T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞTERİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

STATİK HESAPLAR

ANKARA 2005
 İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER......................................................................................................................................... i
AÇIKLAMALAR.................................................................................................................................... ii
GİRİŞ....................................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1................................................................................................................... 2
1. ATALET (EYLEMSİZLİK) MOMENTİ HESAPLARI YAPMA......................................................2
1.1. Basit Geometrik Şekillerin Ağırlık Merkezi................................................................................. 3
1.2. Birleşik Geometrik Şekillerin Ağırlık Merkezi.............................................................................5
UYGULAMA FAALİYETİ...............................................................................................................11
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.....................................................................................................19
DEĞERLENDİRME...................................................................................................................... 31
ÖĞRENME FAALİYETİ - 2................................................................................................................. 31
2. MUKAVEMET (DAYANIM) MOMENTİ HESAPLARI YAPMA................................................ 31
2.1. Mukavemet (Dayanım) Momenti................................................................................................31
2.1.1. Eğilme Momenti .................................................................................................................31
2.1.2. Eğilme Gerilmesi..................................................................................................................32
2.1.3. Kesme Kuvveti ve Eğilme Momenti Diyagramlarının Çizilmesi........................................ 32
2.1.4. Mukavemet Momenti........................................................................................................... 34
UYGULAMA FAALİYETİ...............................................................................................................37
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.....................................................................................................45
CEVAP ANAHTARI..................................................................................................................... 47
DEĞERLENDİRME...................................................................................................................... 61
MODÜL DEĞERLENDİRME.............................................................................................................. 62
KAYNAKLAR.......................................................................................................................................64

AÇIKLAMALAR

i
 AÇIKLAMALAR
KOD 582İNŞ009
ALAN İnşaat Teknolojisi
DAL/MESLEK Meslek Hesapları
MODÜLÜN ADI Statik Hesaplar

Atalet ve mukavemet momentlerinin tanımı, çeşitleri,

MODÜLÜN TANIMI
birimleri ve hesap uygulamaları.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞUL Fiziksel dayanımlar modülünü başarmış olmak.

Gerekli ortam sağlandığında atalet ve mukavemet momenti
YETERLİK
hesapları yapabilmek.
Genel Amaç: Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında
atalet ve mukavemet hesaplarını doğru olarak
yapabileceksiniz.

Amaçlar: Bu modül ile

A
1- Atalet momentinin tanımını doğru olarak
yapabileceksiniz.
2- Atalet momentinin çeşitlerini eksiksiz
öğrenebileceksiniz.
3- Atalet momentinin birimini doğru olarak
öğrenebileceksiniz.
MODÜLÜN AMACI
4- Atalet momenti hesaplarını verilen formüllere ve
verilere göre doğru olarak çözebileceksiniz.

B
1- Mukavemet momentinin tanımını doğru olarak
yapabileceksiniz.
2- Mukavemet momentinin çeşitlerini eksiksiz
öğrenebileceksiniz.
3- Mukavemet momentinin birimini doğru olarak
öğrenebileceksiniz.
4- Mukavemet momenti hesaplarını verilen formüllere ve
verilere göre doğru olarak çözebileceksiniz.

ii
 Ortam: Sınıf, atölye, laboratuvar ve kütüphane, ev gibi
öğrencinin kendi kendine veya grupla çalışabileceği tüm
EĞİTİM ÖĞRETİM
ortamlar.
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI Donanım: Sınıf, kütüphane tepegöz, projeksiyon, bilgisayar
ve donanımları,öğretim gereçleri vb.

Öğrenciler modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra

verilen ölçme araçları ile kazandıkları bilgi ve becerileri
ÖLÇME VE ölçerek kendi kendilerini değerlendireceklerdir.
DEĞERLENDİRME
Öğretmen, modül sonunda öğrencilere ölçme aracı
uygulayarak modül uygulamaları ile kazandıkları bilgi ve
becerileri ölçerek değerlendirecektir.

iii
 GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
İnşaat teknolojisi alanının geçmişi, ilk insanların barınma ihtiyaçlarını karşılamak için
yaptıkları geleneksel yapılara kadar dayanmaktadır. Mukavemet alanındaki ciddi çalışmalar
ve araştırmalar Rönesans devri ile başlamıştır. Leonar Da Vinci (1452-1519) ve Galileo
(1564-1642) yapı malzemelerinin mekanik özellikleri ve kirişlerin mukavemetleri ile ilgili
incelemeler yapmışlardır.

İnşaat sektörü, günümüzde hızla gelişen teknoloji sayesinde çok gelişmiştir. Elle
çizilen ve hesaplanan projeler artık bilgisayarla yapılmaktadır.

İnşaat teknolojisi çok geniş bir alandır. Birçok önemli bölümleri vardır. Statik
hesaplamalar da bunlardan biridir.

Mühendislik yapısı, bir bina veya bir köprü, bir makine, bir uçak, bir gemi veya bir
otomobil olsun, bunların taşıyıcı sistemlerini oluşturan elemanların boyutları, dış
kuvvetlerden kaynaklanan iç kuvvetlere dayanabilecek biçim ve büyüklükte olmalıdır.
Bunun tersi de söz konusu olabilir.Yani boyutları bilinen bir elemanın taşıyabileceği dış
yükün bulunması ya da gerilmelerin kontrol edilmesi gerekebilir.

Bu modülde dış kuvvetlerin etkisine dayanabilecek kirişlerin boyutlarını

hesaplayabilmek için seçilen kiriş kesitinin atalet (eylemsizlik) ve mukavemet (dayanım)
momentlerinin nasıl yapılacağı uygulamalı olarak anlatılmıştır.

1
 ÖĞRENME FAALİYETİ-1

ÖĞRENME FAALİYETİ - 1
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyeti ile öğrenci, gerekli ortam sağlandığında atalet momenti hesabı
yapabilecektir.

ARAŞTIRMA
Bu faaliyeti tam olarak kavrayabilmek için ağırlık merkezi ve moment konusunu
öğrenmeniz gerekmektedir. Burada size kısa bilgi verilecektir. Ancak bu konuyla ilgili
araştırma yapmanız gerekecektir.

Eğilme dayanım problemlerinin çözümü için;

1- Kiriş kesitlerinin atalet momentlerinin,
2- Kirişlerin dayanım momentlerinin,
3- Kesme kuvveti ve eğilme momenti diyagramlarının çizilmesi ile ilgili kaynak
araştırması yaparak bilgi edininiz.

1. ATALET (EYLEMSİZLİK) MOMENTİ

HESAPLARI YAPMA
a- Tanım
1.Ağırlık Merkezi: Bir cismi meydana getiren küçük parçacıklara etki eden yerçekimi
kuvvetlerinin bileşkesinin, cisim üzerindeki uygulama noktasına o cismin ağırlık merkezi
denir.(cm, dm, m.) Herhangi bir yüzey veya eğri alalım. Aşağıdaki şekli sonsuz derecede df
parçalarına bölelim. Yüzeyi bir koordinat sistemine oturtalım. En küçük alandan koordinat
sistemine bir paralel çizelim. Her minimum alan için aynı şeyleri tekrar ettiğimizde
paralellerin kesiştiği nokta, o yüzeyin ağırlık merkezidir.
y y

dF dF
G F F
G
x yg x yg
xg y xg y
x x
0 0
Şekil 1.1

2
1.1. Basit Geometrik Şekillerin Ağırlık Merkezi
1) Dairenin ağırlık merkezi kendi merkezidir.

Şekil 1. 2
2) Kare, dikdörtgen, eşkenar dörtgen, paralelkenarlarda ağırlık merkezi köşelerinin kesiştiği
noktalardır.

M M

G G

Şekil 1.3

3) Üçgenin ağırlık merkezi kenar ortaylarının kesişme noktasıdır. Bu nokta yüksekliğin

3/1’inden geçer.
A
b/2 c/2
b c
b/2 c/2
h/2
C a/2 a a/2 B
G
Şekil 1. 4

4) Yamuğun ağırlık merkezini hesaplarken alt kenarı üst kenara, üst kenarı ters yönde alt
kenara ekleyelim, köşegenleri birleştirelim. Köşegenlerin kesişme noktası ağırlık
merkezidir.

3
 A B ICDI

IABI D G C

Şekil 1.5

5) Herhangi bir dörtgenin ağırlık merkezi, köşegenlerinin birleştirilmesinden ortaya çıkan 4

üçgenin ağırlık merkezlerinin karşılıklı birleştirilmesiyle oluşan köşegenlerin kesiştiği
noktadır.
A

D
B

C
Şekil 1.6
4r
6) Yarım dairenin ağırlık merkezi geometrik merkezinden kadar uzaktadır.
3π

4r
3
M
G
Şekil 1. 7
7) Çeyrek dairenin ağırlık merkezi kendi ağırlık merkezinden.
4r 2
kadar uzaktadır
3π

y
x M

Şekil 1.8

4
 x yF y x yF
y 16 1 8 2 64 1 6 5 90
x 4 15
x
y y
x x
0 G 0 6 G 6

x y F x y F
y 1 4 1,69 25,12 y 1 2,4 2,4 12,56
x r=4 cm x
y
G r=4 cm
y
x x
0 G 0M
y = 3 4x 3x,414 = 1,69 G = ( 2,4 x 2,40)

F = πr2
2
xy = 4 x 4 x1, 41
3 x 3,14 = 2,40cm
Şekil 1. 9

1.2. Birleşik Geometrik Şekillerin Ağırlık Merkezi

1) Verilen birleşik yüzey koordinat düzlemine oturtulur.
2) Birleşik yüzey, bilinen basit yüzeylere ayrılır.
3) Her basit yüzeyin ağırlık merkezi bulunur.
4) Her basit yüzeyin ağırlık merkezinden koordinat eksenlerine dikler inilir.
5) Her basit yüzeyin alanları tespit edilir.
6) x ve y mesafeleri hesaplanır.
7) gx ve gy bulunur.

a.2. Atalet Momenti: Herhangi bir yüzeyin sonsuz derecede küçük alan
parçasının herhangi bir x eksenine mesafesi karesi ile çarpımının toplamına o alanın x
eksenine gelen atalet momenti denir. Atalet momenti ,”J” ile gösterilir.
y
F

x Jx = SdFy 2
dF
Jy = SdFx 2
y

0 x

5
 Şekil 1. 10
a.3. Atalet Yarıçapı: Kendi ağırlık merkezinden geçen eksene göre atalet yarıçapı
aynı eksene göre alınan atalet momentinin kesit alanına bölümünün kareköküne eşittir. “Ix”
ile gösterilir. Atalet yarıçapının birimi “cm , dm” olur.

İx = Jx
F cm İy = Jy
F
cm
Burada: Ix : Atalet yarıçapı
Jx : x eksenine göre atalet momenti
F : Şeklin (kesitin) alanı

b- Çeşitleri:
b.1. Basit kesitlerin atalet (eylemsizlik) momenti
b.2. Birleşik kesitlerin atalet (eylemsizlik) momenti

b.1. Basit Kesitlerin Atalet (Eylemsizlik) Momenti : En çok kullanılan

kesitlerin ağırlık merkezinden geçen tarafsız eksenlerine göre( x-x ve y-y eksenleri ) atalet
momentleri aşağıda maddeler halinde verilmiştir.
Örneğin; X-X eksenine göre atalet momenti J X ; Y-Y eksenine göre atalet momenti JY
ile gösterilmiştir.

a) Kare (kendi ağırlık merkezine göre)

y

b=h
G x
h

Jx, Jy = h4
12
cm 4

b
Şekil 1. 11

b) Dikdörtgen

6
 y

G x
Jx = bh 3
cm 4

h
12

Jx = hb 3
12
cm 4

b
Şekil 1. 12
c) Üçgen

Jx = bh36 cm 4
3

Şekil 1. 13

d) Daire

NORMAL

Jx = Jy = π64
DAİRE 4
D
cm 4

Şekil 1. 14

DELİKLİ
DAİRE

π ( D 4 − D14 )
Jx = Jy = cm 4
Dı D

64

Şekil 1. 15

e) Yarım daire

7
 Jx = Jy = 0,00686 D 4 cm 4

Şekil 1. 16

f) Çeyrek daire

Jx = Jy = 0,00344 D 4 cm 4

Şekil 1. 17

g) Parabol
a
b

Jx = πa×4b cm 4
3
G
x
Jy = πb×4a cm 4
3

Şekil 1. 18
b.2. Bileşik Kesitlerin Atalet (Eylemsizlik) Momenti: Herhangi bir yüzeyin
kendi ağırlık merkezine göre bulunan atalet momenti ile yüzey alanının ağırlık merkezi ve
eksen arasındaki mesafenin karesiyle çarpımının toplamına eşittir.

1.
2
e2
y
J 1−1 = Jx + Fe1
G
atalet
x J 2− 2 = Jy + Fe2
W1−1 = J1−1
mukavemet
e1

e
2 1
01 Ý= J1−1
atalet yarý çapý
F

Şekil 1. 19

8
 2
y
J x − x = 1412 = 2016
3
x13

G x J 1−1 = 1412
x12
+ (14 x12)(16 2 )
3
12

16 = 4502cm 4
2 14 1 W1−1 = 4502
16 = 2814cm 3
01
İx = 4502
168 = 16,37cm
Şekil 1. 20

3.
2
INP 320

J X = 12510cm 4 → tablodan
F = 77,7cm 4 → tablodan
J 1−1 = 12510 + 77,7 x 40 2
40 cm

2 = 136,830cm 4
1 1
W1−1 = J1−1
40 = 136 , 830
40 = 3420,75cm 3
İ1 = J1−1
77 , 7 = 136 , 830
77 , 7 = 42cm
Şekil 1. 21
Not: Kaynak için INP profil tablolarına bakınız.

Basit kesitlerin atalet momentinde verilen formüller, kesitlerin ağırlık merkezinden

geçen eksenlere göre atalet momentleridir. Bir kesitin kendi ağırlık merkezinin dışından
geçen eksenlere göre atalet momentini de hesaplamak gerekebilir. Böyle durumlarda paralel
eksen teoreminden yararlanılır.

Paralel Eksen (Steiner) Teoremi: Bir kesitin, aynı düzlem içinde bulunan bir
eksene göre atalet momenti tarafsız eksene göre atalet momentine, kesitin alanı ile paralel iki
eksen arasındaki uzaklığın karesinin çarpımı eklenerek bulunur.
JXN = JX + F X e12 …………………….. cm4

JYN = JY + F X e22 …………………….. cm4

9
 yn
e2
y

G x

e1
0 Xn

Şekil 1. 22

Birleşik kesitlerin atalet momentleri, Steiner teoreminden yararlanarak bulunur.

Birleşik kesitlerin atalet momentini bulmak için;

1- Verilen kesit, basit geometrik şekillere bölünmelidir.

2- Her şekil numaralanı teker teker alanları bulunmalıdır.
3- Birleşik kesitin (tarafsız eksenin geçtiği) ağırlık merkezi bulunmalıdır.
4- Steiner teoremine göre her kesitin atalet momenti bulunarak cebirsel toplam
yapılmalıdır.

c- Birimi: Atalet momentinin birimi cm4,dm4

10
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
ATALET MOMENTİ HESAP UYGULAMALARI

1. Aşağıda verilen bileşik yüzeyin ağırlık merkezini analitik (hesap) yolu ile bulunuz.

y 18
x y F
1 6 8 192
2 15 3 36

10
xı Gı
16

yı G2
x2 6
y2
0 12 6 x

Şekil 1. 23

1. Verilen birleşik yüzey koordinat düzlemine oturtulur.

2. Birleşik yüzey, bilinen basit yüzeylere ayrılır.
3. Her basit yüzeyin ağırlık merkezi bulunur.
4. Her basit yüzeyin ağırlık merkezinden koordinat eksenlerine dikler inilir.
5. Her basit yüzeyin alanları tespit edilir.
6. x ve y mesafeleri hesaplanır.
7. gx ve gy bulunur.

F1 x1 + F2 x2 +... + Fn xn
Gx = F1 + F2 +... + Fn » Gx = 6 x192 +15 x 36
192 + 36
= 7,42cm
Gy =
F1 y1 + F2 y 2 + ...+ Fn y n
F1 + F2 +...+ Fn » Gy = 8 x192 +3 x 36
192+ 36 = 7,210cm

11
 2. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin ağırlık merkezini analitik (hesap) yolu ile bulunuz.

y
8 6 10
x y F
1 4 12 192
x2 G2 2 11 20 48
8

y2 3 19 12 240
G1 G3

24
x1 x3
16

y1 y3

0 x

Şekil 1. 24

G1 x = 192 x 4 + 48 x11+ 240 x19

192+ 48+ 240 = 12,2cm
G1 y = 192 x12192+ 48+ 48x 20+ 240
+ 240 x12
= 12,8cm

3. Aşağıda verilen basit yüzeyin (kesitin) atalet momentini ve atalet yarıçapını

hesaplayınız.
y
6

Jx = bh3
= 1012x12 = 1440cm 4
3

G x 12
12

Jy = hb3
= 1212x10 = 1000cm 4
3

12

İx = Jx
F = 1440
120 = 3,46cm

10 İy = Jy
F = 1000
120 = 2,88cm
Şekil 1. 25

4. Aşağıda verilen şeklin atalet momenti ve atalet yarıçapını hesaplayınız.

12
 44 cm
Jx = bh12 = 2012x 44 = 47324, cm4
3 3

İx = Jx
F
= 47324 , 44
440
= 107,5cm
20 cm
Şekil 1. 26

5. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.

Birimleri “cm” olarak alınız.
y 18 Şek
x y F
1 6 8 192 il 1. 27
2 15 3 36
10

xı Gı
16

yı Gz
x2
6

y2
0 12 6 x

y e1y
x y F
1 6 8 192
2 15 3 36
e1x
Gı
G

G2 e2x

0 e2y x

Şekil 1. 28

5.1.Kesiti basit şekillere ayırarak alanları teker teker hesaplayınız. Birleşik kesitin
ağırlık merkezinin yerini bulunuz.
5.2. e1x , e2x , e1y , e2y uzunlukları bulunuz.
5.3. J1X , J2X , J1Y , J2Y hesaplayınız.
5.4. Steiner teoremini uygulayınız.
5.5. Atalet yarıçapını bulunuz.

13
ÇÖZÜM:

5.1,
F1=16x12 = 192 cm2 F2= 6x6 = 36 cm2 ∑F= F1+F2 =192+36 = 228 cm2

X ve Y eksenlerine göre F1 ve F2 ‘ nin ağırlık merkezi koordinatları

X1= 6 cm X2= 15 cm Y1= 8 cm Y2= 3 cm.
F1 x1 + F2 x2 +... + Fn xn
Gx = F1 + F2 +... + Fn
» Gx = 6 x192 +15 x 36
192 + 36 = 7,42cm

Gy =
F1 y1 + F2 y 2 + ...+ Fn y n
F1 + F2 +...+ Fn » Gy = 8 x192 + 3 x 36
192+ 36 = 7,210cm
Gx = 7,42 cm Gy = 7,21 cm ağırlık merkezinin yeri

5.2,
e1x = (y1-gy) = 8 – 7,21 = 0,79 cm. e2x = (gy-y2 ) =7,21-3 = 4,21 cm

e1y = (gx-x1) = 7,42 - 6 = 1,42 cm. e2y = (x2-gx ) =15-7,42 = 7,58 cm

Bu yapılanları tablo halinde de düzenleyebiliriz.

no x y F ex ey ex2 ey2
1 6 8 192 0,79 1,42 0,62 2,016
2 15 3 36 4,21 7,58 17,72 57,45
5.3,
Jx = 1212 = 4096cm 4 Jx = 64
= 108cm 4
3
x16
12

Jy = 1612x12 = 144cm 4 Jy = 12 = 108cm 4

3 4
6

5.4,
JX-X = ( J1X + F1 . e1y2 ) + ( J2X + F2 . e2y2 )

JY-Y = ( J1y + F1 . e1x2 ) + ( J2y + F2 . e2x2 )

4
Jx − x = ( 1212x16 + 192 x0,62) + ( 126 + 36 x17,72) ⇒ Jx − x = 4960,2cm 4
3

Jy − y = ( 1612x12 + 192 x 2,01) + ( 12 + 36 x57,45) ⇒ Jy − y = 4864,32cm 4

3 4
6

5.5,

İx − x = 4960 , 2
228 = 4,6cm İy − y = 4864 , 32
228
= 4,6cm
6. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.

14
 8 6 10

24
16

Şekil 1. 29

y
8 6 10
x y F
1 4 12 192
x2 G2 2 11 20 48
8

3 19 12 240
G1 G3
24

x1 x3
16

y1 y2 y3

0 x
Şekil 1. 30
6.1.Kesit basit şekillere ayırarak alanları teker teker hesaplayınız. Bileşik kesitin
ağırlık merkezinin yerini bulunuz.
6.2. e1x , e2x , e3x , e1y , e2y , e3y uzunlukları bulunuz.
6.3. J1X , J2X , J3X, , J1Y , J2Y J3y hesaplayınız.
6.4. Steiner teoremini uygulayınız

ÇÖZÜM:

6.1. F1= 8x24 = 192 cm2 F2= 6x8 = 48cm2 F3= 10x24 =240 cm2

∑F= F1+F2 + F3 = 192+48+240 = 480 cm2

X ve Y eksenlerine göre F1 , F2 ve F3 ‘ nin ağırlık merkezi koordinatları

X1= 4 cm X2= 11 cm X3= 19 cm Y1=12 cm Y2= 20 cm Y3= 12 cm

G1 x = 192 x192
4 + 48 x11+ 240 x19
+ 48+ 240 = 12,2cm G1 y = 192 x12192+ 48+ 48x 20+ 240
+ 240 x12
= 12,8cm
6.2.

15
 e1x = (gy- y1 ) =12,8 – 12 = 0,8 cm e1y = (gx-x1) =12,2 – 4 = 8,2 cm
e2x = (y2 - gy ) =20-12,8 = 7,2 cm e2y = (gx-x2) =12,2 - 11= 1,2 cm
e3x = (gy- y1 ) =12,8 – 12 = 0,8 cm e3y = (x3-gx ) =19–12,2 = 7,58 cm

Bu yapılanları tablo halinde de düzenleyebiliriz.

No x y F ex ey ex2 ey2
1 4 12 192 0,8 8,2 0,64 67,24
2 11 20 48 7,2 1,2 51,84 1,44
3 19 12 240 0,8 6,8 0,64 46,24

6.3.
Jx1 = 8 x1224 = 9216cm 4 Jx2 = = 96cm 4 Jx3 = 10 12 = 11520cm 4
3 3
6 x 83 x 24
12

Jy1 = 24 x 83
= 1024cm 4 Jy 2 = 812x 6 = 144cm 4 Jy3 = 24 x103
= 2000cm 4
3

12 12

6.4.
JX-X = ( J1X + F1 . e1y2 ) + ( J2X + F2 . e2y2 ) + ( J2X + F2 . e2y2 )

JY-Y = ( J1y + F1 . e1x2 ) + ( J2y + F2 . e2x2 ) + ( J2y + F2 . e2x2 )

Jx − x = 8 x 24 3
+ 192 x0,64 + 612 + 45 x51,84 + 10 12 + 240 x0,64
3 3
x8 x 24
12

⇒ Jx − x = 23756,7cm 4
İx − x = 23756 , 7
480
= 7cm

Jy − y = 24 x 8 3
+ 192 x67,24 + 812
3
+ 48 x1,44 + 2412
3

12
x6 x10
+ 240 x 46,24
⇒ Jy − y = 2744,72cm4
İy − y = 27244 , 72
460
= 7,53cm

7. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.

16
y
7,86 y F
x
1 6 10 240
2 14 3 24
Gx G 3 19 4 27

14
8,86
x1 G1
20

y1 Gy G3
G2 x3
6
x2 y3
y2
0 12 4 9 x
Şekil 1. 31

Gx = 240 x240
6+ 24 x14+ 27 x19
+ 24+ 27 = 7,86cm
Gy = 240 x240
10 + 24 x 3+ 27 x 4
+ 24 + 27 = 8,86cm

x y F ex ey ex2 ey2
1 6 10 240 1,14 1,86 1,29 3,45
2 14 3 24 5,86 6,14 34,3 37,6
3 19 4 27 6,86 11,14 47 124

Jx − x = 12 x 20 3
+ 240 x1,29 + 4 x 63
+ 24 x34,3 + 912 + 27 x 47
3
x6
12 12

⇒ Jx − x = 10527,8cm 4
İx − x = 10527 ,8
291 = 6cm

Jy − y = 20 x12 3
+ 240 x3,45 + 6 12 + 24 x37,6 + 0 + 124 x 27
3
x4
12

⇒ Jy − y = 7990,4cm4
İy − y = 7990 , 4
291
= 5,2cm

17
8. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.

y 4,1
x2

9
1,9 2,6

Gı
x1 2,1 2,9 y2
18

10,9
y1

0 4 6 x

Şekil 1. 32
no x y F ex Ey
1 2 9 73 1,9 2,1
2 7 13,5 54 2,6 2,9

Gx = 72 x 2 + 54 x 7
72 + 54
= 4,1cm
72 x 9 + 54 x13, 5
Gy = 72 + 54
= 10,9cm

Jx1 = bh 3
12
= 4 x18 3
12
= 1944cm 4
Jx2 = bh 3
12
= 6 x93
12
= 365cm 4
Jx − x = (1944 + 72 x1,9 2 ) + (365 + 54 x 2,6 2 ) = 2934cm 4
İx = Jx − x
= 2934
= 4,8cm
∑F 72154

Jy1 = hb3
= 1812x 4 = 96cm 4
3

12

Jy2 = hb 3
12
= 9 x 63
12
= 162cm4
Jy − y = (96 + 72 x 2,12 ) + (162 + 54 x 2,9 2 ) = 1030cm 4

18
ÖLÇME VE VE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri aşağıdaki soruları cevaplayarak
değerlendireceksiniz.
1. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin ağırlık merkezini analitik (hesap) yol ile bulunuz.

14
20

6
12 4 9

Şekil 1. 33
2. Çapı 20 cm olan dairenin atalet momentini ve atalet yarıçapını bulunuz.
3. Aşağıda verilen bileşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.
4

12
8
4

4 6 4

Şekil 1. 34
4. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.
16
20

20
16

8 14 20

19
 Şekil 1. 35

5. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.

16 10 18 13
12
24
10
10

Şekil 1. 36

6. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.

18
5

r=3
10

Şekil 1. 37
7. Aşağıda verilen bileşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.
y
1,8 1,2 0,8
1
3

20
 Şekil 1. 38
8. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.

10 16 20

16
14
Şekil 1. 39

9. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.

y
8 22 10 6
4

10
20
32

10
4

Şekil 1. 40

10. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet momentini ve atalet yarıçapını hesaplayınız.
10 20 10 16
23
30

23
16

20 36

21
 Şekil 1. 41
CEVAP ANAHTARI
1.
y
7,86
x y F
1 6 10 240
2 14 3 24
Gx G

14
3 19 4 27
x1 G1
20

y1 Gy

8,86
G3
G2 x3
x2 y3 6
y2
0 12 4 9 x

Şekil 1. 42

Gx = 240 x 6+ 24 x14+ 27 x19

240+ 24+ 27 = 7,86cm

Gy = 240 x10+ 24 x 3+ 27 x 4
240+ 24+ 27 = 8,86cm

2.

r =10 cm

Şekil 1. 43

3
Jx = Jy = π64D = 3,1464x 20 = 7850cm 4
4

İx = İy = Jx
F = 7850
314 = 5cm

22
 3.
y 6,41

x2 G2
4

x3 G3
4,24

12
0,24

G
8

5,59
x1 G1
y2
9,76

4,41
y1 y3
4

0,59

4
0 4 6 4
x
Şekil 1. 44

no x y F ex Ey
1 2 8 64 1,76 4,41
2 7 14 24 4,24 0,59
3 12 10 48 0,24 5,59

Gx = 64 x 2 + 24 x 7 + 48 x12
64 + 24 + 48
= 6,41cm
Gx = 64 x 8 + 24 x14 + 48 x10
64 + 24 + 48
= 9,76cm
Jx1 = bh12 = = 1365,3cm 4
3
4 x123
12

6 x4 3
Jx3 = bh12 = 612 = 576cm 4
3
x 43
Jx 2 = = 32cm 4
12
Jx − x = (1365,3 + 64 x1,76 2 ) + (32 + 24 x 4,24 2 ) + (576 + 48 x0.24 2 ) = 2605,77cm 4
İx = Jx − x
= 2605, 77
= 4,37cm
∑F 64 + 24 + 48

Jy1 = hb 3
= 1612x 4 = 85,33cm4
3

12

Jy2 = hb 3
12
= 4 x 63
12
= 72cm 4
Jy3 = hb 3
= 1212x 4 = 64cm4
3

12

23
Jy − y = (85,33 + 64 x 4,412 ) + (72 + 24 x0,59 2 ) + (64 + 48 x5,59 2 ) = 2974,27cm 4
Jy − y
İy = = 2974 , 27
= 4,67cm
∑F 64 + 24 + 48

4.
20,22
y

16
20

x2 G2
G
ex2

ex3
x3
ex1

ey2 G3
20
G1
16

x1 y2
y1 ey1 ey3 y3

0 8 14 20 x
Şekil 1. 45

No x y F ex ey ex2 ey2
1 4 8 128 5,65 16,22 31,92 263
2 15 18 504 4,35 5,22 18,92 27,24
3 32 10 400 3,65 11,78 13,32 138,76

Gx = 128 x 4 + 504 x15 + 400 x 32

128 + 504 + 400
= 20,22cm
Gx = 128 x 8 + 504 x18 + 400 x10
128 + 504 + 400
= 13,65cm

Jx − x = 8 x163
+ 128 x31,92 + 14 12 + 504 x18,92 + + 400 x13,32
3
x 36 20 4
12 12

Jx − x = 6816,42 + 6396,68 + 18661,33 = 89445,43cm 4

İx− x = Jx − x
= 89445, 43
= 9,3cm
∑ F 1032

24
 J y− y = hb 3
= 1612x8 + 128 x 263 + 3612 + 504 x 27,24 + 2012
3 3 4
x14
12

+ 400 x138,76 = 125144,8cm 4

Jy − y
İy = = 125144 ,8
= 11cm
∑F 1032

5.

y
18

13
x1

12
y1

56
G

24
x2 x3
x5 y3
10
29,6

x4
y2 y4
10

y5
0 16 10 18 x

Şekil 1. 46

no x y F ex ey ex2 ey2
1 13 61,5 265,4 31,82 5,1 1012,5 26
2 13 28 1456 1,68 5,1 2,82 26
3 32 28 216 1,68 13,9 2,82 193,2
4 35 10 360 19,6 16,9 387,3 285,6
5 21 15 100 14,6 2,9 215,5 9,41

265 , 46 x13+1456 x13+ 216 x 32 + 360 x 35 −100 x 21

Gx = 265 , 4 +1456 + 216 + 360 −100
= 18,10cm
265, 46 x 61, 5 +1456 x 28 + 216 x 28 + 360 x10 −100 x15
Gy = 265 , 4 +1456 + 216 + 360 −100
= 29,68cm

Jx − x = 0,00686 D 4 + 265,46 x1012,5 + 26 x 563

12 + 1456 x 2,82
+ 18 36 + 216 x 2,82 + 1812 + 360 x387,3 − 1012 + 100 x 215,5
3 3 3
x 24 x 20 x10

Jx − x = 793100,7cm 4
İx−x = Jx − x
= 793100 , 7
= 18,9cm
∑F 2197 , 46

25
 J y − y = 0,00686 D 4 + 265,4 x 26 + 56 12 + 1456 x 26 + 216 x193,2
3
x 26

+ 20 x18 3
12
360 x 285,6 − 10 x103 + 100 x9,41 → J y − y = 282405,4cm 4
Jy − y
İ y− y = = 282405 , 4
= 11,33cm
∑F 2197 , 46

6.
y

18
5

r=3
x2 x1 G
10

y2
y1
10,11
0 x

Şekil 1. 47

No x y F ex ey ex2 ey2
1 9 5 180 0 1,11 0 1,23
2 3 5 28,2 0 7,11 0 50,5

F2 =π.r2 = 3,14.32 =28,2cm2

3,14.6 4
Jx = Jy = 64 cm =
πD 4 4
= 63,61cm 4
64
180 x 5 − 28 , 2 x 5
Gx = 180 x 9 − 28, 2 x 3
180 − 28, 2 = 10,11cm Gy = 180 − 28 , 2 = 5cm

Jx − x = ( 1812 + 180 x 0) − (63,61 + 28,2 x1,23)

3
x10

→ Jx − x = 1401,70cm 4

İx−x = Jx − x
= 1401, 7
= 3cm
∑ F 151,8

Jy − y = ( 1012 + 180 x1,23) − (63,61 + 28,2 x50,5)

3
x18

→ Jx − x = 3593,69cm 4

26
 Jy − y
İ y− y = = 3593, 6
= 4,86cm
∑ F 151,8

7.
y
0,8 1,2 0,8

G1 1

1
2
G

G2
3
2,37

1,4

0 x
Şekil 1. 48

No x y F ex ey ex2 ey2
1 1,4 3,5 2,8 1,13 0 1,276 0
2 1,4 1,5 3,6 0,87 0 0,756 0

2 , 8 x1, 7 + 3, 6 x1, 4
Gx = 2 , 8 + 3, 6 = 1,4cm
2 ,8 x 3, 5 + 3, 6 x1, 5
Gy = 2 , 8 + 3, 6 = 2,37cm

2 , 8 x13 3
Jx − x = 12
+ 2,8 x1,276 + 1, 212x 3 + 3,6 x0,756 = 9,22cm 4

İx−x = Jx − x
= 9 , 22
= 1,2cm
∑ F 6, 4

3
3 x1, 2 3
Jy − y = 1x12
2 ,8
+ 2,8 x0 + 12
+ 3,6 x0 = 4,090cm4

Jy − y
İy− y = = 4 , 09
= 0,79cm
∑ F 6, 4

27
8.
y
10 16 20
1 2

16
G
14
16,55

0 23,96 x
Şekil 1. 49

No x y F ex ey ex2 ey2
1 5 15 300 1,55 18,96 2,40 359,4
2 18 22 256 5,45 5,96 29,70 35,32
3 36 15 600 1,55 12,04 2,40 144,9

Gx = 300 x 5300
+ 256 x18 + 600 x 36
+ 256 + 600 = 23,96cm
Gy = 300 x15300
+ 256 x 22 + 600 x15
+ 256 + 600
= 16,55cm

Jx − x = 10 x 30 3
+ 300 x 2,40 + 1612 + 256 x 29,70 +
3
x16 20 x 30 3
12 12

+ 600 x 2,40 = 82724,53cm 4

İ x− x = Jx − x
= 82724, 53
= 8,45cm
∑ F 1156

28
 Jy − y = 30 x10 3
+ 300 x359,4 + 1612 + 256 x35,52 +
3
x16 30 x 20 3
12 12

+ 600 x144,96 = 231850,45cm 4

Jy − y
İ y− y = = 231850 , 45
= 14,16cm
∑F 1156

9.
y
8 22 10 6

1
4

10
2
3
G

20
32

10
4

0 x
Şekil 1. 50

Gx = 1840 x 23− 704 x19 − 200 x 35

1840 − 704 − 200 = 23,41cm
Gy = 1840 x 20 − 704 x 20 − 200 x 20
1840 − 704 − 200 = 20cm
No x y F ex ey ex2 ey2
1 23 20 1840 0 0,4 0 0,16
2 19 20 704 0 4,4 0 19,36
3 35 20 200 0 11,3 0 134,5

Jx − x = 46 x 40 3
+ 1840 x 0 − 22 x 32 3
− 704 x0 − 10 12
3

12 12
x 20
200 x 0
= 178592cm 4
İx−x = Jx − x
= 178592 ,
= 13,81cm
∑ F 936

29
 Jy − y = 40 x 46 3
12
+ 1840 x0,16 − 32 x 22 3
12
− 704 x19,36 − 20 x10 3
12

− 200 x134,5 = 284749cm 4

Jy − y
İy− y = = 284749
= 17,44cm
∑F 936

10.
y 10 20 10 16

1 4

23
30

G
3

2
23
16

0 20 36 x

Şekil 51
Jx, Jy = 0,00686 D 4 = 1097,6
4r
3π
= 4 x10
3π
= 4,24
No x y F ex ey ex2 ey2
1 20 31 1200 8,4 7,8 70,5 60,8
2 30 8 320 14,6 2,2 213,1 4,84
3 48 11,5 368 11,1 20,2 123,2 40,84
4 20 40,24 157,7 17,6 7,8 311,1 60,84

1200 x 20 + 320 x 30 + 368 x 48 −157 , 7 x 20 x19 − 200 x 35

Gx = 1200 + 320 + 368 −157 , 7
= 27,80cm
1200 x 21+ 320 x 8 + 368 x11, 5 −157 , 7 x 40 , 24
Gy = 1840 − 704 − 200
= 21,7cm
Jx − x = + 1200 x 70,5 − + 320 x 213,1 + 16 12
3 3 3
40 x 30 20 x16 x 23
12 12

+ 368 x123,2 − 1097,6 − 157,7 x311,1 = 256730,6cm 4

İ x− x = Jx − x
= 256730 , 6
= 12,18cm
∑ F 1730 , 3

Jy − y = 30 x 40 3
+ 1200 x 60,8 + 16 12 + 320 x 4,8 +
3
x 20 23 x16 3
12 12

+ 368 x 408,4 − 1097,6 + 157,7 x60,84 = 394807,6cm 4

Jy − y
İ y− y = = 394807 , 6
= 15cm
∑ F 1730 , 3

30
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
ÖĞRENME FAALİYETİ-2
Hatalı cevaplar için faaliyeti tekrarlayınız. Tüm cevaplarınız doğru ise diğer faaliyete
geçiniz.
ÖĞRENME FAALİYETİ - 2
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyeti ile öğrenci, gerekli ortam sağlandığında mukavemet momenti
hesabı yapabilecektir.

ARAŞTIRMA
Bu faaliyeti tam olarak kavrayabilmeniz için ağırlık merkezi ve moment konusunu
öğrenmeniz gerekmektedir. Burada kısa bilgi verilecektir ancak bu konuda araştırma
yapmanız gerekecektir.
Eğilme dayanım problemlerinin çözümü için;
1- Kiriş kesitlerinin atalet momentlerinin,
2- Kirişlerin dayanım momentlerinin,
3- Kesme kuvveti ve eğilme momenti diyagramlarının çizilmesini bilmemiz gerekir.

2. MUKAVEMET (DAYANIM) MOMENTİ

HESAPLARI YAPMA
2.1. Mukavemet (Dayanım) Momenti
a-Tanım

2.1.1. Eğilme Momenti

Bir kirişin kesitinde, dış kuvvetlerin etkisiyle (kiriş tarafsız ekseninden geçen bir
düzlem içerisinde) kuvvet çifti doğuyorsa, buna basit eğilme adı verilir.
Kuvvet çiftinin belirttiği düzleme eğilme düzlemi denir.
Kuvvet çiftinin momentine ise eğilme momenti denir ve (Mb) ile gösterilir. Mb= σ
x W‘dir.
Eğilen kiriş kesitinin bir tarafında çekme, öteki tarafında basınç gerilmeleri doğar.
Çubuğun çekme tarafında lifler uzar, basınç tarafında kısalır. Bu nedenle çekme tarafında
kopma, basınç tarafında ezilme olabilir.

Tarafsız eksende uzama ve kısalma yoktur. Eğilme momenti birimi tm, tcm, kgm,
kgcm ile gösterilir.

31
 Tarafsız eksen

A ç B
L

Şekil 2.1
2.1.2. Eğilme Gerilmesi
Eğilmeye zorlanan cisimlerin en dış noktalarında meydana gelen çekme ve basınç
gerilmelere denir. σ (sigma) sembolü ile gösterilir. Birimi kg/cm2 ile ifade edilir. Basit
kirişlerde yükleme durumuna göre eğilme (fleş) miktarını veren formüller vardır.

2.1.3. Kesme Kuvveti ve Eğilme Momenti Diyagramlarının Çizilmesi

P=100 kg
20 cm 80 cm

A B

RB
+1600 cm2 B'
A' -1600 cm2

A'' B''
400
800
1200
1600 Mmax

Şekil 2.2

Kuvvet diyagramında alanlar bulunur.(+;-) (işaretler ne için kullanılmış ?)

Moment diyagramı alanlara göre çizilir.

M max = Pxdxd1
L = 100 x100
80 x 20
= 1600kg.cm

Önce mesnetlere gelen kuvvetleri buluruz.

RA = Px 80
L = 100100x 80 = 80kg
RB = Px 20
L = 100100x 20 = 20kg

32
 Daha sonra kirişe paralel olan A’B’ noktasından RA kadar yukarı çıkılır. RA ‘nın bitim
yerinden A’B’ eksenine paralel olarak P kuvvetinin uzantı çizgisine kadar gidilir. P ‘yi kesen
noktadan P istikametinde ve P şiddeti kadar inilir. P şiddetinin bittiği noktadan A’B’
eksenine paralel RB şiddeti kadar çıkılır. Böylece kesme kuvvetleri diyagramı çizilir ve
kirişteki en tehlikeli nokta görülür.

A’B’ çizgisine paralel A’’B’’ çizgisi çizilir.

Pxdxd1
M max L
= formülünden

M max = Pxdxd1
L = 100 x100
80 x 20
= 1600kg.cm bulunur.

Bu sonuç bize en büyük eğilme momentini verir.

Şekillerde çeşitli yüklemelere göre kirişlerin kesme kuvveti ve eğilme momenti
diyagramları görülüyor.
P1 P2
L/3 2L/4

A B

RB
B'
A' En tehlikeli kesit RB
L

Mmax

Şekil 2.3
q kg/m q 1000

A B

RB
B'
A' En tehlikeli kesit RB

Mmax

Şekil 2. 4

R A− B = qxL
2 = 10002 x1 = 500kg
qxl 2
M max = = 10008x1
2

M max = 125kgm = 12500kgcm

33
2.1.4. Mukavemet Momenti
Herhangi bir kesitin kendi ağırlık merkezinden gelen mukavemet momenti, aynı
eksene göre alınan atalet momentinin tarafsız eksen ile yüzeyden uzak mesafenin atalet
momentine bölümü o yüzeyin mukavemet momentini verir.”W” ile gösterilir.

b- Çeşitleri
 Basit kesitlerin mukavemet (dayanım) momenti
 Birleşik kesitlerin mukavemet (dayanım) momenti

Basit Kesitlerin Mukavemet (Dayanım) Momenti

En çok kullanılan kesitlerin ağırlık merkezinden geçen tarafsız eksenlerine göre( x-x
ve y-y eksenleri ) mukavemet momentleri aşağıdaki maddeler halinde verilmiştir.

Örneğin, X-X eksenine göre atalet momenti WX , Y-Y eksenine göre atalet momenti
WY ile gösterilmiştir.

a) Dikdörtgeny
h/2

G x bh3
Wx = = bh12 × h2 = bh6 cm3
3 2
h

12
b/2 h
2

hb3
Wy = = hb6 = bh6 cm3
b 2 2
12
h
2
Şekil 2. 5

b) Kare y

b=h
G x
h

Wx = h3
6 cm 3
b

Şekil 2. 6

34
c) Üçgen

h = bh24 cm 3
2
2
G 3

h/2 h = bh12 cm 3
2
1
3
Şekil 2. 7

d) Daire

NORMAL

Wx = Wy = π32D cm3
DAİRE 3

Şekil 2.8
e) Yarım daire

Wx = 0,0323D 3cm 3

Şekil 2.9
f) Boru
DELİKLİ
DAİRE

4 4
Dı D Wx = Wy = π ( D32−DD1 ) cm3

Şekil 2.10

g) Çeyrek daire

W1 = 0,0162 D 3
e2

G
W2 = 0,012 D 3
e1

Şekil 2.11

h) Parabol

35
 y
a

b
G
x Wx = πab 2
4

Wy = πba 2
4

Şekil 2.12
Birleşik Kesitlerin Mukavemet (Dayanım) Momenti
Atalet momentini (J) tarafsız eksenden kirişin üst kenarına olan uzaklığa (e) bölerek
(W) dayanım momenti bulunur.
Aşağıdaki formüle dikkat ediniz.
JX
W = e : Tarafsız eksene olan kirişin en uzak noktası
e
1.
2
e2
y
J 1−1 = Jx + Fe1
atalet
G x J 2−2 = Jy + Fe2
e1

1
W1−1 = J1−1
e mukavemet
2
01
Ý= J1−1
F atalet yarýçapý
Şekil 2.13
2.
2
y
J x − x = 1412 = 2016
3
x13

G x J 1−1 = 1412
x12
+ (14 x12)(16 2 )
3
12

16 = 4502cm 4
2 14 1
01 W1−1 = 4502
16 = 2814cm 3
İx = 4502
168 = 16,37cm
Şekil 2.14
3.

36
 2 INP 320

J X = 12510cm 4 → tablodan
F = 77,7cm 4 → tablodan
40 cm
J 1−1 = 12510 + 77,7 x 40 2
2 = 136,830cm 4
1 1
W1−1 = J1−1
40 = 136 ,830
40 = 3420,75cm 3
İ1 = J1−1
77 , 7 = 136 , 830
77 , 7 = 42cm
Şekil 2.15

Birimi : Mukavemet momentinin birimi ‘cm3, dm3 ‘ tür.

UYGULAMA
UYGULAMA FAALİYETİ
FAALİYETİ

37
MUKAVEMET MOMENTİ HESABI UYGULAMALARI

1.Aşağıda verilen basit yüzeyin (kesitin) atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

y
6

Jx = bh 3
= 1012 = 1440cm 4
3
x12
G x 12

12 Jy = = 1212 = 1000cm 4
hb 3 x10 3

12

Wx = bh 2
= 1012 = 240cm 3
2
x12
12
10
Wy = hb 2
= 1212 = 200cm 3
2
x10
12
Şekil 2.16
2.Aşağıda verilen şeklin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.
44 cm

Jx = bh 3
12
= 20 x 44 3
12
= 47324,44cm 4
Wx = bh 2
24
= 20 x 44 2
24
= 1613,33cm 3
20 cm
Wx = bh 2
12
= 20 x 44 2
12
= 3226,63cm 3
Şekil 2.17

3.Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız. Birimleri

cm alınız.
18 x y F
1 6 8 192
2 15 3 36
10

xı Gı
16

yı Gz
x2
6

y2
0 12 6 x

38
 Şekil 2.18
e1y
x y F
1 6 8 192
2 15 3 36
e1x
Gı
G
G2 e2x

0 e2y x
Şekil 2.19

3.1.Kesit basit şekillere ayrılarak teker teker alanları hesaplayınız. Birleşik

kesitin ağırlık merkezinin yeri bulunuz.
3.2. e1x , e2x , e1y , e2y uzunluklarını bulunuz.
3.3. J1X , J2X , J1Y , J2Y hesaplayınız.
3.4. Steiner teoremini uygulayınız.
3.5. Mukavemet momentini hesap ediniz.
ÇÖZÜM:
3.1. F1 = 16x12 = 192 cm2 F2 = 6x6 = 36 cm2
∑F= F1+F2 = 192+36 = 228 cm2

X ve Y eksenlerine göre F1 ve F2 ‘ nin ağırlık merkezi koordinatları

X1 = 6 cm X2 = 15 cm Y1 = 8 cm. Y2 = 3 cm

F1 x1 + F2 x2 +... + Fn xn
Gx = F1 + F2 +... + Fn
» Gx = 6 x192 +15 x 36
192 +36 = 7,42cm
F1 y1 + F2 y 2 +...+ Fn y n
Gy = F1 + F2 +...+ Fn » Gy = 8 x192 +3 x 36
192 +36 = 7,210cm

Gx = 7,42 cm Gy = 7,21 cm ağırlık merkezinin yeri

3.2.
e1x = (y1-gy) = 8 – 7,21 = 0,79 cm e2x = (gy-y2 ) = 7,21-3 = 4,21 cm

e1y = (gx-x1) = 7,42 - 6 = 1,42 cm e2y = (x2-gx ) = 15-7,42 = 7,58 cm

39
 Bu yapılanları tablo halinde de düzenleyebiliriz
no x y F ex ey ex2 ey2
1 6 8 192 0,79 1,42 0,62 2,016
2 15 3 36 4,21 7,58 17,72 57,45
3.3.
Jx = 1212x16 = 4096cm 4 Jx = 64
= 108cm 4
3

12

Jy = 1612x12 = 144cm 4 Jy = 12 = 108cm 4

3 4
6

3.4.
JX-X = ( J1X + F1 . e1y2 ) + ( J2X + F2 . e2y2 )

JY-Y = ( J1y + F1 . e1x2 ) + ( J2y + F2 . e2x2 )

4
Jx − x = ( 1212x16 + 192 x0,62) + ( 126 + 36 x17,72) ⇒ Jx − x = 4960,2cm 4
3

Jy − y = ( 1612x12 + 192 x 2,01) + ( 12 + 36 x57,45) ⇒ Jy − y = 4864,32cm 4

3 4
6

3.5.
Wx − x = 4960 , 2
8, 73 = 564,3 Wy − y = 4864 , 32
10 , 58
= 459,76

4. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

8 6 10
8

24
16

Şekil 2.20

40
 y
8 6 10
x y F
1 4 12 192
x2 G2 2 11 20 48
8

3 19 12 240
G1 G3

24
x1 x3
16

y1 y2 y3

0 x
Şekil 2.21
4.1.Kesit basit şekillere ayrılarak alanları teker teker hesaplayınız. Bileşik
kesitin ağırlık merkezinin yerini bulunuz.
4.2. e1x , e2x , e3x , e1y , e2y , e3y uzunlukları bulunuz.
4.3. J1X , J2X , J3X, , J1Y , J2Y J3y hesaplayınız.
4.4.Steiner teoremini uygulayınız
4.5. Mukavemet momentini hesap ediniz.
ÇÖZÜM:
4.1. F1 = 8x24 = 192 cm2 F2 = 6x8 = 48 cm2 F3 = 10x24 = 240 cm2

∑F= F1+F2 + F3 = 192 + 48 + 240 = 480 cm2

X ve Y eksenlerine göre F1 , F2 ve F3 ‘ nin ağırlık merkezi koordinatları

X1 = 4 cm X2 = 11 cm X3 = 19 cm Y1 = 12 cm Y2 = 20 cm Y3 = 12 cm

G1 x = 192 x192
4 + 48 x11+ 240 x19
+ 48+ 240 = 12,2cm G1 y = 192 x12+ 48 x 20+ 240 x12
192+ 48+ 240 = 12,8cm

4.2.
e1x = (gy- y1 ) = 12,8 – 12 = 0,8 cm. e1y = (gx-x1) = 12,2 – 4 = 8,2 cm
e2x = (y2 - gy ) = 20-12,8 = 7,2 cm e2y = (gx-x2) = 12,2 - 11= 1,2 cm
e3x = (gy- y1 ) = 12,8 – 12 = 0,8 cm e3y = (x3-gx ) = 19-12,2 = 7,58 cm

Bu yapılanları tablo halinde de düzenleyebiliriz.

No x y F ex ey ex2 ey2
1 4 12 192 0,8 8,2 0,64 67,24
2 11 20 48 7,2 1,2 51,84 1,44
3 19 12 240 0,8 6,8 0,64 46,24

41
 4.3.
Jx1 = 8 x1224 = 9216cm 4 Jx2 = = 96cm 4 Jx3 = 10 12 = 11520cm 4
3
6 x 83 x 24 3

12

Jy1 = 24 x 83
= 1024cm 4 Jy 2 = 812 = 144cm 4 Jy3 = = 2000cm 4
3
x6 24 x103
12 12

4.4.
JX-X = ( J1X + F1 . e1y2 ) + ( J2X + F2 . e2y2 ) + ( J2X + F2 . e2y2 )

JY-Y = ( J1y + F1 . e1x2 ) + ( J2y + F2 . e2x2 ) + ( J2y + F2 . e2x2 )

Jx − x = 8 x 24 3
+ 192 x0,64 + 612 + 45 x51,84 + 10 12 + 240 x0,64
3 3
x8 x 24
12

⇒ Jx − x = 23756,7cm 4
Jy − y = 2412x 8 + 192 x67,24 + 812 + 48 x1,44 + 2412 + 240 x 46,24
3
x 63 x10 3

⇒ Jy − y = 2744,72cm4

4.5.
Wx − x = 23756 , 7
12 ,8
= 1855,9cm 3
Wy − y = 27244 , 72
12 , 2
= 2233,17cm 3

5. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

42
 y x y F
7,86
1 6 10
2 14 3 24
3 19 4 27
Gx G

14
8,86
x1 G1
20

y1 Gy G3
G2 x3

6
x2 y3
y2
0 12 4 9 x
Şekil 2.22

Gx = 240 x 6 + 24 x14 + 27 x19

240 + 24 + 27
= 7,86br

Gy = 240 x10 + 24 x 3 + 27 x 4
240 + 24 + 27
= 8,86br

x y F ex ey ex2 ey2
1 6 10 240 1,14 1,86 1,29 3,45
2 14 3 24 5,86 6,14 34,3 37,6
3 19 4 27 6,86 11,14 47 124

Jx − x = 12 x 20 3
12
+ 240 x1,29 + 4 x 63
12
+ 24 x34,3 + 9 x 63
12
+ 27 x 47
⇒ Jx − x = 10527,8cm 4
Wx − x = 10527
11,14 = 945,04cm
,8 3

Jy − y = 20 x12 3
+ 240 x3,45 + 612 + 24 x37,6 + 0 + 124 x 27
3
x4
12

⇒ Jy − y = 7990,4cm4
Wy − y = 7990 ,4
17 ,14
= 466,18cm 3

6. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

43
 y 4,1
x2

9
1,9 2,6
Gı
x1 2,1 2,9 y2
18

10,9
y1

0 4 6 x
Şekil 2.23

no x y F ex Ey
1 2 9 73 1,9 2,1
2 7 13,5 54 2,6 2,9
Gx = 72 x 2 + 54 x 7
72 + 54 = 4,1cm
Gy = 72 x 972+ 54 x13, 5
+ 54 = 10,9cm
Jx1 = bh 3
12
= 4 x18 3
12
= 1944cm 4
Jx2 = bh 3
12
= 6 x93
12
= 365cm 4
Jx − x = (1944 + 72 x1,9 2 ) + (365 + 54 x 2,6 2 ) = 2934cm 4
Wx = Jx − x
ex
= 2934
10 , 9
= 270cm 3
Jy1 = hb 3
= 1812x 4 = 96cm 4
3

12

Jy2 = hb 3
12
= 9 x63
12
= 162cm 4
Jy − y = (96 + 72 x 2,12 ) + (162 + 54 x 2,9 2 ) = 1030cm 4
Jy − y
Wy = ey
= 1030
5,9
= 175cm 3

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

44
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri aşağıdaki soruları cevaplayarak
değerlendireceksiniz

1.Aşağıda verilen birleşik yüzeyin ağırlık merkezini analitik (hesap) yol ile bulunuz.

14
20

6
12 4 9

Şekil 2. 24
2.Çapı 20 cm olan dairenin atalet momentini ve mukavemet momentini bulunuz.

3. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

4

12
8
4

4 6 4

Şekil 2. 25
4. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.
16
20

20
16

8 14 20

Şekil 2. 26

45
5. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

13
12
24
10
10
16 10 18

Şekil 2. 27

6. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

18
5

r=3
10

Şekil 2. 28

7. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

y
1,8 1,2 0,8
1
3

Şekil 2. 29

46
8. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

10 16 20

16
14
Şekil 2.30

9. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

y
8 22 10 6
4

10
20
32

10
4

Şekil 2. 31

10. Aşağıda verilen birleşik yüzeyin atalet ve mukavemet momentini hesaplayınız.

10 20 10 16
23
30

23
16

20 36

Şekil 2.32
CEVAP ANAHTARI

47
1.

y x y F
7,86
1 6 10 240
2 14 3 24
3 19 4 27
Gx G

14
x1 G1
20

y1 Gy

8,86
G3
G2 x3

6
x2 y3
y2
0 12 4 9 x

Şekil 2. 33
Gx = 240 x 6 + 24 x14 + 27 x19
240 + 24 + 27 = 7,86br

Gy = 240 x10 + 24 x 3 + 27 x 4
240 + 24 + 27
= 8,86br

2.

r =10 cm

Şekil 2. 34
3,14 x 203
Jx = Jy = π64D = = 7850cm 4
4

64
3,14 x 202
Wx = Wy = π32D = = 785cm3
3

32

3.

48
 y 6,41

x2 G2
4

x3 G3
4,24

12
0,24
G
8

5,59
x1 G1
y2
9,76

4,41
y1 y3
4

0,59

4
0 4 6 4
x

Şekil 2. 35

no x y F ex Ey
1 2 8 64 1,76 4,41
2 7 14 24 4,24 0,59
3 12 10 48 0,24 5,59

Gx = 64 x 2 + 24 x 7 + 48 x12
64 + 24 + 48
= 6,41cm
Gx = 64 x 8 + 24 x14 + 48 x10
64 + 24 + 48
= 9,76cm
Jx1 = bh12 = = 1365,3cm 4
3
4 x12 3
12

6 x4 3
Jx3 = bh12 = 612 = 576cm 4
3
x 43
Jx 2 = = 32cm 4
12
Jx − x = (1365,3 + 64 x1,76 2 ) + (32 + 24 x 4,24 2 ) + (576 + 48 x0.24 2 ) = 2605,77cm 4
Wx − x = Jx − x
ex
= 2605, 77
9 , 76
= 266,93cm 3

Jy1 = hb 3
= 1612x 4 = 85,33cm4
3

12

Jy2 = hb 3
12
= 4 x 63
12
= 72cm 4
Jy3 = hb 3
= 1212x 4 = 64cm4
3

12

Jy − y = (85,33 + 64 x 4,412 ) + (72 + 24 x0,59 2 ) + (64 + 48 x5,59 2 ) = 2974,27cm 4

Jy − y
Wy − y = ey
= 2974, 27
9 , 59
= 310,14cm 3

4.

49
 20,22
y

16
20

x2 G2
G
ex2

ex3
x3
ex1

ey2 G3

20
G1
16

x1 y2
y1 ey1 ey3 y3

0 8 14 20 x
Şekil 2. 36

No x y F ex ey ex2 ey2
1 4 8 128 5,65 16,22 31,92 263
2 15 18 504 4,35 5,22 18,92 27,24
3 32 10 400 3,65 11,78 13,32 138,76

Gx = 128 x 4128
+ 504 x15 + 400 x 32
+ 504 + 400
= 20,22cm
Gx = 128 x128
8 + 504 x18 + 400 x10
+ 504 + 400
= 13,65cm
Jx − x = 8 x163
+ 128 x31,92 + 14 12 + 504 x18,92 + + 400 x13,32
3
x 36 20 4
12 12

Jx − x = 6816,42 + 6396,68 + 18661,33 = 89445,43cm 4

Wx − x = Jx − x
ex
= 89445 , 43
22, 35
= 4002,03cm 3

J y− y = hb 3
= 1612x 8 + 128 x 263 + 3612 + 504 x 27,24 + 2012
3 3 4
x14
12

+ 400 x138,76 = 125144,8cm 4

Jy − y
Wy − y = ey
= 125144
21, 78
,8
= 5745,8cm 3

5.

50
 y
18
x1

13
y1

12
56
G

24
x2 x3
x5 y3

10
29,6

x4
y2 y5 y4

10
0 16 10 18 x

Şekil 2. 37

no x y F ex ey ex2 ey2
1 13 61,5 265,4 31,82 5,1 1012,5 26
2 13 28 1456 1,68 5,1 2,82 26
3 32 28 216 1,68 13,9 2,82 193,2
4 35 10 360 19,6 16,9 387,3 285,6
5 21 15 100 14,6 2,9 215,5 9,41

265 , 46 x13+1456 x13 + 216 x 32 + 360 x 35 −100 x 21

Gx = 265 , 4 +1456 + 216 + 360 −100
= 18,10cm
265 , 46 x 61, 5 +1456 x 28 + 216 x 28 + 360 x10 −100 x15
Gy = 265, 4 +1456 + 216 + 360 −100 = 29,68cm

Jx − x = 0,00686 D 4 + 265,46 x1012,5 + 26 x 563

12 + 1456 x 2,82
+ 18 36 + 216 x 2,82 + 1812 + 360 x387,3 − 1012 + 100 x 215,5
3 3 3
x 24 x 20 x10

Jx − x = 793100,7cm 4
Wx − x = Jx − x
ex
= 793100 , 7
39 , 32
= 20170,39cm 3

J y − y = 0,00686 D 4 + 265,4 x 26 + 56 12 + 1456 x 26 + 216 x193,2

3
x 26

+ 20 x18 3
12
360 x 285,6 − 10 x103 + 100 x9,41 → J y − y = 282405,4cm 4
Jy − y
Wy − y = ey
= 282405, 4
26
= 10861,74cm 3
6.

51
 y

18
5

r=3
x2 x1 G

10
y2
y1
10,11
0 x

Şekil 2. 38

No x y F ex ey ex2 ey2
1 9 5 180 0 1,11 0 1,23
2 3 5 28,2 0 7,11 0 50,5

F2 =π.r2 = 3,14.32 =28,2cm2

3,14.6 4
Jx = Jy = π64
4
D
cm 4 = = 63,61cm 4
64

180 x 5 − 28, 2 x 5
Gx = 180 x 9 − 28 , 2 x 3
180 − 28, 2 = 10,11cm Gy = 180 − 28, 2 = 5cm

Jx − x = ( 1812 + 180 x 0) − (63,61 + 28,2 x1,23)

3
x10

→ Jx − x = 1401,70cm 4
Wx − x = Jx − x
ex
= 14015 , 7 = 280,34cm 3

Jy − y = ( 1012 + 180 x1,23) − (63,61 + 28,2 x50,5)

3
x18

→ Jx − x = 3593,69cm 4

Jy − y
Wy − y = ey
= 3593, 6
10 ,11
= 355,45cm3

7.

52
 y
0,8 1,2 0,8

G1 1

1
2
G

G2

3
2,37

1,4

0 x
Şekil 2. 39

No x y F ex ey ex2 ey2
1 1,4 3,5 2,8 1,13 0 1,276 0
2 1,4 1,5 3,6 0,87 0 0,756 0

2 , 8 x1, 7 + 3, 6 x1, 4
Gx = 2 , 8 + 3, 6
= 1,4cm
2 ,8 x 3, 5 + 3, 6 x1, 5
Gy = 2 , 8 + 3, 6
= 2,37cm

2 ,8 x13 3
Jx − x = 12
+ 2,8 x1,276 + 1, 212x 3 + 3,6 x0,756 = 9,22cm 4
Wx − x = Jx − x
ex
= 9 , 22
2 , 37
= 3,8cm 3

1 x 2 ,8 3 3 x1, 2 3
Jy − y = 12
+ 2,8 x0 + 12
+ 3,6 x0 = 4,090cm 4
Jy − y
Wy − y = ey = 4 , 090
1, 4 = 2,92cm3

8.

53
 y
10 16 20
1 2

16
G

14
16,55

0 23,96 x
Şekil 2.40

No x y F ex ey ex2 ey2
1 5 15 300 1,55 18,96 2,40 359,4
2 18 22 256 5,45 5,96 29,70 35,32
3 36 15 600 1,55 12,04 2,40 144,9

Gx = 300 x 5 + 256 x18 + 600 x 36

300 + 256 + 600
= 23,96cm
Gy = 300 x15 + 256 x 22 + 600 x15
300 + 256 + 600 = 16,55cm
Jx − x = 10 x 30 3
+ 300 x 2,40 + 1612 + 256 x 29,70 +
3
x16 20 x 30 3
12 12

+ 600 x 2,40 = 82724,53cm 4

Wx − x = Jx − x
ex
= 82724 , 53
16 , 55
= 4998,46cm 3

Jy − y = 30 x10 3
+ 300 x359,4 + 1612 + 256 x35,52 +
3
x16 30 x 20 3
12 12

+ 600 x144,96 = 231850,45cm 4

Wy − y = Jyey− y = 231850 , 45
23, 96 = 9676,56cm3

9.

54
 y
8 22 10 6

1
4

10
2
3
G

20
32

10
4

0 x
Şekil 2.41

Gx = 1840 x1840
23− 704 x19 − 200 x 35
− 704 − 200 = 23,41cm
Gy = 1840 x1840
20 − 704 x 20 − 200 x 20
− 704 − 200
= 20cm
No x y F ex ey ex2 ey2
1 23 20 1840 0 0,4 0 0,16
2 19 20 704 0 4,4 0 19,36
3 35 20 200 0 11,3 0 134,5

Jx − x = 46 x 40 3
+ 1840 x0 − 22 x 32 3
− 704 x0 − 10 12
3
x 20
12 12
200 x 0
= 178592cm 4
Wx − x = Jxex− x = 178592
20
= 8929,6cm 3

Jy − y = 40 x 46 3
12
+ 1840 x 0,16 − 32 x 22 3
12
− 704 x19,36 − 20 x10 3
12

− 200 x134,5 = 284749cm 4

Jy − y
Wy − y = ey = 284749
23, 44 = 12147,9cm3

10.

55
 y 10 20 10 16

1 4

23
30

G
3

23
16

0 20 36 x

Şekil 2. 42
Jx, Jy = 0,00686 D = 1097,6 4

4r
3π = 4 x10
3π = 4,24

No x y F ex ey ex2 ey2
1 20 31 1200 8,4 7,8 70,5 60,8
2 30 8 320 14,6 2,2 213,1 4,84
3 48 11,5 368 11,1 20,2 123,2 40,84
4 20 40,24 157,7 17,6 7,8 311,1 60,84

1200 x 20 + 320 x 30 + 368 x 48−157 , 7 x 20 x19 − 200 x 35

Gx = 1200 + 320 + 368 −157 , 7 = 27,80cm
1200 x 21+ 320 x 8 + 368 x11, 5 −157 , 7 x 40 , 24
Gy = 1840 − 704 − 200
= 21,7cm

Jx − x = 40 x 30 3
+ 1200 x 70,5 − 20 x16 3
+ 320 x 213,1 + 16 12
3
x 23
12 12

+ 368 x123,2 − 1097,6 − 157,7 x311,1 = 256730,6cm 4

Wx − x = Jx − x
ex
= 256730 , 6
24 , 3
= 10565cm 3

Jy − y = 30 x 40 3
+ 1200 x 60,8 + 16 12 + 320 x 4,8 +
3
x 20 23 x16 3
12 12

+ 368 x 408,4 − 1097,6 + 157,7 x 60,84 = 394807,6cm 4

Wy − y = Jyey− y = 394807
28, 2
,6
= 14000cm3
11. Şekil 39 da görülen kare kesitli bir kirişte eğilme gerilmesinin 2000 kg/cm 2
olabilmesi için mukavemet momentinin ne kadar olması gerektiğini hesaplayınız.

56
 P=1000 kg/m
L=120 cm
x

x-x kesiti

Şekil 2.43
Mb
M b = σ e xW dir. Buradan W = σe
olur.

W = 1000 x120
2000
= 60cm 3
Sonuç: kare kesitin dayanım momenti 60 cm3 olmalıdır.

12. Şekil 40 ‘da görüldüğü gibi yüklenen 15cm çapında bir kiriş bu yükün altında ne
kadar eğilir? (Elastisite modülü 2,1x106 kg/cm2 ‘dir.)

p=14 ton
L/2
d=15 cm

A B

5m

Şekil 2. 44
Ortadan yüklenmiş kirişlerdeki eğilme miktarını aşağıdaki formülle bulabiliriz.

f = PxL3 dir.
48 xExJ

f: eğilme miktarı P:yük L: Açıklık E: Elastikiyet katsayısı J: Atalet momenti

j = π64
4
D olduğundan,

4
j = 3,1464x15 = 158962
64
,5
= 2483,78cm4 olur.
J ‘yi eğilme formülünde yerinde koyacak olursak:

57
 f = PxL3
48 xExJ
= 14000 x 500 3
48 x 2 ,1 x10 6 x 2483, 78
= 1750000
250365
= 6,98cm
Sonuç: Kirişte eğilme miktarı 6,98 cm olur.

13.

p=40 ton

3m 1m

A B

RA +
- RB

Mmax

Şekil 2. 45

Şekildeki kiriş dairesel kesitli olup çapı 10 cm ‘dir. Bu kirişin kesme kuvveti eğilme
momenti diyagramını çizerek;

a) Mesnet tepkilerini,
b) En büyük eğilme momentini,
c) Ne kadar eğileceğini bulalım.

Elastisite modülü E = 1,1x10 6 kg / cm 2

a) Mesnet tepkileri
∑MA= 0
P x 300 – B x 400 =0 → 40000x300 -400B=0 →12000000=400B
B=30000kg
∑MB= 0
-P x 100 + A x 400 =0 → -40000x100 +400A=0 →-4000000+400A=0
400A=4000000 →A=10000kg

b) En büyük eğilme momenti

PxL1 xL2
M max = L
= 40000 x 300 x100
400
= 3000000kgxcm

c) Eğilme miktarı

58
 f = PxL2
3 xExJxL
( Daha fazla bilgi için kaynak statik.mukavemet

MEB.)
Eğilme miktarını bulmak için önce atalet momentini bulmamız
gerekir. Kesit daire olduğu için çizelgeden;
3,14.10 4
J= πD 4
64 = 64 = 31400
64 = 490cm 4 bulunur.

Eğilme miktarı
= 6,18 x10 −6
PxL2
f = 3 xExJxL
= 40000 x100
3 x1,1 x10 6 x 490 x 400
= 4000000
646800 x10 6

14. Şekildeki çıkmalı kiriş, kuvvet ve yüklerle yüklenmiştir. Kirişin güvenli dayanımı
960 kg/cm2 olduğuna göre kesit çapı ne olur?

P=800 kg/m
100 kg/m 100 kg/m

A RA B

4m 2m 4m 2m 4m

600 800 200 cm

1200 cm2 800 400
-800 cm2 cm2
-400 2400

-800
1200
400 1600
-2400
2000
2400Mmax.
Şekil 2. 46

Çözüm:
Önce mesnetlerden gelen yükleri buluruz.

∑M A =0 ∑M B = 0 ’ dan

59
 ∑M A = −400 x 2 + 400 x 4 + 800 x8 − 12 xRB = 0
− 800 + 1600 + 6400 = 12 RB
12 RB = 7200
RB = 600kg
∑M B = −800 x 4 − 400 x8 + 12 xR A − 400 x14 = 0
− 3200 − 3200 + 12 R A − 5600 = 0
12 R A = 12000
R A = 1000kg

Kirişin kesme kuvveti (v) ve eğilme momenti (M) diyagramlarını çizeriz. En büyük
eğilme momenti Mb =2400 kgm =240000 kgcm bulunur.
σb = Mb
Wb

960 = 240000
Wb

Wb = 250cm 3
Wb = πD 3
32
.3,14 D 3
250 = 32

D 3 = 2547,7
D = 13,65cm
15. Dikdörtgen kesitli bir ağaç kirişin genişliği 6 cm ve yüksekliği 12 cm ‘dir. Uygun
görülebilecek en büyük gerilme 80 kg/cm2 olduğuna göre, kirişin taşıyabileceği en büyük
eğilme momenti ne kadardır? P kuvveti ne kadar olabilir?
P

80 cm
h

Şekil 2. 47
Kesit dikdörtgen olduğundan dayanım momenti;
Wb = bxh 2
6 = 6 x122
6 = 144cm 3

60
 Eğilme eğrisi;

σb = Mb
Wb
Mb
80 = 144

M b = 11520kgcm

M b = PxL
Mb
P= L
= 11520
80 = 144kg

P = 144kg

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz.

Hatalı cevaplar için faaliyeti tekrarlayınız. Tüm cevaplarınız doğru ise diğer faaliyete
geçiniz.

61
 MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki performans testi ile modülle kazandığınız yeterliliği ölçebilirsiniz.

1. Şekillerde görülen kirişlerin kesme kuvveti ve moment diyagramlarını çizerek en

tehlikeli kesitlerin yerini bulunuz?

a)

P=100 kg P=100 kg

A B
30 cm

110 cm

180 cm

Şekil 2. 48

b)

q1=200 kg/m q2=300 kg/m

A B

2m 1m

4m

Şekil 2. 49

c)
P=1000 kg/m q=200 kg/m

A B

2m 3m 2m

Şekil 2. 50

62
 2. Şekildeki kiriş kare kesitli olup bir kenarı 12 cm ‘dir. Elastisite modülü E=2 10 6
kg/cm2 ‘dir. Bu kirişin kesme kuvveti eğilme momenti diyagramını çizerek;
a) Mesnet tepkilerini,
b) En büyük eğilme momentini,
c) Eğilme miktarını hesaplayınız.

q=1 ton/m
A B

Şekil 2.51

3.
a) Şekildeki kirişin kesme kuvveti (v), eğilme momenti (M) diyagramlarını
çiziniz.
b) Kiriş b/h =1/2 dikdörtgen olduğundan, güvenli çekme ve basma dayanımını
1200 kg/cm2 olduğuna göre kesit ölçülerini bulunuz.

60 ton 200 ton

40 kg/cm
30 kg/cm

3m 3m 3m 3m 5m

Şekil 2.52

Modülün değerlendirmesi sonucunda eksik olduğunuz konuları yeniden tekrar ederek

eksik bilgilerinizi tamamlayınız. Kendinizi yeterli görüyorsanız bir sonraki modüle geçmek
için öğretmeninize başvurunuz.

63
 KAYNAKLAR
KAYNAKLAR

 AYKUTLU Ali, Hasan GÖNÜL, Statik ve Yapı Hesapları, MEB Yayınları,

İstanbul, 2001.

 ARSLAN Mehmet, Cisimlerin Dayanımı, Arslan Basın Yayın, İstanbul, 1998.

 KARATAŞ Prof. Dr. Hasan, Mukavemet, İTÜ Mim. Fak. Yayınları,İstanbul ,1984.

 YILMAZ Yusuf, Statik Ders Notları, İSOV.Yapı Mes.Lis,İstanbul, 2001.

(Yayımlanmamış)

64