ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ –ΤΕΟΣ

Τα ρηματικά επίθετα σε –εος παράγονται από το θέμα του ρήματος και την κατάληξη -τέος-α-ον . π.χ.
διδάσκω→διδακτέος .Τα ρηματικά επίθετα δηλώνουν αναγκαιότητα ή υποχρέωση , δηλαδή ότι είναι ανάγκη
ή πρέπει να γίνει ό,τι σημαίνει το ρήμα .
Ισοδυναμούν με το: δει + απαρέμφατο του ρήματος .
Χρησιμοποιούνται : ☺ όπως όλα τα επίθετα
☺σε προσωπική ή απρόσωπη σύνταξη με το ρ. εστί
ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΣΕ -ΤΕΟΣ
ΗΣΥΝΤΑΞΠΗΑΠΡΟΣΩ ΗΣΥΝΤΑΞΙΚΗΠΡΟΣΩΠ

Στην προσωπική σύνταξη το ρηματικό επίθετο τίθεται σε ονομαστική σε όλα τα γένη και τους
αριθμούς ,σύμφωνα με το υποκείμενο του ρήματος εστί .
Συντακτικό σχήμα:ονομαστική ρηματικού επιθέτου (ως Κ) + εστί + δοτική προσωπική
. ενεργούντος προσώπου + Υ
Το ρηματικό επίθετο προέρχεται από μεταβατικά ρήματα με αιτιατική .Λειτουργικά ,η σύνταξη αυτή
έχει παθητική σημασία και εξαίρει το υποκείμενο ,το πρόσωπο δηλαδή που πρέπει να πάθει ό,τι
δηλώνει το ρήμα . π.χ. διαβατέος εστί υμιν ο ποταμός

Στην απρόσωπη σύνταξη το ρηματικό επίθετο τίθεται σε ουδέτερο γένος ενικού και σπανίως
πληθυντικού αριθμού .
Συντακτικό σχήμα:ουδέτερο ρηματικού επιθέτου + εστί + δοτική προσωπική
. ενεργούντος προσώπου + Α
π.χ. διαβατέον εστί υμιν τον ποταμόν
Το ρηματ. επίθετο προέρχεται από μεταβατικά και αμετάβατα ρήματα και δέχεται όλα τα
συμπληρώματα του ρήματος .Η σύνταξη έχει ενεργητική σημασία και εξαίρει την πράξη ,δηλαδή
αυτό που πρέπει να γίνει .
Το Α ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος :μπορεί να είναι όνομα σε πλάγια πτώση ή απαρέμφατο ή
και πρόταση ˙ αν το ρήμα είναι αμετάβατο ,δεν υπάρχει Α π.χ. πειστέον πατρός λόγοις
Όταν παραλείπεται το εστί ,μερικές φορές ,αντί δοτικής τίθεται αιτιατική του ενεργούντ. προσώπου
˙ σαν να ήταν Υ στο απαρέμφατο της λανθάνουσας ισοδύναμης έκφρασης δει + απαρέμφατο π.χ. τον
βουλόμενον ευδαίμονα είναι σωφροσύνην διωκτέον και ασκητέον
ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ –ΤΟΣ
Τα ρηματικά επίθετα σε –τος παράγονται από το θέμα του ρήματος και την κατάληξη -τος-η-ον π.χ.
κρύπτω→κρυπτός
Τα ρηματ. επίθετα σε –τος σημαίνουν:α)αυτό που έχει πάθει ή που κάνει ή που έκανε ό,τι σημαίνει το
ρήμα .Δηλ. ό,τι η μετοχή παθητ. παρακειμένου ή ενεργητ. ή μέσου ή (σπάνια) παθητ. ενεστώτα και αορίστου
β) αυτό που μπορεί να πάθει ό,τι σημαίνει το ρήμα γ)αυτό που αξίζει ή είναι σωστό να πάθει ό,τι σημαίνει το
ρήμα .
Χρησιμοποιούνται :☺ όπως όλα τα επίθετα
☺σε προσωπική ή απρόσωπη σύνταξη με το ρ. εστί .
ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΣΕ -ΤΟΣ
ΣΥΝΤΑΞΠΡΟΣΩΠΙ

Στην προσωπ. σύνταξη το ρηματ. επίθετο τίθεται σε ονομαστική σε όλα τα τα γένη και τους
αριθμούς ,σύμφωνα με το υποκείμενο του ρήματος εστί .
ΚΗ

Συντακτικό σχήμα:ονομαστική ρηματικού επιθέτου (ως Κ) + εστί + δοτική .

. προσωπική ενεργούντος προσώπου + Υ
π.χ.ο ανεξέταστος βίος ου βιωτός εστίν τω ανθρώπω
Αντί της δοτικής ,το ποιητικό αίτιο απαντάται συχνά και με εμπρόθετο
Η
 ΣΥΝΤΑΞΑΠΡΟΣΩ
Στην απρόσωπη σύνταξη το ρηματικό επίθετο τίθεται σε ουδέτερο γένος ενικού και σπανίως
πληθυντικού αριθμού

ΠΗ
Συντακτικό σχήμα:ονομαστική ρηματικού επιθέτου (ως Κ) + εστί + δοτική
. προσωπική ενεργούντος προσώπου + Υ
π.χ. διαβατέον εστί υμιν τον ποταμόν
Στην απρόσωπη σύνταξη τα ρηματ. επίθετα προέρχονται από αμετάβατα ρήματα ˙ γι’ αυτό και
Η

δεν υπάρχει αντικείμενο ,όπως στην αντίστοιχη σύνταξη των ρηματ. επιθέτων σε -τέος
Νοηματικά η σύνταξη ισοδυναμεί με το άξιον ή δυνατόν εστί + απαρέμφατο(=αξίζει ή μπορεί
να …)
Παρόμοια σύνταξη σχηματίζουν και τα (συγγενικά σε σημασία) σε –σίμος ή –ίμος (ρηματικά)
επίθετα .π.χ. ουδέ οι(=αυτω) ην βιώσιμον .

1)Να γίνει η σύνταξη των ρηματικών επιθέτων:

• Ημιν ουδέν άλλο σκεπτέον .

• Θεραπευτέον εστί τους θεούς .
• Βοηθητέον εστί τοις φίλοις .
• Θεραπευτέοι εισί οι θεοί υμιν .
• Ουκ αμελητέα εστί η αρετή .
• Ωφελητέα σοι η πόλις αστί .
• Ταυτα βατά (εισί) και τοις υποζυγίοις .
• Ου παραδοτέοι εισί οι σύμμαχοι τοις Αθηναίοις .

2)Να βρεθούν τα ρηματικά επίθετα ,η σημασία τους και να γίνει η σύνταξη τους :

Των γαρ όντων αγαθων και καλων ουδέν άνευ πόνου και επιμελείας οι θεοί διδόασι
ανθρώποις ,αλλ’ είτε τους θεούς ίλεως(=φιλεύσπλαχνος) είναι σοι βούλει ,θεραπευτέον τους
θεούς ,είτε υπό φίλων εθέλεις αγαπασθαι ,τους φίλους ευεργητέον ,είτε υπό τινός πόλεως επιθυμεις
τιμασθαι ,την πόλιν ωφελητέον ,είτε υπό Ελλάδος πάσης αξιοις θαυμάζεσθαι ,την Ελλάδα
πειρατέον ευ ποιειν ,είτε από βοσκημάτων οίει(=νομίζεις) δειν πλουτίζεσθαι ,των βοσκημάτων
επιμελητέον ,είτε διά πολέμου ορμας αύξεσθαι και βούλει δύνασθαι τους τε φίλους ελευθαρουν
και τος εχθρούς χειρουσθαι ,τας πολεμικάς τέχνας αυτάς τε παρά των επισταμένων μαθητέον και
όπως αυταις δει χρησθαι ασκητέον ˙ ει δε και τω σώματι βούλει δυνατός είναι ,τη γνώμη υπηρετειν
εθιστέον το σωμα και γυμναστέον συν πόνοις και ιδρωτι .Ούτω ουν τιμίως και ευσεβως βιωτόν σοι
έσται και ανεκτός έσει τοις ανθρώποις .

3)Να αναγνωριστούν τα ρηματικά επίθετα και να διερευνηθεί η σύνταξή τους :

• Εορταί τινες νομοθετητέαι και ύμνοι ποιητέοι τοις ημετέροις ποιηταις .

• Παρασκευαστέον εστί δύναμίν τινα και τέχνην ,όπως μη αδικήσωμεν .
• Ει δε τις υμων ,ω άνδρες Αθηναιοι ,δυσπολέμητον οίεται τον Φίλιππον είναι ,ορθως οίεται .
• Αλλ’ εν πασι τούτοις αναδεύει τε και ομοίας φησί απάσας είναι και τιμητέας ςξ’ ίσου .
• Ου τοσαυτα μεν πεδία διαπορεύεσθε ,τοσαυτα δε όρη ορατε υμιν όντα πορευτέα ;
• Τούτων και πυνθάνομαι(=πληροφορούμαι) ότι ουκ άβατόν εστι το όρος ,αλλά νέμεται
αιξί(=στις κατσίκες) και βουσίν(=στα βόδια) .
• Ουκ αποστατέον έτι του πολέμου εστί ,αλλ’ εθελοντί ιτέον επί τους Αθηναίους .
• Πρωτον μεν ουν ουκ αθυμητέον ,ω άνδρες Αθηναιοι ,τοις παρουσι πράγμασι .
• Εάνπερ άπαξ λάβωμέν τι του όρους ,βατά και τοις υποζυγίοις έσται .
• Περί πολλου ποιητέον το εαυτόν γιγνώσκειν .