SÜRDÜRÜLEBøLøRLøK KAPSAMINDA YENøLENEBøLøR VE ETKøN

ENERJø KULLANIMININ YAPILARDA UYGULANMASI

F. Demet AYKAL* Bilal GÜMÜù** Y.Berivan ÖZBUDAK AKÇA*

*Dicle Üniversitesi Mühendislik MimarlÕk Fakültesi MimarlÕk Bölümü

** Dicle Üniversitesi Mühendislik MimarlÕk Fakültesi Elektrik Elektronik Müh. Böl.
fdaykal@dicle.edu.tr bilgumus@dicle.edu.tr budak@dicle.edu.tr

ÖZET
Endüstri devrimi ile birlikte çevre sorunlarÕnÕn artarak, yaúadÕ÷ÕmÕz dünyada sebep oldu÷u tahribatlar,
günümüzde insan sa÷lÕ÷ÕnÕ ve ekolojik dengeyi tehdit eder boyutlara ulaúmÕútÕr. Dünyada tüketilen enerjinin
yaklaúÕk yarÕsÕnÕn binalarda oldu÷u düúünülürse, enerji tüketiminin azaltÕlmasÕnÕ sa÷layan her önlem, yaúam
koúullarÕnÕn iyileútirilmesi açÕsÕndan çok önem taúÕmaktadÕr. Bu amaçla çalÕúmada yenilenebilir enerji
kaynaklarÕnÕn de÷erlendirildi÷i, enerji mimarlÕ÷Õ ilkelerinin yapÕ tasarÕmÕnda kullanÕlmasÕnÕn gerek enerji
verimlili÷indeki, gerekse de sürdürülebilir çevreler oluúturmadaki önemi ifade edilmiútir. Bu çalÕúmalara örnek
olan, DiyarbakÕr’da AB Projesi kapsamÕnda Büyükúehir Belediyesi öncülü÷ünde Dicle Üniversitesi ve çeúitli
sivil toplum kuruluúlarÕnÕn iúbirli÷i ile yapÕlan “DiyarbakÕr Güneú Evi E÷itim ve Uygulama ParkÕ” Türkiye’nin
enerji mimarlÕ÷Õ ilkelerine göre yapÕlmÕú ilk yapÕsÕdÕr. Bu çalÕúmada bu yapÕnÕn yenilenebilir enerji kaynaklarÕ
kullanÕmÕ örneklenerek, bu unsurlarÕn yapÕ tasarÕmlarÕnda nasÕl kullanÕlabilece÷i belirtilmiútir. Bunun yanÕ sÕra,
kullanÕlan sistemlerle kazanÕlan enerji miktarlarÕ da verilerek böyle bir yapÕnÕn enerji tasarruf potansiyeli
ortaya konmuútur. YapÕnÕn aydÕnlatma, iklimlendirme ve di÷er kullanÕm alanlarÕndaki enerji üretim ve tüketim
de÷erleri belirlenmiú ve hesaplanmÕútÕr. Böylelikle benzer bir yapÕda gereksinim duyulan enerji de÷erleriyle bu
de÷erler karúÕlaútÕrÕlarak tasarruf potansiyeli belirlenmiútir. Bu çalÕúmada ayrÕca sürdürülebilir çevre ve enerji
verimlili÷i kapsamÕnda gerek yönetmelikler gerekse tasarÕm aúamasÕnda dikkat edilmesi gereken konularla ilgili
öneriler sunulmuútur.

Anahtar Kelimeler: Ekoloji, Do÷a, Sürdürülebilirlik, Etkin Enerji, TasarÕm Kriterleri.

1. GøRøù 18.YüzyÕlÕn ikinci yarÕsÕnda gerçekleúen endüstri

MimarlÕk insan gereksinimlerini barÕndÕrmak üzere
fiziksel çevrenin düzenlenmesi olarak
tanÕmlanmaktadÕr. Geçmiúten günümüze insan,
do÷asÕ gere÷i çevrenin ona sundu÷u sonsuz
olanaklarÕ kendi gereksinimlerine uygun olacak
úekilde kullanmakta ve onu úekillendirmektedir. Bu
durum, insanÕn var oluúundan bu yana, onunla
birlikte geliúmiú, farklÕlaúmÕú ve günümüze
ulaúmÕútÕr. Ancak insan, var oluúu ile birlikte çevreyi
ve ekolojik de÷erleri de÷iútirme çabasÕ içinde
olmuútur.
ønsano÷lu, 10.000 yÕl öncesinde yerleúik ya da yarÕ
yerleúik duruma geçip, tarÕma dayalÕ bir düzene
girmekle, çevrede önemli de÷iútirici etkilere neden
olmuútur. Bu sürecin baúlangÕcÕnda, insanÕn
ekosistemlere müdahalesi sadece orman alanlarÕnÕn
tarÕm amaçlÕ tahribatÕ úeklindeydi. Ancak zaman
içinde, iklim koúullarÕ, co÷rafi koúullar ve bunlara
ba÷lÕ olarak, sosyal, ekonomik ve kültürel
faaliyetleri geliútirme çabalarÕ, ekosistemlerde daha
önemli tahribatlara neden olmuútur.
devrimi, ardÕndan baúlayan ve hÕzla geliúen
sanayileúme olgusu, ekosistemlerin tamamen
bozulmasÕnda en büyük etken olmuútur.
Sanayi devrimi ile birlikte, sanayide insan gücüne
duyulan ihtiyaç ve kÕrsalda görülen ekonomik
yetersizlik, insanlarÕn kentlere akmasÕna neden
olmuútur. AynÕ zamanda, tarÕmda makinelerin
kullanÕlmasÕ, verimin artmasÕ bu alanda daha az
iúgücü gerektirmiútir. DolayÕsÕyla bu durum da,
kÕrsaldan kente do÷ru yo÷un göçlerin nedenleri
arasÕnda yer almÕútÕr. Dünya genelinde yapÕlan
de÷erlendirmelerde orman, tarÕm ve otlak alanlarÕn
ortalama olarak %70’i tahribat ve bozulmaya
u÷ramÕútÕr [1].
ønsan do÷al çevrede yaúarken önceleri do÷al
kaynaklarÕ kullanmÕútÕr. Teknoloji ilerledikçe
enerjiye olan ihtiyaç artmaya baúlamÕútÕr. Artan
enerji ihtiyacÕnÕ karúÕlamak için insano÷lu daha
verimli enerji üretebilece÷i kaynaklara yönelmiú,
böylelikle yakÕlmasÕ ile daha çok enerji üreten fosil
kaynaklÕ yakÕtlar kullanÕlmaya baúlanmÕútÕr. Ancak
milyonlarca yÕlda oluúmuú bu yakÕtlarÕn bir anda
yakÕlarak tüketilmesi dünyanÕn ekolojik dengesi
üzerinde ciddi problemler yaratmÕútÕr. Son yüz yÕlda

78
V. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMU 2009 - DİYARBAKIR
oluúan bu durum küresel iklim de÷iúikliklerine ve
ciddi boyutlarda olumsuzluk gösteren do÷al ve
yaúamsal etkilere neden olmuútur.
Bilim çevrelerince, havadaki karbondioksit ve di÷er
sera gazlarÕnÕn atmosferde önemli ölçüde arttÕ÷Õ
tespit edilmiútir. Atmosferdeki karbondioksit gazÕnÕn
en küçük farkÕ dahi dünya ikliminde esaslÕ
de÷iúimlere neden olmaktadÕr. Öyle ki, fabrika
bacalarÕndan, kentlerden, motorlu araçlardan
atmosfere da÷Õlan karbondioksit gazÕnÕn yol açtÕ÷Õ
sera etkisinin 1,5–4 0C sÕcaklÕk artÕúÕna yol açaca÷Õ,
bunun da buzullarÕn erimesi sonucu, deniz
seviyesinin yükselmesine neden olaca÷Õ
düúünülmektedir [1].
Dengelerin bu denli bozulmasÕnda kentlere do÷ru
yaúanan yo÷un göçler önemli bir etken olmuútur.
KÕrsaldan kente do÷ru yönelen yo÷un nüfus akÕmÕ,
buna hazÕrlÕksÕz olan kentlerin düzensiz ve olumsuz
bir úekilde geliúmesine neden olmuútur. Artan konut
ve iúyeri gereksinimleri geniú kapsamlÕ bir inúaat
hamlesini gerçekleútirmiútir. Üretimde makinelerin
kullanÕmÕ, beraberinde seri üretimleri ve
standartlaúmayÕ getirmiútir. YapÕ üretiminde
standartlaúma, yeni malzemelerin kullanÕmÕ, yeni
yapÕm yöntemleri, mimariye önemli bir ivme
kazandÕrmÕútÕr. Ancak bu ivme ekosistemler
üzerinde önemli olumsuzluklarÕn ana nedeni
olmuútur.
Günümüzde kentlerimizin oluúumu esnasÕnda
iklimsel farklÕlÕklar, yöresel veriler dikkate
alÕnmadan meydana gelen yapÕlaúmalar hÕz
kazanmÕútÕr. Çevre verileri dikkate alÕnmadan
kullanÕlan bina formlarÕ, sokak geniúlikleri, yapÕ
malzemeleri neredeyse birbirinin aynÕ olan yapÕlarÕn
ortaya çÕkmasÕna neden olmuútur. Ancak, farklÕ
iklim bölgelerine sahip olan ülkemizde bu üretim
tarzÕ ile sÕcak iklim bölgelerinde daha sÕcak, so÷uk
iklim bölgelerinde ise daha so÷uk mikro-iklimler
oluúmaktadÕr. Böylece yapÕlan tasarÕmlarda ciddi
enerji kayÕplarÕ söz konusu olmaktadÕr. Çünkü
tüketilen enerjinin yaklaúÕk %35’i binalarda
kullanÕlmaktadÕr. Son on yÕlda AB ve OECD
ülkelerinde enerji tüketimi %18,8 - %16,4 oranÕnda
artmÕúken, ülkemizde bu oran %31,2 düzeyindedir
[2]. Ülkemiz 1990 yÕlÕna kadar toplam enerji
gereksiniminin %50’sini karúÕlayabilirken, bugün
ancak %30’unu karúÕlayabilmektedir [2]. Bu da
göstermektedir ki, ülkemizde enerji tüketiminde
bilinç düzeyi yeterli seviyede de÷ildir. Genel enerji
tüketimimiz giderek artmaktadÕr. Bu artÕú binalarda
daha büyük boyutlara ulaúmaktadÕr.
V. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMU 2009 - DİYARBAKIR
2. SÜRDÜRÜLEBøLøR VE
YENøLENEBøLøR ENERJø
KAVRAMLARI
Fosil ve nükleer yakÕtlara alternatif do÷al enerji
kaynaklarÕ konusunda yapÕlan araútÕrmalar
sürdürülebilir ve yenilenebilir enerji kavramlarÕnÕ da
gündeme getirmiútir. Enerji için kaynaklarÕn
yenilenebilir olmasÕ yeterli de÷ildir. Zira bazÕ
kaynaklar yenilenebilir bile olsalar etkileri yaúamÕn
sürdürülebilir olmasÕnÕ engellemektedir. Ekolojik
denge için kaynaklarÕn sadece yenilenebilir de÷il
aynÕ zamanda sürdürülebilir olmasÕ gerekir. Enerji
kaynaklarÕnÕn süreklili÷i, sürdürülebilir oldu÷unu
göstermez. Yenilenebilirlik, bütün açÕsÕndan ancak
sürdürülebilir olursa mümkündür. Bu nedenle enerji
sistemlerinin yenilenebilir, enerji kaynaklarÕnÕn
sürdürülebilir olmasÕ gerekmektedir.
Yenilenebilir enerji, "do÷anÕn kendi evrimi içinde,
bir sonraki kÕsa süreçte aynen mevcut olabilen enerji
kayna÷Õ" olarak tanÕmlanÕr. Bugün yaygÕn olarak
kullanÕlan fosil yakÕtlar, yakÕlÕnca biten ve
yenilenmeyen enerji kaynaklarÕdÕr. Oysa hidrolik
(su), güneú, rüzgar ve jeotermal gibi do÷al kaynaklar
yenilenebilir olmalarÕnÕn yanÕ sÕra temiz enerji
kaynaklarÕ olarak karúÕmÕza çÕkmaktadÕr [3].
3. BøNALARDA ENERJø
VERøMLøLøöø
Günümüzde tüketilen enerjinin yaklaúÕk %35’inin
binalarda kullanÕldÕ÷Õ belirtilmektedir. Bu durum
binalardaki enerji kullanÕmÕnÕn ve verimlili÷inin
oldukça önemli oldu÷u göstermektedir. Çeúitli
ülkelerde enerji verimlili÷i alanÕnda 1970’lerden beri
uygulanan en önemli tedbirlerden biri bina kodlarÕ
ve standartlarÕdÕr.
Binalarda enerji verimlili÷inin sa÷lanabilmesi için
bu konuda yürürlükte olan enerji etkin bina tasarÕm
yönetmelik ve standartlarÕna uyulmasÕ
gerekmektedir. Bu kurallarla birlikte ekolojik
mimari kavramÕ uygulanmalÕdÕr. Ekolojik mimarlÕk,
bir yapÕnÕn enerji gereksinimini en aza indirmek
amacÕyla tasarÕm ve malzemenin bu yönde
seçilmesidir. YapÕ tasarÕmÕnda çevre verilerine ba÷lÕ
yöntemler kullanÕlÕrken, malzeme seçimi ve yapÕya
entegre edilecek sistemlerle, yapÕda gereksinim
duyulan enerjinin üretimine katkÕ da sunulmuú
olacaktÕr.
Avrupa ülkelerindeki mevcut binalarÕn, Avrupa’nÕn
2050 yÕlÕnda binalarda kullanaca÷Õ enerjinin 2/3’ünü
tüketece÷i tahmin edilmektedir [4]. Bu yüzden son
yÕllarda mevcut binalardaki enerji performanslarÕnÕ
artÕrmak amacÕyla, birçok ülkede bu standartlar yeni
79
teknolojilere uygun úekilde revize edilmektedir.
Binalardaki etiketleme çalÕúmalarÕ özellikle alan ve
su ÕsÕtma konularÕnda yo÷unlaúmaktadÕr; çünkü alan
ve su ÕsÕtÕcÕlarÕ enerji tüketiminde önemli bir rol
oynamaktadÕr. YapÕlan araútÕrmalara göre,
Avrupa’da, hatta Güney Avrupa ülkelerinde bile
müstakil konutlarda harcanan enerjinin büyük bir
bölümü ÕsÕtma ve sÕcak su üretimi amacÕyla
kullanÕlmaktadÕr [5].
Bahreyn’deki Dünya Ticaret Merkezi 240 m
yüksekli÷e sahip bir yapÕdÕr. BinanÕn enerji
gereksiniminin %10 – 15 kadarÕ rüzgar tribünleri
sayesinde karúÕlanmaktadÕr.
Biri Almanya’da di÷eri øsveç’te bulunan Eko –
kasabalarda yer alan evlerde, ya÷mur sularÕ
toplanmakta, güneú panellerinden elde edilen enerji
elektrik enerjisi olarak kullanÕlmaktadÕr. Evler
maksimum düzeyde do÷al ÕúÕ÷Õ alacak úekilde
tasarlanmÕútÕr. Yine, Ken Yeang’Õn “Mesiniaga
Penang” adlÕ fütürist yapÕsÕnda da güneú
enerjisinden olabildi÷ince yararlanÕlmÕútÕr.
Almanya’da yÕllÕk ortalama 1900, øsveç’te 1800 saat
olan güneúli hava ortalamasÕ ile enerjilerinin %12’si
yenilenebilir enerji kaynaklarÕndan
sa÷lanmaktayken, Türkiye’de bu ortalama 2400
saattir. Yani güneú ve rüzgâr gibi yenilenebilir enerji
kaynaklarÕ bakÕmÕndan Türkiye önemli bir
potansiyele sahiptir.
Ülkemizdeki binalarda enerji kaybÕnÕn AB ve di÷er
geliúmiú ülkelere göre 3 kat fazla oldu÷u
bilinmektedir. Bu nedenle binalardaki enerji
kayÕplarÕnÕ azaltmaya yönelik verimlilik
uygulamalarÕ ve binanÕn ihtiyacÕ olan enerjinin
yenilenebilir kaynaklardan elde edilmesi son derece
önemlidir.
DolayÕsÕ ile sürdürülebilirlik kavramÕ söz konusudur.
Sürdürülebilirlik Eren Gezgin’in tanÕmladÕ÷Õ gibi
“her úeye ra÷men” de÷il, “her úeyi dikkate alarak”
yaúamÕ sürdürme çabasÕ olmalÕdÕr ve bu kavram,
insano÷lunun ÕlÕman iklimlerde güneye bakan
ma÷aralarÕ, kuzeye bakan ma÷aralara tercih
etti÷inden bu yana var olmuútur [6].
4. DøYARBAKIR GÜNEù EVø
ÖRNEöø
Binalarda ihtiyaç duyulan enerjinin yenilenebilir
kaynaklardan sa÷landÕ÷Õ sÕfÕr enerjili veya artÕ
enerjili yapÕlar oldukça önemli hale gelmektedir. Bu
çalÕúmalara örnek olan, DiyarbakÕr’da AB Projesi
kapsamÕnda Büyükúehir Belediyesi öncülü÷ünde
Dicle Üniversitesi ve çeúitli sivil toplum
80
V. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMU 2009 - DİYARBAKIR
kuruluúlarÕnÕn iúbirli÷i ile yapÕlan “DiyarbakÕr Güneú
Evi E÷itim ve Uygulama ParkÕ” Türkiye’nin enerji
mimarlÕ÷Õ ilkelerine göre yapÕlmÕú ilk yapÕsÕdÕr [7].
4.1. ToprakaltÕ Enerjisi
Yer kabu÷unun 2 metre altÕna inildi÷inde sÕcaklÕk
sabit kalmaya baúlar. Yeryüzünü kaplayan toprak
katmanÕnÕn ÕsÕl enerjisinden binalarda da
yararlanÕlabilir. Bu de÷er yaklaúÕk 15 0C’tÕr. Güneú
evinde toprakaltÕ enerjisinden yararlanÕlmÕútÕr. Bu
amaçla evin arka bahçesinde topra÷Õn 3 m altÕna
döúenen borularda dolaútÕrÕlan su aracÕlÕ÷Õ ile
buradaki ÕsÕl enerji eve taúÕnmaktadÕr. Evin zemin
kat döúemesinde, tavanlarda ve asma kat tavan
altÕnda döúenen özel yeúil borularda dolaútÕrÕlan bu
su ile bina hacminin ÕsÕtÕlmasÕnda ve so÷utulmasÕnda
toprakaltÕ enerjisi kullanÕlmaktadÕr. ToprakaltÕ
enerjisinden hava yolu ile yararlanmak için yine
toprak altÕna 30 cm çapÕnda 88 metre boru
döúenmiútir. Tromp duvarlarÕ ve seranÕn yarataca÷Õ
vakum etkisi ile do÷al yöntemle ve gerekti÷inde
devreye giren aspiratörle bu do÷al serinlik yazÕn iç
mekâna alÕnmaktadÕr (Resim 1).
Resim 1 ToprakaltÕ Enerjisinin Güneú Evi’nde
KullanÕmÕ
4.2 Sera ve Güneú DuvarlarÕ øle IsÕtma ve
So÷utma
Evin güney cephesinde eklenen sera bölümünde,
evin ihtiyacÕ olan bazÕ sebzeler yetiútirilebilecektir.
AynÕ zamanda güneúin kÕúÕn hemen ÕsÕttÕ÷Õ bu
bölümde, altta iç mekâna bÕrakÕlan menfezden giren
hava, güneúin etkisi ile ÕsÕnÕp yükselerek üstteki iç
menfezden tekrar eve dönerek mekânÕn hÕzla
ÕsÕnmasÕnÕ sa÷layacaktÕr. E÷er üstteki dÕú menfez
açÕlÕr, içteki kapanÕrsa, bu defa baca etkisi ile
sürüklenen hava, kuzey cephesindeki yeraltÕ
kanallarÕndan alÕnan serin havayÕ içeri çekecek,
böylece mekânÕn serinlemesini sa÷layacaktÕr. Yaz
aylarÕnda, kÕúÕn yapra÷ÕnÕ döken sarmaúÕk ve
a÷açlarla bu bölümün gölgede kalmasÕ sa÷lanacaktÕr.
Do÷u, güney ve batÕ cephelerinde kullanÕlan tromp
duvarlar aynÕ kurgu ile enerji üretecektir. DiyarbakÕr
için, yazÕn gündüz ÕsÕnan duvarÕn iç mekânÕ aúÕrÕ
ÕsÕtÕcÕ etkisi göz önüne alÕnarak, ÕsÕl kütle olarak
“kum” kullanÕlmÕú ve izolasyonlu duvarÕn dÕúÕna
taúÕnmÕútÕr (Resim 2-3).
 ba÷layÕcÕ ile birleútirilmesinden üretilen özel bir sÕva
kullanÕlmÕútÕr.

Resim 2 Güneú EvininTromp DuvarlarÕ
4.5. ùömine
ùömine, kendi enerjisini üretme yolundaki tüm
yapÕlarÕn ola÷an ya da sÕra dÕúÕ durumlarda
baúvuraca÷Õ, bir ÕsÕnma aracÕdÕr. Döküm gövdeli
akÕllÕ úömine sayesinde ise çok az bir yakÕtla,
ortalama 10 0C altÕna düúmeyece÷i hesaplanan iç
havaya 15 0C ekleyerek 25 0C kolaylÕkla
ulaúÕlmaktadÕr (Resim 5).

Resim 3 Güneú Evinin SerasÕ

4.3. Venturi BacasÕ ve Rüzgâr Kepçesi

Do÷al havalandÕrma sa÷layacak rüzgâr kepçeleri ve
Venturi bacalarÕ, konutlardan sanayi tesislerine
Resim 5. Güneú Evi’nin ùöminesi
kadar her türlü yapÕda kullanÕlabilecek basit
düzeneklerdir. Esen rüzgâr, a÷zÕ daraltÕlmÕú, huni
4.6. Fotovoltaikler ve Güneú Kolektörleri
benzeri bir düzenekten geçerken hÕzlanÕr. Bu
Yörenin enlemine eúit olarak 40 derece e÷imli olan
esintinin, düúey yöndeki kanal ile iç mekâna temiz
güney çatÕsÕnda ve yine güneye bakan 17 derece
ve serin hava olarak girmesi sa÷lanÕr. øç mekânda
e÷imli mutfak çatÕsÕnda; her biri 162 wat’lÕk, toplam
ÕsÕnÕp yükselen kirli havanÕn ise, venturi bacasÕ
3.88 kW kurulu güce ulaúan 24 adet güneú gözesi
denilen, yine a÷zÕ daraltÕlmÕú bir düzenekten,
(fotovoltaik) kullanÕlmÕútÕr. Bu düzenek, invertör,
rüzgârÕn bu kez yatay geçiú yaparken yarattÕ÷Õ
regülatör ve depolama amaçlÕ 16 adet 12 volt 100
vakum aracÕlÕ÷Õ ile dÕúarÕ atÕlmasÕ sa÷lanmaktadÕr.
amperlik özel aküler aracÕlÕ÷Õ ile elektrik ihtiyacÕnÕ
Tromp, sera ve venturi bacasÕndaki tüm menfezlerin
sürekli olarak karúÕlamaktadÕr. Günümüzde bazÕ
açÕlÕp kapanmasÕ elle kumanda edilebilece÷i gibi;
ülkelerde, çift saat uygulamasÕ adÕ verilen sistemle
güneúi, hava sÕcaklÕ÷ÕnÕ ve rüzgârÕ takip eden
yapÕlarda üretilen fazla enerjinin úebekeye transferi
sensörler vasÕtasÕ ile otomasyon sistemine de
mümkün olmaktadÕr. Çift saat uygulamasÕnÕn
ba÷lanabilmektedir (Resim 4).
ülkemizde uygulanmaya baúlanmasÕ ile akülü
depolama sistemi yanÕnda, üretilen fazla enerjinin
úebekeye verilmesiyle yapÕnÕn artÕ enerjili hale
gelmesi mümkündür. ÇatÕda ayrÕca, sÕcak kullanÕm
suyunu karúÕlamak üzere iki adet güneú kolektörü ve
zemin katta özel sÕcak su deposu ( boyler ) vardÕr.
Ülkemizde, yÕlda 3300 saat ile güneúlenme
Resim 4. Venturi BacasÕnÕn øçten ve DÕútan úampiyonu olan DiyarbakÕr’Õn güneúli kÕú günlerinde
Görünümü elde edilen ve depolanan sÕcak su, geceleri döúeme
altÕndaki borular vasÕtasÕ ile iç mekânÕn ÕsÕtÕlmasÕna
4.4. øzolasyon da katkÕda bulunacaktÕr (Resim 6).
Duvar ve tavanlarda hiçbir sa÷lÕk endiúesi
içermeyen, selüloz ve bor bileúi÷i hamurundan
üretilen izolasyon malzemesi kullanÕlmÕútÕr. Ahúap
konstrüksiyonun içi püskürtme yöntemi ile
doldurulmuútur. FarklÕ sonuçlarÕ gözlemlemek amacÕ
ile çatÕnÕn bir bölümünde serbest perlit, bir
bölümünde ise geleneksel Anadolu evlerinin çatÕ
çözümü olan kil ve kamÕú kullanÕlmÕútÕr. øç yüzeyler
alçÕ levha ile kaplanmÕútÕr. BinanÕn tabanÕnda ve dÕú Resim 6 Güneú Evi’nin Fotovoltaikleri (Güneú
yüzeylerde, lifli sunta üzerine perlitin organik bir Pilleri)

81
V. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMU 2009 - DİYARBAKIR

4.7. Biyolojik ArÕtma
Evsel atÕklar, Dönen Biyolojik Disk (Rotating
Biological Disk) yöntemiyle, plastik dairesel
levhalar üzerinde üreyen bakteriler sayesinde, çok
düúük bir enerji kullanÕmÕ ile % 90-95 oranÕnda
arÕtÕlmakta, bahçe sulamasÕnda kullanÕlmak üzere
ya÷mur suyu deposuna aktarÕlmaktadÕr. Disklerin
yüzeyindeki bakteriler tamamen do÷al olarak
oluúmakta ve ani de÷iúkenlik gösteren organik yüke,
di÷er sistemlere göre çok daha hÕzlÕ uyum
sa÷lamaktadÕr. ArÕtmayÕ gerçekleútiren bakterilerin
ço÷alabilece÷i yüzeyin, dönen disklerden ibaret
olmasÕ küçük bir alana yüzlerce metrekarelik
yüzeyin sÕ÷dÕrÕlabilmesini mümkün kÕlmaktadÕr. Bu
tip arÕtmalar sessiz ve kokusuz olma özelli÷ine
sahiptir (Resim 7-8).
Resim 7 Güneú Evi’nin Ahúap Strüktürü
Resim 8 Güneú Evi’nin Biyolojik ArÕtma Sistemi
4.8. Ya÷mur Suyu
Suyun gelecekteki de÷eri ve her yörede
bulunmamasÕ yüzünden binada örnek bir uygulama
yapÕlmÕútÕr. Bu amaçla, çatÕlardan alÕnÕp borularla
kuzey cephesindeki su deposuna yönlendirilen
ya÷mur suyu, yeraltÕnda saklanmaktadÕr. Evsel atÕk
arÕtmasÕndan elde edilen suyun karbon filtreden
geçirilmesi sonucu, ikisi birlikte bahçe sulamasÕnda
kullanÕlmaktadÕr. Bu suyun, temizlik suyu olarak
rezervuarlarda kullanÕlmasÕ da mümkündür.
4.9. Ahúap TaúÕyÕcÕ Sistem
Dünyadaki yegâne geri dönüúümlü yapÕ malzemesi
olan ahúap, Güneú Evinin de çatkÕsÕnÕ yani taúÕyÕcÕ
sistemini oluúturmuútur. Böylece evin deprem riski
tamamen ortadan kalkmÕútÕr. Ahúap betona göre 16
kat izolasyon de÷erine sahiptir. OlasÕ bir depremde
ahúap binalar, çelik ve beton binalara karúÕn daha
dayanÕklÕdÕr. Ahúap binalarÕn altÕ kata kadar
örnekleri bütün dünyada yaygÕndÕr.
82
V. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMU 2009 - DİYARBAKIR
5. GÜNEù EVøNøN ENERJø
TASARRUF POTANSøYELø
Tamamen ekolojik kurgusu ile ihtiyacÕ olan tüm
enerjiyi kendisi üreten DiyarbakÕr Güneú Evi
böylelikle ciddi bir enerji tasarrufu yapabilmektedir.
øhtiyacÕ olan enerjiyi do÷al yollardan üretti÷i için
çevreye herhangi bir zarar vermemekte ve tamamen
sürdürülebilir ve yenilenebilir enerji kullanmaktadÕr.
DiyarbakÕr Güneú Evi’nde açÕldÕ÷Õ 21.06.2008
tarihinden bu gününe tüketilen elektrik enerjisi
Tablo 1’de görülmektedir. AslÕnda evin elektrik
üretme kapasitesi bu de÷erden daha büyüktür. Ancak
depolama alanÕnÕn sÕnÕrlÕlÕ÷Õ bu miktarÕ
sÕnÕrlamaktadÕr.
Tablo 1. Haziran 2008-Ocak 2009 arasÕ Güneú Evi
Elektrik Enerjisi Tüketim De÷erleri
T1 (05:00- T2 (17:00- T3 (22:00- Toplam
17:00) 22:00) 05:00)
984 kWh 579 kWh 691 kWh 2255 kWh
Bunun yanÕnda evin iklimlendirmesi için gerekli
olan tüm enerjiyi do÷al yollardan elde etti÷i
düúünüldü÷ünde iklimlendirme için gerekli enerjinin
de tasarruf edildi÷ini söylemek mümkündür.
DiyarbakÕr için eúit büyüklükte bir yapÕnÕn
hesaplanan ÕsÕtma ve so÷utma enerji tüketim
de÷erleri Tablo 2. de verilmiútir. Bu yaklaúÕmla
güneú evinden yaklaúÕk yÕlda 8078 kWh enerji
tasarruf edilecektir.
Tablo2: Güneú Evi’ne eúit büyüklükte bir yapÕnÕn
DiyarbakÕr için hesaplanan ÕsÕtma ve
so÷utma enerji tüketim de÷erleri
YÕllÕk IsÕtma Enerji YÕllÕk So÷utma Enerji
øhtiyacÕ øhtiyacÕ
2142 kWh 2071 kWh
6. SONUÇ VE ÖNERøLER
Yeni küçük ölçekli konut yapÕlarÕnda pasif ve aktif
güneú ÕsÕtma sistemlerinin kullanÕldÕ÷Õ, biyoklimatik
yapÕ özelli÷ine sahip örnekler gün geçtikçe
ço÷almaktadÕr.
Yeni malzemeler, akÕllÕ cephe ve çatÕ sistemleri,
do÷al yapay aydÕnlatma sistemleri, fotovoltaik
paneller gibi yenilenebilir enerji kaynaklarÕ
kullanÕmÕ, bina ve enerji kontrol sistemleri bu
teknolojik geliúmelere örnektir.
Ancak günümüz tasarÕmlarÕnda, öncelikle kent
planlama boyutunda ciddi sorunlar yaúanmaktadÕr.
YapÕlan imar planlarÕ ekolojik de÷erler dikkate
alÕnmadan, ço÷u zaman kentin verilerine yabancÕ
tasarÕmcÕlar tarafÕndan tasarlanmaktadÕr.
Bölge planlamasÕ yapÕlmamakta, yaygÕn olarak yerel
yönetimler 1/1000 uygulama imar planÕnÕ
kullanmaktadÕr. Bu planlarda ada bazÕnda kararlar
verilmekte, parsellerde minimum çekme mesafesi ile
yapÕlaúmaya izin verilmektedir. Kentsel tasarÕm
planlarÕ olmadan, bina aralÕklarÕ ve konumlarÕnda,
iklim, ÕúÕk durumu, yönlenme, hava sirkülasyonu
gibi çok önemli konulara dikkat edilmeden
planlamalar yapÕlmaktadÕr. Bu da kentleri enerji
boyutundaki sürdürülebilirli÷i konusunda sÕkÕntÕya
sokmaktadÕr.
Teknolojinin bugünkü kadar geliúmedi÷i
dönemlerde konfor koúullarÕnÕ oluúturmak amacÕyla
do÷al ve yerel malzemelerle uygun önlemler
alÕnarak enerji verimli kullanÕlmÕútÕr. Ancak
teknolojinin geliúmesi ile her türlü konfor koúulunun
yapma sistemlerle sa÷lanabilece÷i düúüncesi
enerjinin tükenmeyecek gibi harcanmasÕna neden
olmuútur.
Sürdürülebilirlik kapsamÕnda yenilenebilir ve etkin
enerji kullanÕmÕ bu konuda yürürlükte olan ve enerji
etkin bina tasarÕm ve yapÕmÕnda do÷ru sonuçlar
sa÷layan, do÷ru yönetmelik ve standartlarÕn
uygulanmasÕ ile mümkün olabilecektir. Dünyada bu
çalÕúmalarÕn örnekleri mevcuttur.
Energy- Efficient Economy. Summer Study
Proceedings, 2001. pp.97-106. 14 Nisan 2004.
5. Kavak, K., “Dünyada ve Türkiye’de Enerji
Verimlili÷i ve Türk Sanayiinde Enerji
Verimlili÷inin øncelenmesi”, UzmanlÕk Tezi,
øktisadi sektörler ve Koordinasyon genel
Müdürlü÷ü, DPT YayÕnÕ, YayÕn No:2689, 2005
6. Keleú, R. Ve YÕlmaz M. “Sürdürülebilir Konut
TasarÕmÕ ve Do÷al Çevre” ,
http://www.tarihikentlerbirligi.org sayÕ 13
makale 76.
7. Gümüú B., ølgün A., Erengezgin Ç, “Enerji
SorunlarÕna Temel Çözüm, Bir Öncü Proje;
DiyarbakÕr Güneú Evi”, II. Enerji Verimlili÷i ve
Kalitesi Sempozyumu, 17-18 MayÕs 2007,
Kocaeli.
8. Oral Koçlar, G. “Sa÷lÕklÕ Binalar øçin Enerji
Verimlili÷i ve IsÕ YalÕtÕmÕ” VIII. Ulusal Tesisat
Müh. Kongresi øzmir 25-28 Ekim 2007
9. BostancÕo÷lu, E. , Düzgün Birer, E. “Ekoloji ve
Ahúap-Türkiye’de Ahúap Malzemenin
Gelece÷i” Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Dergisi,
Cilt 9 SayÕ 2, Bursa 2004

Enerjide sürdürülebilirli÷in sa÷lanmasÕnda en etkili

yol, baúlangÕç aúamasÕnda binalarÕn enerji etkin
sistemlere tasarlanmasÕdÕr. Bu noktada da, yapÕnÕn
bulundu÷u yer, yönleniú, yapÕ formu, yapÕ
kabu÷unun optik ve termofiziksel özellikleri önemli
tasarÕm parametreleridir [8]. DolayÕsÕyla yapÕlacak
olan tasarÕmlarda;
* Yapma çevreleri tasarlarken do÷al kaynaklara
verilecek zararÕn en az seviyeye indirgenmeli
* YapÕsal alandaki topografyaya uygun bir
yaklaúÕmla binalar konumlandÕrÕlmalÕ
* TasarÕm, esneklik ve de÷iúebilirlik kriterlerine
olanak sa÷lamalÕ ve mekânlar multifonksiyonel
kullanÕlabilmelidir [9].

KAYNAKLAR
1. Semendero÷lu A., “Tarih Boyunca Çevre ve
ønsan”, Ekoloji SayÕ 3 - 1992
2. IEA (International Energy Agency), Key World
Energy Statistics, OECD/IEA, Paris, 2003a.
3. T.SÕdkÕ Uyar, “Yenilenebilir Enerji KaynaklarÕ”,
4. Henderson George, Kenya TILLERSON, Edgar
BLAUSTEIN. “Building Energy Labelling in
Existing Buildings”. European Council for an

83
V. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMU 2009 - DİYARBAKIR