ΧΗΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ http://chimikoergastirio.blogspot.

com/

ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗ ΑΙΘΕΡΙΩΝ ΕΛΑΙΩΝ

Η βιοσύνθεση των αιθέριων ελαίων, όπως και των περισσοτέρων

ισοπρενοειδών γίνεται από το ενεργό ισοπρένιο στο κυτόπλασμα,

εκτός από ορισμένες ενώσεις, όπως τα καροτενοειδή, που παράγονται

στα πλαστίδια (χλωροπλάστες, χρωμοπλάστες). Κατά τη βιοσύνθεση

των προϊόντων αυτών, χρησιμοποιούνται δύο «ισοδύναμα

ισοπρενίου», το πυροφωσφορικό ισοπεντενύλιο (ΙΡΡ) και το

πυροφωσφορικό διμεθυλαλλύλιο (DMAPP). Τα μόρια αυτά, που

περιέχουν πέντε άτομα άνθρακα, προέρχονται από τη συμπύκνωση

τριών μονάδων ακέτυλο-CoA. Ως ενδιάμεσο προϊόν παράγεται το

μεβαλονικό οξύ, το οποίο αρχικά βρέθηκε ως αυξητικός παράγοντας σε

μικροοργανισμούς.

OH
|
HOOC-CH2- C-CH2CH2OH
|
CH3 (μεβαλονικό οξύ)

1
ΧΗΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ http://chimikoergastirio.blogspot.com/

CH3 O O
| || ||
H2C=CCH2CH2OPOPOH
| |
-
O O-

Πυροφωσφορικό ισοπεντενύλιο

O
||
3 H3C - C - SCoA

CH3 O O
| || ||
CH3C=CHCH2OPOPOH
| |
-
O O-

Πυροφωσφορικό διμεθυλαλλύλιο

Το πυροφωσφορικό ισοπεντενύλιο βρίσκεται σε ισοζύγιο μέσα στο

κύτταρο με το πυροφωσφορικό διμεθυλαλλύλιο. Σήμερα θεωρείται ότι

το πυροφωσφορικό διμεθυλαλλύλιο είναι η ένωση η οποία δίνει την

έναρξη για την παραγωγή όλων των τερπενοειδών. Πρόσφατες

μελέτες αναφέρουν πως η βιοσύνθεση του πυροφωσφορικού

ισοπεντενύλιου μπορεί να γίνει μέσω της 5-φωσφορικης-1-δεοξυ-D-

ξυλόζης, δηλαδή με ανεξάρτητη του μεβαλονικού οξέος οδού. Στο

παρακάτω σχήμα(1.4) φαίνεται η σύνθεση του λεμονένιου και του

σκουαλένιου. Το σκουαλένιο είναι η πρόδρομη βιολογική ένωση όλων

των τριτερπενοειδών .

Η πυροφωσφορική αλλυλική ομάδα (ΟΡΡ) αποτελεί καλή

αποχωρούσα ομάδα. Έτσι η υποκατάστασή της από τον πυρηνόφιλο

2
ΧΗΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ http://chimikoergastirio.blogspot.com/

δεσμό C=C του πυροφωσφορικού ισοπεντενυλίου, ακολουθούμενη από

απώλεια ενός πρωτονίου, στο ενδιάμεσο καρβοκατιόν που

σχηματίζεται, οδηγεί, με σύζευξη κεφαλής ουράς, στο σχηματισμό

του πυροφωσφορικού γερανυλίου.

Με cis – trans ισομερείωση του πυροφωσφορικού γερανυλίου

προκύπτει το λεμονένιο.

Περαιτέρω αντίδραση του πυροφωσφορικού γερανυλίου με

πυροφωσφορικό ισοπεντενύλιο οδηγεί στο σχηματισμό του

πυροφωσφορικού φαρνεσυλίου. Περαιτέρω αντίδραση του

πυροφωσφορικού φαρνεσυλίου με πυροφωσφορικό φαρνεσύλιο οδηγεί

στο σχηματισμό του σκουαλένιου.

3
ΧΗΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ http://chimikoergastirio.blogspot.com/

λεμονένιο

CH2-OPP CH2-OPP
2
+
CH2-OPP

CH2-OPP

CH2-OPP

σκουαλένιο

Παραδείγματα βιοσύνθεσης τερπενίων.

Βιβλιογραφία
John Mc Murry ‘ Οργανική Χημεία, τόμος ΙΙ’ Ηράκλειο 1999