Αξιοποιώντας ψηφιακά εργαλεία, υποστηρίζοντας συνεργατικές

δραστηριότητες στο e twinning έργο: Pandemics – learning from

History
Αλεξανδρή Ελευθερία1
1
Φιλόλογος MSc Ψηφιακή Μάθηση
lealexandri@gmail.com

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Κάθε ευρωπαϊκό έργο eTwinning αποτελεί μια πρόκληση αναζήτησης διαφορετικών διόδων
έκφρασης και επικοινωνίας μαθητών και εκπαιδευτικών. Βαδίζοντας σε διαδικτυακά μονοπάτια η
συνεργασία αποκτά ουσιαστικό νόημα, εάν και εφόσον τα ψηφιακά εργαλεία και οι ιδιαιτερότητές τους
σχετίζονται με το κοινωνικοπολιτισμικό συγκείμενο και αναδεικνύουν τους ρόλους των συνεργαζόμενων
μελών. Η εργασία αυτή παρουσιάζει ένα έργο που η θεματική του προέκυψε από την αιφνίδια
υγειονομική κρίση που άφησε, εκτός των άλλων και ένα δυνατό ψηφιακό αποτύπωμα στην εκπαίδευση.
Μαθητές έξι ευρωπαϊκών σχολείων επιχείρησαν να συνδέσουν το τότε και το σήμερα των σοβαρότερων
Πανδημιών της Ιστορίας και να βρουν βήμα έκφρασης της δικής τους εμπειρίας. Η διερεύνηση και ο
αναστοχασμός τους υποστηρίχθηκε από πληθώρα ψηφιακών τεχνολογιών. Ενορχηστρώνοντας τις
δραστηριότητες, οι εκπαιδευτικοί δοκίμασαν να προτείνουν καινοτόμα εργαλεία που στήριξαν και
ενίσχυσαν τη δημιουργικότητα των μαθητών, έδωσαν δυνατότητες έκφρασης, ώθησαν σε ανακαλυπτικές
δράσεις, ανέδειξαν καλλιτεχνικά ταλέντα, εξατομίκευσαν τη μάθηση, οπτικοποίησαν τη γνώση και
συνδύασαν ποικίλους σημειωτικούς πόρους, έτσι ώστε οι συμμετέχοντες να οδηγηθούν με επιτυχία στα
προσδοκώμενα αποτελέσματα

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Ψηφιακά εργαλεία, συνεργατικότητα, διαθεματικότητα, κριτικός γραμματισμός

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρούσα εισήγηση επιχειρεί να αποτυπώσει μια διαδρομή που συνέδεσε έξι ευρωπαϊκά
σχολεία, τα οποία συμμετείχαν στο πρόγραμμα eΤwinning: «Pandemics – learning from History» και
είχε ως αφετηρία ένα κοινό βίωμα που επέφερε σημαντικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό οικοσύστημα –
μία πανδημία. Αυτό το έργο γεννήθηκε από την ανάγκη να ερευνηθούν άλλες πανδημίες που
κατέγραψε η Ιστορία και να αναλυθούν τα κοινά σημεία ή οι ομοιότητές τους με τη σύγχρονη
πανδημία.
Η καινοτομία του προγράμματος στηρίχθηκε στην έρευνα που αναπτύχθηκε αναφορικά με τη
Μύρτιδα ένα εντεκάχρονο κορίτσι που έζησε και πέθανε στο λοιμό που έπληξε την Αθήνα την εποχή
του Περικλή. Μέσα από την οπτική αυτού του νεαρού ιστορικού προσώπου οι συμμετέχοντες
προσέγγισαν την εποχή του 5ου αι π.Χ, συνομίλησαν «ψηφιακά» με τη νεαρή Αθηναία, ταξίδεψαν
στο χρόνο με συνοδοιπόρους Έλληνες και Ισπανούς μαθητές και ανακάλυψαν τις συνθήκες που οι
άνθρωποι τότε βίωσαν, τα προβλήματα που επέφερε η ασθένεια (υγεία, κοινωνία, πολιτική,
οικονομία) και τις συνέπειες στην ψυχολογία των εφήβων, συγκρίνοντας το ιστορικό πλαίσιο με τη
δική τους εμπειρία και τους σύγχρονους προβληματισμούς.
Οι 142 μαθητές και μαθήτριες που συμμετείχαν στο έργο είχαν την ευκαιρία να μάθουν όχι μόνο
πώς η πανδημία της Αθήνας ξέσπασε το 430 π.Χ., αλλά και να μελετήσουν αναφορικά με τα
πρόσωπα και το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο της εποχής, ενώ συνέχισαν το ταξίδι στο χρόνο,
μελετώντας τις πανδημίες που ακολούθησαν, φτάνοντας στο σήμερα. Μέσα από ποικίλους
σημειωτικούς πόρους διαδικτύου και των πολυμέσων ανέπτυξαν δεξιότητες αναζήτησης
πληροφοριών, κριτικής επεξεργασίας και συνθετικής παρουσίασης των δεδομένων, ενώ ταυτόχρονα
ενισχύθηκε η συνεργατική μάθηση και όλα αυτά σε συνθήκες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Ταυτόχρονα, γνώρισαν τους διαφορετικούς ανά εποχή κώδικες επικοινωνίας και δόθηκε έρεισμα
για γόνιμες συγκρίσεις με τη σύγχρονη εποχή. Τα ψηφιακά μέσα αξιοποιήθηκαν όχι ως άλλο ένα
εργαλείο, αλλά ως ένα περιβάλλον εργασίας, που συμβάλλει σε μια καινοτόμο παιδαγωγική
προσέγγιση του θέματος, καθώς διευκόλυναν τη βιωματική πρόσληψη των κειμένων, αλλά και τον
προσωπικό διάλογο των μαθητών/τριων με αξίες, αντιλήψεις και έννοιες που προβάλλουν τα έργα,
συχνά και σε διακειμενική σύγκριση με αντίστοιχες σύγχρονες, ειδικά σε περιόδους κρίσης. Βασική
στόχευση η ανάπτυξη κριτικού γραμματισμού (Κουτσογιάννης & Αλεξίου, 2012) με ταυτόχρονη
ενίσχυση της δυνατότητας των μαθητών/τριων να διαμορφώνουν προσωπική άποψη και στάση.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Οι εκπαιδευτικοί του προγράμματος, επιχειρώντας να διευρύνουν τους μαθησιακούς ορίζοντες
των μαθητών/τριων πραγματοποίησαν δράσεις που στόχευαν αφενός, στην ανάδειξη της ευρωπαϊκής
διάστασης στη μάθηση, αλλά και στη βιωματικότητα, επιλέγοντας θεματικές που άπτονται της
επικαιρότητας και του προβληματισμού των μαθητών/τριων.
Βάση της διδακτικής προσέγγισης αποτέλεσε το δυναμικό μοντέλο - σχήμα του ρόμβου
(Κουτσογιάννης, 2012) στη διδασκαλία των γλωσσικών μαθημάτων στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση,
το οποίο βασίζει τη στοχοθεσία στην τριμερή διάκριση ανάμεσα σε τρεις, αλληλοδιαπλεκόμενους και
υπό συνεχή μεταβολή, άξονες (Πόλκας & Τουλούμης, 2012) Οι γνώσεις για τον κόσμο, οι γνώσεις για
την αρχαία ελληνική γραμματεία και οι γραμματισμοί που θα κατακτήσουν οι μαθητές/τριες
συνδέθηκαν όχι μόνο με τη σχολική, αλλά και με την κοινωνική και την ψηφιακή πραγματικότητα.
Η μέθοδος που αξιοποιήθηκε είναι η ανακαλυπτική˗διερευνητική. Στηρίζεται στη συνεργατική
μάθηση, με τον εκπαιδευτικό σε ρόλο οργανωτή και εμψυχωτή, καθώς οι μαθητές/τριες
συνεργάστηκαν σε ομάδες, διερευνήσαν, συζήτησαν, κατέληξαν σε συμπεράσματα και δημιούργησαν
το τελικό προϊόν. Ο ρόλος τους ήταν ενεργητικός, καθώς τοποθετήθηκαν στο κέντρο της διδασκαλίας
(μαθητοκεντρική). Από παθητικό υποκείμενο («Πάρε και μάθε») ο/η μαθητής/τρια μετατράπηκε σε
ενεργό, ερευνητικό και κριτικό υποκείμενο («Ψάξε, μάθε, σύνθεσε, παρουσίασε», αλλά και «δες ότι ο
σημειωτικός κόσμος γύρω σου δεν είναι αθώος» (ΙΤΥΕ, 2018).
Την ίδια στιγμή επιχειρήθηκε συνδυασμός της αρχαιογνωστικής μεθόδου διδασκαλίας σύμφωνα
με την οποία το Αρχαίο Ελληνικό (ΑΕ) κείμενο αντιμετωπίζεται ως πηγή ιστορικών πληροφοριών,
που βοηθούν στην ανασύνθεση της εικόνας του ΑΕ πολιτισμού, με την ουμανιστική προσέγγιση, η
οποία αναδεικνύει την ανθρωποκεντρική διάσταση του ΑΕ πολιτισμού, δίνοντας σημασία στον
άνθρωπο, όχι στο μεμονωμένο άτομο, αλλά στην ανθρώπινη ύπαρξη συνολικά. (Γιάννου, 2018).
Αξιοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι θεωρίες μάθησης του εποικοδομητισμού, (Joyce, Weil,
Calhoun, 2009), σύμφωνα με τις οποίες η μάθηση ορίζεται ως διαδικασία παραγωγής γνώσης από
τους ίδιους τους εκπαιδευόμενους, οι οποίοι εξασκούνται στην κατευθυνόμενη ανακάλυψη, στην
ενεργό συμμετοχή, στη συνεργασία, στην κριτική σκέψη. Η προσέγγιση στηρίζεται στη θεωρία της
δυναμικής διαδικασίας της μάθησης (ζώνη επικείμενης ανάπτυξης) (Vygotsky, 1994).

ΣΤΟΧΟΙ- ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Βασικός στόχος του προγράμματος ήταν να διερευνήσουν οι μαθητές/τριες τις πανδημίες της
Ιστορίας και να προβούν σε μια συγκριτική θεώρηση με τη σύγχρονη υγειονομική κρίση και τις
συνέπειές της. Παράλληλα, επικοινωνώντας ψηφιακά με μία έφηβη κοπέλα της Αθήνας του 5 ου αι
π.Χ. που βίωσε το λοιμό της εποχής της, επιδιώχθηκε τόσο οι μαθητές/τριες του Ελληνικού σχολείου,
όσο και οι Ευρωπαίοι να έρθουν σε επαφή με τον κλασικό πολιτισμό και να εκτιμήσουν την αξία και
την δυναμική του πολιτισμού αυτού στο πέρασμα των αιώνων.
Στα προσδοκώμενα αποτελέσματα περιλαμβάνεται η ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικού
γραμματισμού, η καλλιέργεια δεξιοτήτων αναζήτησης πληροφοριών, αλλά και η βελτίωση της
ικανότητας συνεργασίας στο πλαίσιο των ομάδας με τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών.

ΨΗΦΙΑΚΑ ΜΕΣΑ
Ο ρόλος των ψηφιακών μέσων στα έργα eTwinning είναι καθοριστικός, καθώς αποτελούν το
πεδίο ανάπτυξης των δραστηριοτήτων και υποστηρίζουν την αλληλεπίδραση και τη διαδραστικότητα
των συμμετεχόντων. Η πλατφόρμα του Twinspace ως κοινό σημείο αναφοράς συνεργαζόμενων
σχολείων παρέχει εργαλεία επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων και ένα χώρο ανάπτυξης των
φάσεων του προγράμματος στον οποίο ενσωματώνονται οι δραστηριότητες, αλλά κυρίως τα εργαλεία
που θα αξιοποιηθούν συνεργατικά και θα πλαισιώσουν τις δραστηριότητες των ομάδων.
Στο παρόν έργο σχεδιάστηκαν δραστηριότητες που αναπλαισίωσαν τα εξής ψηφιακά μέσα:
 τα συνεργατικά έγγραφα στο Google Drive
 το εργαλείο δημιουργίας ψηφιακών αντιπροσώπων (Voki)
 το Padlet
 το εργαλείο κατασκευής comics, pixton
 το πρόγραμμα δημιουργίας χρονογραμμής Tiki Toki
 τα συννεφόλεξα
 τον εννοιολογικό χάρτη MindMup
 τη δημιουργία videos και ανάρτηση στο youtube
 το e me blog
 τo λογισμικό κατασκευής εικονικού μουσείου Artsteps
 τo Fakebook
 την εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης My Heritage που ζωντανεύει ιστορικά πρόσωπα
 το πρόγραμμα Microsoft Sway
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Η διαθεματική (Ματσαγγούρας, 2002) αυτή προσέγγιση του προγράμματος, που πραγματοποιήθηκε
με την αξιοποίηση των εργαλείων και εφαρμογών του Twinspace έδωσε τη δυνατότητα στους/στις
μαθητές/τριες του 21ου αι. να «επικοινωνήσουν» ψηφιακά με μια έφηβη κοπέλα που έζησε στην
Αθήνα του Πελοποννησιακού πολέμου, η οποία βίωσε μια εξίσου θανατηφόρα επιδημία και
δυστυχώς υπήρξε ένα από τα πολλά θύματα.
Αρχικά οι μαθητές/τριες εισήχθησαν στην πλατφόρμα με τους κωδικούς τους και έγινε
προσπάθεια σύνδεσης με τις προ υπάρχουσες γνώσεις, ανακαλώντας τους δύο βασικούς
ιστοριογράφους, το έργο των οποίων μελέτησαν το προηγούμενο διάστημα του σχολικού έτους και
την κοινή θεματική της ιστορικής αφήγησης: τον Πελοποννησιακό πόλεμο, έναν εμφύλιο πόλεμο με
συνέπειες για νικητές και ηττημένους. Για την Αθήνα, όμως η ταλαιπωρία είχε και μια άλλη σοβαρή
αιτία: το λοιμό, μια επιδημία με πολλούς νεκρούς και επιπτώσεις στη ζωή των κατοίκων της τόσο
σημαντικής πόλης - κράτους του 5ου αι. Έτσι έγινε η σύνδεση του ιστορικού πλαισίου με τη
σύγχρονη πραγματικότητα, αφού 2500 χρόνια μετά οι μαθητές χρειάστηκε να βιώσουν μια αντίστοιχη
εμπειρία. Αρχικά, ένας ψηφιακός αντιπρόσωπος (avantar) της θεάς Αθηνάς (κατασκευασμένος με το
εργαλείο voci) διαμεσολαβεί στη γνωριμία με την Μύρτιδα, ανακοινώνοντας ότι θα ξεκινήσουν ένα
ταξίδι στο χρόνο με αφετηρία ένα κουίζ.
Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του οπτικού γραμματισμού οι μαθητές/τριες κλήθηκαν να
αναγνωρίσουν με τη βοήθεια πολυτροπικού κειμένου (Τουλούμης, 2011) (σύγχρονη φωτογραφία από
το διαδίκτυο) το άγαλμα αρχαίου Αθηναίου που υπάλληλοι του δήμου «απολυμαίνουν» για την
αποφυγή εξάπλωσης της πανδημίας. Το ερώτημα αφορούσε τόσο στο πρόσωπο, όσο και στο
παράδοξο της εικόνας, μια και πρόκειται για το άγαλμα του Περικλή που νόσησε και πέθανε στο
λοιμό της Αρχαίας Αθήνας και τώρα 2.450 χρόνια μετά είναι πάλι «ύποπτος για ιό». Οι
συμμετέχοντες στο πρόγραμμα επιχείρησαν να απαντήσουν το κουίζ σε ένα ειδικά διαμορφωμένο
padlet και αλληλοεπιδρώντας κατέληξαν στο ζητούμενο. Έτσι επιτεύχθηκε η προσέλκυση του
ενδιαφέροντος, για να διερευνήσουν τις ιστορικές συνθήκες μιας εποχής που οι άνθρωποι
αντιμετώπισαν έναν αντίστοιχο κίνδυνο με τη δική τους σύγχρονη πραγματικότητα.
Η δεύτερη φάση της εφαρμογής πραγματοποιήθηκε ασύγχρονα σε δύο ώρες. Οι μαθητές/τριες
χωρισμένοι σε τρεις ομάδες εισάγονται στην οθόνη της πρώτης ασύγχρονης συνεργατικής
δραστηριότητας για μια πρώτη γνωριμία με τη Μύρτιδα. Πέρα από το πληροφοριακό υλικό, θα
επιλέξουν το αντίστοιχο ερευνητικό ερώτημα που έχει αναθέσει η εκπαιδευτικός στην ομάδα τους. To
forum στο Twinspace αποτέλεσε το πεδίο επικοινωνίας των ομάδων που πλαισιωθήκαν από μαθητές/
τριες διαφορετικών σχολείων και εθνικοτήτων. Πιο συγκεκριμένα κλήθηκαν να μελετήσουν τα εξής:
Η υποδραστηριότητα της 1ης ομάδας είχε την εξής διατύπωση: «Αποστολή σας να μελετήσετε
τη συνέντευξη του κ. Παπαγρηγοράκη, οδοντιάτρου και το ιστορικό της Μύρτιδας. Δημιουργήστε
μια συνεργατική παρουσίαση με τίτλο: “Πώς ένα δόντι μπορεί να ερμηνεύσει την Ιστορία;” για να
διαμοιραστείτε με τους συμμαθητές σας τις πληροφορίες που θεωρείτε ότι έχουν ενδιαφέρον». Αυτή η
υποδραστηριότητα είχε τη λογική του WebQuest (κατευθυνόμενη διερεύνηση) (Ματσαγγούρας,
2001), αναφορικά με τη διερεύνηση του ιστορικού της ανάπλασης αυτού του παιδικού προσώπου
του 5ου αι. π.Χ. αιώνα και η συνεργασία των μαθητών υποστηρίχθηκε με τη χρήση ενός
συνεργατικού εγγράφου παρουσίασης στο Google Drive.
Η υποδραστηριότητα της 2ης ομάδας ήταν η ακόλουθη: «Ας γνωρίσουμε την εποχή και την πόλη
της Μύρτιδας. Πώς ήταν η εποχή που έζησε; Πώς ήταν η Αθήνα, η πόλη της; Σε ποιους δρόμους
περπάτησε, ποιους ανθρώπους άκουσε να μιλούν, από ποιους χώρους θα ήταν αποκλεισμένη; Ως
δημοσιογράφοι να καταγράψετε μια φανταστική συνέντευξη με το κορίτσι σε μορφή διαλόγου. Το
συνεργατικό έγγραφο μπορεί να έχει τίτλο: Συνέντευξη με μια έφηβη του 430 π.Χ»
Η δράση αυτή προσομοιάζει την μαθησιακή τεχνική «παιχνίδι ρόλων», αφού οι μαθητές/τριες με
τη χρήση ενός συνεργατικού εγγράφου (Google Drive) ασκήθηκαν στη συμπαραγωγή γραπτού λόγου,
(ΙΤΥΕ, 2018) με θέμα τη διενέργεια φανταστικής συνέντευξης με το κορίτσι, που είχε ως ζητούμενο
την ανάδειξη της εμπειρίας από το λοιμό του Πελοποννησιακού πολέμου, ενώ ταυτόχρονα
επιχείρησαν να προσεγγίσουν την προσωπικότητα μιας εφήβου του 5ου αι. π.Χ., ενισχύοντας την
ενσυναίσθησή τους. Στη συνέχεια με την αξιοποίηση του λογισμικού Pixton κατασκεύασαν κόμικς
εστιασμένα στους διαλόγους της υποτιθέμενης συνέντευξης (Σχήμα 1)
 Σχήμα 1: Κόμικ με την εφαρμογή pixton

Η υποδραστηριότητα 3ης ομάδας είχε την εξής περιγραφή: «Είμαστε στο 430 π.Χ. Συνωστισμός
στην πόλη. Ξεσπά αρρώστια. Αρρωσταίνουν άνθρωποι και ζώα. Πεθαίνουν γρήγορα, μέσα σε μερικές
μέρες. Οι υγιείς φοβούνται να πλησιάσουν τους νοσούντες. Πεθαίνουν αβοήθητοι και θάβονται
πρόχειρα, χωρίς κτερίσματα και τιμές. Οι γειτονιές αδειάζουν. Καθημερινοί θρήνοι. Απόγνωση.»: Η
Μύρτις ζει μια επιδημία στην εποχή της. Προβληματιστείτε με τη βοήθεια των ακόλουθων
ερωτημάτων και γράψτε μία σελίδα στο ημερολόγιο της: Ποιες άραγε θα ήταν οι σκέψεις της; Τι θα
θέλατε να τη ρωτήσετε; Θα είχε τα ίδια συναισθήματα με εσάς; Ποιες διαφορές θα είχε από έναν
σύγχρονο/η έφηβο/η που βιώνει αντίστοιχα μια πανδημία;»
Αυτή η υποδραστηριότητα αποτέλεσε μια απόπειρα δημιουργικής γραφής, πάλι με την
αξιοποίηση συνεργατικού εγγράφου, καθώς κλήθηκαν να αντιπαραβάλουν τις δικές τους εμπειρίες
από τη σύγχρονη πανδημία με τις σκέψεις και τις ανησυχίες της Μύρτιδας. Για το σκοπό αυτό
κατασκευάστηκε και ενσωματώθηκε στο Twinspace ένα ψηφιακό προφίλ της αρχαίας ηρωίδας με το
εργαλείο fakebook που προσομοιάζει με τη λειτουργία των κοινωνικών δικτύων (Σχήμα 2). Στο
πλαίσιο αυτό οι συμμετέχοντες συνομίλησαν, υιοθετώντας άλλοτε το προσωπείο της μικρής Αθηναίας
του 5ου αι. π.Χ. και άλλοτε τα προσωπεία άλλων ατόμων του δημόσιου και ιδιωτικού βίου της αρχαίας
Αθήνας.

Σχήμα 2: Διαδικτυακό προφίλ ηρωίδας στο fakebook

 Οι τρεις υποδραστηριότητες της δεύτερης φάσης της εφαρμογής ανέδειξαν τον καθοριστικό ρόλο
των ψηφιακών μέσων στη συνεργατική μάθηση, αφού εξ αποστάσεως, κυρίως ασύγχρονα οι ομάδες
ολοκλήρωσαν τα παραδοτέα και διαμοιράστηκαν τους υπερσυνδέσμους των εγγράφων με τους
συμμαθητές-συνεργάτες τους, δέχθηκαν ανατροφοδότηση από τους εκπαιδευτικούς, αντάλλαξαν
σχόλια και ενσωμάτωσαν τις αλλαγές στα κείμενά τους, αξιοποιώντας τις θετικές συνέπειες της
τεχνολογίας στη ρευστότητα κειμένου. Συμπερασματικά, όχι μόνο απλουστεύθηκε η διαδικασία της
παραγωγής λόγου, αλλά διαφάνηκε ότι οι δυνατότητες που δίνουν τα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα είναι
πιο κοντά στον τρόπο σκέψης του ανθρώπου και στη φυσική διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου
(Κουτσογιάννης κ.α., 2015).
Στη συνέχεια στην τρίτη φάση τη σκυτάλη ανέλαβε ο ιστορικός Θουκυδίδης (ως ψηφιακός
αντιπρόσωπος), καλώντας τους μαθητές/τριες να εμπλακούν με τη βοήθεια ερευνητικών ερωτημάτων
σε μια δημιουργική σύγκριση της ιστορικής του αφήγησης για το λοιμό της Αθήνας με τη σύγχρονη
αρθρογραφία, αναζητώντας κοινούς τόπους. Η διδακτική πρακτική αξιοποίησε τη μεθοδολογία της
μάθησης μέσω προβλήματος (problem based) (Τουλούμης, 2011). Στη συνέχεια ακολούθησε η τρίωρη
ασύγχρονη φάση διερεύνησης.
Η πρώτη ομάδα διερεύνησε το εξής ερώτημα: «Πώς ξεκίνησε ο λοιμός της Αθήνας; Ποιες ήταν
οι πρώτες αντιδράσεις των ανθρώπων; Εντοπίζετε αναλογίες με το ξεκίνημα του Covid_19
(συνωμοσιολογικά σενάρια περί κατασκευασμένου κορονοϊού κτλ,);» Αφού δόθηκε το αντίστοιχο
κείμενο από τη ιστορία του Θουκυδίδη και παραπομπή σε σύγχρονο διαδικτυακό άρθρο με τίτλο:
«Συνωμοσιολόγοι όλου του κόσμου, ενωθείτε». Με στόχευση τον κριτικό γραμματισμό ζητήθηκε να
συγκριθεί το περιεχόμενο των κειμένων με πολυτροπικό κείμενο που απεικόνιζε τοιχογραφία από τον
προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου στην Σαντορίνη και ζητήθηκε να παρατηρήσουν την εικόνα
και επιχειρήσουν σύνδεση με το σενάριο προέλευσης του κορονοϊού από μια αγορά της Κινέζικης
πόλης Ουχάν. Οι μαθητές αντάλλαξαν απόψεις και επιχειρήματα στο forum της πλατφόρμας.
Το ερευνητικό ερώτημα της δεύτερης ομάδας συζητήθηκε με τον ίδιο τρόπο, με ανάρτηση
σχολίων και ήταν το εξής: «Ποια τα συμπτώματα του λοιμού που περιγράφει ο Θουκυδίδης; Υπήρχαν
ιατρικές και βιολογικές γνώσεις την εποχή της Μύρτιδας, ώστε να αντιμετωπιστεί η ασθένεια; 2500
χρόνια μετά η επιστήμη μπορεί να αντιμετωπίσει μια αιφνίδια υγειονομική κρίση;» Η διερεύνηση
πραγματοποιήθηκε με τη συγκριτική ανάλυση αποσπάσματος από την ιστορία του Θουκυδίδη και
διαδικτυακού άρθρου, αναφορικά με τη γέννηση της Βιολογίας τον 5ο αιώνα π.Χ σε σχέση με την
ιατρική αντιμετώπιση της σύγχρονης πανδημίας.
Για το τρίτο ερευνητικό ερώτημα αξιοποιήθηκε η τεχνική του καταιγισμού ιδεών με τη χρήσης
ψηφιακού εννοιολογικού χάρτη και μάλιστα συνεργατικού: του MindMup. Το ζητούμενο ήταν το
εξής: «Ποιες οι κοινωνικές και ψυχολογικές συνέπειες του αρχαίου λοιμού και της σημερινής
πανδημίας; Η επόμενη μέρα θα βρει την κοινωνία διαφορετική;» Αφετηρία του προβληματισμού
αποτέλεσε αντίστοιχο απόσπασμα από τον Θουκυδίδη.
Τέλος η τέταρτη ομάδα διερεύνησε το ερώτημα: «Ποια η κατάσταση των ευπαθών ομάδων σε
περιόδους πανδημίας; Τότε και σήμερα». Συγκρίνοντας τις αναφορές στη ιστορία του Θουκυδίδη με
διαδικτυακά άρθρα, όπως : «Ο κορονoϊός δεν κάνει διακρίσεις σε αντίθεση με τις κοινωνίες: Οι
ξεχασμένοι πρόσφυγες και οι Ρομά που έγιναν απειλή», αλλά και στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, οι
μαθητές/τριες κλήθηκαν να αναρτήσουν στο ψηφιακό εργαλείο Padlet την άποψη τους αναφορικά με
το ερώτημα: «Ποια η κατάσταση σήμερα στις δομές προσφύγων; τι συμβαίνει με τους άστεγους τους
Ρομά και αντίστοιχες τέτοιες ομάδες;»
Ολοκληρώνοντας τις δραστηριότητες, αναφορικά με τον λοιμό στην Αρχαία Αθήνα και τη
σύγκριση με την σύγχρονη πανδημία μέσα από τα μάτια μιας έφηβης κοπέλας του 5 οι αι. π.Χ. οι
μαθητές/ τριες όχι μόνο ήρθαν σε επαφή με πτυχές που αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, αλλά και
ξεκίνησαν ένα ταξίδι στις πανδημίες στης Ιστορίας και στον αντίκτυπο σε κάθε κοινωνία, το οποίο θα
συνεχιστεί με δράσεις που θα συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν.
Πιο συγκεκριμένα με τη βοήθεια μιας χρονογραμμής που κατασκεύασαν με το λογισμικό Tiki
Toki, προσπέλασαν τις πανδημίες που άφησαν ιστορικές αναφορές εκτός από την Αθήνα του Περικλή
(5ος αιώνας π.Χ.), το Λοιμό των Αντωνίνων (2ος αιώνας μ.Χ.), το Μαύρο Θάνατος τον 14ο αιώνα,
αλλά και την Ισπανική γρίπη του 1918 και επιχειρήσαν να διερευνήσουν τι διαδραματίστηκε σε κάθε
διαφορετική εποχή, πώς επηρεάστηκαν οι κοινωνίες, πώς ξεπεράστηκε η κρίση και αν τελικά η
ιστορία μπορεί να στηρίξει το «σήμερα» που βιώνουμε αντίστοιχες καταστάσεις.
Φτάνοντας στο παρόν, οι συμμετέχοντες επιχείρησαν μέσω της τέχνης να αποτυπώσουν την
προσωπική τους εμπειρία, είτε με τη δημιουργία εικαστικών έργων, είτε με φωτογραφίες, ακόμη και
μέσω της ποίησης. Όλα τα έργα των μαθητών φιλοξενήθηκαν σε ένα εικονικό μουσείο που
κατασκευάστηκε με το εργαλείο Artsteps.
Η τελευταία τέταρτη φάση της εφαρμογής πραγματοποιήθηκε σε δύο ώρες στην ολομέλεια. Την
πρώτη ώρα οι μαθητές/τριες, αφού αναστοχάστηκαν σχετικά με τα ερευνητικά ερωτήματα και
παρουσίασαν συνοπτικά τα συμπεράσματά τους παρακολούθησαν διαδραστικό video στο οποίο
παρουσιάστηκε το μονόπρακτο «Όνειρο για τη Μύρτιδα» που γράφτηκε από τα παιδιά Δημοτικού
σχολείου στο Μαυροβούνιο, όταν η έκθεση «Μύρτις: πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν» είχε
επισκεφθεί το Μουσείο της Πόλης. Αλληλεπίδρασαν με τα ερωτήματα που ήταν ενσωματωμένα στη
ροή του πολυμεσικού υλικού και συζήτησαν το ρόλο της Μύρτιδας στην εποχή μας. Στον επίλογο του
μαθήματος οι μαθητές/τριες στο ψηφιακό εργαλείο Padlet, άφησαν το δικό τους αποτύπωμα,
απαντώντας ατομικά στο εξής ζητούμενο: « Αν ήσασταν η Μύρτιδα ποιες πληροφορίες θα αφήνατε
για τον εαυτό σας, ώστε να τις βρουν οι επόμενες γενιές και να μιλήσουν για εσάς; Να γράψετε το
δικό σας μήνυμα που θα στέλνατε στα παιδιά του μέλλοντος μέσα από τη εμπειρία που βιώνετε, λόγω
της σύγχρονης πανδημίας».

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΟΥ
Για την αποτίμηση της διδακτικής πρακτικής εφαρμόστηκε διαμορφωτική αξιολόγηση, αλλά και
ετεροαξιολόγηση με αντίστοιχες κλίμακες διαβαθμισμένων κριτηρίων (ρουμπρίκες) (Πετροπούλου,
2011) που είχαν αναρτηθεί στην πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. Οι ρουμπρίκες
συμπληρώθηκαν από τους μαθητές/ τριες μετά το πέρας της διαδικασίας και περιείχαν συγκεκριμένα
κριτήρια για το περιεχόμενο, τη διαθεματικότητα, τη συνεργασία της ομάδας, τον αναστοχασμό της
διαδικασίας και του αποτελέσματος και τη διερεύνηση μεταγνωστικών δεξιοτήτων.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Γιάννου, Τ. (2018). Οι ΤΠΕ στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών. Εκπαίδευση Επιμορφωτών Β΄
Επιπέδου Τ.Π.Ε., Συστάδα: Φιλολογικά, Ειδικό μέρος, ΙΤΥΕ, Πάτρα, σ. 231-246.
Εκπαίδευση Επιμορφωτών Β΄ Επιπέδου Τ.Π.Ε. (2018). Συστάδα: Φιλολογικά, Ειδικό μέρος,
ΙΤΥΕ, Πάτρα.
Joyce, B., Weil, M., Calhoun, E. (2009). Διδακτική μεθοδολογία. Διδακτικά μοντέλα, μτφρ. Ν.
Κουβαράκου. Αθήνα: Εκδόσεις Έλλην.
Κουτσογιάννης, Δ. (2012). Ο ρόμβος της γλωσσικής εκπαίδευσης στο: Μελέτες για την ελληνική
γλώσσα, τχ. 32. 7
Κουτσογιάννης, Δ. & Αλεξίου, Μ. (2012). Μελέτη για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την
εφαρμογή σεναρίων και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τη διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας
στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Μελέτη στο πλαίσιο της Δράσης 62 (Π.3.1.3). Θεσσαλονίκη: Κέντρο
Ελληνικής Γλώσσας.
Κουτσογιάννης, Δ., Χατζηκυριάκου, Ι., Αντωνοπούλου, Σ., Αδάμπα, Β., Παυλίδου, Μ. (2015).
Ανάλυση σχολικού λόγου: η γλωσσική διδασκαλία σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο. Τόμ. Α΄-Β΄.
Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Ματσαγγούρας, Η. (2001). Στρατηγικές Διδασκαλίας: Κριτική Σκέψη στη Διδακτική Πράξη.
Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
Ματσαγγούρας, Η. (2002). Η διαθεματικότητα στη σχολική γνώση. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρης.
Πετροπούλου, Ουρ. (2011). Αξιοποίηση δεικτών ανάλυσης διαδραστικότητας σε περιβάλλοντα
ηλεκτρονικής μάθησης για την αξιολόγηση της επίδοσης των εκπαιδευομένων. Διδακτορική διατριβή.
Πειραιάς: Πα.Πει - Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων.
Πόλκας, Λ., Τουλούμης, Κ. (2012). Μελέτη για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εφαρμογή
σεναρίων και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και
γραμματείας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Θεσσαλονίκη: Κέντρο Νέας Ελλληνικής Γλώσσας.
 Τουλούμης, Κ. (2011). Ο πολυτροπικός κόσμος των αρχαίων πραγμάτων και η χρήση του στην
εκπαίδευση της ψηφιακής εποχής. Στο Μ. Πουρκός & Ε. Κατσαρού (επιμ.), Βίωμα, μεταφορά και
πολυτροπικότητα. Εφαρμογές στην επικοινωνία, την εκπαίδευση, τη μάθηση και τη γνώση, 510-526.
Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Νησίδες.
Vygotsky, L. S. (1935/1994). Σκέψη και Γλώσσα. Αθήνα: Εκδόσεις Γνώση