SONLU KAPASİTE ÇİZELGELEME

Üretim planlama yazılımı denince birçoğumuzun aklına ilk gelen, MRP/ERP

grubundaki yazılımlardır. Genellikle “Üretim Planlama” isimli modüllere
sahip olan bu yazılımlar gerçekten orta ve büyük ölçekli bütün üretim
sistemlerinin operasyonel bazda tüm “planlama” ihtiyaçlarını karşılayabilir
mi?

“Üretim Planlama” konusunda bir yazılım kullanarak, sistemini daha verimli

kullanmak ve kontrol altında tutmak isteyenlerin başvuracağı tek adres acaba
MRP/ERP yazılımı geliştiren şirketler midir? Bu soruya bir cevap verebilmek
için öncelikle iki konuyu net bir şekilde anlamak gerekir;

1) “Üretim Planlama” nedir?

2) MRP/ERP yazılımları “üretim planını” neye göre ve nasıl oluştururlar?

ERP/MRP yazılımlarının fiyatlarını, eğitim ve donanım maliyetlerini,

uygulamaya geçiş süresini değerlendirecek olursak, bu iki konunun önemi
ortaya daha net çıkacaktır.

Üretim planlamayı, detaya girmeden, sipariş ve/veya satış tahminlerine göre

hangi ürünün ne zaman ne kadar üretilmesi gerektiğinin belirlenmesi olarak
tanımlamak mümkündür. Eğer, sisteminize ait çözmek istediğiniz sorunlar ya
da zorluklar arasında, “herhangi bir ürüne ve/veya şiparişe ait her bir
operasyonun ne zaman hangi kaynak tarafından yapılacağını, operasyonun
ne zaman başlayıp ne zaman biteceğini, işler ve/veya operasyonlar hangi
sırada yapılırsa setup sayısının minimum olacağını belirleyebilmek, yeni
verilen bir siparişin ne zaman tamamlanabileceğini müşterinize net ve
gerçekçi bir şekilde söyleyebilmek” varsa konuyu biraz daha irdelemek
gerekir.
Tipik bir Gantt şeması (şekil...) hangi operasyonun ne zaman hangi kaynak
kaynak tarafından yapılacağını, operasyonun başlangıç ve bitiş zamanlarını
gösterir. ERP/MRP yazılımlarının üretim planlama modülleri de, sistem
tanımlarınıza, sipariş ve/veya satış tahminlerinize göre, üretimi operasyonel
bazda takip etmenizi sağlayan Gantt şemalarını oluştururlar. Fakat bu
yazılımların ürettiği Gantt şemasına, dolayısıyla iş emirlerine, bire bir olmasa
bile yüksek oranda uyabilmek çok mümkün değildir. Bunun sebebi, ERP/MRP
yazılımlarının Gantt şeması oluşturma mantığında yatmaktadır.

ERP/MRP yazılımlarının, Gantt şemasını oluştururken kullandıkları, “iş olması

durumunda kaynaklar mevcuttur” şeklinde özetlenebilecek bir önkabul,
sistemin gerçek durumunu yansıtmaktan uzak olduğu için ERP/MRP kullanan
işletmelerin bu plana uyabilmeleri fazlasıyla zordur. Tek sorun sadece bu da
değildir; yeni bir sipariş girilmesi, iş önceliklerinin ve önemlerinin değişmesi,
makina arızaları ve malzeme teminindeki aksaklıklar gibi her zaman
karşılaşılan durumlar söz konusu olduğunda önceden oluşturulan Gantt
şemasının çok kısa bir sürede güncellenmesi gerekir ki, piyasadaki mevcut
ERP/MRP yazılımlarının şu anki haliyle bu çokta kolay bir işlem değildir.

Her ne kadar birçok ERP/MRP üreticisi firmanın son yıllarda bu konuda

çözüm arayışları olsa da bu problem aslında bir “çizelgeleme” problemidir.
Planlama daha çok, hangi ürünün ne zaman ne kadar üretilmesi gerektiği ile
ilgilenir. Operasyonların veya işlerin kaynaklara atanması ve bunların
sıralanması, hedeflenen bir kritere göre değişik sıralama algoritmalarının
analizi daha çok “çizelgelemeyi” ilgilendirir.

Çizelgeleme, operasyonların, belli bir hedef kritere göre (geç kalan iş sayısını
minimumda tutmak, setup sayısını minimumda tutmak gibi), kısıtlar göz
önünde bulundurularak kaynaklar üzerinde sıralanması ve atanan
operasyonların başlangıç ve bitiş zamanlarının belirlenmesi olarak
tanımlanabilir. Kısıtların gözönüne alınması (kaynak kısıtları, malzeme
teminindeki aksamalar, düzenli bakımlar, arızalar vs.) oluşturulan Gantt
şemasını daha uyulabilir hale getirir. Sistem kısıtlarını gözönüne alarak
yapılan bu işlem “sonlu kapasite çizelgeleme” olarak adlandırılır.

Herhangi bir sonlu kapasite yazılımı, ERP/MRP’ye göre daha gerçekçi

çizelgeler üretse de, planlanan ile gerçekleşen üretim arasındaki farkları
görüp, gerekiyorsa kısa bir sürede değişiklik yapabilmek, sistemi kontrol
altında tutabilmek için operasyonlara ait bilgilerin yeterli aralıklarla sisteme
girilmesi gerekir. Yeni bir sipariş ve/veya ürün girilmesi, makina arızaları,
vardiya değişiklikleri, malzeme teminindeki aksaklıklar, değişen iş öncelikleri
gibi durumlara ait veriler çizelgeleme yazılımına yeter sıklıkta girildiği taktirde
kısa bir sürede güncellenecek olan Gantt şeması sistemi bire bir takip
edebilmeyi kolaylaştıracaktır.

Günümüzdeki birçok sonlu kapasite çizelgeleme yazılımı tek başına

çalışabileceği gibi, diğer birçok uygulama ile de entegre olarak
çalışabilmektedir. ActiveX veya diğer standartlara uyumluluk, ASCII veri
transferi ve kabulu, açık veritabanı yapısı, otomatik veri toplama sistemlerine
entere edilebilme yeteneği bir çizelgeleme yazılımda olması gereken en
önemli özelliklerden biridir. Çizelgeleme yazılımları, üretim sisteminin yapısına
göre mevcut ERP/MRP sistemine farklı metodlarla entegre edilebilir. Genel
olarak kullanılan yöntem, sipariş veya satış tahminlerinin, ürün ağacı
yapısının, stok bilgilerinin ERP/MRP sisteminden okunması, bu bilgilere göre
kısıtları gözönüne alarak bir çizelge çıkartılması ve oluşan sonuçların tekrar
ERP/MRP sistemine aktarılmasıdır. Buradaki temel hedef, ERP/MRP
sisteminin oluşturacağı çizelge yerine, sonlu kapasite çizelgeleme yazılımının
üreteceği daha gerçekçi çizelgeyi kullanmak ve oluşan bilgileri ERP/MRP
yazılımına aktarmaktır.

Günümüzde kullanılan birçok ERP/MRP üreticisi, çizelgeleme alanındaki

taleplere cevap verebilmekte zorlanmaktadır. Bunun en büyük sebebi, bu
yazılımların yapı itibariyle konfigüre edilebilmesinin zor olması ve bu
değişikliklerin kısa sürede düşük maliyetle yapılamıyor olmasıdır. Üretim
sisteminde günlük hatta saatlik bazda gerçekleşen değişiklikleri sisteme
tanıtıp gerekli güncellemeleri hızlı bir şekilde yapabilme yeteneğine sahip olan
çizelgeleme yazılımları, bu özellikleriyle ERP/MRP yazılımlarının planlama
konusundaki eksikliklerini kapatabilirler.

Müşteri taleplerine daha çabuk cevap verebilmek ve esnek olabilmek isteyen

üreticilerin talepleri doğrultusunda çizelgeleme yazılımları da değişiklikler
göstermektedir. İlk çıkan çizelgeleme yazılımlarının birçoğu sadece iş tabanlı
algoritmik kuralları (EDD, SPT, kritik oran vs gibi) destekliyordu. Son yıllardaki
eğilim bu yazılımların sadece “sonlu kapasite çizelgeleme” (Finite Capacity
Scheduling, FCS) aracı olmaktan çıkıp “ileri planlama ve çizelgeleme”
(Advanced Planning and Scheduling, APS) yazılımı haline geldiklerini
göstermektedir.