YEŞİL ENERJİ KAYNAKLARI VE TEKNOLOJİLERİ

Bekir YELMEN1, M.Tarık ÇAKIR2

1
Aksaray Üniversitesi OMYO Makina Bölümü, byelmen@aksaray.edu.tr
2
Sağlık Bakanlığı İnşaat ve Onarım Daire Başkanlığı, mutlutar@gmail.com

ÖZET
Günümüzde enerji tüketiminin hızla artmasına paralel olarak alışılagelen enerji kaynaklarının yakın bir gelecekte
tükeneceği bilimsel bulgularla ispatlanmış bir gerçektir. Enerji bugün dünya ülkelerinin en önemli sorunlarından
biri haline gelmiştir. Tükenmekte olan doğal enerji kaynakları nedeniyle dünya yeni enerji kaynakları arayışı
içindedir. Bilindiği gibi kömür ve petrol gibi enerji kaynaklarının ömürleri sınırlıdır. Ayrıca; fosil yakıtların
kullanımından dolayı her gün enerji kaynaklı küresel ısınmanın arttığı da bir gerçektir. Elde edilen veriler
ışığında enerji ihtiyacımız için alternatif çözümler bulunmalı, yenilenebilir enerji kaynakları
değerlendirilmelidir. Özellikle çevre kirliliği ile ilgili problemler arttıkça yenilenebilir enerji kaynaklarının
önemi artmış ve bunlarla ilgili projeler de destek görmeye başlamıştır. Bunun için şu an tüm dünyada enerji
üretiminde yeşil enerji kaynakları önerilmekte ve kullanılmaktadır. Bu enerji kaynakları temel olarak
hidroelektrik enerji, rüzgar enerjisi, güneş enerjisi, jeotermal enerji, biokütle enerji ve hidrojen enerjisi olarak
sınıflandırılabilir. Bu çalışmada yeşil enerji kaynaklarından enerji üretimi yöntemleri, çevre ile ilişkileri ve bu
enerji kaynakları ile kullanılan yeni teknolojiler anlatılmıştır. Bu enerji kaynakları arasında karşılaştırmalar
yapılmıştır.
Anahtar Sözcükler: Çevre kirliliği, enerji, fosil yakıtlar, yenilenebilir enerji kaynakları.

1.GİRİŞ üretim potansiyellerini beklenen

İnsan hayatının başlamasıyla paralel
olarak, enerjiye duyulan ihtiyaç da
kendiliğinden ortaya çıkmıştır. Çünkü;
medeni yaşamın gereği olarak enerjiyi
yeteri düzeyde üretmek - temin etmek ve
günlük hayatın kullanımına sunmak, insan
yaşamının en temel ihtiyaçlarının başında
gelmektedir. Aydınlatmadan - ulaşıma,
ısınmadan - pişirmeye, üretimden -
tüketime, iletişimden bilişime, vb. sayısız
kullanım genişliği - zenginliği ile enerji
kullanımı, günümüz dünyasında sosyal ve
ekonomik faaliyetlerimizin vazgeçilmez
unsurudur. Enerji aynı zamanda her türlü
mal ve hizmet üretiminin ana bileşenidir.
Başta kent yaşamında olmak üzere doğal
olarak günümüz dünyasında enerji üretimi
ve tüketimine ilişkin göstergeler, sosyal ve
iktisadi kalkınmışlığın belirlenmesinde
kullanılan en başta gelen gelişmişlik
ölçütlerindendir. Günümüz kırsal
toplumlarında hala, geleneksel usullerle
enerji ihtiyacının karşılanmasının fiziki ve
ekonomik zorlukları baskınlığını
korumaktadır. Bu da sonuçta, kırsal
alanlarda yaşayan ailelerin-kesimlerin
verimlilikte ortaya koymalarını
engellemektedir. Bu durum kır-kent
arasındaki gelir dengesizliğinin artarak
devam etmesinde, olumsuz bir dışsallık
olarak dikkat çekmektedir. Bugün dünya
enerji tüketim talebinin %85’i fosil
yakıtlardan karşılanmaktadır. Talebin
büyük çoğunluğunun fosil yakıtlardan
karşılanması sebebiyle ısınan dünyada
iklim değişimleri yaşanmaktadır. Enerji
sorununa çözüm bulunmadığı takdirde
ekosistem bozulacak, bitki ve hayvan
türleri yok olacaktır. Doğaldır ki yoğun
hava kirliliği yaşanan kentlerde de
zehirlenme vakaları görülmektedir. Böyle
muhtemel sonuçların yarattığı endişe enerji
konusuna ilgiyi arttırmış ve bilimsel
araştırmalar hız kazanmıştır. Hükümetlerce
desteklenen bu araştırmalarda tükenen fosil
yakıtlar yerine enerji problemine çözüm
düşüncesiyle; yeşil enerji kaynakları olarak
adlandırılan, güneş, rüzgar, gel-git, jeo-
termal enerji sistemleri üzerine çalışmalar
yoğunlaşarak devam etmektedir. Özel
sektörde enerji konusunda araştırmalarda
bulunmaktadır. Shell Petrol Şirketi, 2025
yılında yenilenebilir enerji kaynaklarının
dünya enerjisine katkısının, fosil yakıtların
bugünkü katkısının yarısı ve hatta üçte
ikisi kadar olacağını belirtmiştir.
Yenilenebilen enerjilerin önemi gaz
emisyonlarıyla daha iyi anlaşılabilir.
Avrupa Birliği raporlarına göre;
yenilenebilir enerji tüketimi 10 yıl
içerisinde iki katına çıkarılabilir ise,
Avrupa’da karbondioksit emisyonu her yıl
402 Milyon Ton azalacaktır [1]. Birleşmiş
Milletler İklim Değişikliği Konferans-
larında “temiz ve yenilenebilir enerji
kaynakları tüketim payı tüm enerjiler
içerisinde en az %25 olmalıdır” sonucu
çıkmıştır. Bu hedefe en geç 30 yıl
içerisinde ulaşılması aksi takdirde dünyada
yaşanılmayacak bölgelerin oluşacağı ve
değişen iklim koşullarının kalıcı olacağı
belirtilmiştir [2,3]. Bunlara önlem olarak
Avrupa Birliği 2010 yılı yenilenebilir
enerji kaynakları kullanım hedefi şöyledir.
1.000.000 fotovoltaik çatı (güneş enerjisi)
dönüşümü 10.000 MW ilave rüzgar
enerjisi artışı 10.000 MW enerjiye eşdeğer
ilave biyokütle enerjisi artışı olarak
belirlemiştir. Bu hedeflerin gerçekleşmesi
halinde karbondioksit emisyonlarında
yıllık toplam. 402 milyon tonluk bir düşüş
sağlanacağı belirtilmektedir. Ayrıca; enerji
ihtiyacının tamamını yenilenebilir enerji
kaynaklardan sağlayacak bölgelerin
oluşturulması belirtilen hedefler
içerisindedir [1]. Türkiye’nin de Bakan
düzeyinde katıldığı Japonya’nın Kyoto
kentinde yapılan “Küresel Isınma” içerikli
toplantıda alınan kararlar uyarınca diğer
ülkelerin de kabul ettiği enerji
politikalarına ülke çapında uyulmak
zorundadır. Buna göre, Türkiye enerji
tüketim talebini karşılamada yenilenebilir
enerji kullanımını özendirmeli, yeni
kurulacak sanayi tesisleri için teşvik
sistemini geliştirmeli, kurulu tesislerin sera
gazı salım oranlarını denetlemeli ve
sektörleri yönlendirici yaptırımları
uygulamalıdır. Kyoto sözleşmesine göre
gelişmiş ülkeler 2008-2012 yılları arasında
atmosfere salacakları sera gazı miktarını
1990 yılı değerinin % 5.4 altına indirmiş
olacaktır [2]. Ortak bir çevre bilincine
sahip ülkeler enerji sorununa çözüm
bulacaklardır. Günümüzde çözüm için fosil
yakıtlara alternatif olarak yaygınlaştırılmak
istenilen rüzgar enerjisi, güneş enerjisi ve
hidrojen enerjisi gibi yenilenebilir enerji
kaynakları alanında Ar-Ge çalışmaları
sürdürülmektedir. Ekoloji, canlı varlıklar
ile onların doğal çevresi arasındaki
ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Her ne
kadar ekolojik bilgi, binlerce yıldır insanlar
tarafından kullanılmakta ise de, ekoloji
bugün yeni bilim dallarından biridir.
Özellikle çevre kirliliği sorunlarının
başladığı günümüzde oldukça güncel bilim
dallarından biri olmuştur [4]. İçinde
yaşadığımız dönem konvansiyonel enerji
kaynaklarının risk faktörlerinin arttığı
sürecin başlangıcıdır. Bu faktörler; klasik
enerji kaynaklarının birçoğunun yakın bir
gelecekte tükenecek olmaları, çevre için
büyük ve geri dönüşümü olmayan
tehlikeler yaratmaları ve gelişen
teknolojiyi beslemekte yetersiz
kalmalarıdır. Bu sebeplerle günümüzde
yenilenebilir enerji kaynaklarının çeşitliliği
artmakta, bir kısmı ekonomik alternatiflik
açısında değer kazanmakta ve bir kısmı
üzerinde ekonomik analizler yapıl-
maktadır. Özellikle 1970 yılındaki enerji
krizinden sonra yenilenebilir enerji
kaynakları önem kazanmıştır. Bu enerji
kaynaklarının tümünün ortak sonucu
çevreye kısa ve uzun vadede olumsuz etki
oluşturmamalarıdır [5].
Petrol fiyatlarının yükselmesi, kaynak-
larının sınırlı olması ve çevre problemleri
nedeniyle, petrol ve kömüre dayalı klasik
yöntemlerle elektrik enerjisi üretimine
alternatif olarak yeşil enerji kaynakların
kullanımı gün geçtikçe önem
kazanmaktadır. Yeşil enerji kaynakları,
rüzgar enerjisi, güneş enerjisi, su gücü,
biyolojik yakıt enerjisi, deniz dalgalarının
gücü, jeotermik enerji, ve benzeri
biçimlerde karşımıza çıkar. Ancak yıllarca
süren çalışmalar göstermiştir ki, bunlar
arasından rüzgar ve güneş enerjisinin
doğrudan elektrik enerjisine dönüştü-
rülebilmesi daha pratik ve kolaydır [6].
Petrol ve doğal gazın yanı sıra, kömür ve
nükleer enerji de dünyanın enerji ihtiyacını
daha uzun bir süre karşılayabilir [7].
Ancak, hem kömür hem de nükleer enerji
ciddi çevre kirliliğine yol açmaktadırlar.
Kömür büyük ölçüde madencilik işlemi
gerektirdiği gibi, geride kalan alanların
başka amaçla kullanımı da güçtür. Ayrıca
kömürün yanmasıyla Karbon Dioksit ve
Sülfür Dioksit gibi gazlar oluşarak çevre
kirliliğine yol açarlar. Nükleer enerjide
temel problem ise, artıkların yok
edilmesidir [7].
Nükleer artıklar kolayca doğaya
karışmamakta ve etkilerini uzun yıllar
sonra bile göstermektedirler. Teknolojik
olarak gelişmiş ülkelerde bol miktarda
kullanılan bu enerji türüne alternatif olarak
rüzgar ve güneş enerjisini kullanma yolları
araştırılmaktadır. Ancak stratejik önem
taşıdığı için nükleer enerji önemini
sürdürmektedir ve daha uzun yıllar da
sürdürecektir.
2.YEŞİL ENERJİ KAYNAKLARI
2.1. Güneş Enerjisi
Güneş çekirdeğindeki hidrojen gazının
helyuma dönüşmesi şeklinde tanımla-
yabileceğimiz füzyon süreci sonucunda
açığa çıkan ışıma enerjisi, güneş enerjisidir
[8]. Dünyada 330000 kat daha büyük olan
güneş, doğal bir füzyon reaktörüdür. Güneş
dünyamız için temiz ve tükenmez bir enerji
kaynağıdır. Sadece çöllerin kapladığı
bölgelere gelen yıllık güneş
radyasyonunun, günümüzde tüketilen her
çeşit enerjinin yüzlerce katı olduğu ileri
sürülmektedir [9]. Sera etkisine yol açan
karbondioksit gazının, atmosfere
yayılımının %80’i, enerji üretimi, dağıtımı
ve tüketiminden kaynaklanmaktadır.
Karbondioksit, günümüz toplumunun en
büyük atık ürünüdür. Kömür yerine
kullanılacak olan güneş pilleri sayesinde,
karbondioksit miktarında önemli azatlımlar
sağlanabilmektedir. Güneş enerjisinden,
şimdilik çoğunlukla güneş pilleri
aracılığıyla faydalanılmaktadır, kısaca
güneş enerjisi günümüzde güneş pilleri
anlamına gelmektedir. Güneş pilleri
teknolojisi elektrik üretim ihtiyacını
karşılayabilecek düzeydedir [10]. Güneş
pilleri konusundaki en önemli engel
pillerin maliyetidir. Güneş pilleri üzerinde
çalışan firmaların günümüzdeki hedefi,
pillerin maliyetini 50 sente kadar
düşürmektir, çünkü eğer bu
başarılabilinirse, güneş enerjisi şirketleri
elektrik ve doğalgaz şirketleriyle rekabet
edebilir bir seviyeye geleceklerdir. Pillerin
üretiminin ucuzlaması ve bireylerin
ihtiyaçları olan bireysel enerjilerini
kendilerinin elde edebilme olanaklarının
artması sonucu enerji kavramı yeni bir
anlam kazanabilecektir. Uzmanlar bu
durumu “mevcut teknoloji düzenini yıkan
teknoloji olarak” olarak adlandırmaktalar
[11] (Parfit, 2005, s.88). Fotovoltaik enerji
üretimi, diğer enerji kaynaklarıyla
kıyaslandığında henüz ekonomik değildir.
Ancak yapılan araştırmalar sonucunda,
maliyetlerin düşürülmesi başarılabilmiştir.
Bu alanda araştırma yapan ve alanın öncü
devletleri, ABD, Almanya ve Japonya,
yılda yaklaşık bir milyar dolar civarında
yatırımı, bu konuyla ilgili harcamalara
yapmaktadırlar. 2050 yılında dünyadaki
enerji tüketiminin %15’nin güneşten elde
edilmesi planlanmaktadır [12]. Güneş
enerjisinin maliyetinin pahalı olmasının
yanında bir diğer engeli daha
bulunmaktadır; enerji elde etmek amacıyla
kurulacak olan güneş panellerine yetecek
arazinin bulunması. Mesela ABD’nin tüm
elektrik ihtiyacını karşılamak için
kurulması gereken güneş panelleri için
26.000 kilometre karelik bir alan ihtiyaç
vardır. Bu durumun önemli bir engel
olduğu söylenemez, kentlerdeki binaların
çatıları veya beton alanlar kullanılarak bu
sorun halledilebilir [11]. Günümüzde
özellikle ekvatorda ve ılıman iklim
kuşaklarında güneş enerjisi ısınma ve sıcak
su elde etmede oldukça ucuz ve yaygın bir
kullanım alanı bulmuştur. Güneş
enerjisinden üretilen elektriğin kapalı
havalarda ve geceleri de kullanılabilmesi
için depolanması problemi konusunda
henüz teknolojik bir takım zorluklar
bulunmaktadır [13]. Güneş enerjisi
konusunda, Avrupa Birliği ülkeleri ön %10’nu hidrolik enerjiden sağlanmaktadır.
sıralarda yer almaktadırlar. Güneş Türkiye’de ise hidrolik enerjiden üretilen
enerjisiyle, enerji dış alım artış hızı enerjinin payı gittikçe azalmaktadır[17].
frenlenebilir ve fosil yakıtlardan 1990 yılında elektrik üretiminde, hidrolik
kaynaklanan çevre kirliliği engellenebilir enerjinin payın %40 iken, 2010 yılında bu
[14]. Çünkü, güneş enerjisi elde etmek oran %17’ye düşmüştür. Termik
amacıyla kurulan sistemler, yanmadan santrallerden üretilen enerji miktarının
dolayı açığa çıkan gazlar olmaksızın artması hidrolik enerjinin payının
enerjiyi güneşten, direk olarak almaktadır düşmesinde etkili olmuştur. Yenilenebilir
[15].Türkiye güneş enerjisi potansiyeli enerji kaynakları içinde, hidrolik enerji
bakımından birçok ülkeye göre oldukça kurulu gücümüz en yüksek paya sahiptir
şanslıdır. Ülkemizde güneş enerjisi, [18].
genelde sıcak su elde etme amacıyla Hidrolik santraller, termik santrallere ve
kullanılmaktadır. Maalesef güneş enerjisi doğal gaz santrallerine göre çevresel
potansiyelimiz yeteri kadar faktörler ve dünyadaki eğilimler
değerlendirilmemektedir. karşılaştırıldığında daha avantajlı
2.2. Hidrolik Enerjisi konumdadırlar [19].
Hidrolik enerji; suyun potansiyel 2.3. Rüzgar Enerjisi
enerjisinin kinetik enerjiye dönüştürülmesi Dünya rüzgar enerji potansiyelinin, 50°
sonucu elde edilen bir enerji türüdür. kuzey ve güney enlemleri arasındaki
Alternatif bir kaynak oluşu, çevreye alanda 26.000 TWh/yıl olduğu ve
etkisinin en alt düzeylerde olması, ekonomik ve diğer nedenlerden dolayı
herhangi bir çevre kirliliğine neden 9.000 TWh/yıl kapasitenin kullanılabilir
olmaması, işletme ve bakım masraflarının olduğu tahmin edilmektedir [20]. Yine
az olması, ulusal bir kaynak olması ve yapılan çalışmalara göre, dünya karasal
güvenilir bir enerji arzı sağlayan bir alanları toplamının %27’sinin yıllık
kaynak oluşu ile hidroelektrik enerjisi, gün ortalama 5.1 m/s’den daha yüksek rüzgar
geçtikçe önem kazanmaktadır [16]. hızının etkisi altında kaldığı
Hidrolik enerjiden yaygın olarak, nehirler belirtilmektedir. Bu rüzgar enerjisinden
üzerine barajlar inşa ederek, suyun yararlanma imkanının olabileceği
potansiyel enerjisini elektrik enerjisine varsayımıyla 8 MW/km2 üretim kapasitesi
dönüştürmek suretiyle enerji elde ile 240.000 GW Kurulu güce sahip
edilmektedir. ABD’de enerji ihtiyacının olunacağı hesaplanmaktadır.

Şekil 1. 2010 yılı Dünya teknik rüzgar enerjisi potansiyelinin dağılımı [21]
Şekil 1. de 2010 yılı dünya teknik rüzgar
enerjisi potansiyelinin dağılımı
verilmektedir. Özellikle Avrupa ve
Amerika sahip olduğu rüzgar enerjisi
potansiyelini mümkün olduğunca verimli
bir şekilde değerlendirmeye çalışmaktadır.
Şekil 2. kıtalara göre kurulu gücün
paylaşımını göstermektedir.
Şekil 2. Kıtalarda kurulu gücün paylaşımı [21]
Şekil 2.’den de görüldüğü gibi, dünya
rüzgar enerjisi pazarını Amerika ve Avrupa
sürüklemektedir. Amerika’da birçok
hanede kişisel kullanım görülmekte;
Avrupa’da da bu tip kullanım gitgide
yaygınlaşmaktadır [22]. Yeni kurulan
rüzgar santrallerinin %90’ı Amerika ve
Avrupa’da kurulmaktadır. Bu arada
Hindistan’da iyi bir pazarın habercisi olup
Amerika ve Avrupa dışında bulunan en
büyük kurulu güçtür. Tablo 1. rüzgar enerji
santrallerini en çok kullanan ülkeleri
göstermektedir[23].
Tablo 1. Rüzgar enerji santrallarını en çok kullanan ülkeler

En Büyük 2006 2007Sonu 2008 2009 Sonu 2010 Sonu

(MW) Eklemeleri (MW) (MW)
5 Pazar (MW)
(MW)

Almanya 18.428 20.622 22.247 23.903 25.777

ABD 9.149 11.603 16.819 25.170 35.159
İspanya 10.028 11.630 15.145 16.740 19.149
Hindistan 4.430 6.270 7.850 9.587 10.925
Danimarka 3.132 3.140 3.129 3.164 3.465

Rüzgar enerjisi kullanımında dünya temiz ve emisyonsuz bir enerji kaynağıdır,

genelindeki artış oranı her yıl gitgide
azalmaktadır (%21). Bunun nedeni ise
özellikle lider pazarların (Amerika,
Almanya, Danimarka) yeni santral kurma
hızlarının düşmüş olmasıdır[24].
Rüzgar Enerjisinin Avantajları ve
Dezavantajları
Avantajları: Fosil kaynaklı ya da başka bir
organik veya inorganik yakıtı olmayan
emisyonu olmadığı için sera gazları
oluşturmaz ve küresel ısınmaya katkı
yapmaz, yakıt parası yoktur ve işletme
masrafları çok azdır. Bu nedenle ekonomik
bir enerji kaynağıdır, dışa bağımlı olmayan
ve çevresel koşullar uygun olduğunda
sürekli enerji oluşturan bir kaynaktır
,kullanılan makinalar, karmaşık olmayan
ve otomatik makinalardır ve periyodik
bakımlar sonucu 20-30 yıllık ömürleri
boyunca sorunsuz çalışırlar, yer
kaplamazlar ve bulundukları alanlar başka
amaçlarla da kullanılabilir, radyoaktif
ışınım veya radyasyon tehlikesi yoktur,
işletmeye almak ve kullanmak üç ay gibi
kısa bir sürede mümkün olabilmektedir,
rüzgar türbinleri sadece tek değil gruplar
halinde de kullanılabilirler ve dolayısıyla
üretilen enerji miktarlarını arttırabilirler,
tükenmeyen sonsuz bir enerji
kaynağıdır[25].
Dezavantajları: Enerji üretimi rüzgara
bağımlı olduğundan rüzgar kesilmesi veya
azalması ile enerji kaybı oluşur, rüzgar
miktarına bağımlı bir enerji olduğu için
sadece yeterli rüzgarın bulunduğu
alanlarda kurulabilir, türbin maliyetleri
yüksek olabilmektedir ancak gittikçe
azalan bir maliyet durumu söz konusudur ,
büyük dönel bir makine oluşundan ötürü
çevrede kuş ölümlerine neden
olabilmektedir, rüzgar türbinlerinin
kurulacağı alanların durumu önemlidir.
Örneğin arazinin engebeli oluşu ya da sit
alanlarına yakınlığı mahzur olabilir, rüzgar
türbinlerinin meydana getirdiği ses şiddeti
çevreye gürültü olarak yansıyabilir, bu
gürültü, türbinden uzaklaştıkça azalma
eğilimi gösterir, türbin kanatlarından
dönerken parçaların kopması çevreye
tehlike arz edebilir, türbinler;
elektromanyetik dalgaları dağıtabilir veya
yön değiştirtebilir, bir türbin
radyo,televizyon veya mikrodalga ileticisi
ile alıcısı arasına kurulduysa
elektromanyetik dalgayı etkileyebilir [26].
Rüzgar enerji santralarındaki gelişmeler
Rüzgar türbinleri ile ilgili gelişmeler
teknoloji ile birlikte her geçen gün
artmaktadır. Günümüzde rüzgar
türbinlerinde en çok gelişen sahalardan biri
türbinin elektronik sistemlere adaptas-
yonudur. Rüzgar enerji santrallarında
aşağıdaki gelişmeler olduğunda bu enerji
kaynağının daha da kullanılabilir olacağı
aşikardır. Daha verimli tasarım ve üretim
(aerodinamik tasarım, gelişmiş yük ve
dayanım güvenliği, yüksek dayanımlı ve
sönümlü malzemelerin kullanımı, gelişmiş
üretim teknolojileri, yeni konseptlerin
oluşturulması, gelişmiş kanat tasarımı ve
bakım-onarım masraflarının azaltılması),
türbülans altında yüklerin durumunu,
yapısını ve türbin ömrüne etkisini
kavrayabilmek, sistem model ve
simülasyonlarını geliştirmek, entegre
jeneratör ve güç elektroniği sayesinde
mekanik dişli kutularından kurtulmak ,
verimli ve düşük maliyetli enerji
depolamak, daha iyi rüzgar hızı karakter
analizi yapmaktır. Yapılacak araştırmalar
sonucunda daha iyi tasarım, geliştirme ve
üretim yaparak rüzgar enerjisinin
kullanılabilirlik yüzdesini arttırmak temel
amaçtır.
2.4. Jeotermal Enerji
Jeotermal enerji, yerkabuğunun
derinliklerindeki ısının yer altı sularını
ısıtması sonucunda ısınan suyun yeryüzüne
çıkmasıyla oluşan bir enerji türüdür. Bu
enerjinin daha çok ısı enerjisi olarak
kullanılması önerilmektedir. Bunun
yanında sanayi için diğer enerji
kaynaklarından çok daha ucuzdur.
Jeotermal enerjinin kullanım tarihi oldukça
eskiye dayanmaktadır. Jeotermal enerjiyi
ilk kullananlar, eski Romalılardır. Doğal
sıcak su olarak termal banyolarda ısıtma ve
sağlık amacıyla kullanmışlardır. ABD’de
konut ısıtma amacıyla ilk kez 1891 yılında
kullanılmıştır. 1904 yılında İtalya’da ilk
defa jeotermal kuru buhardan elektrik
üretilmiştir. 1969 yılında Fransa’da büyük
şehirlerin jeotermal enerjiyle ısıtılmasına
başlanmıştır. Türkiye’de ısınma amacıyla
ilk olarak 1964 yılında Gönen’de
(Balıkesir) bir otelde kullanılmıştır.
Türkiye’deki konutların %30’unun
jeotermal enerji ile ısıtılması mümkündür.
31500 megawattlık enerjinin günümüzde
sadece %2’ si kullanılmaktadır [27].
Jeotermal enerjiden konutlarda ısıtma,
kaplıcalarda, sera ısıtmacılığı ve elektrik
üretiminde faydalanılmaktadır.
2.5. Biokütle Enerjisi (Biyomass)
Karbon içeren her türlü bitkisel veya
hayvansal atıklardan oluşan organik
maddelere biokütle denir. Bu kaynaklar,
bitkisel atıklar, hayvansal atıklar ile şehir
ve endüstri atıkları olarak sınıflandırılır.
Yeryüzünde doğrudan veya dolaylı olarak
fotosentezin ürünü olan biokütle, yanma
denilen oksijen ile tepkimesi sonucu içinde
depolanmış güneş enerjisini ortaya çıkarır.
Dolayısıyla her türlü biokütle yakılarak
enerji elde edilebilir. Enerji üretme
prensipleri termik santrallerle aynıdır.
Temel fark yakıt olarak kömür yerine
biokütlenin kullanılmasıdır. Biokütle
enerjisinin farklı yollardan enerji
sağlayabilmesi için birçok formları
oluşturulmaktadır. Yenilenebilir biokütle
ve biokütleden elde edilen yakıtlar çevresel
fayda sağlaması sebebiyle günümüz enerji
kullanımında kolaylıkla fosil yakıtların
yerine geçebilecektir. Biokütle kaynak-
larının sağlanması fosil kaynak
sağlanmasından daha pahalıdır. Fakat
biokütle yenilenebilir bir kaynak olmasıyla
tükenmekte olan fosil yakıtların yanında
sürdürülebilir global enerjinin önemli bir
unsurudur. Buna ilaveten sera gazları
emisyonu ve karbon döngüsünü azaltıp,
kırsal ekonominin gelişimini destek-
lemektedir. Ayrıca biokütlenin gazlaş-
tırılması ile elde edilen gaz, doğal gazın
kullanıldığı yerlerde küçük modifikas-
yonlar yapılarak kullanılabilir ve
yaygınlaştırılabilir. Bilinen bir husus da bir
husus da bir enerji kaynağı olarak
kullanılan biokütlenin birçok dezavan-
tajının olduğudur. Düşük enerji
yoğunluğuna sahip (yaklaşık 16-20 MJ/kg)
ham biokütle kaynakları direkt olarak
yakıldığı takdirde, verim çok düşüktür ve
iç-dış mekanlarda yüksek seviyede hava
kirliliği oluşmasına neden olur. Sağlığa
zararları açısından koku, gürültü,
yanma/patlama riski, CO zehirlenmesi, akıt
gaz ve gazın temizlenme prosesinden
kaynaklı pis su çıkışı dezavantajlarıdır.
Biokütle gazlaştırma prosesinde katı yakıt
deposu, yanabilen tozlar, yakıtın
kurutulması ve üretilen gaz temel risk
faktörlerini oluştururlar. Renksiz ve
kokusuz olan karbon monoksit gazı
solunduğunda tehlikeli bir toksik etki
yaratır. Daha az kullanılmasındaki en
önemli faktör; petrol ürünlerine göre
üretimi ve depolanmasının daha zahmetli
olması, gaz üretim sistemlerinin
çalıştırılması için farklı üniteler
gerektirmesidir. Yapılan araştırmalara
göre, 2025 yılında dünya genelinde
biokütleden sağlanacak enerji, Dünya
Enerji Konseyi'nin Raporu'nda 1.339.3
Mtep ile 3.291.5 Mtep arasında
bildirilmiştir. En düşük öngörüm Dünya
Enerji Konseyi'ne aittir. Dünya Enerji
Konseyi raporlarında 2020 yılında yeni ve
yenilenebilir kaynaklarla enerji talebinin
minimum % 3-4'ünün, maksimum % 8-
12'sinin. Ortaya konulan senaryoya göre
modern biokütle ile sağlanacak enerji
jeotermal enerjinin 6.4 katı, rüzgar
enerjisinin 2.6-3 katı, güneş enerjisinin
1.6-2.2 katı olabilecektir. Görüleceği gibi
en büyük pay modern biokütleye
ayrılmıştır. Günümüzde Avrupa Birliği
kapsamında enerji tüketiminin % 2-3'ü
biokütleden karşılanmakta olup, bazı AB
ülkelerinde biokütlenin payı % 10-16
düzeyinde bulunmaktadır. 2020 yılında
modern biokütle enerji üretiminin ABD'de
235-410 Mtep, Almanya'da 11-21 Mtep,
Japonya'da 9-12 Mtep olması
planlanmıştır.
Biokütle enerjili ısı-güç santralleri
Günümüzde elektrik enerjisine katkı
sağlamak için atık maddelerden
faydalanılabilinir. Özellikle büyük
yerleşim merkezlerinde toplanılan atıkların
daha uzak bölgelere dökülmesi kısa süreli
çözümlerdir. Bunları yakarak buradan
açığa çıkan ısı enerjisi ile suyu
buharlaştırıp türbin-jeneratör grubunun
çalıştırılması ile elektrik enerjisi üretmek
mümkündür. Ayrıca burada atıklarda çok
bol miktarda metan gazı ve açığa
çıkmaktadır. Bu gazlar da ısıtma için
kullanılabilmektedir. Yapılan araştırmalara
göre bu yöntem, yakıttan elde edilen temel
enerjinin en yüksek verim olanağını
sağlayan tekniktir.
Gazlaştırma
Gazlaştırma biokütleden gaz yakıt elde
edilen termokimyasal bir dönüşüm
prosesidir. Diğer bir deyişle biokütle
termokimyasal bir dönüşümle gaz yakıta
dönüştürülür. Modernize edilmiş biokütle
enerjisi teknolojilerinin amacı üretim ve
kullanım sırasında emisyonları azaltırken
yakıtın yoğunluğunu arttırmaktır. Üretilen
gazın enerji içeriği içten yanmalı
motorlarda, kazanlarda ve fırınlarda
kullanıma uygundur. Fakat azot içeren gaz
orta ve uzun taşımacılık için tavsiye
edilmez. Biokütlenin gazlaştırılmasında
tam kapasiteli yanmanın sağlanabilmesi
için havanın yerine oksidan olarak saf
oksijen veya buhar kullanıldığında yüksek
enerji yoğunluğuna sahip gaz elde
edilir[28].
Isıl değeri düşük olmasın rağmen gaz
motorları ve türbinlerinde, elektrik
üretiminde veya içten yanmalı motorlarda
katı biokütle gazlaştırılarak enerji kaynağı
olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu
metotla kullanılabilir ve modernize edilen
gaz yakıtlar daha az zararlı emisyon ile
geleneksel yakıtlar gibi kullanılabilir.
Aşağıda üretilen biogazın ısıl değerleri ve
diğer yakıtlarla karşılaştırılması
verilmiştir[29].
1 m3 Biyogazın Sağladığı Isı Miktarı
(4700-5700 kcal/m3)
• 0,62 litre gazyağı, 1,46 kg odun kömürü,
3,47 kg odun, 0,43 kg bütan gazı, 12,3 kg
tezek, 4,70 kWh elektrik enerjisi,
eşdeğerindedir.
1 m3 Biyogaza Eşdeğer Yakıt Miktarları;
• 0,66 litre motorin, 0,75 litre benzin, 0,25
m3 propan’ eşdeğerdir.
Özellikle atıklardan elektrik enerjisi
üretme fikri 1978 yılından sonra
yaygınlaşmıştır. İsviçre Bern’de bulunan
Parlemento binasının ısıtılması 3 km
uzaklıktaki çöp gazından üretilen metan
gazı ile olmaktadır.1990 yılında
tamamlanan Fransa Paris’te yer alan
St.Queen bölgesindeki santral her yıl
600.000 ton atığı yakmakta, 11 MW güç
üretmekte ve ısıtma amaçlı 1.5 milyon ton
buhar üretmektedir. 1994 yılında
İngiltere’de Londra yakınlarındaki
Deptford santralı 400.000 ton atığı
yakmakta, 32 MW güç üretmekte ve 50
MW’lık ısı üretmektedir. Amerika’da
Williams Lake (British Colombia’da)
satralı 60 MW, El Nido santralı
(California’da) 10 MW, Okeelanta Santralı
(Florida’da) 74 MW güç üretmektedir.
Finlandiya’da Lahti santralı 25 MW güç
üretmektedir. Bunlar çalışan santrallardan
bazılarıdır[30].
2.6. Hidrojen Enerjisi
Hidrojen, bir element olarak, ilk kez 1766
yılında Cavendish tarafından bulunmuş ve
Lavoisier tarafından adlandırılmıştır.
Hidrojen, kömür, biyokütle, doğal gaz ve
suyun bulunduğu bir çok maddeden elde
edilebilinen, doğadaki en basit ve en fazla
bulunan elementtir [31]. Hidrojen gazı
doğada serbest halde bulunmamaktadır. Bu
nedenle, doğal bir enerji kaynağı değildir.
Hidrojen gazının kullanılabilmesi için,
öncelikle bu gazın açığa çıkarılması
gerekmektedir. Hidrojen gazı, hem
yenilenebilir enerji kaynaklarından hem de
fosil yakıtlardan elde edilebilmektedir.
Yani hidrojeni elde etmek amacıyla
kullanılan yöntem, açığa çıkan enerjinin
çevre dostu olup olmayacağını
belirlemektedir. Bundan dolayı, hidrojen
enerjisi kullanımı küresel ısınmayı
tetikleyici etki de yapabilmektedir. Çevre
kirliliğini önlemek amacıyla, güneş
kaynaklı elektrik enerjisiyle elde edilen
hidrojenin, mükemmele yakın bir çözüm
olduğu düşünülmektedir. Ancak bu henüz
teorik olarak düşünülen bir durumdur.
Sınırsız bir kaynak olan güneşten elde
edilecek olan elektrik ve bunun esnek,
taşınabilir, depolanabilir olması, ayrıca
nerdeyse hiç çevre kirliliğine neden
olmaması, son derece cazip görülmektedir.
Ancak bu şekilde elde edilecek olan
enerjinin maliyeti, mühendisler tarafından
aşılması zor bir engel olarak görülmektedir
[31]. Hidrojen elde etmek amacıyla,
dünyanın farklı bölgelerinde değişik
yöntemler uygulanmaktadır. Brezilya’da
nehirlerden, Arjantin’de rüzgardan,
Ekvator’a yakın bölgelerde güneşten, Çin
ve ABD’de kömürden, hidrojen enerji elde
etmek amacıyla araştırmalar yapılmaktadır.
Ülkemizde de Karadeniz’in altmış metre
derinliklerinde bulunan hidrojen sülfürden,
jeotermal kaynaklardan ve rüzgardan
hidrojen enerjisi elde edilmesi
planlanmaktadır [32]. Yerel olarak üretimi
mümkün olan kolay ve güvenilir bir
şekilde taşınabilen ve taşınma aşamasında
az enerji kaybı olan, ulaşım araçlarından
ısınmaya, sanayiden mutfaklarımıza kadar
her alanda yararlanabileceğimiz bir enerji
sistemidir. Genellikle, yakıt pilleri olarak
kullanılmaktadır. Yakıt pilleri, 1950’lerin
sonunda NASA tarafından uzay
çalışmalarında kullanılmaya başlanmıştır.
Yakıt pilleri, laptoplar, cep telefonları gibi
mobil uygulamalarda kullanılmanın yanı
sıra elektrik santralleri içinde uygun güç
sağlayıcılardır.
Yüksek verimli olması ve düşük
emisyonları nedeniyle, ulaşım sektöründe
de tercih edilmektedir [33]. Elektriği 20.
yy. enerji taşıyıcısı olarak nitelendiren
çevreler, hidrojeni de 21.yy. enerji
taşıyıcısı olarak görmektedirler. Fakat,
geleceğin alternatif enerjisi olarak kabul
edilen hidrojen enerjisinin üretiminin
kullanımının ve bunun doğal dengeleri
nasıl etkileyeceği hala tartışılan konular
arasındadır. Avrupa Yenilenebilir Enerji
Konseyi, hidrojeni, yenilenebilir, temiz
enerji kaynaklarından elde edilmedikçe
yeşil enerji olmayacağı görüşündedir. Bu
durumda önemli olan hidrojen kaynağının
temiz olup olmamasıdır [32]. Çünkü
Tablo 2. Enerji türlerinin bağımlılık ve kalan ömürlerinin karşılaştırılması
Dışa Bağımlılık/Yerellik
Petrol
Kömür
Doğalgaz
Nükleer
Hidrolik
Güneş
Jeotermal
Rüzgar
hidrojen, fosil yakıtlardan oldukça ucuz
olarak üretilebilmektedir. Ancak karbon
gazı açığa çıkararak, hem geri kazanım
maliyetlerine ek bir yük getirmekte, hem
de karbon gazı ile iklim değişimine katkıda
bulunmaktadır. Hava kirliliğini önlemede,
iklim değişikliklerini azaltmada ve enerji
bağımlılığındaki problemlerde bir çok
alternatif sunmaktadır [31].
Geleceğin enerjisi olarak nitelendirilen
hidrojen ile ilgili dünyanın ilk ve tek
Uluslararası Hidrojen Enerjisi
Teknolojileri Merkezi (ICHET) İstanbul’da
kurulacaktır. Merkez, gelişmiş ülkelerle
gelişmekte olan ülkeler arasında köprü
vazifesi yapacaktır. Nisan 2004 tarihinde
yapımına başlanan olan merkezin 5 yıl
içinde tamamlanması planlanmaktadır.
ICHET projesi, 21.yüzyılın enerjisi olarak
nitelendirilen hidrojen enerjisi konusunda
Türkiye’nin önde olmasını ve zaten var
olan, güneş, rüzgar ve biyokütle gibi
mevcut enerji kaynakları potansiyelini en
iyi şekilde kullanmasını sağlayacak önemli
bir girişimdir. Türkiye gibi, sınırlı fosil
yakıt kaynaklarına sahip bir ülke için yakın
gelecekte güneş-hidrojen sistemine geçmek
son derece uygun bir seçenek
olacaktır[34].
3.YEŞİL ENERJİ KAYNAKLARININ
KARŞILAŞTIRILMASI
Enerji üretim sistemlerinin karşılaş-
tırılması, çevre ve ekonomik açıdan
yapılmıştır. Bunun için de tablolar halinde
açıklanmıştır.
Kalan Ömrü(YIL)
Dış 40-45
Yerel/Dış 200-250
Dış 60-65
Dış -
Yerel -
Yerel -
Yerel -
Yerel -
 Tablo 3. Enerji türlerinin yaklaşık olarak yatırım ve birim enerji maliyetlerinin karşılaştırılması
Yatırım Maliyeti ($/kWh) Üretim Maliyeti
(cent/kWh)
Petrol 1500-2000 6
Kömür 1400-1600 2.5-3
Doğalgaz 600-700 3
Nükleer 3000-4000 7.5
Hidrolik 750-1200 0.5-2
Güneş Yüksek 10-20
Jeotermal 1500-2000 3-4
Rüzgar 1000-1200 3.5-4.5

Tablo 4. Enerji türlerinin çevresel etkilerinin karşılaştırılması

İklim Asit Su Toprak Gürültü Radyasyon
Değişikliği Yağmuru Kirliliği Kirliliği
Petrol + + + + + -
Kömür + + + + + +
Doğalgaz + + + - + -
Nükleer - - + + - +
Hidrolik + - - - - -
Güneş - - - - - -
Jeotermal - - + + - -
Rüzgar - - - - + -

Yukarıdaki tablolara baktığımızda alanda teşvik edilmelidir. Bu amaçla, ülke

yenilenebilir enerji kaynakları oldukça
avantajlı görünmektedir. Bir tek yatırım
maliyeti ve birim enerji maliyeti diğer
enerji kaynaklarına nazaran daha pahalıdır.
Teknolojinin ilerlemesiyle ve seri imalata
geçilmek suretiyle ileriki yıllarda daha da
ucuzlayacağı aşikardır. Yenilenebilir enerji
kaynakları ile kurulan santrallerin
güçlerini, fosil yakıtlı santrallerin güçleri
ile karşılaştırmak mümkün değildir. Bu
sebeple yenilenebilir enerji kaynakları ile
çalışan santraller ile fosil yakıtlı santralleri
karşılaştırmaya gerek yoktur, yenilenebilir
enerji kaynakları her zaman diğer enerji
kaynaklarının tamamlayıcısı olmuştur.
4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Türkiye’nin enerji kaynakları ile artan
nüfus ve gelişen sanayinin enerji
gereksinimi karşılanamamaktadır. Bu
nedenle enerji üretimi ve tüketimi
arasındaki açık hızla büyümektedir. Enerji
kaynaklarının hızla tükenmesi de göz
önüne alınarak yeşil enerji kaynaklarının
kullanımı özendirilmeli, özel sektör bu
öz kaynaklarının daha etkin biçimde
kullanımının önemi artmıştır. Ancak halen
enerji üretimi tekeli konusunda gerekli
yasal düzenlemeler tam olarak
yapılmamıştır. Bu konudaki kanuni
engeller ortadan kalkarsa şahıs veya şirket
bazında tüketiciler kendi enerjilerini
üretme yönünde adımlar atabilir ve yeşil
enerjilerle ilgili üretim kapasitemiz
artabilir. Alternatif enerji kaynakları, enerji
talebindeki hızlı artışın karşılanmasında
etkin olarak kullanılmalı ve bu alandaki
araştırmalara destek verilmelidir. Özellikle
yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili
teknik ve malzeme eksikliğini gidermeye
yönelik olarak, yani yurt dışına bağımlılığı
azaltmak için üniversite ve şirket bazında
Ar-Ge çalışmaları hızlandırılmalıdır. Bu tip
çalışmalarda bulunan kurumlara daha fazla
destek sağlanmalıdır. Enerji üretim
yöntemleri kullanılırken çevreyi ve iklimi
korumaya özen gösterilmelidir.
KAYNAKLAR [18]. Türkiye’nin Ulusal İklim Değişikliği Eylem
Planı’nın Geliştirilmesi Projesi Enerji Sektörü
[1].http://webcache.googleusercontent.com/search?
Mevcut Durum Değerlendirmesi Raporu”,
q=cache:FWvLmOTpT6gJ:www.ekodialog.com/.1
(2.Taslak, Ekim 2010) Hazırlayan: Tülin Keskin-
4.10.2011
Ekim, s.20
[2]. 1-10 Aralık 1997’de Kyoto’da yapılmış olan
[19]. Çetinkaya, Merve & Filiz Karaosmanoğlu.
Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Çerçeve
(2004). “Türkiye Enerji profili ve Hidrojen”,
Anlaşması Tarafları 3. Konferansı’nın sonuç
www.dizayn.com/ 223/223/turkiye_enerji.pdf ,
protokolü.
[20]. www.windpower.com/index.htm
[3]. Gürsoy, Umur; Dikensiz gül :temiz enerji,
İskenderun Çevre Koruma Derneği Yayını 1999. [21]. Mehel, N., 2010, Dünya’da ve Türkiye’de
Rüzgar Enerjisi Potansiyeli, Kullanımı ve
[4]. Muslu, Y., “Ekoloji ve Çevre Sorunları”, Aktif
Almanya-Türkiye Karşılaştırması, Yüksek
Yayınevi, 2000
LisansTezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
[5]. Sorensen, B., “Renewable Energy”, Third Sosyal Bilimler Enstitüsü,Eskişehir.
Edition, Elsevier, 2004
[22]. Johnson, G.L., “Wind Energy Systems”,
[6]. J.W. Twidell and A.D. Weir, “Renewable Manhattan, 2001
Energy Resources”, E.& F.N. Spon Ltd.,London,
[23].http://webcache.googleusercontent.com/search
New York, 1986.
?q=cache:HmgzsJ5lzTUJ:tr.wikipedia.org/ 8 Ekim
[7]. G.L. Johnson, “Wind Energy Systems”, 2011
Prentice Hall, 1985.
[24].http://webcache.googleusercontent.com/search
[8]www.eie.gov.tr/turkce/gunes/gunesenerjisi.html. ?q=cache:HmgzsJ5lzTUJ:tr.wikipedia.org/ 14 Ekim
( 01-09-2004) 2011
[9]. Karabulut, Yalçın. (2000). Türkiye Enerji [25]. Walker J. F.,Jenkins N., “Wind Energy
Kaynakları, A.Ü Basımevi, Ankara Technology” , Unesco Energy Engineering Series,
19-57,84-85,106-131, 1997
[10]. Uzunoğlu, Mehmet & Ramazan Yüksel &
Mert Ok. (2001). “Güneş Enerjisi ve Kullanım [26]. Gipe P., “Wind Energy Basics”, Chelsea
Alanları” Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Green Publishing Company, 2003
Sempozyumu, TMMOB, 12-13 Ekim 2001,
[27]. İnan, Demir. (2001). Geçmişten Bugüne
Kayseri, ss. 89-95
Enerji Kullanımı, Temiz Enerji
[11]. Parfit, Michael. (2005). “Alternatif Enerji”,
Vakfı Yayınları, Ankara
National Geographic, Ağustos-2005, ss.88
[28]. Acaroğlu, M., “Alternatif Enerji Kaynakları”,
[12]. Doğan, Mehmet. (2001). “Sanayileşme ve
Atlas yayın, 2003
Çevre Sorunları”, Yeni ve Yenilenebilir Enerji
Kaynakları Sempozyumu, TMMOB, 12-13 Ekim [29]. http://www.eie.gov.tr
2001, Kayseri, s.245-251
[30]http://www.rmi.org/sitepages/pid703.php
[13]. Özemre, Ahmet Yüksel. (1996). “Stratejik
[31]. Ersöz, Atilla, Sevim Yolcular, Özden Olgun
Meta Olarak Enerji”, 1.Uluslararası Nükleer Enerji
(2001). “Geleceğin Yakıtı Hidrojen”, Yeni ve
ve Çevre Sorunları Sempozyumu, Edirne,ss.70-81
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu,
[14]www.tubitak.gov.tr/btpd/btspd/platform/enerji/ TMMOB 12-13 Ekim 2001, Kayseri, ss.239-244
altgrup/cevre/bolum4.pdf
[32]. Ayman, Oya. (2004). “Hidrojen: Geleceğin
[15]. Parfit, Michael. (2005). “Alternatif Enerji”, Temiz Enerji mi?”, National Geographic, Şubat,
National Geographic, Ağustos- s.22
2005,ss.87 [33]www.eie.gov.tr/turkce/hidrogen/hidrogen.html.
[16]www.tubitak.gov.tr/btpd/btspd/platform/enerji/ [34]. www.hidroner.com,
altgrup/cevre/bolum2.pdf,
[17]. Çengel, Yunus A. (2003). “Dünyada ve
Türkiye’de Jeoterma, Rüzgar ve Diğer
Yenilenebilir Enerjilerin Kullanımı”, Yeni ve
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu,
TMMOB, 3-4 Ekim Kayseri, s.1-14