2
= 4 4
4 y x
12 11 10 9 x 4
=

4 3 2 1 y 2

= 495 x 4 y 2

8) Na elezniku stanicu treba da stigne iz istog pravca n ljudi. Na koliko moguih

naina, s obzirom na vreme dolaska, mogu da stignu na stanicu?
Reenje:

Razmiljamo:
-

mogu da stignu svi u razliiti vreme

mogu da stignu dva zajedno, ostali u razliito vreme
mogu da stignu tri zajedno, ostali u razliito vreme
itd
mogu da stignu u grupama po 2
mogu da stignu u grupama po 3
itd

Broj svih mogunosti je:

C1n + C2n + C3n + ... + Cnn =

n
n n n
+ + + ... + =
1 2 3
n
Da bi smo ovo izraunali podjimo od binomne formule:
n
n
n
(a + b) n = a nb o + a n1b1 + ... + a ob n
o
1
n
Ako umesto a i b stavimo jedinice, dobiemo:
n
n
n
(1 + 1) n = 1 1 + 1 1 + ... + 1 1
o
1
n
n n n
n
2 n = + + + ... +
o 1 2
n
n n
n
n
+ + ... + = 2 n
1 2
n
o
n n
n
+ + ... + = 2 n 1
1 2
n

Dakle broj svih mogunosti je: 2 n 1

10