46

4) ΣΟ ΔΙ’ ΕΑΤΣΟΝ ΢ΣΟΝ Ζ. Π. ΢ΑΡΣΡ

4.1.- Ο ΢άξηξ ζην βαζηθφ ηνπ Έξγν ην «Εἶλαη θαη ην Μεδέλ» θάλεη δηάθξηζε
κεηαμχ ηνπ θαζ’ εαπηφ (en soi) θαη ηνπ δη’ εαπηφ (pour soi). Αληηηίζεηαη ε
ζπλείδεζε ηνπ δη’ εαπηφλ ζηνλ θαζ’ εαπηφ πεγκέλν ηνπ Εἶλαη. Απφ απηήλ ηελ
νληνινγηθή ξσγκή εηζρσξεί ην Μεδέλ πνπ ζπρλάδεη ην κεδεληδφκελν θαζ’
εαπηφ.
Πξψηε θνξά ην δη’ εαπηφλ ζρεηίδεηαη κε ην Μεδέλ. ΢ηνλ Υέγθει φπσο
είδακε, ην δη’ εαπηφλ ζρεηίδεηαη θαη ζεηηθά θαη αξλεηηθά κε ην Εἶλαη. Επίζεο
ζηνλ Υέγθει ζπλαληάκε ηελ νλνκαζία δη’ εαπηφλ–είλαη–νλ, γηα λα ζέζεη
θαηφπηλ ηνλ Έλα θαη ηελ απεξαληνζχλε ησλ Έλα–φλησλ, πνπ εκείο νλνκάζακε
Εγψ. Επνκέλσο θαη ζηνλ ΢αξηξ θαη ζηνλ Υέγθει, ην δη’ εαπηφλ ζρεηίδεηαη κε
ην θαζ’ εαπηφ αξλεηηθά.
΢ην θεθάιαην απηφ ζα αζρνιεζνχκε κε ην δη’ εαπηφλ –ζην πξψην
κέξνο– φπσο ην έζεζε ν ΢αξηξ, αλαθέξνληαο απηνχζηα απνζπάζκαηά ηνπ.
΢ην δεχηεξν κέξνο ζα δηαηππψζνπκε ηηο απφςεηο καο.
΢ηνλ ΢αξηξ:
«Η εαπηφηεηα δελ ζα κπνξνχζε λα είλαη κηα ηδηφηεηα ηνπ Εἶλαη θαζ’
εαπηφ. Απφ ηελ θχζε ηεο είλαη θάηη αλαθιαζκέλν. Ο εαπηφο παξαπέκπεη ζην
Τπνθείκελν, ππνδείρλεη κηα δπαδηθφηεηα κεηαμχ Τπνθεηκέλνπ θη Εαπηνχ, ρσξίο
ν εαπηφο λα ππνδειψλεη ην Εἶλαη νχηε ζαλ Τπνθείκελν, νχηε ζαλ
ζπκπιήξσκα. Σν Τπνθείκελν δίρσο ζρέζε κε ηνλ εαπηφ ζα ζπκππθλσλφηαλ
ζηελ ηαπηφηεηα ηνπ θαζ’ εαπηφ. ΢χκπησζε κε ηνλ εαπηφ θάλεη ηνλ εαπηφ λα
εμαθαλίδεηαη. Με ηνλ εαπηφ ην Τπνθείκελν μεθεχγεη απφ ηελ ηαπηφηεηα,
κνινλφηη ζέηεη ηελ ελφηεηα ζαλ ζχλζεζε κηαο πνιιαπιφηεηαο.
Ο νληνινγηθφο λφκνο ηνπ δη’ εαπηφλ ζπλίζηαηαη ζην λα είλαη ν εαπηφο
ηνπ κε ηελ κνξθή ηεο παξνπζίαο ζηνλ εαπηφ. Κάζε παξνπζία εηο...
ζπλεπάγεηαη δπαδηθφηεηα άξα ρσξηζκφ, έζησ θαη δπλάκεη.
Η παξνπζία ηνπ Εἶλαη ζηνλ εαπηφ ηνπ ζπλεπάγεηαη θαη κηα απνθφιιεζε
ηνπ Εἶλαη απφ ηνλ εαπηφ ηνπ. Η ζχκπησζε θαη ε ηαπηφηεηα φκσο, είλαη ε
αιεζηλή πιεξφηεηα θαη ζχκπεμε ηνπ Εἶλαη, θαζαξά νληνινγηθή. ΢’ απηήλ ηελ
ζχκπησζε δελ ππάξρεη ηφπνο γηα θακηά αξλεζηαθφηεηα».
 47

Εδψ βξίζθεηαη θαη ε θχξηα δηαθνξά κεηαμχ Υέγθει θαη ΢αξηξ. Η Άξλεζε
ζηνλ Υέγθει είλαη ε θηλεηήξηα δχλακε ηεο δηαιεθηηθήο πνπ ζα νδεγήζεη ην
Εἶλαη λα ζέζεη ηα δηάθνξα «΢ηάδηά» ηνπ. Αληίζεηα ε Άξλεζε ζηνλ ΢αξηξ είλαη
ε θαηαγσγή ηνπ Μεδελφο. Καη ζπκθσλψληαο κε ηνλ Υάηληεγγεξ, ζεκεηψλεη:
«Η Άξλεζε αλεβαίλεη ζηελ επηθάλεηα κέζσ ηεο αλζξψπηλεο
πξαγκαηηθφηεηαο, θη φρη κέζσ κηαο δηαιεθηηθήο πνπ νθείιεηαη ζην Εἶλαη».
Υξεζηκνπνηεί ηελ αλζξψπηλε πξαγκαηηθφηεηα, ην «κεο – ηνλ – θφζκν – είλαη»
ηνπ Υάτληεγγεξ –θη σο εδψ ε ζπκθσλία ηνπο– γηα λα βξεη ην ζεκέιην ηεο
Άξλεζεο ζηελ Εξσηεκαηνζεζία θη φρη, φπσο απηφο –θη απφ δσ ε δηαθσλία
ηνπο– γηα λα ζέζεη ην Εἶλαη ηνπ Da Sein. Η Άξλεζε ζηνλ Υάτληεγγεξ παίξλεη
ηελ κνξθή ηνπ «αλαπζεληηθνχ», ηνπ «θαιππηφκελνπ», ηνπ «θξππηνχ», ηεο
«θπγήο απφ ην Εἶλαη». Καη αλαθεξφκελνο ζηελ πιεξφηεηα ηνπ Εἶλαη,
ζεκεηψλεη:
«Η αξρή ηεο Σαπηφηεηαο είλαη ε άξλεζε θάζε είδνπο ζρέζεο κέζα ζην
θαζ’ εαπηφ... Η παξνπζία ζηνλ εαπηφ είλαη ε άκεζε δηαβάζκηζε ηεο
ζχκπησζεο γηαηί ζπλεπάγεηαη ηνλ ρσξηζκφ».
Εμνπιίδνληαο ην Εἶλαη κε ηελ αξρή ηεο Σαπηφηεηαο ν ΢αξηξ αλαγθάδεη
ην θαζ’ εαπηφ ζε κηα πιήξε απνκφλσζε θαη απφιπηε ζηαηηθφηεηα. Πφζν
κάιινλ πνπ ν ΢αξηξ αθηεξψλεη νιφθιεξν θεθάιαην ζην «Φαηλφκελν ηνπ
Εἶλαη». Απφ πνηφλ ηίζεληαη απηά ηα Φαηλφκελα θαη πψο; Απφ ηελ ΢πλείδεζε;
θαη πέξαλ ηνχηνπ, ην Μεδέλ νληνινγηθά πψο ηίζεηαη; Αλαθέξεη βέβαηα, φηη
ηίζεηαη απφ ηελ απηνκεδελνπνίεζε ηνπ Εἶλαη. Μα ην Εἶλαη είλαη πεγκέλν ζηνλ
εαπηφ ηνπ κε κηα απφιπηε ηαπηφηεηα. Πψο κπαίλεη ζε θίλεζε νληνινγηθά; Σν
δη’ εαπηφλ ηεο ΢πλείδεζεο κπνξεί λα ζέζεη ζε θίλεζε ην θαζ’ εαπηφ ηνπ Εἶλαη;
Υξεηάδεηαη θάηη έμσ θαη πέξαλ ηνπ Εἶλαη θαζ’ εαπηφ θαη ηνπ δη’ εαπηφλ.
Υξεηάδεηαη έλα Γίγλεζζαη, πνπ ην απαληνχκε ζηνλ Υέγθει, φρη ζαλ Ννκνηέιεηα
ηνπ Εἶλαη, κα ζαλ ΢ηάδηφ ηνπ. Μεηά ην Εἶλαη θαη ην Μεδέλ ζηελ ηέιεηα
απξνζδηνξηζηία ηνπο, ηίζεηαη ζαλ πξψηνο πξνζδηνξηζκφο ζηνλ Υέγθει ην
Γίγλεζζαη θαη εμ απηνχ ην Πξνζδηνξηζκέλν Εἶλαη. Πέξαλ ηνπ φηη ζηνλ Υέγθει
δελ ππάξρεη ΢πλείδεζε, ην Γίγλεζζαη δελ απηνλνκείηαη. Αληίζεηα ζηνλ
Υάτληεγγεξ ην Εἶλαη εμειίζζεηαη ζε Da Sein – Εἶλαη – εθεί, εδψ – θάησ – ηνπ
Εἶλαη, ρσξίο λα ππάξρεη Γίγλεζζαη, ρσξίο λα ππάξρεη ΢πλείδεζε ή δη’ εαπηφλ.
 48

΢πλερίδνληαο γηα ηελ ΢πλείδεζε ν ΢αξηξ αλαθέξεη: «Η ζπλείδεζε ζα

έπξεπε λα έρεη κέζα ηεο θάηη πνπ δελ ζα κπνξνχζε λα ζπλεηδεηνπνηήζεη θαη
πνπ ζα ππήξρε ζηνλ εαπηφ ζαλ ζπλείδεζε... Η εζσ-ζπλεηδεζηαθή ξσγκή είλαη
έλα ηίπνηε έμσ απ’ απηφ πνπ αξλείηαη θαη δελ κπνξεί λα δηαηεξεί ην είλαη ηεο
παξά κφλν θαζφζνλ δελ ηελ βιέπνπκε. Απηφ ην νληνινγηθφ ζηνηρείν πνπ είλαη
ε άξλεζε είλαη ην νληνινγηθφ κεδέλ θαη ηαπηφρξνλα κεδελίδνπζα ηθαλφηεηα...
Είλαη ε νληνινγηθή απνζπκπίεζε ηεο ΢πλείδεζεο. Έηζη ην δη’ εαπηφλ νθείιεη λα
είλαη ην ίδην ην Μεδέλ ηνπ».
Η ΢πλείδεζε νθείιεη λα ππάξρεη κε παξνπζία ζηνλ εαπηφ ηεο, ζε κηθξή
απφζηαζε απφ ηνλ εαπηφ ηεο. Κη απηή ε απφζηαζε είλαη ην Μεδέλ πνπ ην
θέξεη ζην Είλαη ηεο ζαλ ξσγκή, ζαλ κεδελνπνίεζε. «Σν δη’ εαπηφλ είλαη ην
είλαη πνπ πξννξίδεηαη λα ππάξρεη ρσξίο λα ζπκπίπηεη κε ηνλ εαπηφ ηνπ... Σν
κεδέλ είλαη ε νληνινγηθή ηξχπα πνπ κέζα ηεο ην δη’ εαπηφλ πίπηεη ζηνλ εαπηφ,
απφ ην νπνίν ζπλίζηαηαη ην δη’ εαπηφλ. Αιιά ην Μεδέλ δελ κπνξεί λα ππάξμεη
παξά κφλνλ ζαλ κεδεληζηηθή πξάμε ηνπ Εἶλαη. Σνχηε ε δηαξθήο πξάμε κέζσ
ηεο νπνίαο ην θαζ’ εαπηφ ππνβαζκίδεηαη ζε παξνπζία ζηνλ εαπηφ ηνπ δη’
εαπηφλ ζα ηελ νλνκάζνπκε νληνινγηθή πξάμε... Καλέλα νλ δελκπνξεί λα
παξαρζεί απφ ην Εἶλαη, εμφλ απφ ην Μεδέλ. Σν κεδέλ είλαη ε ηδηάδνπζα
δπλαηφηεηα ηνπ Εἶλαη θαη κάιηζηα ε κνλαδηθή... Η αλζξψπηλε πξαγκαηηθφηεηα
ζπληζηά ην κνλαδηθφ ζεκέιην ηνπ κεδελφο κέζα ζην Εἶλαη».
Σν φλ ζηνλ ΢αξηξ δελ ζεκειηψλεη απηφ πνπ είλαη, δειαδή φρη ηελ
παξνπζία ζην Εἶλαη, αιιά αθνινπζψληαο ηελ παξνπζία ζηνλ θφζκν. Με ηε
δηαθνξά απφ ηνλ Υάτληεγγεξ φηη ην «κεο – ηνλ θφζκν – Εἶλαη» δελ είλαη ην
Είλαη ηνπ φληνο, αιιά ην ζεκέιην ηνπ Μεδελφο. Ελφο Μεδελφο πνπ ηίζεηαη κεο
– ηνλ θφζκν απφ ηελ αξλεζηαθφηεηα ηεο ΢πλείδεζεο θαη πνπ, απφ ηελ έζσ –
ξσγκή παξεηζέξρεηαη ζην δη’ εαπηφλ. Έηζη ζπιιακβάλεη ην Είλαη ηνπ φληνο
ζαλ νληνινγηθή έιιεηςε έλαληη ζην Εἶλαη, εθφζνλ ζ’ απηφ ην Είλαη ππάξρεη
ζαλ νληνινγηθή ξσγκή ε έιιεηςε απφ ηνλ εαπηφ θη εθφζνλ ην δη’ εαπηφλ
γίλεηαη ην πεδίν απην-κεδελνπνίεζεο, «παξαγσγήο» ηνπ Μεδελφο. Η
νληνινγηθή έιιεηςε ηνπ δη’ εαπηφλ είλαη ε Σπραηφηεηα ηνπ φληνο.
΢ηελ ζπλέρεηα ν ΢αξηξ ξσηάεη:
 49

«Πψο είλαη δπλαηφλ ην δη’ εαπηφλ πνπ δελ είλαη ζεκέιην ηνπ ίδηνπ ηνπ
ηνπ Είλαη, πψο κπνξεί λα είλαη ζεκέιην ηνπ Μεδελφο;... Γηα λα ζεκειηψζνπκε
ην Είλαη καο ζα πξέπεη λα ππάξρνπκε ζε απφζηαζε απφ ηνλ εαπηφ καο... Η
πξνζπάζεηα λα ζπιιάβνπκε έλα νλ πνπ ζα είλαη ζεκέιην ηνπ Είλαη ηνπ
θαηαιήγεη ζηελ ηδέα ελφο φληνο πνπ ηπραίν ζην Είλαη θαζ’ εαπηφ, ζάηαλ
ζεκέιην ηνπ ίδηνπ ηνπ ηνπ Μεδελφο».
Παξαηεξεί αθφκε πσο ε κεδελίδνπζα πξάμε, φπσο θαη θάζε απην-
αλάθηεζε ηνπ εαπηνχ καο, είλαη κηα αλαγθαηφηεηα, είλαη ε αλαζθφπεζε ηνπ
Cogito, είλαη κηα απην-αηηία. «Αλ ην Εἶλαη – θαζ’ εαπηφ είλαη κηα ηπραηφηεηα,
επαλαθηά ηνλ εαπηφ ηνπ ζην δη’ εαπηφλ κε ζθνπφ λα ραζεί ζην δη’ εαπηφλ...
Άξα ε ηδηάδνπζα δπλαηφηεηα ηνπ Εἶλαη ζπλίζηαηαη ζην λα είλαη ζαλ ζεκέιην
ηνπ εαπηνχ ηνπ κέζα ζηελ πξάμε πνπ ην κεδελίδεη ζαλ θαζ’ εαπηφ γηα λα
ζεκειησζεί ε ΢πλείδεζε». Έηζη ε ΢πλείδεζε παξαπέκπεη ζηνλ εαπηφ ηεο
θαζφζνλ είλαη ε ίδηα ηεο ε κεδελνπνίεζε. Χζηφζν, απηφ πνπ κεδελίδεηαη
δίρσο λα είλαη ην ζεκέιηφ ηεο είλαη ην ηπραίν θαζ’ εαπηφ. Σν θαζ’ εαπηφ δελ
κπνξεί, θαηά ηνλ ΢αξηξ, λα ζεκειηψζεη ην παξακηθξφ. Κη αλ ζεκειηψλεη ηνλ
εαπηφ ηνπ είλαη γηαηί ηξνπνπνηείηαη ζε δη’ εαπηφλ.
Καηά ηελ πξνζπάζεηά καο έρεη αλαπηπρζεί πσο ην Εἶλαη κεδελνπνηείηαη
κε ην Φαίλεζζαη, κε ην ηέινο ηεο ηπραίαο γεγνλφηεηαο ηνπ Γίγλεζζαη. Καη ε
΢πλείδεζε κεδελνπνηείηαη βγαίλνληαο έμσ απφ ηνπο νληνινγηθνχο ηεο
πξνζδηνξηζκνχο, ζηελ αγσλία θαη ηείλνληαο ζε κία ηαχηηζε κε ην πξν-νληηθφ
Εἶλαη. ΢ηνλ ΢αξηξ ην δη’ εαπηφλ φρη κφλνλ ζεκειηψλεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζην
Σπραίν, αιιά είλαη θαη ε πξψηε θνξά πνπ ζεκειηψλεηαη ην θαζ’ εαπηφ ζην δη’
εαπηφ. Κη απηή ε παξνπζία ηνπ θαζ’ εαπηφ κέζα ζην δη’ εαπηφ, ζεκαίλεη θαη
ηελ ηπραηφηεηα ηνπ δη’ εαπηφ. Ξεθηλά απφ ηελ ηπραηφηεηα ηνπ Εἶλαη θαζ’ εαπηφ
γηα λα θαηαιήμεη ζηελ ηπραηφηεηα ηνπ δη’ εαπηφλ. «Η ΢πλείδεζε είλαη ην ίδην
ηεο ην ζεκέιην, κα παξακέλεη ηπραίν... Θα ππάξμεη ε ΢πλείδεζε ή έλα επ’
άπεηξνλ θαζ’ εαπηφ;... Σν Απφιπηνλ ΢πκβάλ ή ην δη’ εαπηφλ είλαη ηπραίν αλ ζα
είλαη ην Είλαη ηνπ». Έηζη ην δη’ εαπηφλ βαζηάδεηαη απφ κηά δηελεθή ηπραηφηεηα
ηελ νπνία αλαθηά θαη αθνκνηψλεη, δίρσο λα κπνξέζεη λα εμαιείςεη.
Η γεγνλφηεηα ζηνλ ΢αξηξ:
 50

«Απηή ε αθαηάπαπζηα αθαληδνκέλε ηπραηφηεηα ηνπ θαζ’ εαπηφ, δίρσο

πνηέ λα αθήλεηαη λα ζπιιεθζεί, πνπ ζπρλάδεη ην δη’ εαπηφλ θαη ην πξνζδέλεη
ζην Εἶλαη, είλαη απηφ πνπ ζα νλνκάζνπκε γεγνλφηεηα».
΢ηα θαζ’ εκάο, ηπραία γεγνλφηεηα είλαη ε γεγνλφηεηα ηνπ Εἶλαη πνπ
κέζα ηεο αλαδχεηαη ε ΢πλείδεζε θαη πνπ αθαλίδεηαη απφ ηελ αλαγθαηφηεηα
χπαξμεο ηνπ δη’ εαπηφλ. Με ηελ αλαγθαηφηεηα χπαξμεο κηαο Εηεξφηεηαο ζην
Εἶλαη πνπ ζπρλάδεη ην Μεδέλ ζαλ θίλεζε ηνπ Ελ – Γίγλεζζαη, ζαλ ζέαζε. Η
αλαγθαηφηεηα ηεο Εηεξφηεηαο ζην Εἶλαη αθαλίδεη ηελ πξνυπάξρνπζα
γεγνλφηεηα ηεο ηπραηφηεηαο. Η ΢πλείδεζε γίλεηαη ζπλείδεζε ηνπ Μεδελφο κε
ην λα ζεαζεί ην νληνινγηθφ Μεδέλ θαη λα ην εηζαγάγεη ζηνλ Κφζκν θαη ηελ
Ιζηνξία. Σν εηζαγάγεη ζαλ Σίπνηε, ζαλ Άκνξθν, ζαλ αξρή ηεο
Απξνζδηνξηζηίαο. Έηζη πέξαλ ηεο ηπραίαο, αθαληδνκέλεο γεγνλφηεηαο ηνπ
Εἶλαη, έρνπκε ηελ κεο – ηνλ Κφζκν θαη ηελ Ιζηνξία γεγνλφηεηα ηεο
ηπραηφηεηαο ηεο ΢πλείδεζεο, πνπ ζεάηαη ην Μεδέλ. Κη ε αλαγθαηφηεηα ηεο
΢πλείδεζεο έγθεηηαη αθξηβψο ζε ηνχην εδψ: ζην φηη έρεη γηα «πεπξσκέλν» ην
λα απνινγείηαη γηα ην Εἶλαη. Κη απηή ε Απνινγία νδεγεί ζηα εηδεθηηθά Εἶλαη,
ζηνπο απζεληηθνχο ή αλαπζεληηθνχο ηξφπνπο χπαξμεο ηνπ Εἶλαη ζηνλ Κφζκν
θαη ηελ Ιζηνξία. Οδεγεί ζην Φαίλεζζαη ηνπ Εἶλαη ηνπ νπνίνπ Πνηεηήο είλαη ε
΢πλείδεζε. Έηζη ε γεγνλφηεηα ηνπ Εἶλαη εμαθαλίδεηαη κέζα ζηελ γεγνλφηεηα
ηνπ αλαγθαίνπ ηεο ΢πλείδεζεο.
΢ηνλ ΢αξηξ ε γεγνλφηεηα ηνπ δη’ εαπηφλ νθείιεηαη ζην γεγνλφο: «Σν
δη’ εαπηφλ παξάγεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζαλ ΢πλείδεζε». Εκβαζχλνληαο ζηνλ εαπηφ
ηνπ ζα αλαθαιχςεη Αηηηνινγήζεηο, πνηέ θαζ’ εαπηέο, ζα παξαπέκπεηαη ζηελ
ζηαζεξή ηνπ Ειεπζεξία. Η ηπραηφηεηα πνπ δηαπεξλά απηέο ηηο Αηηηνινγήζεηο
είλαη ε γεγνλφηεηα ηνπ δη’ εαπηφλ. «Η ζρέζε ηνπ δη’ εαπηφλ, πνπ είλαη ζεκέιην
ηνπ εαπηνχ ηνπ, κε ηελ γεγνλφηεηα κπνξεί λα νλνκαζηεί Εκπξάγκαηε
Αλαγθαηφηεηα. Σν δη’ εαπηφλ είλαη αλαγθαίν ζην κέηξν πνπ ζεκειηψλεη ηνλ
εαπηφ ηνπ. Δελ κπνξψ λ’ ακθηβάιισ θαζφζνλ είκαη. Αιιά θαζ’ φζνλ απηφ ην
δη’ εαπηφ ζα κπνξνχζε λα κελ είλαη έρεη ηφιε ηελ εκπεηξηθή ηπραηφηεηα. Έηζη
ην δη’ εαπηφλ έρεη πιήξε ζπλείδεζε ηεο γεγνλφηεηάο ηνπ, έρεη ην αίζζεκα ηεο
πιήξνπο ζπκπησκαηηθφηεηαο, ζπιιακβάλεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζαλ λα είλαη εδψ
δίρσο ιφγν, ζαλ θάηη πεξηηηφ». ΢ηνλ ΢αξηξ αθφκα, ην Εἶλαη απνπεηξάηαη λα
 51

ζέζεη ηέξκα ζηελ ηπραηφηεηα. Απηφ θαηαιήγεη ζηελ κεδελνπνίεζε ηνπ θαζ’
εαπηφ. Δελ κπνξεί λα ζεκειηψζεη ηνλ εαπηφ ηνπ, δίρσο λα ππνβαζκηζηεί ζε δη’
εαπηφλ. «Σν Εἶλαη – θαζ’ εαπηφ κπνξεί λα ζεκειηψζεη ην Μεδέλ, αιι’ φρη ην
Εἶλαη ηνπ». Γη’ απηφ απνζπκπηέδεηαη ζε δη’ εαπηφλ, κα ε ηπραηφηεηα ηνπ θαζ’
εαπηφ παξακέλεη απξφζηηε. «Έηζη ε ΢πλείδεζε δελ κπνξεί λα εκπνδηζηεί λα
είλαη νιφηεια ππεχζπλε γηα ηνλ εαπηφ ηεο».
Η εκθάληζε ή πηψζε ή εχξεζε ηεο ΢πλείδεζεο ζην θαζ’ εαπηφ Εἶλαη
είλαη θάηη ηειείσο ηπραίν θαη ζπκπησκαηηθφ. Θα κπνξνχζε λα έρεη ζπκβεί ή λα
κελ έρεη ζπκβεί. Η αλαγθαηφηεηα δεκηνπξγείηαη απφ ηελ ζηηγκή εκθάληζεο ηεο
΢πλείδεζεο ζαλ ηεο πξνηεξφρξνλεο αλαγθαηφηεηαο απέλαληη ζην Εἶλαη. Απηή ε
αλαγθαηφηεηα εθθξάδεη ηελ Εηεξφηεηα ζην Εἶλαη. Η Εηεξφηεηα, ην Έηεξνο-
πξνο..., ην Άιιν-Κάηη είλαη Αλαγθαίν ζην Εἶλαη. Η εκθάληζή ηνπ, ε
πξαγκάησζή ηνπ είλαη ηπραία. Καη ε πξψηε απηή Εηεξφηεηα γίλεηαη ην αίηην
κηαο πιεηάδαο Εηεξνηήησλ: ηνπ Α–Είλαη, ηνπ Με–Είλαη, ηνπ Παλ–γελνχο Είλαη,
ηνπ Τπεξβαηηθνχ Είλαη, ηνπ Είλαη–ζην–Σίπνηε. Η ΢πλείδεζε ραξαθηεξίδεηαη
απφ κηα ειιεηπή θαηαλφεζε ηνπ Εἶλαη, γη’ απηφ ηείλεη λα ηαπηηζζεί κε ην Εἶλαη.
Ο θφζκνο ησλ εηδεηηθψλ Εἶλαη πνπ ζα ζέζεη ε ΢πλείδεζε είλαη ν Κφζκνο θη ε
Ιζηνξία θαη νθείιεηαη ζηελ Ειεπζεξία ηεο.
Αλ είλαη ζπκπησκαηηθή, ηπραία θαη πηζαλή ε εκθάληζή ηεο είλαη ηπραίνο
θαη πηζαλφο σο πξνο ηελ εκθάληζή ηνπ θη ν Κφζκνο θαη ε Ιζηνξία.
«Πξάγκαηη, ην πηζαλφλ πνπ είλαη θαη πηζαλφλ κνπ, είλαη πηζαλφλ δη’
εαπηφ θαη ζαλ ηέηνην είλαη παξνπζία ζην θαζ’ εαπηφ, ζαλ ζπλείδεζε ηνπ θαζ’
εαπηφ. Απηφ πνπ δεηψ απφ ηνλ θφζκν, είλαη ε ζχκπησζή ηνπ κε έλα δη’
εαπηφλ θαη ην νπνίν είλαη ε ζπλείδεζε ηνπ θφζκνπ... Αλ δελ ππάξρεη θφζκνο
δελ ππάξρεη θαη εαπηφηεηα... Σν πηζαλφλ είλαη απηφ ηνπ ειιείπνληνο, εκπνδίδεη
ην δη’ εαπηφλ λα είλαη ν εαπηφο... Έρσ ην Είλαη κηαο έιιεηςεο, θαη ζαλ έιιεηςε
ηεο ιείπεη ην Εἶλαη. Σν πηζαλφλ δελ Είλαη, ην πηζαλφλ πηζαλνπνηείηαη, ζην κέηξν
πνπ ην δη’ εαπηφλ γίλεηαη Εἶλαη... ΢πγθεθξηκέλα θάζε δη’ εαπηφλ είλαη έιιεηςε
κηαο θάπνηα ζχκπησζεο κε ηνλ εαπηφ ηνπ... Απηφ πνπ ιείπεη απφ ην δη’ εαπηφ
θαη ηνπ νπνίνπ ε αθνκνίσζε ην θαζηζηά εαπηφ, είλαη θαη πάιηλ ην δη’ εαπηφ.
Απηφ πνπ ιείπεη απφ ηελ παξνπζία ζηνλ εαπηφ ηνπ, δελ είλαη παξά ε παξνπζία
ζηνλ εαπηφ ηνπ». Απηήλ ηελ έιιεηςε πνπ παξνπζηάδεηαη ζην δη’ εαπηφλ, ν
 52

΢αξηξ ηελ δέρεηαη ζαλ ππέξβαζε. Γηαηί ε παξνπζία ηνπ δη’ εαπηφλ ζηνλ εαπηφ
είλαη ε παξνπζία πνπ δελ είλαη. Μνλάρα κ’ απηήλ ηελ έιιεηςε απνθεχγεη ηελ
Σαπηφηεηα, άξα γίλεηαη παξνπζία ζηνλ εαπηφ ηνπ. «Η έιιεηςε ηνπ δη’ εαπηφλ
είλαη κηα έιιεηςε ε νπνία είλαη. Απηφ πνπ ζπληζηά ην Είλαη ηνπ δη’ εαπηφλ ζαλ
ζεκέιην ηνπ Μεδελφο ηνπ είλαη ην ζρεδίαζκα κηαο παξνπζίαο ζηνλ εαπηφ ηνπ,
ζαλ απηφ πνπ ιείπεη απφ ην δη’ εαπηφλ».

4.2.- ΢ηνλ ΢αξηξ ην Εἶλαη δελ έρεη εαπηφ. Καη ηνχην γηαηί εαπηφο ζεκαίλεη
εζσηεξηθή ξπγκή, δειαδή απφζηαζε, κεδελνπνίεζε. Σν Εἶλαη εθθξάδνληαο
ηελ απφιπηε πιεξφηεηα ζεκαίλεη φηη ηαπηίδεηαη κε ηνλ εαπηφ. Εμ άιινπ ε
ηαπηφηεηα είλαη ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ Εἶλαη. Απηφ ην Εἶλαη ζηνλ ΢αξηξ
δελ είλαη εθνδηαζκέλν κε έλα ηζαξρέγνλν Γίγλεζζαη, πξάγκα πνπ ζα κπνξνχζε
λα δηθαηνινγήζεη έζησ, θαη κηα εζσηεξηθή ξσγκή. Η θίλεζε ἐλ - ἑαπηῷ δελ
δεκηνπξγεί απαξαίηεηα θαη ηελ ξσγκή ηνπ εαπηνχ, θαζ’ φζνλ είλαη κάιινλ
θίλεζε ηνπ Γίγλεζζαη, κηα θίλεζε ηεο δηαιεθηηθφηεηαο πνπ πεξηέρεη ηελ
άξλεζε. Γηα ηνχην θαη’ αλάγθελ νδεγεί πξνο ηα κνξθψκαηα ηνπ Εἶλαη,
νληφηεηεο θερσξηζκέλεο. Απηά ηα κνξθψκαηα ηνπ Εἶλαη απνηεινχλ φρη
ζηνηρεία ελφο εαπηνχ, αιιά ζηνηρεία κηαο πξννληηθήο ελφηεηαο, κηαο
Οιφηεηαο. Σεο Οιφηεηαο ηνπ Εἶλαη. Η δηαιεθηηθφηεηα, ε θίλεζε, ε έμνδνο απφ
ηνλ εαπηφ, φπνπ εθεζπράδεη είλαη ζηνηρεία ελφο Γίγλεζζαη παξά ελφο εαπηνχ.
΢ηνλ ΢αξηξ δελ ππάξρεη νχηε Γίγλεζζαη, νχηε δηαιεθηηθφηεηα, νχηε άξλεζε.
Έηζη ην Εἶλαη ζαλ κέγηζηε πιεξφηεηα είλαη ππνρξεσκέλν λα ζέζεη ην πξν-
νληηθφλ Απφιπην Ειιεηπέο, ηελ Απφιπηε Αλππαξμία, ην Κελφλ, ην δηαιεθηηθφ
αληίζεην ηνπ Εἶλαη, ην Μεδέλ. Είλαη κηα δηαδηθαζία ηνπ Εἶλαη λα ζέηεη ην Α–
Εἶλαη ζε κηα δηαδηθαζία ηνπ Γίγλεζζαη θαζαξά πξν-νληηθή. Επνκέλσο ην Εἶλαη
κνηάδεη ζαλ λα δεηά ηνλ Εαπηφ ηνπ εθηφο απηνχ ηνπ ηδίνπ, δηαξεγλχνληαο ηελ
ηαπηφηεηα κε ηελ ηέιεηα αληίζεζή ηνπ, ην δηαιεθηηθφ αληίζεηφ ηνπ. Απηφ ην
Μεδέλ απνηειεί θαη ηελ νληνινγηθή ξσγκή, θαζαξά πξν-νληηθή. Καη ηνχην
θαζ’ φζνλ ην Μεδέλ δελ εμειίζζεηαη, δελ έρεη Λφγνλ.
Έηζη ην Γίγλεζζαη γίλεηαη εζσηεξηθφο Λφγνο, Ννκνηέιεηα ηεο Οιφηεηαο
ησλ Πνηνηήησλ ηνπ Εἶλαη. Καη ην Εἶλαη ηνλ εαπηφ ηνπ ηνλ βξίζθεη ζην
εζσηεξηθφ απηήο ηεο Οιφηεηαο θαη πάληα εθηφο, φπσο ε ΢πλείδεζε βξίζθεη
 53

ηνλ εαπηφ ηεο εθηφο απηήο ζηνλ Κφζκν θαη ηελ Ιζηνξία. Ο εαπηφο ηνπ Εἶλαη
είλαη ε Οιφηεηα ησλ κνξθσκάησλ ηνπ Εἶλαη. Σν ειιεηπέο ηνπ Εἶλαη είλαη ε
θίλεζή ηνπ πξνο ηηο Πνηφηεηεο ηνπ Εἶλαη, φρη άλαξρα ζην εζσηεξηθφ, κα κέζσ
ελφο Γίγλεζζαη ηεο δηαιεθηηθφηεηαο. Κη απηφ ην Γίγλεζζαη είλαη εθείλν πνπ ζα
ην θηλήζεη πξνο ηελ πιήξε Άξλεζή ηνπ, πξνο ην δηαιεθηηθφλ αληίζεηφ ηνπ ή
πξνο ηελ νινθιεξσηηθή απηνκεδελνπνίεζή ηνπ. Καη ε Πνηφηεηα ηνπ Εἶλαη πνπ
απην-κεδελίδεηαη, πξνέξρεηαη απφ ηελ θίλεζε απηνχ ηνπ ίδηνπ ηνπ Εἶλαη. Καη
ηνχην θαζ’ φζνλ ε θίλεζε απφ ηηο Πνηφηεηεο ηνπ Εἶλαη πξνο ην Μεδέλ είλαη
κνλφδξνκεο θη φρη ακθίδξνκεο. Σν Μεδέλ δελ έρεη Γίγλεζζαη.
Εμάιινπ θαη ν ΢αξηξ παξαδέρεηαη κηα ηέηνηα πξσηαξρηθή παξαγσγή
ηνπ Μεδελφο, απφ ην απην-κεδελνπνηνχκελν Εἶλαη. Αιιά απηή ε «νληνινγηθή
πξάμε» δελ νθείιεηαη ζηελ άξλεζε κηαο δηαιεθηηθφηεηαο ηνπ Γίγλεζζαη.
Παξακέλεη κεηέσξε. Θα πξέπεη λα ηελ ζεσξήζνπκε a priori; Πηζηεχεη βέβαηα,
πσο ην Μεδέλ εηζέξρεηαη ζηελ αλζξψπηλε πξαγκαηηθφηεηα κέζσ ησλ
αξλήζεσλ. Καη πξέπεη λα ζεσξήζνπκε πσο ε νληνινγηθή πξάμε είλαη κηα
πξάμε αξλεζηαθφηεηαο. Άξα, ην Εἶλαη κεδελνπνηείηαη κέζσ ησλ αξλήζεσλ.
Αιιά πξφθεηηαη γηα απην-κεδελνπνίεζε κέζσ άξλεζεο;
Σνχην πάιη ζα έθηαλε γηα λα ππάξρεη έλαο εαπηφο γηα ην Εἶλαη, ν νπνίνο
ζα κεδελνπνηείην ρσξίο ην θαζ’ εαπηφ Εἶλαη λα ζηγεί ζηελ ζεηηθφηεηά ηνπ. Άξα
ζα επξφθεηην γηα κηα πνξεία άξλεζεο ἐλ ἑαπηῷ θη φρη γηα κηα πνξεία ἐθηφο
ἑαπηνῦ. Θα εζήκαηλε φηη ην Εἶλαη πεξηέρεη ηελ κεδελνπνίεζή ηνπ. Ο ΢αξηξ ζ’
απηφ ην ζεκείν δελ δίλεη δηεπθξηλήζεηο. Αλαθέξεη κφλνλ φηη ην Εἶλαη ηαπηίδεηαη
κε ηνλ εαπηφ ηνπ. Δηαξεγλχεηαη φκσο απηή ε Σαπηφηεηα; Κη αλ ίδηνλ ηνπ Εἶλαη
είλαη ε Σαπηφηεηα, ηαπηίδεηαη θαη κε ην Μεδέλ; κε ηελ άξλεζή ηνπ;
Μεδελνπνίεζε ζεκαίλεη έμνδν απφ ηελ Σαπηφηεηα. Ίζσο κεδελνπνίεζε είλαη ε
δηάξεμε απηήο ηεο Σαπηφηεηαο. ΢ηνλ Υέγθει απηφ ην θελφ δελ ππάξρεη θαζ’
φζνλ επζχο εμ αξρήο ηαπηίδεη ην Μεδέλ κε ην Εἶλαη, γηα λα ζέζεη επζχο
θαηφπηλ ην Γίγλεζζαη.
΢ηελ πξνζπάζεηά καο, ην Γίγλεζζαη είλαη απηφ πνπ βγάδεη ην Εἶλαη απφ
ηνλ εθεζπραζκφ ηνπ θαη ην θηλεί ζηνλ – εθηφο – ηνπ ηδίνπ – εαπηφλ, πξνο ηηο
Πνηφηεηαο ηνπ Εἶλαη. Ο ΢αξηξ ζέηεη ηελ Σαπηφηεηα ηνπ Εἶλαη, εκείο ηελ
δηαιεθηηθή Άξλεζή ηνπ.
 54

Χζηφζν, ε χπαξμε ελφο ηζαξρέγνλνπ Γίγλεζζαη δηθαηνινγεί θαη ηελ

δηαιεθηηθή Άξλεζε θαη ηελ θίλεζε πξνο... γηα ηελ δεκηνπξγία ηνπ Μεδελφο.
Οχηε πάιηλ ζηνλ ΢αξηξ ζπλαληάκε ηελ αληίιεςε ηεο Οιφηεηαο, ζαλ πεδίν
θίλεζεο ηνπ Εἶλαη πξνο ηηο Πνηφηεηεο, πξνο ηηο εαπηφηεηεο ηνπ Εἶλαη. ΢ην
εζσηεξηθφ απηήο ηεο Οιφηεηαο θηλείηαη κε ζαθή λνκνηέιεηα, κεηαβαίλνληαο
απφ ηελ κηα εαπηφηεηα ζηελ άιιε, ρσξίο θακηά αιινίσζε ηεο Πνηφηεηαο ηνπ
θαζ’ εαπηφ Εἶλαη.
Απηφ δείρλεη πσο ε αξρή, πξν-νληηθή δνκή ηνπ Εἶλαη δελ είλαη ην
αδηάζηαην αξρηθφ ζεκείν, κα κηα δνκή κε ελδφηεηα ηελ ελδφηεηα ηνπ
΢θαηξνχ. Σνχηε ε ελδφηεηα δηαλνίγεηαη, ξεγκαηψλεηαη απφ ηελ ΢πλείδεζε θαη
ην γίγλεζζαί ηεο. Η ελδφηεηα νξηνζεηεί ηηο εαπηφηεηεο ηνπ Εἶλαη, πεξηιακβάλεη
φιεο ηηο εαπηφηεηεο ηνπ Εἶλαη. Αιιά είλαη κηα ξεγκαησκέλε ελδφηεηα, πξν-
νληηθά θηφιαο, απφ ηελ νληνινγηθή ξσγκή ηνπ Α–Εἶλαη. Πεξηιακβάλεη ην
Μεδέλ, ην νπνίν δελ κπνξεί λα εμειηρζεί. Θα έιεγε θαλείο πσο ζ’ απηφ ην πξν-
νληηθφ θη απφκαθξν ζεκείν, ε Ελδφηεηα ηνπ Εἶλαη θαη ε Οιφηεηα ηνπ Εἶλαη
ηαπηίδνληαη. Σν ΢θαηξφλ ηαπηίδεηαη κε ηνλ εζσηεξηθφ ηνπ ρψξν, αθνχ δελ
λνείηαη ρψξνο έμσ απ’ απηφ πνπ λα ην εκπεξηέρεη. Γηα ηνχην κηιάκε γηα
εαπηφηεηεο θαη γηα ηαχηηζε ηνπ εθηφο–Εἶλαη κε ην εληφο–Εἶλαη. Σν βαίλεηλ – ἐλ
– ἑαπηῷ πξνυπνζέηεη ηελ ελδφηεηα ηνπ Εἶλαη.
΢’ απηήλ ηελ ελδφηεηα είλαη ξηγκέλε ε ΢πλείδεζε.
Μπνξεί φκσο ε ΢πλείδεζε λα ζεαζεί θάζε πξν – Εἶλαη; θάζε εαπηφηεηα
ηνπ Εἶλαη; Να γίλεη δειαδή ΢πλείδεζε γηα... κηαο πξν-νληηθήο Πνηφηεηαο;
Θέαζε ζεκαίλεη ε ΢πλείδεζε λα γίλεη ΢πλείδεζε γηα ην Εἶλαη θαη ην Εἶλαη
απνηειεί ηνλ δηαλνηγφκελν νξίδνληά ηεο. Δελ κπνξεί λα ππεξβεί ηα φξηα απηνχ
ηνπ νξίδνληα. Σν Μεδέλ είλαη λεθξφλ κέζα ζηελ Οιφηεηα. Κη ε ΢πλείδεζε
γηγλνκέλε σο πξνο ην Εἶλαη, θηλείηαη πξνο ην Μεδέλ. Σν Εἶλαη κεηαπίπηεη ζηνλ
Κφζκν θαη ηελ Ιζηνξία, γηγλφκελν πξνο απηά. Σν Μεδέλ δελ έρεη Γίγλεζζαη.
Άξα γηα λα κεηαπέζεη ζηνλ Κφζκν θαη ηελ Ιζηνξία είλαη αλαγθαία ε ζέαζή ηνπ
απφ ηελ ΢πλείδεζε. Απνηειεί φκσο ηελ Ρσγκή θαη ζαλ ξσγκή ην ζεάηαη ε
΢πλείδεζε. Θεψκελε ην Μεδέλ ην κεηαθέξεη ζηνλ Κφζκν θαη ζηελ Ιζηνξία
ζαλ Σίπνηε, Άκνξθν, Καηαζηξνθή.
 55

Πέξαλ φκσο απηήο ηεο νληνινγηθήο ξσγκήο, δελ κπνξεί λα ζεαζεί ε

΢πλείδεζε. Σν ράνο, ε καχξε ηξχπα ησλ πξννληηθψλ Πνηνηήησλ απνξξνθά
ηελ «νληνινγηθή καηηά» ηεο ΢πλείδεζεο. Φειαθεί ην Κελφλ. ΢’ απηφ ε
«καηηά» ηεο ζηακαηά. Δελ κπνξεί λα γεθπξψζεη ην Υάνο.
Παξάιιεια φκσο, ην Μεδέλ απνηειεί ην Απφιπηνλ Ειιεηπέο. Με ηνλ
ηξφπν απηφ εηζάγεηαη ην ειιεηπέο ζηελ ΢πλείδεζε, δειαδή ε ίδηα ε εζσηεξηθή
ξσγκή πνπ θξαηά ηελ ΢πλείδεζε ζε απφζηαζε απφ ηνλ εαπηφ ηεο. Απφ απηήλ
ηελ εζσηεξηθή ξσγκή ηνπ ειιεηπνχο εηζέξρεηαη θαη θσιηάδεη ην Μεδέλ ζηελ
΢πλείδεζε. Άξα ε ΢πλείδεζε ζην Είλαη ηεο είλαη απην-κεδεληδνκέλε. Μπνξεί
ζαλ απην-αηηία λα ζέζεη ηέξκα ζηελ παξνπζία ηεο ζην Εἶλαη, λα ηεξκαηηζηεί ε
Ιζηνξία θαη λα ραζεί ν Κφζκνο. Η εκθάληζή ηεο ζην Εἶλαη είλαη εληειψο
ηπραία. Σν ηέινο ηεο ζαλ απην-αηηία ξηγκέλε ζην Εἶλαη ζεκαίλεη λα πάςεη λα
είλαη απην-αηηία, ζεκαίλεη ην Εἶλαη μαλαγπξίδεη ζηνλ εαπηφ ηνπ. Απην-
κεδελνπνηνχ-κελε ζεκαίλεη ηελ επηθξάηεζε ηνπ Μεδελφο. Η ΢πλείδεζε παχεη
λα είλαη ξηγκέλε ζην Εἶλαη θαη ξίρλεηαη ζην Μεδέλ.
Αιιά ε εκθάληζε ηεο ΢πλείδεζεο ζην Εἶλαη είλαη πηζαλή. Όρη κφλν γηαηί
είλαη Απην-αηηία αιιά θαη γηαηί δελ ππάξρεη αηηία πέξαλ απηήο πνπ λα
πξνδηαγξάθεη κηα ηέηνηα εμέιημε. Έηζη θη ν Κφζκνο θαη ε Ιζηνξία είλαη πηζαλά.
Άξα, ε ΢πλείδεζε ζπρλάδεη ην Μεδέλ. Εκθαληδφκελν ζην Εἶλαη δεκηνπξγεί κηα
ξσγκή, έλα ειιεηπέο ηνπ Εἶλαη, κηα κεδεληζηηθή πξάμε, έλα Κελφλ. Απηφ ην
ξήγκα πξνζπαζεί λα γεθπξψζεη θηλνχκελε, ζεψκελε ην Εἶλαη, ηνλ νληνινγηθφ
νξίδνληά ηεο. Κη ν Κφζκνο ραξαθηεξίδεηαη θαη ε Ιζηνξία είλαη έλα Φαίλεζζαη
ηξφπσλ χπαξμεο, εδψ – θάησ ηνπ Εἶλαη θαη ηνπ Μεδελφο. Σν Φαίλεζζαη φκσο
ηνπ Μεδελφο έρεη λφεκα;
Σν Φαίλεζζαη ηνπ Εἶλαη ζεκαίλεη Φαηλφκελα ηνπ Εἶλαη. Σα Φαηλφκελα
σζηφζν, ηνπ Μεδελφο είλαη νη θάζε ινγήο Ρσγκέο θαη Ρήγκαηα. Απηέο είλαη νη
κφλεο δπλαηφηεηεο, νη κφλνη ηξφπνη νλην-πνίεζεο ηνπ πξν-νληηθνχ Μεδελφο.
Δελ ππάξρνπλ εηδεηηθά Μεδέλ, φπσο ππάξρνπλ εηδεηηθά Εἶλαη. Σν Μεδέλ
εηζέξρεηαη ζηνλ Κφζκν θαη ηελ Ιζηνξία απφ θάζε κνξθήο ξσγκή θαη ηδηαίηεξα
απφ ηελ ΢πλείδεζε. Έηζη ζηελ Ιζηνξία ππάξρνπλ πεξίνδνη κφλνλ ηνπ Εἶλαη θαη
πεξίνδνη κφλνλ ηνπ Μεδελφο. Χζηφζν, ηφζν ν Κφζκνο, φζν θη ε Ιζηνξία νλην-
πνηνχληαη ζηελ Ρσγκή πνπ άθεζε ε ΢πλείδεζε ζην Εἶλαη. Αιιά γηα ηνχην είλαη
 56

Πηζαλά, φπσο πηζαλή είλαη ε δεκηνπξγία απφ ηελ ΢πλείδεζε ηεο Ρσγκήο. Καη
ηνχην θαζ’ φζνλ ε ΢πλείδεζε ζπρλάδεη ην Μεδέλ, αθνχ θη απηή ε εκθάληζή
ηεο είλαη κηα κεδελνπνηνχζα νλην-γέλλεζε. Ό,ηη δεκηνπξγεί ε ΢πλείδεζε
ππάξρεη κέζα ζηελ δηαλνηγνκέλε Ελδφηεηα ηνπ Εἶλαη, κέζα ζην εζσηεξηθφ ηνπ
Εἶλαη. Εκθαλίδεηαη φκσο απηή κέζα ζηελ ηπραία γεγνλφηεηα ηνπ Εἶλαη θη απηή
ε γεγνλφηεηα ηεο ηπραηφηεηαο εμαθνινπζεί λα ππάξρεη παξάιιεια κε ην
δηαλνηγφκελν εξγαιεηαθφ ρψξν ηεο ζηνλ Κφζκν. Η γεγνλφηεηα απηή δελ
πεξηέρεη θαλέλα Νφκν, ηέινο ή ζθνπφ. Οη λφκνη ηνπ Κφζκνπ είλαη λφκνη ηεο
΢πλείδεζεο πνπ απνδίδεη ζηνλ Κφζκν.