Hoofdredactie: Joost Devriesere
Zaterdag 28 juli 2018
Ochtendzeer
Zes uur. Ik voel de diepe nerven van het houten fotokader. Een gesloten venster op vroeger. Elke
ochtend moet ik mij ervan weerhouden om het glas niet op mijn hoofd stuk te slaan, er niet met
mijn vuisten op te beuken tot mijn knokkels bloeden. Alsjeblieft, laat me binnen. Laat me bij
jullie zijn. Daar op dat strand, daar waar lachen nog iets was dat ik kon en mocht. Waar mijn
huid nog warm aanvoelde en mijn thuis zich niet enkel tussen vier muren bevond. Maar elke
ochtend is dezelfde. Ik sla het glas niet stuk.
Mijn knokkels bloeden nooit. Het glas is
kogelvrij en smeekbestendig. Elke ochtend
begeef ik mij naar de wasbak. Het koude
water spoelt mijn rimpels weg. De scheer-
machine trimt mijn zorgen tot een accep-
tabele lengte en de bruine boterham vult het
gat in mijn hart. Zes uur en vijftien minuten.
Na mijn ontbijt hijs ik mij in mijn kostuum,
mijn uitwendige skelet. De gesteven stof
helpt me vorm te houden. Dat is nodig, want
vanbinnen ben ik vloeibaar. Mentholschuim
verdringt de smaak van eenzaamheid van
achter mijn kiezen. Zes uur en twintig
minuten. Ik poets mijn schoenen tot de
neuzen blinken en steek mijn bleke voeten
in het donkere leer. De schoenpoets ruikt
naar fatsoen. Mijn aktetas wacht op mij in de
nauwe gang van de eenmansflat. Zes uur en
dertig minuten. Ik heb de klink van de voordeur vast, aarzel. Ik kijk achterom en zie de donkere
contouren van de meubels. Langzaam stap ik naar het grote venster en open het gordijn. Het
licht stroomt binnen. De zon komt op.
- Alice Boudry
Van jou tot mij
Als wij de omgekeerde weg nemen Valt jouw buitenkant dan
van jou tot mij onherroepelijk weg
of kunnen we wissen wat we willen
en er dan geen snaar gaat trillen snaren zoeken
ergens tussen de rommel van het verdriet die het aandurven niet te sneuvelen
en de voorzichtige weelde aan haar plafond van jou tot mij is maar een derde arm lang wordt er gekoesterd en gestreeld, of vallen
- Siel Verhanneman achter hun muren afspeelt, dat weet je niet. Je
WOORD VAN DE LETTERZETTER
Dat briesje tijdens de ochtendvergadering
was welkom: de tweede dag van de zomer-
redactie van de Letterzetter kwam daardoor
iets minder loom op gang. Het thema van
vandaag, façades, bracht een gezonde woor-
denwisseling met zich mee, en dat enthou-
siasme wakkerde aan toen het gedrukte
resultaat van gisteren aankwam. Ziet er goed
uit.
Het lijkt hier steeds meer op een kranten-
redactie: gefronste wenkbrauwen, niet vol-
gens de regels gebogen ruggen, geagiteerd
overleg, af en toe een gevatte opmerking
over de hoofden heen, en koffie. Sloten
koffie.
Wie dit keer over de redactie waakt? Joost
Devriesere, auteur van het behoorlijk dysto-
pische Pest, tevens eindredacteur bij Knack
Focus. De geknipte persoon om het op dag
twee wat duisterder te gaan zoeken. Wie hem
vorig jaar op Memento Woordfestival bezig
zag, weet waarom. - Jonas Bruyneel
NOOIT WETEN
Vergeet Joyce, Solzjenitsyn of Burroughs.
Niets laat zich moeilijker lezen dan een ge-
zicht dat niets prijsgeeft, geen enkele emotie
verraadt. Vaak lacht iemand je toe zonder
een spier in zijn gezicht te vertrekken. Of net
omgekeerd. Dan schuilt achter die kille, on-
doordringbare gevel misprijzen of tomeloze
haat. Wat werkelijk wordt bedoeld, dat weet
je niet. Nooit zul je het weten, tenzij je ernaar
vraagt.
Ook gebouwen doen er het zwijgen toe. Ze
verklappen weinig, soms helemaal niets.
Misschien wordt achter die strakke of
afbrokkelende gevels de liefde bedreven, of
cynisch met gevoelens gedold. Misschien
er harde woorden, zelfs klappen. Wat zich
zult het nooit weten, tenzij je er binnengaat.
En alleen de dapperen bellen aan bij een huis
waaruit geschreeuw weerklinkt.
- Joost Devriesere
Zaterdag 28 juli 2018
NON-INCLUSIVE
Belgerinkel galmt door de marmeren lobby.
Ik kijk vluchtig in de spiegel en verlaat het
keukentje. Een licht kalende man met een
breed montuur staat achter de balie. De
meeste gasten liggen nog in bed. Denken
aan het ontbijtbuffet. Cocktails. Hun plaats
op het strand verzekeren
met badhanddoeken. Hij
is anders. Ik kan niet
zeggen waarom, maar hij
is anders.
Ik vraag wat ik voor hem
kan betekenen. De man
lacht schuchter, haalt een
reisgids uit zijn rugzak.
Even krab ik aan mijn
neus. Reisgidsen zijn hier
niet welkom. Het hotel
heeft alles te bieden. Een
bibliotheek. Het casino.
Er is zelfs een dancing
voor wie graag een stapje
in de wereld zet. Meneer
wil graag de stad zien.
Ik haal een programma van de bioscoop bo-
ven. Om twee uur wordt de documentaire
vertoond. Zo kun je de stad ontdekken met
een biertje in de hand. Hij ziet er niet uit
als een man die cocktails drinkt. Hij fronst.
Er zijn geen beelden die de mengelmoes
van geuren kunnen vervangen. Hij wil naar
buiten gaan. Nochtans ziet hij er niet uit als
het sportieve type. Geen probleem. Ik stel
hem de virtuele stadswandeling voor, een
Façades
prikkeling voor alle zintuigen. De bril
krijgt hij er gratis bij.
Ostentatief legt hij zijn fototoestel op het
marmeren blad. Ik voel de blouse aan mijn
rug kleven. De directeur is er vandaag niet,
hij zou weten wat te doen in deze situatie.
Op de computer zoek ik in het protocol
naar standaardantwoorden voor nieuws-
gierige klanten. De taxi’s staken deze week
voor betere loonvoorwaarden. Het centrum
is afgesloten wegens een top van de Ver-
enigde Naties. Te allen tijde moet verme-
den worden dat de gasten ontdekken dat de
stad een leeg omhulsel is.
Zonder een woord te zeggen neemt de man
zijn fototoestel en rugzak en stapt richting
draaideur. Ik zie de postman voor mij met
een aangetekende brief. Nogmaals lach ik
naar de man terwijl ik de veiligheidsverant-
woordelijke opbel. Code rood.
- Thomas Jacques
- Judith De Wandel
2
Schijnfeest
Het is een klein dorp en dus een kleine school. Je
kunt zien dat ze onlangs uitbreidden, want op de te
krappe speelplaats die ook dienstdoet als parking
staan enkele containers. Zo van die logge metalen
dozen waarin je smelt in de zomer en bevriest in
de winter, waar geen midden is, maar wel altijd een
uiterste.
De school ziet er altijd hetzelfde uit. Verlaten en
verouderd. Op een dag hing er een plank aan de
gevel. De volgende dag nog een. En nog een. Toen
een bocht. Nog een plank. Een kleur. Tot de school
volledig bedekt was. De gevel is omgebouwd tot
een kunstige compositie. Een verborgen statement,
waarschijnlijk. Naast verlaten en verouderd, is de
school nu ook vermomd. Eerlijk gezegd, het ziet er
fraai uit. Heel fraai.
Vandaag wordt een
schoolfeest gege-
ven op de te kleine
speelplaats – die
meer dan ooit fun-
geert als parking,
waardoor mensen
laveren tussen au-
to’s en kinderen
hun bal in toom
moeten houden.
De directeur stelt
de containers open
als bar en sanitair.
Terwijl je al smel-
tend staat te wachten aan de bar, bestel je meteen
een rondje extra. Om te hydrateren drink je het
eerste ad fundum uit. De extra traktaties zorgen er
op hun beurt voor dat je vaker naar het toilet moet,
waarvoor de school telkens een halve euro vraagt
en je dus zo meewerkt aan het afbetalingsplan van
de houten constructie.
Het schoolgebouw zelf houden ze dicht. Enkel het
kunstwerk aan de gevel kun je bewonderen. Er lijkt
niet meteen een verklaring waarom het gebouw
niet toegankelijk is. Niemand stelt zich er ook
vragen bij. Het is een mooie zomerse dag en geen
enkele bezoeker heeft zin om te puffen in een klas-
lokaal. Enkele nieuwsgierige zielen proberen door
het raam te gluren, maar leerkrachten die speciaal
daarvoor zijn aangesteld, fluiten hen terug. Potten-
kijkers buitenhouden.
Enkel de kinderen die op maandag vermoeid en
verveeld het gebouw binnenwandelen mogen de
vloeren horen kraken, de ramen zien barsten en de
wind voelen waaien door de spleten. In de zomer
zijn ze oververhit, in de winter hebben ze allemaal
steevast een loopneus.
Maar de school heeft een nieuwe gevel.
- Judith De Wandel
Zaterdag 28 juli 2018
Opgeblazen
Je verwaandheid verbiedt je toch om je
scherpzinnigheid te doen herleven?
Je voorgevel zal afbrokkelen.
Je façade zal het begeven.
Je stroman heeft zich al in zijn eigen graf
laten zakken.
Je erkent toch zelf dat je mismaakt bent
vanbinnen?
Ja, ook vanbuiten.
Ik weet één ding zeker: jou zal ik nooit aan
bezinning zien beginnen,
en zelfreflectie is voor jou een woord zon-
der inhoud.
Je weet toch dat die zelfreflectie jouw im-
mense verbeelding niet kan overwinnen?
Ik zie je altijd weer voor me.
De eerste pot verf zuigt zich meteen vol
lucht wanneer hij hem opent. In de twintig
jaar dat hij hier woont, heeft hij het nooit
gedaan, de gevel herschilderen. Na de vroe-
ge dood van zijn vrouw kocht hij het huisje
met hun spaargeld. De laatste jaren raakte
het wat vervallen, maar hij woont er graag.
Hij dompelt de verfroller onder en zet een
streep op de muur. Het lichte blauw con-
trasteert met de vergrijsde wand. De keuze
was snel gemaakt. De kleur van de hemel.
Terwijl hij op zijn knieën aan de eerste
hoek begint, tuimelen zijn gedachten naar
de zomers twee dorpen verderop. Hoe hij
knikkerde op straat, met zijn vriendjes en
met Marianne. Hoe ze na hun eerste fuif
samen naar huis fietsten. De weg was
korter als zij meereed.
Voorzichtig staat hij recht om aan een
hoger gelegen stuk te beginnen. Hij was
achtergebleven terwijl zij ging studeren.
Vier jaar lang hadden ze elkaar amper
gezien.
Met hardere uithalen duwt hij de roller
tot aan de dakgoot. In een mum van tijd
Façades
Jij moet weg. Verdwijnen. Je wil dat ik
wegga, dat ik verdwijn. Toch?
Lieverd, stop met belazeren en ontkrachten
dat jij diegene bent die opgeblazen is.
Opgeblazen? Ja, arrogant. Verwaand. Hoog-
moedig.
Die woorden horen bij je.
Ze worden in je woordenboek gebruikt, als
sleutelwoorden om jou te omschrijven.
Niet verrassend dus.
Een oordeel vellen over iemand, doe ik
zelden.
Nu even niet. Heel even.
Ik spuug mijn frustraties omdat je te dicht-
bij kwam.
De hemel is zijn huis
glinstert een kwart van de gevel door de
helblauwe verf.
Hij opent een tweede blik en zakt opnieuw
op zijn knieën. Zo had hij uiteindelijk voor
haar gezeten. Gespannen maar tegelijk
gerust. De geboorte van drie dochters had
zijn dertiger jaren gekleurd. De geur van de
verf brengt hem terug naar pas geschilderde
kamers en geschminkte kindergezichtjes.
Langzaam werkt hij naar de dakgoot toe.
Nu de helft van het huis een wordt met de
lucht, bekijkt hij zijn werk van een afstand.
Hij kende het huisje voor hij er kwam wo-
nen. Samen met Marianne was hij er enkele
keren voorbijgefietst. Ze hadden gelachen
en gefantaseerd over een oud koppel dat er
hun laatste dagen doorbracht. Uiteindelijk
was alleen hij verhuisd, het prentje van
Marianne op de schouw.
Het derde blik kraakt wanneer hij het
opent. De verf lijkt donkerder, misschien
is het zijn verbeelding. Vastberaden maar
zonder haast zet hij de roller tegen de
3
Té dicht bij mij.
Té jaloers op mij.
Té verheugd om elke week eens goed op
mijn zenuwen te werken.
Té dwaas om mijn gedachten te interprete-
ren, laat staan mijn verscholen hints op te
merken.
Té boos op mij als ik mediteer en je help in
je jou-zijn.
Té geïrriteerd als je me op mijn hoogtepunt
ziet.
Té euforisch als je mij ziet lijden.
Zoveel vragen die ik je stelde, maar ik kreeg
inhoudsloze antwoorden terug.
Met woorden ben je inderdaad niet te
beschrijven.
Verpest iemand anders zelfbeeld maar,
nu moet je voor altijd afblijven van wie ik
ben.
- Imane Ghislaine
gevel. De woning was zijn veilige plek
geworden. Hij had elke kamer zelf inge-
richt en zijn dochters kwamen op bezoek.
Hij had hun niets over de schilderwerken
verteld. Dit moest hij zelf doen.
Langzaam omhult het blauw de voor-
deur, enkel een smalle strook muur aan de
rechterzijde van het huis is nog grauw. Zijn
armen doen pijn en de verf is bijna op. De
laatste jaren waren moeilijker geweest. Zijn
benen waren stram geworden, herinnerin-
gen liepen in elkaar over. Een maand gele-
den had een van zijn dochters gepolst of het
geen tijd werd dat hij naar een woonzorg-
centrum ging. ‘Ik denk erover na’, had hij
geantwoord, maar bij zichzelf wist hij dat
daar geen sprake van was. Bij die gedach-
te overschildert hij de laatste centimeters
grijze muur. Voldaan stapt hij achteruit en
bekijkt de blauwe gevel.
De hemel is zijn huis.
- Sien Demuynck
Zaterdag 28 juli 2018
PAK ME UIT
A. Gevels tonen de mooiste dingen.
B. Zijn zo de mensen met hoge gevels
lichter?
A. Net niet. Achter de façade valt de zwaar-
te van het lijken op hen.
B. Die beheerst toch iedereen? Allemaal
lijken we. De hele tijd.
A. En als we sterven, worden we het zelfs.
B. glimlacht en fronst een wenkbrauw,
waarna korte stilte.
A. Het slaapgebrek omringt de mens met
wallen.
Muurvast zitten ze in zichzelf. Muurvast.
B. En ze houden er nog van ook.
A. Zo hebben ook wij elkaar in een doosje.
Als je wil, mag je me uitpakken.
B. Daartussen kiezen is zoals al dan niet
beginnen aan een praline.
A. En vergelijkingen zoals deze horen bij
m’n oma op de schouw. Kom, pak me uit.
B. Dan schiet er van mij niets meer over.
- Lise Dheedene
Façades 4
OPINIESTUK
Bartje is de rundskop in dit verhaal. En er zijn er
Vorige week werd mijn neef doodgeschoten. ongetwijfeld nog met vermorzelde ballen of een
Slechte vrienden. Zijn leven speelde zich af vermorzelde jeugd. Er zijn zoveel façades als dat
achter slechte gevels, tweederangs huizen met er verhalen zijn. Kijk, als iemand dagelijks brood
tweederangs inwoners. Een stilleven waar bakt dan wordt hij een bakker. Als iemand elke
schoonheid uit de toon valt. Bart was bij dag vriendelijk goeiendag zegt dan wordt ze een
voorbaat afgeschreven. Zijn vader pleegde zelf- aimabel persoon. Als iemand een ander de kop
moord toen hij tien was. Van zijn moeder geen inslaat dan wordt hij een moordenaar. De dingen
spoor. Hij moet zijn intimiteit steeds verder die we doen blijven kleven aan onze huid. ‘L’exi-
gaan zoeken, in ruimere cirkels, steeds verder stence precede l’essence’ zoals Sartre het zo mooi
weg van het gezin. Vriendschap is een ruim verwoordt. Letterlijk vertaald zegt hij dat ons
begrip waar eenzaten als Bart in verdwalen. We bestaan voorafgaat aan onze essentie. De belang-
zitten ergens in het Antwerp-
se. Een buurt met een huis-
stijl van beton, met betonnen
ventjes, betonnen handen en
betonnen tanden. Nooit ver-
vellen de kerels hier tot iets
moois. Nooit eens knellen ze
elkaar diep in hun armen tot
hun maskers afvallen. Nooit
zijn ze blij met iets kleins
als de kop van een kind met
de kop van zijn vriend. Ze
zoeken geluk in grote maar
nietsbetekenende dingen: een
zwarte BMW, daar een foto
van nemen en posten op het
net. Geweren als decoratie
voor het huis.
Bartje was een harde kerel.
Nu is hij dood, maar de din-
gen duren voort. Dat weten
we en dat stelt ons gerust.
Is Bartje dan echt zo hard
als hij eruitziet, even scherp
als de messen die hij houdt,
even dom als de woorden die
hij gebruikt om de lucht te
vullen. Zijn we allemaal meer
het omhulsel dan de binnen-
kant die we omsluiten? Ligt er
iets achter onze façade of zijn
we leeg vanbinnen? Wat moeten we doen om rijkste les die we hieruit moeten trekken is dat
binnen te geraken, en wat daarna? het leven niet zo vanzelfsprekend is als we
denken en dat we steeds bij machte zijn om de
In de film Rundskop zien we hoe een man een dingen te veranderen, voor onszelf, voor de
koe wordt, bijna letterlijk. Van mens tot beest, ander, al is het maar iets kleins. Hij schrijft
nadat een zot hem als kind de ballen met een hoe robuust onze façades zijn, en tegelijk hoe
steen heeft vermorzeld. En wat zijn we blij als makkelijk we ze kunnen ombuigen.
we momenten later zien hoe deze man, die
net nog in een ander lijf zat, nu gewoon Doe allemaal eens heel even en af en toe uw
Matthias Schoenaerts is. Wat we niet zien is maskers af en maak iemand blij. Breek de façades
de plas zweet waarin hij staat. De moeite die waarachter de gevangenen zitten. Bouw nieuwe
hij heeft gedaan om de dingen van zich af te op. Val uit de toon. Vind het leven opnieuw uit
krijgen, het rund dat op zijn lijf kleeft en niet in een gebaar, een woord, of zelfs een opiniestuk.
loslaat. De rol die blijft leven. Bedank de lezers (of doe dit niet). (Nee) bedankt.
- Jan Ferwerda
Zaterdag 28 juli 2018
Kamer 66
De hemel is ochtendgrijs wanneer Veronica
haar fiets in een lege stalling achterlaat. Ze
trekt haar donkerblauwe sjaal wat strakker
zodat haar gezicht in de stof verdwijnt.
De lucht ziet er weinig hoopvol uit en
misschien komt dat door de plaats waar ze
zich bevindt. Het rusthuis is geen plaats
waar mensen graag komen, maar zij ziet het
als een spelletje om te doen alsof ze ner-
gens liever zou zijn op een zondagmiddag
in november.
De voorgevel van het gebouw is dezelfde
als 75 jaar geleden, de binnenkant daaren-
tegen is volledig aangepast aan de nieuwste
zorgtechnologie. De klassieke pui en het
moderne binnenwerk behoren tot de vele
compromissen die hier gemaakt worden.
De grote wenteltrap in de hal is de belache-
lijkste investering die de aandeelhouders
hebben bedacht. De meeste bewoners en
hun bezoekers verkiezen de lift. Terwijl ze
de sjaal van rond haar gezicht haalt, het is
altijd tropisch warm hier, kiest Veronica
voor de trap. Ze wordt claustrofobisch in
liften.
Wanneer ze op de eerste verdieping komt,
brengt een verzorgster haar naar kamer 66.
Die is aangekleed zoals de meeste kamers
hier: een orthopedische matras in een
houten bed met aan de muur foto’s uit de
tijd dat haar vader nog geen luier droeg.
‘Veronica.’ Hij zegt haar naam als een vast-
stelling, zoals hij ‘mooi weer’ zou zeggen.
Façades 5
Het lijkt alsof ze samen met de alcohol ook
iedere emotie uit zijn lijf hebben gepompt.
Veronica kijkt naar de man die voor haar
zit. Nog vijf minuten, maar als ze doet alsof
Veronica geeft haar vader, onder het oog ze belt en wat haastiger loopt, kan ze hier
van de verzorgster, een kus op zijn gladge- nu al weg. Dan zou de vrouw aan de recep-
schoren wang, waarna ze tegenover hem tie denken dat ze een druk leven heeft en
gaat zitten. Ze vraagt zich af of het idee om dat ze desondanks toch nog tijd maakt voor
zijn baard af te scheren van hem of van de haar vader. Ze neemt haar telefoon, belt
verzorgster kwam. haar eigen nummer en loopt naar buiten.
Haar fietszadel is ijskoud, net als de sfeer
Er wordt weinig gepraat. Haar vader vraagt in kamer 66. ‘Klootzak’, denkt ze terwijl ze
hoe haar balletlessen gaan. Eerst corrigeert op de trappers stampt en de façade van het
Veronica hem dat ze al jaren niet meer rusthuis achter zich laat.
danst, erna beantwoordt ze zijn vraag met
- Vere Verheecke
een zuinige glimlach; binnen de vijf mi-
nuten komt de vraag opnieuw. Haar ogen
gaan naar de wandklok, ze moet hier nog
minstens een kwartier blijven, anders zal de
receptioniste denken dat ze te kort is geble-
ven. Naast de klok hangen de foto’s waar-
naar ze liever niet kijkt. Het zijn van die
momentopnames waarvan je op het eerste
gezicht zou denken dat het mooie zijn. Dan
zie je dat op de trouwfoto van haar tante
niemand lacht en dat op het familieportret
van kerstavond 2003 de goudvis dood in
zijn bokaal drijft. Je ziet dan pas dat op
iedere beeltenis die hier van Veronica hangt
ze nooit ouder is dan acht. Gelukkig kijkt
niemand twee keer naar beelden waar ze
zelf niet opstaan. Zodat er niemand vragen
stelt. Daardoor wordt er nooit gesproken
over de verhuiswagen met haar vader aan
het stuur en de brede glimlach van de buur-
vrouw toen ze samen wegreden nadat ze
iets daarvoor hun romance hadden opge-
biecht. Zo wordt er dus niet gesproken over
de lege fles wodka, de ambulance en het
ziekenhuis.
Bijdragen
Siel Verhanneman
Thomas Jacques
Sien Demuynck
Alice Boudry
Lise Dheedene
Jan Ferwerda
Imane Ghislaine
Judith De Wandel
Vere Verheecke
Illustraties
Larissa Viaene
Vormgeving
Billie Vanderhaeghen
Met steun van