Professional Documents
Culture Documents
1
Σε βιντεοταινίες που παρουσιάζουν τα project ‘Να κάνουμε το πορτρέτο ενός λιονταριού’ και ‘Ένα
πάρκο διασκέδασης για τα πουλιά’, τα παιδιά, μαζί με την ατελιερίστα, επισκέφτηκαν χώρους του
δήμου (πλατείες, πάρκα) προκειμένου να φωτογραφίσουν, να σχεδιάσουν και να κάνουν διάφορες
παρατηρήσεις σχετικά με το θέμα τους.
Παιγνιώδεις αλληλεπιδράσεις μεταξύ βιβλίου και τεχνολογίας στο περιβάλλον
της τάξης.
Κάθε φορά που ετοιμάζω ένα φύλλο εργασίας για τα παιδιά χρησιμοποιώντας
κείμενο και εικόνες από το βιβλίο που διαβάσαμε, τα παιδιά συνωστίζονται γύρω μου
παρατηρούν, σχολιάζουν, συζητούν, υποθέτουν και ρωτούν σχετικά με τις ενέργειές
μου και την ανταπόκριση του υπολογιστή. Μένουν έκπληκτα όταν η εικόνα από το
βιβλίο, διαμέσου του σαρωτή, εμφανίζεται πανομοιότυπη στην οθόνη του
υπολογιστή, παρακολουθούν εντυπωσιασμένα τη διαδικασία επεξεργασίας, τη
μεταφορά σε νέο έγγραφο, την προσθήκη κειμένου και την εξαγωγή του εντύπου από
τον εκτυπωτή. Είναι δύσκολο να μεταφέρω την αδημονία τους να παραχθεί το κάθε
φύλλο εργασίας κι εργάζονται με αυξημένο ενδιαφέρον, περίσσια συγκέντρωση και
προσοχή απ’ ότι με τα τυποποιημένα και αποσυνδεμένα εμπορικά έντυπα. Η
παρατήρηση των εκδηλώσεων των παιδιών γέννησε την ιδέα να δημιουργήσουμε
μαζί στον υπολογιστή το δικό μας υλικό αξιοποιώντας τις ιδέες και τα πρωτότυπα
έργα τους και, στη συνέχεια να δημιουργήσουμε, εμπλέκοντας και τους γονείς, υλικό
που θα αποτύπωνε και θα παρουσίαζε στο ψηφιακό περιβάλλον τη διαδικασία που
ακολουθήσαμε στη διαπραγμάτευση ενός θέματος, στο πλαίσιο του ΔΕΠΠΣ και την
διεξαγωγή ενός σχεδίου εργασίας.
Ξεκινήσαμε παραδοσιακά, με την ανάγνωση ενός κλασικού παιδικού βιβλίου
(Χ. Κρ. Άντερσεν, Το ασχημόπαπο) και προχωρήσαμε σε συζήτηση γύρω από το
κείμενο. Μιλήσαμε για τον ήρωα του παραμυθιού και ζήτησα από τα παιδιά να
παίξουμε ένα ‘παιχνίδι συνειρμών’(Μπρετόν:1996): να εκφράσουν όλες τις ιδέες που
έρχονταν αυτόματα στο μυαλό τους και αυτές για όσα θα ήθελαν να ακολουθήσουν.
Οι ιδέες των παιδιών, που αυθόρμητα αναδύονται κατά τη διαδικασία του
‘καταιγισμού των ιδεών’ (Καλογήρου:1994), μαγνητοφωνούνται και μεταφέρονται
στο χαρτί, κατηγοριοποιούνται ανάλογα της συνάφειάς τους, και δίνεται ένας τίτλος
σε κάθε ομάδα προτάσεων.
Στη συνέχεια μεταφέραμε στον υπολογιστή τις χειρόγραφες σημειώσεις μας
και ο επεξεργαστής μας έδωσε πολλαπλές δυνατότητες: επιλογή γραμματοσειράς,
μέγεθος γραμμάτων, υπογράμμιση, μεγέθυνση, έντονη γραφή, χρώμα για τις λέξεις-
κλειδιά στις προτάσεις των παιδιών. Δείξαμε στα μεγαλύτερα παιδιά τα εικονίδια που
αναφέρονται σε κάποιες λειτουργίες, βοηθώντας τα να κατακτήσουν τις πρώτες
γνώσεις γύρω από τον ψηφιακό αλφαβητισμό, και τους μεταβιβάσαμε την ευθύνη να
διδάξουν σχετικά τους υπόλοιπους.
Οι γνωστικές περιοχές που προέκυψαν με τις αντίστοιχες δραστηριότητες
αποτέλεσαν τους περιφερειακούς κόμβους με τους οποίους δια-συνδέεται το υπό
διαπραγμάτευση θέμα. Κάθε ομάδα παιδιών αναλαμβάνει να εκτελέσει ένα έργο και
την υποχρέωση να το παρουσιάσει στους άλλους χρησιμοποιώντας τα μέσα και τους
τρόπους που θα αποφασίσουν. Τα παιδιά έχουν το λόγο. Στη συνέχεια, το αρχείο με
τις καταγεγραμμένες ιδέες των παιδιών εκτυπώθηκε, φωτοτυπήθηκε και αναρτήθηκε
σε πίνακα, ως υλικό τεκμηρίωσης (Project Zero- Reggio Children:2001) της πρώτης
φάσης διεξαγωγής του σχεδίου εργασίας. Ακολούθησε η δημιουργία του εικονιστικού
αντίστοιχου για τη δραστηριότητά τους, η σύνθεση κείμενου και εικόνας σε μια
ενότητα, κι έτσι μάθαμε πώς ξεκινάμε μια ερευνητική εργασία (έκφραση, καταγραφή
και οργάνωση ιδεών). Η δική μας συνδρομή ήταν κυρίως επικουρική: λειτουργήσαμε
ως εμπνευστές και ως μεσάζοντες στις προσπάθειές τους, γίναμε οι δακτυλογράφοι
των παιδιών.
Ο λογοτεχνικός ήρωας ‘παπί’, μέσα από τις προτάσεις των παιδιών και την
διακριτική καθοδήγησή μας, εμφανίστηκε στο προσκήνιο με ποικίλες όψεις. Κάποιες
απ’ αυτές αναφέρονται στη διάθεσή του ως παιχνίδι - αντικείμενο, ως ήρωας
κινούμενων σχεδίων με αναρίθμητες αναπαραγωγές και αποτυπώσεις σε χρηστικά και
διακοσμητικά αντικείμενα, ως μουσειακό αντικείμενο, ως παιδικό μουσικό άκουσμα
και χορός, ως δημοτικό τραγούδι, ως ποίημα, ως γλωσσοδέτης, ως μεταφορική
έκφραση, ως πραγματικό ζώο που συναντάμε σε λίμνες και σε αστικά πάρκα, και,
κύρια, ως ήρωας σε ποικίλα εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά. Παιδιά, γονείς και
εκπαιδευτικός επιδοθήκαμε σε ένα παιχνίδι ανεύρεσης του υλικού-θησαυρού.
Συγκεντρώσαμε ένα μεγάλο (πολυεθνικό) υλικό το οποίο φωτογραφίσαμε, το
κατατάξαμε σε κατηγορίες ανάλογα του είδους τους και αναγράψαμε σε καρτέλες ένα
τίτλο.
Η επίσκεψη στην Παιδική Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κήπου μας έδωσε την
ευκαιρία για έρευνα πεδίου, για πρόσκτηση γνώσης από ‘πρώτο χέρι’ (Katz & Chard:
2004), στο χώρο της βιβλιοθήκης και το φυσικό χώρο του κήπου. Σε συνεργασία με
τη βιβλιοθηκονόμο βρήκαμε βιβλία διαφορετικού γένους, τα οποία ξεφυλλίσαμε,
παρατηρήσαμε και κατηγοριοποιήσαμε ανάλογα με το είδος τους(Zipes:1995).
Κρατήσαμε πληροφορίες σε δελτίο για κάθε βιβλίο και φωτογραφίσαμε τα βιβλία, τα
παιδιά εν δράσει, το χώρο της βιβλιοθήκης και επιλεγμένα σημεία του Κήπου.
Το φωτογραφικό υλικό προβλήθηκε στην τάξη και έδωσε την αφορμή να
επαναφέρουμε την εμπειρία μας ζωντανά, να ανακαλέσουμε γνώσεις, να
συζητήσουμε, και να διατυπώσουμε προτάσεις σχετικά με το πώς θα μπορούσαμε να
το διαχειριστούμε. Αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε μια διπλή παρουσίαση της
Βιβλιοθήκης και του Εθνικού Κήπου και σε κάθε περιοχή να εντάξουμε τις
αντίστοιχες φωτογραφίες. Στο σημείο αυτό η συνεργασία των γονέων ήταν
καταλυτική. Τους καλέσαμε για να τους ενημερώσουμε σχετικά με την επίσκεψή μας
και το τι ήθελαν να κάνουν τα παιδιά. Η πρόταση ενός γονέα να επεξεργαστούμε τις
φωτογραφίες στον υπολογιστή και να δημιουργήσουμε ένα υπερκείμενο(Αρβανίτης
&Παναγιωτίδης:2005) με δύο κόμβους (Βιβλιοθήκη, Κήπος) έγινε αποδεκτή με
ενθουσιασμό, ο ίδιος ανέλαβε να το ετοιμάσει και να μας μάθει τον τρόπο που
δημιουργείται αυτή η μορφή.
Κατά τη διεξαγωγή του σχεδίου εργασίας τα παιδιά παρήγαγαν ποικίλα έργα
και εκτέλεσαν δράσεις, τα οποία καταγράψαμε με τα πλέον πρόσφορα μέσα. Τα μέσα
που χρησιμοποιήσαμε παρουσιάζονται στη συνέχεια μαζί με επισημάνσεις για τους
τρόπους που θεωρείται ότι προωθούν τη μάθηση.
-Τα παιδιά εξασκήθηκαν στο πληκτρολόγιο: έγραψαν το όνομά τους ή μετέφεραν
λέξεις με κεφαλαία. Κάναμε την εμπειρία εντυπωσιακή διαμορφώνοντας διαφορετικά
κάθε κείμενο και προκαλώντας τα σχόλιά τους για τους διαφορετικούς τρόπους
γραφής. Τα αρχεία που δημιουργήθηκαν αποθηκεύτηκαν σε προσωπικές δισκέτες,
ψηφιακό portfolio (Seidel:2001), το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο για να
τεκμηριώσουμε την πρόοδο του παιδιού σε ποικίλες δεξιότητες. Γενικότερα, έχει
βρεθεί ότι, οι επιδράσεις των επεξεργαστών είναι σημαντικές στο να αναπτύξουν τα
παιδιά θετική στάση απέναντι στο γράψιμο, ν’ αποκτήσουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη
στις ικανότητές τους και αυξημένα κίνητρα δημιουργίας κειμένων (Βοσνιάδου:2006).
-Με τη ψηφιακή πένα τα παιδιά δημιούργησαν με ‘φυσικό’ τρόπο τα δικά τους έργα,
δοκίμασαν κάποια εργαλεία του προγράμματος ζωγραφικής, συνέθεσαν κολάζ,
αυτοσχεδίασαν κ.λπ.
-Βιντεοσκοπήσαμε δραματοποιήσεις, επισκέψεις και συναντήσεις. Δημιουργήσαμε
‘ζωντανά’ σημεία αναφοράς της σχολική πορείας του παιδιού που διευκολύνουν την
επικοινωνία μεταξύ σχολείου και σπιτιού, αναπτύσσουν την αυτογνωσία και την
κατανόηση του κοινωνικού τους ρόλου, τεκμηριώνουν τις εμπειρίες με την
κοινότητα, και παρέχουν οπτικά στοιχεία για τις αλλαγές.
-Φωτογραφίσαμε δράσεις και πράγματα και χρησιμοποιήσαμε το οπτικό υλικό ως
έναυσμα για συζήτηση στις συναντήσεις μας, διευκολύνοντας την επικοινωνία
μεταξύ οικογένειας- σχολείου -μαθητών.
-Προβάλλαμε βιντεοταινίες, φωτογραφίες, σλάΐτς, διαφάνειες και αντικείμενα. Το
περιβάλλον που δημιουργεί η προβολή, μας έδωσε την ευκαιρία να εισέλθουμε στο
νέο τοπίο, να τοποθετηθούμε σ’ αυτό και να δούμε τα πράγματα από διαφορετική
οπτική γωνία(Reggio Children:2005).Τα παιδιά κι οι οικογένειές τους, είχαν την
ευκαιρία να δουν το ξεδίπλωμα των σχεδίων εργασίας τους και να μάθουν
περισσότερα για τους τρόπους που λειτούργησαν, να σχολιάσουν, και να εισπράξουν
άμεση ανατροφοδότηση.
-Ηχογραφήσαμε απαγγελίες ποιημάτων, τραγούδια, αφηγήσεις, και συνεντεύξεις,
χρησιμοποιώντας το μικρόφωνο του υπολογιστή ή αναλογικό κασετόφωνο.
Δημιουργήσαμε ένα προσωπικό ηχητικό ανθολόγιο-τεκμήριο της προοδευτικής
βελτίωσης των προφορικών δεξιοτήτων και στηρίξαμε τις πρώιμες εμπειρίες
αλφαβητισμού, της κατανόησης της σύνδεσης προφορικού και γραπτού λόγου.
-Σαρώσαμε εικόνες από βιβλία, κείμενα και ζωγραφιές των παιδιών. Οι δημιουργίες
των παιδιών στο χαρτί μεταφέρονται και εντάσσονται σε αρχεία ή φύλλα εργασίας
αποκτώντας κύρος, αυξάνοντας την αυτοπεποίθησή τους και ενισχύοντας το κίνητρο
για περαιτέρω ενασχόληση με την τεχνολογία και την τέχνη.
-Εκτυπώσαμε τα αρχεία που δημιουργήσαμε, κείμενα, φωτογραφίες, ζωγραφιές,
εικόνες από το διαδίκτυο. Το τελικό προϊόν της εργασίας είναι έντυπο, αλλά δεν είναι
χειρόγραφο. Η διττή μορφή του έργου, ψηφιακή κι έντυπη, επιβραβεύει διπλά τις
προσπάθειές μας, δίνει ερεθίσματα για συζήτηση και εμπλουτίζει τις εμπειρίες με τις
διαφορετικές γλώσσες που χρησιμοποιούμε για να εκφραστούμε.
-Εκδώσαμε το έργο μας σε έντυπη και ψηφιακή μορφή. Το αποστείλαμε μέσω του
ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σε απομακρυσμένα νηπιαγωγεία, συναδέλφους, κ.ά., και
ζητήσαμε να μας απαντήσουν για τις εντυπώσεις και τις παρατηρήσεις τους.
Επικοινωνήσαμε άνετα με πρόσωπα και φορείς πέρα από κάθε περιορισμό χώρου και
χρόνου και συνεργαστήκαμε πάνω σε ένα έργο αποβλέποντας στη διάδοση και την
αρτιότητα του.
-Σε συνεργασία με τα παιδιά και τους γονείς δημιουργήσαμε ένα υπερκείμενο, το
ψηφιακό αντίστοιχο του κλασικού ιστογράμματος, όπου οι λέξεις-κλειδιά, μας
μεταφέρουν σε ποικίλα έργα κι ευρήματα των ομάδων εργασίας: λογοτεχνικό υλικό,
φωτογραφικό υλικό, δικτυακούς τόπους, αφηγήσεις, πινακοθήκη, σελίδες εργασίας
κ.λπ., και γενικά σε όλο το υλικό που βρέθηκε, χρησιμοποιήθηκε και παράχθηκε. Η
μορφή αυτή είναι εύκολα τροποποιήσιμη, αναβαθμίζεται με τις παρεμβάσεις των
επισκεπτών και παραμένει ανοικτή στο διάλογο (Δερμιτζάκης: 2002).
Έτσι, διαμορφώθηκε ένας πολύχρωμος, πλουραλιστικός και πολυφωνικός
καμβάς που παρουσιάζει ζωντανά τα ευρήματα, τα έργα και το λόγο των παιδιών και
απεικονίζει παραστατικά τη γνώση που προήλθε από την σε βάθος διερεύνηση του
θέματος. Η νέα μορφή, το υπερκείμενο, εμφανίζεται ως ένα ενεργό δίκτυο μεταξύ
διασυνδεόμενων στοιχείων (κόμβων) και αποκαλύπτουν τις λανθάνουσες σχέσεις που
βρίσκονται στο παρασκήνιο της σκέψης. Εξεικονίζουν τις διακειμενικές σχέσεις που
αναπτύσσονται μεταξύ ετερόκλητων κειμένων και αντικειμένων (Ζερβού:1998).
Μέρος του προτεινόμενου σχεδίου εργασίας, μπορεί να αναπτυχθεί κατά τη
διάρκεια του έτους ως παράλληλη δραστηριότητα με στόχο τη δημιουργική γραφή.
Κάθε φορά που διαβάζουμε μια ιστορία συμπληρώνουμε κι ένα δελτίο σχετικά με τα
δομικά στοιχεία της, γνωστά ως ‘λειτουργίες των παραμυθιών’ (Προπ:1991). Κάθε
λειτουργία συμπυκνώνεται σε έναν κόμβο στο ψηφιακό περιβάλλον γύρω από το
γενικό τίτλο ‘Τα βιβλία μας’. Το παιδί- χρήστης των πολυμέσων έχει τη δυνατότητα
να περιδιαβεί την πληθώρα των δεδομένων, όπως άτακτα ξεφυλλίζει ένα βιβλίο, να
χρησιμοποιήσει τις διαθέσιμες αφηγηματικές ψηφίδες, να αφηγηθεί τη δική του
ιστορία, και να χτίσει ένα νέο πολύτροπο κείμενο (Γιανουμάτου & Νικολαΐδου:2002)
που το χαρακτηρίζει η αυθεντική παιδικότητα στην επινόηση και την έκφραση.
Θελήσαμε να ενσταλάξουμε γνήσια παιδικότητα και φρεσκάδα στη
λογοτεχνία για παιδιά ασκούμενοι σε μια νέα γραφή όπου συνυφαίνονται η
λογοτεχνία με την τεχνολογία, η τυποποιημένη μορφή με την αυθεντικότητα, τα
κείμενα με τα αντικείμενα, το παιχνίδι με τη σοβαρότητα. Καταλήγουμε στο ότι, η
τεχνολογία μπορεί να είναι με το μέρος της λογοτεχνίας προσφέροντας ευκαιρίες να
ακούσουμε τη γνήσια φωνή του μικρού παιδιού κι έτσι, έμπρακτα να του
αναγνωρίσουμε το δικαίωμα να είναι ο «πρωταρχικός συγγραφέας της ζωής του»
(Reggio Children:1995). Με την τεχνολογία το παιχνίδι με τα κείμενα διευκολύνεται
και εμπλουτίζεται: τα αποσυναρμολογούμε και τα ανασυνθέτουμε, τους αλλάζουμε
μορφή, τ’ ανακατεύουμε, πλάθουμε νέους κόσμους. Αναπτύσσοντας παιχνίδια με τα
εικονογραφημένα βιβλία και στο ψηφιακό περιβάλλον, τα παιδιά αποκτούν κίνητρα
για αναζήτηση νέων κειμένων. Ο υπολογιστής μπορεί να οδηγήσει στο βιβλίο και το
βιβλίο μπορεί να ξανακερδίσει την παιδική του ηλικία με το λόγο και τα έργα των
παιδιών. Τα παιδιά είναι οι κύριοι του παιχνιδιού. Παίζοντας με τους υπολογιστές
παίζουμε με τις σκέψεις μας, μέσα από προσωπικά διανοητικά μονοπάτια
μετακινούμαστε από το βιβλίο στον υπολογιστή κι από κει σε νέα έργα διατηρώντας
ζωηρό το παιχνίδι της απομάκρυνσης και της επιστροφής στα κείμενα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
Ξενόγλωσση βιβλιογραφία.
- Project Zero – Reggio Children (2001). Making learning visible. Children as
individual and group learners .Reggio Emilia: Reggio Children srl.
-Reggio Children-Domus Academy Research Center, (1998). children, spaces,
relations metaproject for an environment for young children. Reggio Emilia-
Italy:Reggio Children. Domus Academy Research Center.
-Reggio Children (1995). The Fountains. The unheard voice of children. Reggio
Emilia-Italy: Reggio Children.
-Zipes, J, (1995).Creative storytelling. Building Community, Changing Lives,.
N.York-London:Routledge.
Άρθρα περιοδικών.
-Ewers, H.(2001). Μεταβαλλόμενες λειτουργίες της παιδικής λογοτεχνίας.
Διαδρομές,1,7-14.
-Κουλούρη, Π.(2002). Η ενσωμάτωση του υπολογιστή στην προδημοτική
εκπαίδευση, Γέφυρες, 2,66-71.
Ηλεκτρονικές Διευθύνσεις.
-Clements, D. (1999). Young Children and Technology. ΣτοDialogue on Early
Childhood Science, Mathematics, and technology Education. First Experiences in
Science, Mathematics and Technology. Washington, DC: American Association for
the Advancement of Science, Project 2061, Retrieved November 4, 2001from the
World Wide Web:http://project2061.org/newsinfo/earlychild/experience/clements.htm
-Papert, S. Technology in Schools. To Support the System or Render it Obsolete,
Retrieved June25, 2007 from the World Wide Web:
http://www.mff.org/edtech/article.taf?
-‘Technology in Early Childhood Education: Finding the Balance’ (2001), Northwest
Regional Education Laboratory, Retrieved June25, 2007 from the World Wide Web :
http:// www.nwrel.org/request
Τίτλος εργασίας: Η συνύφανση και σύμπραξη των παραδοσιακών και
σύγχρονων μέσων διδασκαλίας στο σύγχρονο νηπιαγωγείο.
Συγγραφέας: Μιχαηλίδου Βασιλική
Ιδιότητα: Νηπιαγωγός- Διπλωματούχος του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού
Προγράμματος Σπουδών “Παιδικό Βιβλίο και Παιδαγωγικό Υλικό”.
Διεύθυνση: Μυστρά 6, 11147 Αθήνα.
e-mail: mihmel@sch.gr